Literatura académica sobre el tema "Rozwój dziecka"

Przedmiotem artykułu jest nowa koncepcja wczesnego wspomagania rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami. Dopiero w ostatnim dwudziestoleciu tradycyjny paradygmat wczesnego wspomagania, skoncentrowany na specjalistach, został zastąpiony nowym, skoncentrowanym na rodzinie. Istota zmiany polegała na odejściu od oddziaływań prowadzonych bezpośrednio z niepełnosprawnym dzieckiem na rzecz współpracy z rodziną i budowania partnerskich relacji z jej członkami.Autor przedstawia własny model wczesnego wspomagania rozwoju dziecka skoncentrowanego na interakcjach rodzice – dziecko. Opisuje cztery główne elementy modelu: (1) cechy interakcji wspomagających rozwój dziecka, (2) codzienne czynności rodziny, (3) ciekawość i zainteresowania dziecka oraz (4) strategie postępowania rodziców w toku interakcji z dzieckiem.

W artykule podjęta została refleksja nad fundamentalnym zagadnieniem: jak być rodzicem w obecnej rzeczywistości pluralizmu wartości w wychowaniu. Autorka, wychodząc z założenia, że rodzice zawsze wpływają na rozwój swoich dzieci, podjęła próbę ukazania zarówno pozytywnych, jak i negatywnych oddziaływań rodziców w zależności od ich stopnia świadomości, poczucia odpowiedzialności i posiadanych kompetencji rodzicielskich. Zwróciła uwagę, że w pierwszej kolejności trzeba pielęgnować miłość małżonków, która jest fundamentem dobrych relacji z dzieckiem. Wychowanie realizuje się poprzez obserwowanie przez dziecko własnych rodziców. Pojęcie małżeństwa i rodziny dziecko tworzy na podstawie więzi istniejącej między jego ojcem i matką. Relacja rodziców musi ulegać wielokrotnym przemianom w miarę rozwoju dziecka. Rodzicielstwo wymaga umiejętności, które trzeba zdobywać, ucząc się nade wszystko dialogu jako podstawowej metody wychowawczej. Pielęgnowanie przez małżonków ich wzajemnej miłości i troska o wszechstronny rozwój ich dzieci powinny być realizowane dzięki łasce otrzymanej w sakramencie małżeństwa. Taka miłość jest fundamentem dla prawidłowego rozwoju osobowego dziecka i przygotowania go do realizowania w przyszłości podstawowego powołania do macierzyństwa i ojcostwa.

Istota pedagogiki Marii Montessori sprowadza się do stwierdzenia, że każde dziecko jest inne, powinno rozwijać się według swoich możliwości, kompetencji i umiejętności – indywidualnych planów rozwojowych tak, aby ich właściwa realizacja umożliwiała mu naukę samodzielną i efektywniejszą. Dziecko wychowane w duchu pedagogiki Marii Montessori będzie w przyszłości osobą samodzielną, odpowiedzialną za siebie i świat, pracowitą. Rozwój każdego dziecka dokonuje się według indywidualnego „planu rozwoju”. Dlatego nie można z góry stworzyć systemu wychowawczego i dydaktycznego bez uwzględnienia indywidualnych cech dziecka. Wychowaniu muzycznemu Maria Montessori poświęciła wiele uwagi. Ważne jest łączenie muzyki z ruchem, który jest ważnym czynnikiem rozwoju dziecka.

<p>Artykuł przedstawia charakter wpływu rodziców na rozwój mowy dziecka. Zawiera charakterystykę mowy dziecka w okresie przedszkolnym. Artykuł pozwala również odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób rodzice lub inne podmioty odpowiedzialne za dziecko, mogą wspomóc prawidłowy rozwój jego mowy.</p>

Artykuł opisuje znaczenie roli motoryki małej w rozwoju mowy dziecka. Usprawniając ręce, dostarczając im doznań czuciowych, pobudzamy rozwój mowy. Mowa to długotrwały proces i wiele czynników ma wpływ na jej kształtowanie się. Słowa kluczowe: rozwój mowy, motoryka mała, mowa, profilaktyka logopedyczna, dzieci

Problematyka artykułu dotyczy wspomagania rozwoju motoryki dziecka w wieku przedszkolnym. Poruszone zostały kwestie dotyczące etapów rozwoju motoryki dużej małej oraz stymulowania zdolności manualnych i nauki pisania. Przedstawiono rozwój sfery motorycznej w aspekcie kształtowania umiejętności pisania, która należy do fundamentalnych kompetencji manualnych dziecka. Słowa kluczowe: rozwój dziecka, motoryka duża i mała, ćwiczenia motoryki

<p>W badaniu została przedstawiona istota wychowania estetycznego dzieci w starszym wieku przedszkolnym, co przewiduje kształtowanie zdolności dostrzegania, odczuwania oraz zrozumienia piękna w życiu i sztuce, chęci brania udziału w przetwarzaniu otaczającego świata według zasad piękna, rozwoju kompetencji artystycznej i estetycznej (komponent: emocjonalnie-zmysłowy, poznawczy, praktyczny, wartościowy, twórczy). Dokonano analizy treści wychowania estetycznego przedszkolaków, rozumiejąc je jako: kształtowanie u dzieci estetycznego stosunku do rzeczywistości i estetycznej działalności, opanowanie podstaw kultury estetycznej, rozwój estetycznego dostrzegania świata, estetycznych uczuć, pomysłów i opinii, estetycznego gustu itp. Stosowny czas początku komunikowania się z dziełami sztuki, wprowadzenie dziecka do świata piękna i harmonii to ważne zadania wychowania estetycznego. Piękno jest nierozerwalnie połączone z dobrocią, to ono uszlachetnia życie, inspiruje do dobrego postępowania. Dorosły pomaga odnaleźć, odczuć oraz zrozumieć piękno poezji, muzyki, plastyki, a poprzez sztukę pozwala głębiej uświadomić sobie wszystko, co otacza dziecko: przyrodę, przedmioty, pracę, dziedzictwo duchowe. Poziom artystycznie-estetycznego rozwoju starszego przedszkolaka ujawnia się w odczuciu zadowolenia z procesu oraz wyników twórczej działalności artstyczno-estetycznej. Rozwój ten jest spowodowany wpływem sztuki na: podwyższenie poziomu podstaw kultury estetycznej osobowości dziecka, ukształtowanie estetycznych cech i zdolności, estetycznego doświadczenia oraz estetycznego traktowania otaczającego świata, procesu i wyników własnej twórczości.</p>

Prawo dziecka do wychowania stanowi szczególną troskę Kościoła. Wskazuje na to chociażby liczba kanonów odnoszących się do dzieci. Dziecko jest podmiotem wychowania. Posiada niezbywalne prawo do wychowania z uwagi na przyrodzoną godność. Rodzice, ponieważ dali dzieciom życie, mają najcięższy obowiązek jego wychowania. W małżeństwach mieszanych należy uświadamiać nupturientów o zobowiązaniach w zakresie katolickiego wychowania potomstwa. Rodzice powinni wprowadzić dzieci w życie sakramentalne. Religijność rodziców przekłada się na późniejszy rozwój dziecka oraz jego funkcjonowanie w społeczeństwie. Prawo dziecka do wychowania zabezpieczają instytucje, których zadaniem jest wspieranie rodziców i wzmocnienie ochrony prawnej w tym zakresie. Rodzice nie powinni swoich obowiązków względem potomstwa przerzucać na instytucje i inne wspólnoty. Jest oczywiste, że ustawodawca prawo dziecka uważa za rzecz na tyle naturalną, że zrezygnował z uregulowania tego zagadnienia w formie przepisu.

Artykuł stanowi rozważania na temat stosowania metod dramowych w edukacji przedszkol- nej. Specyfika rozwoju dziecka w tym okresie oraz obowiązujący w edukacji dzieci młod- szych w Polsce tzw. zintegrowany model nauczania stwarza szerokie pole zastosowań dramy w pracy z najmłodszymi dziećmi. Przytoczone w artykule dane potwierdzają, iż aktywny udział w zajęciach dramowych (na przykładzie grupy wiekowej 13–16 lat) znacząco podwyż- sza funkcjonowanie w szkole, w domu, rozwija wyobraźnię, daje lepsze efekty uczenia się, rozwija postawy przedsiębiorcze, wpływa na rozwój empatii, zaangażowania, uczestnictwo w kulturze itd. Przedstawiony model pracy z wykorzystaniem dramy w programie wycho- wania w przedszkolu, wskazuje na wybrane spośród dużej puli aspekty wspierające, sty- mulujące rozwój dziecka. Drama w ujęciu projektowym to spektrum aktywności związanych z aktywnością plastyczną, muzyczną, literacką, społeczną, fizyczną, poznawczą itd. Ostatnia część artykułu skupia się na postaci nauczyciela edukacji przedszkolnej. Przedstawiono efek- ty pilotażowego sondażu diagnostycznego, którego wyniki mogą stać się podstawą do dalszych eksploracji badawczych.

Ukazany w artykule projekt wychowania przedszkolnego wraz z naczelną dla niego ideą ochrony dziecka jest wyrazem twórczych przemyśleń i poszukiwań Edmunda Bojanowskiego. Jego nowatorskie podejścia do „ochrony” dziecka, umożliwia najmłodszym pełny rozwój ich potencjału osobowego. Tym, co wyróżnia Edmunda Bojanowskiego z pośród innych wybitnych obrońców praw dziecka, jest zdecydowana troska o jego dobro doczesne i nadprzyrodzone wyrażona najpełniej w urzeczywistnionej przez niego idei ochrony. W swoich pismach jasno wskazywał, iż dobrze rozumiana idea ochrony stanowi fundament dzieła wychowania oraz rozwoju człowieka.

A field of investigation of this doctorial dissertation titled The significance of music-therapy techniques in supporting the development of an child with autism comprises two issues: autism perceived as a type of a disorder that encompasses developmental spheres, such as social, communicative or sensory areas and music therapy as a therapeutic practice which contributes to the development of people with autism in the above-mentioned spheres. Both these areas of interest require more broad and in-depth academic explorations, in both ualitative and quantitative perspectives, yet to meet the requirements of the specificity of the current research, the relation between them was the focus herein. Such approach fills in the research gap in both fields that are the main focus of interest in this dissertation, since so far little attention has been paid to music as a potential therapeutic agent supporting the development of children with autism, especially in Polish studies. The main purpose of the reserach conducted was to determine the influence of music therapy on selected developmental domains – communicative, socio-emotional, cognitive and motor spheres in children with autism. These case studies aimed to verify the effectiveness of these influences and observe changes occurring within each individual case, but not compare the cases. Particular emphasis was placed on the honesty of substantiating the range of influence as well as the significance of music therapy in the overall development of children with developmental disorders, thus confirming that therapy through music is an effective therapeutic tool when working with people with autism. A group of children aged 3 to 11 was the subject of the study. The studies were individualized, and each case was perceived as unique. The main research method was the qualitative case study. It should be emphasized that the individual approach assumed both in the clinical practice and in this study makes it possible to reach an individual comprehensively. Only getting to know an individual in an in-depth and multi-faceted way, having a common field of creative experiences and a long-term observation in specific conditions provide, on the one hand, a proper therapeutic effect and, on the other, the correct assessment of the results of therapy, which can be revealed in a music-therapy process. All the verification tests ended in a quantitative analysis of the results (using the measurements of the functioning of child with autism in a socio-emotional, communicative, cognitive or motor spheres on the basis of an SOZ-D survey questionnaire) and a qualitative analysis (in the scope of the child-therapist relationship with a qualitative description of sessions, both in terms of musical and non-musical aspects). Qualitative techniques used in this study include: a participatory observation (a phenomenological characterization of relationships), an analysis of documents and their contents (questionnaires regarding the general functioning of a child), reports from therapeutic sessions on the basis of video recordings and observation-based research categories that described musical and non-musical behaviours occurring during the sessions in great detail. The results indicate that music therapy and specific music-therapy experiences positively influence the development of children with autism, supporting mostly their socio-emotional and cognitive development.

Logopedia, jako nauka o kształtowaniu mowy jest dyscypliną o szerokim zakresie praktycznym, ale również o złożonych podstawach teoretycznych. Zagadnienia logopedii koncentrują się wokół zasadniczego przedmiotu, jakim jest mowa, integrując na swej płaszczyźnie treści medyczne, psychologiczne, językoznawcze, pedagogiczne, społeczne, a także artystyczne. Mowa, przebieg procesu komunikowania się między ludźmi, jest istotny z punktu widzenia logopedii, tak więc przy analizie powyższych zjawisk uwzględnia się możliwość wystąpienia ich zakłóceń, zaburzeń, a wówczas określa się ich objawy i przyczyny. Istotne są również konsekwencje powyższych dla jednostki. Dlatego, nie rozpatruje się procesów porozumiewania się językowego w sposób izolowany, lecz uwzględnia się wpływ różnych czynników (biologicznych, psychospołecznych) na ich rozwój oraz uwarunkowania i działania, które wpływają pozytywnie na ustępowanie/niwelowanie deficytów mowy. Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia zagadnień dotyczących opieki logopedycznej nad procesami komunikacji językowej przy uwzględnieniu przemian oraz uwarunkowań na Górnym Śląsku od 1922 roku po współczesność. Problem ten pragnę zaprezentować w oparciu o zebrany materiał historyczny, informacje o współczesnym stanie systemu opieki logopedycznej uzyskane od nauczycieli, logopedów i rodziców dzieci korzystających z usług logopedycznych, a także analizę indywidualnych przypadków. Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy ma charakter teoretyczny, drugi zawiera ustalenia metodologiczne, a pięć pozostałych podrozdziałów zawierających się w rozdziale III prezentuje wyniki dokonanych analiz. W rozdziale pierwszym omówiono zagadnienia związane z postrzeganiem logopedii, jako nauki, a zarazem działalności społecznej. Dokonano próby przedstawienia interdyscyplinarnych podstaw logopedii, zaprezentowano jej koncepcje teoretyczne. Na bazie wcześniejszych ustaleń starano się wyznaczyć przedmiot zainteresowań logopedii prezentując go przy uwzględnieniu stanowiska badaczy problemu. Następnie próbowano określić zasadniczy, dla niniejszej pracy termin „opieka logopedyczna”, a także „system opieki logopedycznej”. Zaprezentowano potrzeby społeczne na tę opiekę w świetle dotychczasowych badań. Dalej, scharakteryzowano podstawy organizacyjno-prawne regulujące funkcjonowaniem systemu świadczeń logopedycznych w Polsce. W ostatnim podrozdziale I rozdziału dokonano prezentacji funkcjonowania i struktury systemów opieki logopedycznej w Irlandii i Republice Czeskiej. Zabiegu tego dokonano w celu zwrócenia uwagi na stosowane ciekawe rozwiązania organizacyjne. Metodologiczne podstawy badań własnych przedstawione zostały w rozdziale drugim. Opisano w nim cel i przedmiot badań, główne i szczegółowe problemy badawcze, założenia wyznaczające kierunek poszukiwań badawczych. Scharakteryzowano również zastosowane metody i techniki badawcze. W rozdziale tym zawarte są również informacje dotyczące przebiegu, organizacji badań, a także charakterystyka próby badawczej. Rozdział trzeci stanowi zbiór podrozdziałów przedstawiających wyniki dokonanych analiz. W tym rozdziale wyodrębnić można jego dwie części składowe: część I - studium historyczne, część II - studium empiryczne. W części historycznej znalazły się dwa podrozdziały. Pierwsze specjalistyczne osr0odki pomocy logopedycznej na terenie Górnego Śląska zostały zaprezentowane w pierwszym podrozdziale. Wyróżniono tu placówki wraz z prekursorami ruchu logopedycznego na badanym terenie. Przedstawiona została wielokierunkowa działalność ks. prof. Stanisława Wilczewskiego, a także dr Kazimierza Głogowskiego. Pierwszy z nich założył Poradnię Logopedyczną przy Instytucie Fonetycznym w Katowicach, drugi działał w charakteryzowanych na łamach tego podrozdziału, Śląskich Zakładach dla Głuchych w Rybniku i Lublińcu. Zaprezentowany został także Zakład dla Głuchoniemych w Raciborzu, który był pierwszą placówką na terenie Górnego Śląska (w okresie po zaborach miasto nie należał do Polski), realizującą zadania surdologopedii. Specjalistycznym, a zarazem jednym z pierwszych ośrodków pomocy logopedycznej na badanym terenie była Szkolna Poradnia Psychologiczno- Lekarska oraz Poradnia Zaburzeń Mowy, których funkcjonowanie zostało również naświetlone. Drugi podrozdział części historycznej zawiera szczegółowe opisy modyfikacji struktur systemu opieki logopedycznej po II wojnie światowej. Zaprezentowane zostały cztery modele organizacyjne pomocy logopedycznej, które odegrały znaczącą rolę dla praktyki logopedycznej realizowanej w naszym kraju. Jako pierwszy opisany został model Benedykta Dylewskiego, opracowany jeszcze przed II wojną światową, jednak wnoszący znaczący wkład w organizację późniejszych projektów systemowych rozwiązań. Kontynuatorką myśli B. Dylewskiego była Genowefa Demel, która zaproponowała system opieki logopedycznej z pełniącymi istotną rolę Punktami Logopedycznymi. Następnym z prezentowanych był wielospecjalistyczny model opieki logopedycznej autorstwa Leona Kaczmarka, który stał się podstawą aktualnie funkcjonującego. Ostatnim z charakteryzowanych systemów jest holistyczny model logoterapii opracowany przez Krystynę Błachnio. Jest to propozycja nowatorska, w dużej mierze przystająca do współczesnych potrzeb społecznych na opiekę logopedyczną. Opis modelu K. Błachnio stanowi łącznik między dwiema częściami dysertacji, zamyka część historyczną, a zarazem stanowi wstęp do ustaleń empirycznych drugiej części rozdziału trzeciego. W części empirycznej w podrozdziale trzecim starano się określić zakres wiedzy o s.o.l., jakim dysponują respondenci oraz źródła tej wiedzy. Przedstawiono zestawienia powstałe z formułowanych przez badane osoby terminów „opieka logopedyczna”, „system opieki logopedycznej”. Wyznaczając zakres wiedzy o systemie badani wskazali osoby, dla których s.o.l. funkcjonuje, typy działań, które wykonują indywidualnie bądź przy współpracy z szerokim gronem osób i instytucji realizujących zadania związane ze świadczeniem opieki nad mową. Badani nauczyciele i logopedzi wyróżnili różnorodne źródła wiedzy o zagadnieniach mowy, regulacjach prawnych, określających zasady funkcjonowania s.o.l. Przedstawiono dokonaną przez badanych subiektywną ocenę zakresu wiedzy o s.o.l. oraz jej przydatności w praktyce zawodowej. Głównym zamierzeniem czwartego podrozdziału, w III rozdziale, było dokonanie diagnozy jakości funkcjonowania s.o.l. wyrażonej w opiniach badanych. Stanowiły one istotne źródło informacji dotyczące stanu współcześnie funkcjonującego na Górnym Śląsku systemu opieki logopedycznej. Respondenci określili satysfakcje czerpaną z działającego w naszym regionie s.o.l., podawali atuty współczesnego modelu oraz wskazywali mankamenty, które mogą zostać wykorzystane do konstruktywnej modernizacji systemu. Przechodząc do meritum - badani określili poziomy jakości usług logopedycznych świadczonych w s.o.l. Wskazali także przyczyny różnic tej, jakości przy uwzględnieniu zwierzchnictwa Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Edukacji Narodowej nad placówkami realizującymi zadania s.o.l. Dookreśleniem poziomów, jakości był zakres działań s.o.l. Zaprezentowano w tym miejscu informacje na temat dostrzeganej przez respondentów dostępności pomocy logopedycznej, wskazano na adresatów tej opieki oraz określono zakres działań podejmowanych przez uczestników badań. Podrozdział piąty opracowania zawiera wyniki badań własnych charakteryzujące wpływ oczekiwań społecznych na modyfikacje s.o.l. Opisano w nim zjawiska, które w opiniach respondentów, wywołują zmiany w strukturze i organizacji opieki logopedycznej. Badani rodzice, nauczyciele i logopedzi wskazali pozytywne oraz negatywne aspekty życia społecznego występujące na Górnym Śląsku, które w przekonaniu respondentów, wywierają wpływ na funkcjonujący tu s.o.l. Wyliczyli swe oczekiwania względem nowoczesnego modelu opieki uwzględniając zarazem potencjalne możliwości, którymi dysponuje społeczność regionu. Podrozdział szósty III rozdziału składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera wyniki analizy dokonanej w oparciu o opinie wyrażone przez badaną populację o współczesnym s.o.l. Stanowi bogate źródło informacji charakteryzujące pacjentów tego systemu. Ustalenia dotyczą między innymi przyczyn rozpoczęcia terapii logopedycznej, czasu jej trwania, osób i instytucji współpracujących w procesie terapeutycznym, zrealizowanych rodzajów działań oraz ich efektów dostrzeganych przez rodziców dzieci, na które s.o.l. oddziaływał. Tak, więc rodzice wyrażając opinie o s.o.l dokonali oceny jego funkcjonowania przez pryzmat własnych dzieci, które były odbiorcami usług logopedycznych. W drugiej części podrozdziału szóstego dokonałam opisu trzech indywidualnych przypadków dzieci z deficytami mowy. Analizy pozwoliły na zarysowanie sieci osób i instytucji skupionych wokół problemu danego dziecka, a funkcjonujących w ramach systemu opieki logopedycznej na Górnym Śląsku. Tak zebrany materiał badawczy wskazał na dotychczasowe indywidualne rozwiązania stosowane w s.o.l. w naszym regionie. Zaprezentowane wyniki badań pozwalają zająć stanowisko wobec sformułowanych w pracy problemów badawczych oraz wygenerować wnioski, co zostało zawarte w zakończeniu niniejszej rozprawy. Także w zakończeniu podjęto próbę nakreślenia szkicu systemu opieki logopedycznej, który mógłby stanowić rozwiązania dla obecnie funkcjonującego.

Ze wstępu: "Harmonijny i prawidłowy rozwój psychoruchowy dziecka w wieku przedszkolnym jest wynikiem dojrzewania centralnego układu nerwowego, narządów zmysłowych, oraz ich wzajemnej integracji i stymulacji. W jego rezultacie przedszkolak dysponuje odpowiednią sprawnością zarówno w zakresie motoryki dużej i małej jak i komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Osiąga poziom stabilności emocjonalnej, potrafi nawiązywać więzi społeczne, panuje nad zdolnością koncentracji i uczenia się."(...)

Badania zawarte w projekcie dotyczą rozumienia wypowiedzi ironicznych przez polskojęzyczne dzieci w wieku czterech, pięciu i sześciu lat. Ich celem była próba odpowiedzi na pytania o to, czy już dzieci czteroletnie potrafią poprawnie odczytać znaczenie prostej wypowiedzi ironicznej, czy występuje zależność między tą umiejętnością a poziomem rozwoju teorii umysłu, jak rozumienie ironii zmienia się z wiekiem oraz o to, czy wybrane cechy wypowiedzi ironicznych mogą ułatwić ich zrozumienie. Dzieci badane były Zadaniem Rozumienia Ironii (Banasik, Bokus, 2012) oraz Testem Refleksji nad Myśleniem (Białecka-Pikul, 2012).Wyniki pokazują, że już dzieci czteroletnie potrafią odczytać zamierzone znaczenie wypowiedzi ironicznej, i że nie ma różnicy w poprawności odpowiedzi w Zadaniu Rozumienia Ironii między nimi a dziećmi pięcioletnimi. Dzieci sześcioletnie natomiast radzą sobie istotnie lepiej niż dzieci czteroletnie, ale nie została wykazana różnica między dziećmi cztero- a pięcioletnimi. Potwierdzona została hipoteza o współwystępowaniu umiejętności rozumienia wypowiedzi ironicznych i poziomu rozwoju teorii umysłu, a po przeprowadzeniu analiz biorących pod uwagę poszczególne aspekty wiedzy o umyśle, okazało się, że rozumienie ironii koreluje istotnie tylko z wynikami zadania badającego rozumienie fałszywych przekonań pierwszego rzędu oraz z rozumienie nieoczekiwanej tożsamości.Porównania odpowiedzi dzieci na pytania dotyczące wypowiedzi ironicznej krytycznej i ironicznej, która nie zawiera krytyki pokazały, że dzieci czteroletnie lepiej radzą sobie z ironią, jeśli jest w niej zawarta krytyka, natomiast w grupach pięcio- i sześciolatków nie ma istotnych różnic w rozumieniu tych dwóch typów ironii. Również tylko w grupie dzieci czteroletnich wystąpiła różnica między rozumieniem wypowiedzi, które skierowane były przez osobę dorosłą do dziecka, a wypowiedzi, w których dziecko zwraca się do dziecka, Ten pierwszy typ ironicznych komentarzy okazał się łatwiejszy dla najmłodszych dzieci.W pracy zostały również pokazane wyniki dotyczące odpowiedzi dzieci na pytania otwarte w zadaniu rozumienia ironii. Na podstawie zebranych danych stworzona została klasyfikacja uzasadnień dla wypowiedzi ironicznych tworzonych przez dzieci.
The main topic of this research project was the comprehension of ironic utterances by Polish-speaking children aged four, five and six. It attempted to answer the questions on whether four-year-old children can correctly understand the real meaning behind a simple ironic statement, whether there is a relation between this ability and the level of development of the theory of mind, how does the irony comprehension change with age and whether selected features of ironic statements can facilitate children's understanding of them.Children were tested with Irony Comprehension Task (ICT, Banasik, Bokus, 2012) and Theory of Mind Task (TRM, Białecka-Pikul, 2012).The results indicate that children as early as when they are four-year-old grasp the meaning of ironic comment. Interestingly, four-year olds do not differ on the accuracy score in Irony Comprehension Task from five-year olds. However, six-year-olds do better on irony comprehension than four-year-olds, but there is no difference between six- and five-year-olds.The hypothesis about a relation between irony comprehension and the level of development of the mind theory was confirmed. When various aspects of the knowledge about the mind were analyzed separately, it was shown that irony comprehension only correlates with the results on the first order false belief task and with the understanding of unexpected identity task.Comparisons of children's responses to ironic criticism and to irony that is not aimed to criticize demonstrated that four-year-olds are better at comprehension of ironic statements when it includes criticism, whereas there is no difference in correct comprehension between critical and non-critical ironic statements in five- and six-year olds.Also, only in the youngest group there was a difference between the meaning of the statements addressed by the adult to a child and the statements in which the child was speaking to another child – the former was easier for four-year olds. The results of children's responses to open-ended questions in ICT were also presented in the dissertation. Based on the collected data, the classification of justifications for using ironic statements given by children was prepared.

Torbiele pajęczynówki to wady rozwojowe, formujące się zazwyczaj pod koniec pierwszego trymestru okresu płodowego. Przy wykrywalności wahającej się od 0,5 do 2,6% są uznawane za jedną z najczęściej stwierdzanych malformacji wewnątrzczaszkowych. Szacuje się jednak, że wiele z nich pozostaje niewykrytych, ponieważ często nie powodują wystąpienia objawów lub stwierdzane u pacjenta objawy są niespecyficzne i mogą nie być kojarzone z chorobą neurologiczną. Z powodu braku wśród lekarzy zgodności na temat najkorzystniejszej metody postępowania z chorymi z torbielami pajęczynówki, dotychczasowe badania psychologiczne dotyczą głównie skuteczności leczenia operacyjnego. Koncentrują się one jednak na dorosłych pacjentach i obejmują zazwyczaj pojedynczych chorych. Pomimo iż ten rodzaj zmiany jest najczęściej wykrywany u dzieci i młodzieży, istnieje niewiele badań tej grupy chorych. W przypadku badania dzieci, w szczególności ze zmianami wrodzonymi, o odmiennym charakterze niż typowe uszkodzenia (jak np. urazy głowy), nie jest możliwe stosowanie klasycznej wiedzy neuropsychologicznej bazującej na funkcjonowaniu osób dorosłych. U pacjentów w wieku rozwojowym obserwuje się dynamiczne procesy neuroplastyczności, co odróżnia tę grupę pacjentów od dorosłych. Rozwój mózgu, zarówno strukturalny jak funkcjonalny, nadal się toczy, kiedy powstaje malformacja, dlatego tak wczesne uszkodzenia powodują inne deficyty, a także procesy kompensacyjne mogą przebiegać u dziecka inaczej niż u dorosłego. Nieliczne prace poświęcone są rozwojowi dzieci z torbielami pajęczynówki, a na ich podstawie trudno jest ustalić jednolity obraz funkcjonowania poznawczego tej grupy. W literaturze można znaleźć doniesienia zarówno o dzieciach, które pomimo obecności torbieli rozwijają się typowo, takie, których poziom funkcjonowania jest niższy w stosunku do rówieśników, ale także takie, które funkcjonują na poziomie powyżej przeciętnej. Celem prowadzonych badań była analiza funkcjonowania poznawczego, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju językowego, dzieci z torbielami pajęczynówki zlokalizowanymi w półkulach mózgu oraz odpowiedź na pytania o ewentualne różnice pomiędzy dziećmi z torbielami lewo- i prawopółkulowymi. Badania były prowadzone w Instytucie „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie, od listopada 2016r. do czerwca 2020r. Objęto nimi dzieci w wieku od 4 do 18 lat, oczekujące na leczenie operacyjne torbieli pajęczynówki, u których nie stwierdzono chorób współistniejących. W badaniu wykorzystano Test Rozwoju Językowego, Baterię Testów do Badania Funkcji Językowych i Komunikacyjnych Prawej Półkuli Mózgu, Baterię Testów do Badania Funkcji Językowych i Komunikacyjnych dla Dzieci, Neutralny Kulturowo Test Inteligencji Cattella (wersje 1-R i 20-R), oraz podtesty “Trójkąty” i “Historyjki” z baterii Kaufman Assessment Battery for Children, Second Edition, dzięki czemu możliwa była ocena ogólnego potencjału intelektualnego badanych oraz kompleksowa ocena funkcji językowych, wiązanych tradycyjnie zarówno z lewą jak i z prawą półkulą mózgu. W badanej grupie większość rodziców nie zgłaszała problemów z rozwojem poznawczym ani językowym dzieci, a według przeprowadzonych badań, pacjenci z torbielami nie odbiegają od zdrowych rówieśników pod względem rozwoju intelektualnego. Zaobserwowano różnice w zakresie pewnych funkcji językowych, jednak dalsze analizy doprowadziły do stwierdzenia, że deficyty dotyczą wyłącznie dzieci, u których torbiel była zlokalizowana po prawej stronie, natomiast dzieci z torbielami lewostronnymi osiągnęły wyniki porównywalne do grupy kontrolnej. Ponadto, niezależnie od lokalizacji torbieli, dzieci z lateralizacją skrzyżowaną nie przejawiały żadnych z opisywanych deficytów językowych. Na podstawie analizy zebranego materiału stwierdzono, że obecność torbieli pajęczynówki nie determinuje przebiegu rozwoju dziecka, a ostateczny obraz funkcjonowania pacjenta jest zależny od szeregu czynników jak lokalizacja zmiany czy lateralizacja.
Arachnoid cysts are developmental defects, usually forming at the end of the first trimester of gestation. With detection rate between 0.5 and 2.6% in general population, they are considered one of the most common intercranial malformations. However, they are detected relatively rarely, because they often produce no symptoms or the symptoms are non-specific and may not be recognized as signs of neurological disease. Because of the lack of consensus among doctors on the most beneficial course of action regarding patients with arachnoid cysts, psychological studies focus mainly on the effectiveness of surgical treatment. However, those studies are focused on adult patients and usually only include very few participants. Despite the fact that majority of cysts of this type is diagnosed in children and teenagers, there is only a handful of studies including this group of patients. While examining children, especially those with congenital defects, the characteristics of which differ from typical brain injuries (i.e. head trauma), it is not possible to apply classic neuropsychological knowledge based on the functioning of adults. In patients in developmental age, dynamic processes of neuroplasticity are observed, which sets this group apart from adult patients. Development of the brain, both structural and functional, is still in progress while the malformation is forming, therefore those early defects cause different deficits, and the compensation mechanisms may proceed differently than they do in adult population. Very few studies concentrate on the development of children with arachnoid cysts, and based on their results it’s not possible to create a uniform clinical picture of cognitive functioning in this group of children. There are reports of children who, despite the presence of a cyst, develop typically, those whose functioning level is below that anticipated, but also those who achieve scores well above average. The current study aimed to analyze cognitive functioning, especially language abilities, in children diagnosed with arachnoid cysts located in brain hemispheres, and answering the question about possible differences between children with left- and right-hemisphere cysts. The study was conducted in Children's Memorial Health Institute in Warsaw, between November 2016 and June 2020. All children aged 4-18, diagnosed with arachnoid cysts, awaiting surgical treatment, and with no coexistent diseases, were included in the study. The following methods were used: Language Developmen Test, RHLB-PL. Right Hemisphere Language Battery, Language and Communication Battery for Children, Cattell's Culture Fair Intelligence Test and subtests „Triangles” and „Story completion” from Kaufman Assessment Battery for Children, Second Edition. Using these methods, it was possible to assess the general intellectual potential as well as language functions, traditionally regarded as both left- and right-hemisphere functions. In the examined group vast majority of parents reported no problems in cognitive or language development, and based on the current study, children with arachnoid cysts perform similarly to their healthy peers in intelligence tests. Some differences were observed in certain areas of language proficiency. However, further analysis showed that those deficits appear only in children with arachnoid cysts located in the right hemisphere, while those with left-hemispheric cysts achieved similar results to the control group. Furthermore, regardless of the cyst’s localization, children with crossed laterality showed none of those deficits. Based on the analysis of the collected material, it was concluded that the presence of an arachnoid cyst does not determine the child’s course of development, and the final picture of their functioning depends on a number of factors, i.e. localization of the malformation or laterality.

Choć specyficzne zaburzenie językowe (specific language impairment, SLI) dotyka około 7% dzieci (Tomblin, Records & Zhang, 1997), natura tego zaburzenia oraz jego objawy, zwłaszcza w językach innych niż angielski, wciąż nie są do końca poznane. Podstawowym przejawem SLI są trudności w przyswajaniu gramatyki, zarówno na poziomie rozumienia, jak i tworzenia konstrukcji składniowych (van der Lely & Pinker, 2014). Wciąż niejasny jest jednak status właściwości słownika umysłowego – jego rozmiaru, organizacji i dostępu leksykalnego – u dzieci z SLI. Cel teoretyczny rozprawy stanowiła weryfikacja teorii dotyczących rozmiaru oraz organizacji słownika umysłowego u pięcio- i sześcioletnich dzieci z grupy ryzyka SLI w porównaniu do dzieci o typowym rozwoju językowym. Celem praktycznym była ocena użyteczności narzędzi słownikowych służących do pomiaru zasobu słownictwa w przesiewowym rozpoznawaniu SLI. Na podstawie dokonanej przez nauczycieli oceny funkcjonowania językowego dzieci oraz badania standaryzowanym Testem Rozwoju Językowego (Smoczyńska i in., 2015), wyodrębniono trzy grupy: wysokiego ryzyka SLI (n = 20), niskiego ryzyka SLI (n = 29) oraz grupę kontrolną (n = 30). Przeprowadzone analizy międzygrupowe pokazały, że dzieci z grupy wysokiego ryzyka SLI nie tylko gorzej niż pozostałe dwie grupy wykonały wszystkie ujęte w TRJ podtesty, ale przejawiały także poważne deficyty w zakresie zasobu słownictwa, zarówno biernego, jak i czynnego. Grupa wysokiego ryzyka SLI odbiegała od dzieci o typowym rozwoju językowym również pod względem organizacji słownika umysłowego, nie wykazywała natomiast oczekiwanego spowolnienia dostępu leksykalnego. Grupa niskiego ryzyka SLI, choć wskazana przez nauczycieli jako przejawiająca część objawów SLI, nie odbiegała od grupy kontrolnej pod względem poziomu wykonania TRJ, ani żadnego z testów słownikowych. Pod względem liczby wypowiadanych słów w zadaniu opisu obrazka oraz przetwarzania fonologicznego grupa ta osiągała jednak wyniki na poziomie grupy wysokiego ryzyka SLI, istotnie niższe od wyników grupy kontrolnej. Analiza użyteczności różnego typu zadań słownikowych w badaniach przesiewowych sugeruje, że choć żadne z wykorzystanych narzędzi nie może być samodzielnie stosowane w badaniach przesiewowych ryzyka SLI, zastosowanie w nich może znaleźć kombinacja odpowiednio trudnych i rzetelnych testów słownictwa biernego i słownictwa czynnego: Obrazkowego Testu Słownikowego – Rozumienie (OTSR; Haman & Fronczyk, 2012) oraz skróconej wersji Zadania Nazywania Obrazków (ZNO; Haman, Smoczyńska, Łuniewska & Chyl, 2013). Kombinacja ta cechuje się przekraczającymi 85% czułością i swoistością, wystarczającymi na potrzeby badań przesiewowych.
Although prevalence of specific language impairment SLI is estimated to be about 7% (Tomblin, Records & Zhang, 1997), the nature of this impairment and its symptoms, especially in languages other than English, is still partially unknown. Difficulties in acquiring grammar, both in terms of comprehension and production of sentences, are the core and most investigated symptoms of SLI (van der Lely & Pinker, 2014). However, it is still unclear whether children with SLI show deficits in other aspects of language, namely vocabulary size, organization of the mental lexicon or lexical access. The theoretical aim of the current thesis was to verify the theories concerning vocabulary size and organization of the mental lexicon in 5-6-year-old children at risk of SLI as compared to typically developing peers. The pragmatic aim of the study was to assess the usability of lexical tasks as potential screening tools for SLI in preschool children. The outcomes of a screening questionnaire filled by preschool teachers and the assessment done with a standardized psychometric test of language development (Test Rozwoju Językowego TRJ, Smoczyńska et al., 2015), resulted in selection of three groups: high risk of SLI (n = 20), low risk of SLI (n = 29), and a control group of typically developing children (n = 30). Between-group comparisons revealed that children at high risk of SLI obtain low scores in all subtests of TRJ, and show major deficits in both passive and active vocabulary size. The group at high risk of SLI underperformed their peers also in the level of the organization of the mental lexicon. However, we did not observe the hypothesized delay in lexical access in this group. The group at low risk of SLI, although indicated by teachers as children with some symptoms of SLI, achieved the same scores as the typically-developing control group in all subtests of TRJ, as well as in all vocabulary tests. However, in terms of the number of words produced during the picture description and the level of phonological processing, the group at low risk of SLI was indistinguishable from the high risk group, and underperformed typically-developing peers. The analysis of sensitivity and specificity of lexical tools suggests that none of the used tasks can be applied alone as a single screening tool for SLI. However, carefully selected tests of active and passive vocabulary size may be used in screening of risk of SLI in preschool children. The combination of Obrazkowy Test Słownikowy – Rozumienie (OTSR; Haman & Fronczyk, 2012) and a shortened version of Zadanie Nazywania Obrazków (ZNO; Haman, Smoczyńska, Łuniewska & Chyl, 2013) obtained both sensitivity and specificity higher than 85%, which is sufficient for screening.

Seria trzech badań zaprezentowanych w pracy miała na celu określenie specyfiki przetwarzania informacji sensorycznych oraz ustalenie związków pomiędzy nasileniem zaburzeń sensorycznych a objawami autyzmu i poziomem rozwoju psychoruchowego u dzieci w wieku przedszkolnym z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). Podjęto również próbę wyodrębnienia w grupie dzieci z ASD podtypów, charakteryzujących się różnymi profilami zaburzeń sensorycznych oraz rozwoju psychoruchowego. W badaniach wzięło łącznie udział 89 dzieci z ASD w wieku od 2 lat do 5 lat i 7 miesięcy. Wykorzystano m.in. Profil Psychoedukacyjny w wersji poprawionej (PEP-R) oraz wypełniany przez rodziców Profil Sensoryczny w wersji poprawionej (SPCR). Wyniki badań wskazują, że dzieci z ASD przejawiają więcej trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznych niż dzieci rozwijające się prawidłowo, zarówno wtedy, gdy porównywane grupy są dobrane pod względem płci i wieku (Badanie nr 1), jak i w przypadku grup dopasowanych pod względem wieku rozwojowego (Badanie nr 2). U dzieci z ASD problemy sensoryczne zwykle dotyczą kilku zmysłów jednocześnie. Nie stwierdzono istnienia wyraźnych zależności liniowych pomiędzy poziomem trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznych a nasileniem trudności rozwojowych, głębokością występujących u dzieci objawów autyzmu oraz wiekiem badanych. Rezultaty analizy skupień wskazują na istnienie wśród dzieci z ASD w wieku przedszkolnym czterech podtypów charakteryzujących się różnym profilem w zakresie zmiennych sensorycznych i rozwojowych (Badanie nr 3).
The purpose of this research project, conducted in three studies, was to explore the characteristics of sensory processing in preschool children with autism spectrum disorder (ASD). The relationship between unusual sensory symptoms and severity of autism, as well as level of psychomotor development, was examined. Furthermore, cluster analysis was used to identify subtypes of preschoolers with ASD who share a pattern of sensory symptoms and psychomotor development. Parents of children aged 2 years to 5 years and 7 months (N=89) completed a Sensory Profile Checklist Revised (SPCR). In addition, a Psychoeducational Profile – Revised (PEP-R) was used. Results indicated that children with ASD showed more difficulties in sensory processing when chronological (Study 1) and developmental (Study 2) age-matched controls were used. Outcomes also confirmed that sensory abnormalities are in children with ASD multimodal. No linear relationship between sensory difficulties and severity of autism, level of psychomotor development and participants’ age was found. In addition, the cluster analysis identified four subtypes of ASD preschoolers, each characterized by different sensory and developmental variables (Study 3).

Early language development lays a foundation for later language and literacy skills. Being a late talker constitutes a risk factor for later neurodevelopmental disorders. However its neurobiological basis remains understudied. In the present thesis I aimed to analyze the unique and mutual correlates of late talking and developmental dyslexia on behavioral outcomes, brain structure and response to print and speech. I focused on 120 children aged 8-10 in a between groups design (N=120) in a dichotomous approach. Additionally, dimensional approach was used on a larger sample (N=148) to examine common and distinct correlates of variance in time of speech emergence and variance in reading ability on behavioral outcomes, brain neuroanatomy and activation to linguistic stimuli. Late talkers showed difficulties in grammar, phonological awareness, and reading accuracy. At the same time, dyslexia was related to more robust impairments in language and literacy, suggesting that school aged late talkers were partially recovered. On the neuronal level, late talking was related to structural disruptions and overactivation in response to speech in structures belonging to the dorsal speech articulatory-phonetic perception system. Dyslexia was related to global brain measures, and to underactivation of left superior temporal gyrus in response to print. Children with dyslexia, as opposed to typical readers did not show any speech - print coactivation. The contributions of late talking and dyslexia to behavioral measures and brain function were independent. The only interaction effects were found on neuroanatomical level, indicating cumulative effect of late talking and dyslexia on the left fusiform grey matter volume. This might explain inconsistencies in previous neuroanatomical studies of dyslexia. Conclusions drawn from dichotomous and dimensional approaches were similar for behavior and global neuroanatomy and divergent for local brain structure and function. Variance in time of speech emergence was related to volume of anterior cerebellum implicated in motor control of speech production. Correlation of brain activation for print with level of reading ability was much wider than the parallel effect of dyslexia. This suggests that continuous measure of reading score is more sensitive for analyses of its relation to brain activation patterns than dichotomous division of sample for dyslexic and typical readers.
Wczesny rozwój języka stanowi podstawę dla późniejszych umiejętności językowych oraz czytania i pisania. Późne rozpoczęcie mówienia stanowi czynnik ryzyka zaburzeń neurorozwojowych, ale jego neurobiologiczne podstawy tego zjawiska pozostają niedostatecznie zbadane. Przedstawiona rozprawa ma na celu identyfikację unikalnych i wspólnych korelatów późnego mówienia i dysleksji rozwojowej oraz poziomu umiejętności językowych, czytania i pisania, a także budowy mózgu i odpowiedzi mózgu na mowę i pismo kilka lat później. Praca zawiera analizy międzygrupowe (N = 120 dzieci w wieku 8-10 lat). Na większej próbie (N = 148) zweryfikowano, czy potraktowanie czasu rozpoczęcia mówienia oraz poziomu umiejętności czytania wymiarowo doprowadzi do podobnych wniosków, co analizy międzygrupowe. Dzieci późno mówiące wykazywały trudności w zakresie umiejętności gramatycznych, świadomości fonologicznej i poprawności czytania. Dysleksja była powiązana z silniejszymi deficytami w zakresie języka i umiejętności czytania. Trudności dzieci późno mówiących zostały zatem już częściowo rozwiązane. Późne mówienie wiązało się z zaburzeniami neuroanatomii oraz odpowiedzi mózgu na mowę w strukturach należących do grzbietowego układu artykulacyjno-fonetycznego percepcji mowy. Dysleksja była powiązana z ogólnymi miarami budowy mózgu oraz zmniejszoną aktywacją w lewym zakręcie skroniowym górnym w odpowiedzi na pismo. Dzieci z dysleksją, w przeciwieństwie do typowo czytających, nie wykazywały koaktywacji pomiędzy odpowiedzią na mowę i pismo. Związki późnego mówienia i dysleksji z miarami behawioralnymi i funkcji mózgu były niezależne. Jedyne efekty interakcji znaleziono na poziomie neuroanatomicznym. Wskazują one na kumulatywny związek późnego mówienia i dysleksji z objętością istoty szarej w lewym zakręcie wrzecionowatym. Może to wyjaśniać niespójności we wcześniejszych badaniach nad neuroanatomią dysleksji. Wnioski wyciągnięte z porównania podejścia międzygrupowego i wymiarowego były podobne na poziomie behawioralnym oraz globalnej neuroanatomii, a rozbieżne w przypadku lokalnej struktury i funkcji mózgu. Wariancja w zakresie czasu rozpoczęcia mówienia była związana z objętością przedniej części móżdżku, zaangażowanego w motoryczną kontrolę produkcji mowy. Korelacja aktywacji mózgu w odpowiedzi na pismo z poziomem umiejętności czytania była znacznie szersza niż równoległy efekt dysleksji. Sugeruje to, że zastosowanie miary ciągłej do pomiaru umiejętności czytania jest bardziej wrażliwe na związki z wzorcami aktywacji mózgu niż dychotomiczny podział badanej próby na osoby z dysleksją i typowo czytające.

Autor w swojej pracy omawia dyskurs dydaktyczno-metodyczny ma łamach periodyku „Edukacja i Dialog”, który to dyskurs poświęcony jest ocenom i ocenianiu w edukacji wczesnoszkolnej. Ocenianiu temu przypisuje się niezwykle istotną rolę, moment rozpoczęcia nauki stawia bowiem dziecko w nowej dla niego sytuacji nieustannego oceniania, oceniania tego, co robi, jak się zachowuje, jakie są rezultaty jego edukacyjnej aktywności. Zarówno sama ocena, jak i proces jej konstruowania, a nawet forma, w jakiej zostanie ona zakomunikowana uczniowi w istotny sposób wpływają na psychikę dziecka, decydują o jego motywacji do nauki, kreują określony wizerunek nauczyciela, kształtują nastawienie do szkoły, a także do procesu nauczania i uczenia się, warunkując tym samym dalszy rozwój edukacyjny dziecka. Już w latach 90. XX wieku zwrócono na ten aspekt uwagę, i temu zagadnieniu badacz poświęca swoją pracę.

Autorka w swojej pracy omawia dormanowską koncepcję teatru dzieci i dla dzieci. Teatru, który został stworzony ponad pięćdziesiąt lat temu przez Jana Dormana — polskiego twórcę, scenarzystę, pedagoga, aktora, reżysera. Artysta zerwał z ogólnie przyjętymi zasadami tworzenia przedstawień dla dzieci i z dziećmi jako aktorami. Dorman konsekwentnie trzymał się swoich założeń, które oparte były na własnych doświadczeniach teatralnych wyniesionych z dzieciństwa. Był założycielem dwóch scen: teatru dziecięcego — tzw. teatru zabawy i zawodowego teatru dla dzieci. Obydwie te sceny prowadził według własnych koncepcji i spójnych założeń, w których szeroko pojęty rozwój intelektualny i emocjonalny dziecka był priorytetem. Każdy ze wspomnianych teatrów miał w sobie pierwiastek nowości i niekonwencjonalności, scena ekspresji to zabawa dzieci w teatr, scena impresji to profesjonalny teatr aktorski dla dzieci. Do dzisiaj jego koncepcja teatru dziecięcego wzbudza zarówno kontrowersje, jak i zainteresowanie.

This article is an attempt at a polemic with selected, published positions of the Polish world of science, which deny the importance of the growing role of IT solutions in modern education, and their representatives still believe that the current system of transferring knowledge using traditional methods (Herbart School) is the only correct one. As early as the early twentieth century, the eminent reformer of American schooling, John Dewey, wrote that „if we teach today’s students as we taught yesterday, we rob them of the future”. The issues discussed concern both the results of the author’s own research on the digitization of Polish schools, as well as a literature review of the OECD, BECTA, Ken Robinson and the Educational Research Institute of the Ministry of National Education in terms of the effects of using information and communication technologies in education.