Rozprawy doktorskie na temat „Rewitalizacja”

Proces transformacji systemowej spowodował dużą degradację przestrzeni miast, szczególnie przemysłowych, i spowodował istotne, negatywne zmiany w strukturze gospodarczej. Władze lokalne dysponują szeroką paletą instrumentów w zakresie polityki rewitalizacyjnej i mogą aktywnie kształtować proces rewitalizacji, istotnie oddziałujący na przekształcenia bazy ekonomicznej miast. W kontekście tak postawionego głównego problemu badawczego, zasadniczym celem pracy była identyfikacja oddziaływania procesów rewitalizacji w miastach poprzemysłowych na przekształcenia ich bazy ekonomicznej. Część teoretyczna rozprawy składa się z trzech rozdziałów (rozdział 1, 2, 3). W pierwszym rozdziale omówione zostało miasto jako przedmiot badań i czynniki jego rozwoju z perspektywy różnych koncepcji i teorii jego rozwoju (m.in. w ujęciu teorii lokalizacji, ujęciu funkcjonalnym oraz teorii systemów). Rozdział drugi analizuje przekształcenia struktury funkcjonalnej miast w ujęciu teorii bazy ekonomicznej. W rozdziale trzecim uwagę skoncentrowano na rewitalizacji jako procesie przekształceń struktury funkcjonalno-przestrzennej i jego wpływie na bazę ekonomiczną miasta. Przedstawione zostały: ewolucja podejścia i istota pojęcia rewitalizacji, prawne podstawy procesu rewitalizacji oraz instrumenty wykorzystywane m.in. przez władze samorządowe. Rozdział zamykają rozważania dotyczące powiązań procesu rewitalizacji i bazy ekonomicznej miasta. Część empiryczną rozprawy stanowią trzy rozdziały prezentujące studia przypadków wybranych miast (rozdział 4, 5, 6). Rozdziały przedstawiają empirycznie uzyskane charakterystyki badanych miast (m.in. politykę rewitalizacyjną miasta i jej efekty, proces planowania procesu rewitalizacji, realizację i wykorzystywane instrumenty). W rozdziałach zaprezentowano przemiany struktury gospodarczej poszczególnych miast jako efekt procesu rewitalizacji oraz przemiany ich bazy ekonomicznej.

W efekcie dynamicznych procesów urbanizacyjnych, miasta stały się ośrodkami przemian ekonomiczno- społecznych i rozwoju technologii na niespotykaną dotąd skalę. Koncentracja ludności i przedsiębiorstw na niewielkich obszarach niesie szereg korzyści, rodzi jednak również określone konsekwencje. Miasta i ich przestrzeń podlegają ciągłym przekształceniom, które kształtują się zarówno obszary dynamicznego wzrostu, jak i stagnacji, wyróżniające się kumulacją zjawisk kryzysowych charakterystycznych dla procesu degradacji. Odwrócenie lub nawet zatrzymanie procesu degradacji miast wymaga szczególnej interwencji – wszechstronnych, skoncentrowanych, kompleksowych i długotrwałych działań, określanych mianem rewitalizacji. Rozważania niniejszej pracy koncentrują się na planowaniu procesów rewitalizacji, a przedmiotem analiz jest wycinek modelu rewitalizacji odnoszący się do sfery planowania. Celem głównym pracy była weryfikacja zgodności procesów planowania rewitalizacji podjętych w miastach polskich z teoretycznym modelem, stanowiącym przedmiot rozważań w literaturze przedmiotu, wynikającym z istniejących regulacji prawnych oraz doświadczeń krajów rozwiniętych, takich jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy czy Stany Zjednoczone. Analizie poddano procesy planowania rewitalizacji prowadzone w 11 największych pod względem liczby ludności miastach w Polsce.

Jedną z funkcji władzy publicznej jest dbałość o przestrzeń publiczną, którą ta władza zawiaduje. Na różnych szczeblach władza ma różne obowiązki co do przestrzeni publicznej. Na szczeblu miast i gmin jest to bezpośrednie kształtowanie wizerunku miasta. Wizerunek ten kształtowany jest między innymi poprzez odnowę zdegradowanej przestrzeni publicznej. Programy rewitalizacji realizowane są zarówno przez organy władzy publicznej najczęściej samorządowej i inne instytucje przez te organy powołane (często celowo do realizacji zadań programu rewitalizacji) oraz instytucje i inne podmioty współpracujące. Jednostki Samorządu Terytorialnego które decydują się rozpocząć programy rewitalizacji nie zawsze zdają sobie sprawę z tego jakie cele postawić przed takimi programami. Takie działania, można powiedzieć, pseudorewitalizacyjne powodują, że programy są nieefektywne i nie przynoszą trwałych efektów rozwoju. Tematyka pracy obejmuje aspekty instytucjonalne i organizacyjne procesu rewitalizacji podjętego przez Jednostki Samorządu Terytorialnego wybranych małych i średnich miast województwa łódzkiego. Do tej grupy działań zaliczyć można także współpracę organizacji publicznych i prywatnych w zakresie planowania, realizacji, finansowania i zarządzania programami rewitalizacji.

Współcześnie ponad połowa ludności świata zamieszkuje miasta. Szacuje się, że do 2050 r. w ośrodkach miejskich będzie żyło już ok. 68% mieszkańców Ziemi. Choć miasto może być rozumiane i definiowane na różne sposoby, to jednak wszystkie definicje mają wspólny mianownik – miasto to obszar (przestrzeń), w którym żyje i rozwija się człowiek. Jednym z czynników wpływających na możliwości rozwoju i jakość życia ludzi w mieście, a zarazem podstawową potrzebą, której zaspokojenie warunkuje możliwość zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu, jest poczucie bezpieczeństwa. U podstaw pracy leży przekonanie, że istnieje zależność między kształtowaniem przestrzeni miast w sposób sprzyjający bezpieczeństwu ich mieszkańców a występowaniem na ich terenie problemów społecznych, w tym w szczególności patologii, przestępczości i zachowań antyspołecznych. Temat rozprawy dotyczy bezpieczeństwa przestrzeni wybranych miast Wielkiej Brytanii w latach 1979–2017. Celem badawczym jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy główne ujęcia teoretyczne w zakresie kształtowania bezpiecznych przestrzeni, stanowiące dorobek amerykańskich kryminologów i urbanistów, mogą zostać zastosowane w przypadku planowania przestrzeni miast europejskich. Praca składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym z nich szczególną uwagę poświęcono ośrodkom miejskim. Skupiono się na zdefiniowaniu miasta oraz ewolucji w pojmowaniu tego pojęcia, wskazaniu funkcji ośrodków miejskich. Ponadto analizie poddano zagadnienia związane z przestrzenią miejską, a także wskazano na uwarunkowania rozwoju przestrzeni we współczesnych miastach. Głównym zagadnieniem drugiego rozdziału jest bezpieczeństwo przestrzeni. Badano postrzeganie bezpieczeństwa po zimnej wojnie, zdefiniowano bezpieczeństwo przestrzeni, a także wskazano na miejską społeczność lokalną jako podmiot bezpieczeństwa. W trzecim rozdziale analizie poddano dorobek chicagowskiej szkoły ekologii społecznej, dorobek kryminologów i urbanistów w latach 60. i 70. XX w., w tym m.in. myśl Jane Jacobs, koncepcję przestrzeni obronnej Oscara Newmana, a także pierwszą i drugą generację zapobiegania przestępczości przez kształtowanie przestrzeni (CPTED). Ponadto zweryfikowano możliwość implementacji w miastach wymienionych podejść teoretycznych przy wykorzystaniu metody 3D, map przestępczości, założeń „wybitych szyb” oraz „bezpiecznego wzrostu”. W czwartym rozdziale wskazano, w jaki sposób podejścia teoretyczne z zakresu kształtowania bezpiecznej przestrzeni mogą być wdrażane w środowisku miejskim, przedstawiono metody badania stanu wyjściowego oraz metody poprawy bezpieczeństwa przez projektowanie przestrzeni. Uwagę poświęcono rozwiązaniom wypracowanym w Wielkiej Brytanii. W dwóch ostatnich rozdziałach dokonano pogłębionej analizy działań prowadzonych na rzecz odnowy obszarów zdegradowanych w wybranych miastach Wielkiej Brytanii. Biorąc pod uwagę ograniczoną możliwość oddziaływania na całe miasto, interwencje te prowadzono w ramach jasno zdefiniowanych przestrzennie obszarów (osiedli, dzielnic itp.) o największym natężeniu negatywnych zjawisk społeczno-przestrzennych. W pracy analizowano następujące studia przypadków: obszar doków londyńskich, miasteczko olimpijskie Stratford w Londynie, Trafford Park (gmina Trafford wchodząca w skład hrabstwa Greater Manchester), Hulme i Manchester Wschodni oraz Centralny Manchester (w granicach miasta Manchester).
Today, cities are home to more than half of the world’s population, and it is estimated that by 2050 that figure will increase to about 68 per cent. While the word ‘city’ can be understood and defined in various ways, all such definitions have one thing in common – a city is an area (space) in which people live and grow. One of the factors affecting the quality of life in cities, and which is a primal need that must be met before high-level needs can be, is the sense of safety. This paper is based on the assumption that there exists a relationship between the designing urban spaces and the existence of social problems, including crime and antisocial behaviour. The subject of the dissertation is spatial security in selected cities of Great Britain in the period 1979–2017. The research objective is to answer the question of whether the main theoretical approaches to designing urban space created by American criminologists and urban planners can be applied to European cities. The paper consists of six chapters. Chapter One focuses on urban centres, defining what a city is, how the concept of the city has evolved, and what the functions of cities are. It also analyses issues related to urban space and what determines how space is developed in modern cities. Chapter Two covers spatial security; it examines how safety has been perceived since the end of the Cold War, and points to the local urban community as the subject of safety. Chapter Three analyses works of the Chicago School of social ecology, as well as works by criminologists and urban planners of the 1960s and ‘70s, including Jane Jacobs, Oscar Newman’s defensible space, and the first and second generations of crime prevention through environmental design (CPTED). The chapter also contains a verification of the possibility of implementing the above theoretical approaches, through an analysis of practices for designing safe spaces in cities, including the 3D method, the use of crime maps, and the concepts of “broken windows” and “Safe Growth”. Chapter four discusses how these theoretical approaches to designing safe spaces can be implemented in urban areas, and presents methods for determining the initial state and for improving safety through environmental design. The last two chapters contain a detailed analysis of activities aimed at regenerating degraded areas in selected cities of the United Kingdom. Considering the difficulties involved in targeting entire cities, interventions were conducted within clearly spatially-defined areas (neighbourhoods, districts etc.) having the highest levels of undesirable socio-spatial phenomena. The following case studies were selected: the London Docklands, Stratford Olympic Park in London, Trafford Park (a borough of Trafford within Greater Manchester Metropolitan County), Hulme & East Manchester, and Central Manchester (parts of the city of Manchester).

The main goal of the PhD dissertation was to elaborate a traditional knowledge-based perspective on language revitalization, which would embrace the epistemic abundance encoded in indigenous languages together with the experience of the community-driven language renewal projects. The dissertation also tackles the issues connected with the positionality of local epistemologies toward the mainstream scientific paradigms in the context of indigenous language revitalization.The point of departure for the research was a general diagnosis of the educational situation of indigenous communities. Of particular interest was the fiasco of monocultural educational programmes which violate the rights of ethnic minorities and the domination of Eurocentric scientific paradigms which often do not include the specifics of local languages, indigenous epistemologies and methods of knowledge production and transfer.The present perspective sees the phenomena related to deculturation and the loss of a language as parts of a wholistic system, which influences the physical and mental health of the indigenous language communities. Therefore, an important aspect of the research is the analysis of language revitalization in view of its potential as a protective factor boosting human resilience.The research was conducted in collaboration with the Nahua community members in Mexico, Cree, Ojibwe, and Mohawk community members in Canada, and Sámi people in Norway. The experience of these ethnolinguistically, geopolitically and culturally diverse communities provides a complex background and a point of departure for a broader, more universal discussion with regard to a wide spectrum of research issues. These issues include the characteristics of indigenous mechanisms of knowledge transfer in the view of their significance to a culturally-grounded education and language revitalization, the role of traditional knowledge as a tool of critical consciousness towards the dominant culture and the potential of indigenous languages and revitalization processes in the shaping of human resilience. The resilience in the context of indigenous cultures was defined as a set of abilities which allow the indigenous communities to cope with discrimination, negative experiences or dramatic events that occurred as a result of the colonial dominance. Furthermore, an important result of the dissertation is the compilation of the knowledge holders’ opinions about constructive models of indigenous language pedagogies. The point of departure for these reflections was positive ethnolinguistic awareness of the study participants.The present research indicates that the indigenous communities draw strength from the epistemic abundance encoded in their languages when they tackle the social challenges they are confronted with. The language perceived as knowledge transmission is therefore a significant cultural resource and its potential can be used in a variety of social undertakings such as indigenous rights advocacy. This perspective focuses on the identification of the overall, long-term ethnocultural goals and on the nourishment of the knowledge systems characteristic for specific indigenous communities. The objective of the goal clarification is to outline the areas in which the language, as a collective asset, can support a self-determined societal model and contribute to strengthening other indicators of cultural continuity. The examples of such areas of activity include the strengthening of resilience and the pursuit of a wholistic vision of health, grounded in indigenous concepts, suicide and depression prevention, ecological activities such as crafting adaptive strategies to climate change, related to culturally-rooted systems of natural resource management on indigenous territories.
Głównym celem pracy było wypracowanie takiego podejścia do rewitalizacji językowo-kulturowej, które czerpie z bogactwa poznawczego społeczności rdzennych, uwzględnia wiedzę tradycyjną oraz projekty odnowy językowej, których siłą napędową są społeczności lokalne. Praca porusza również zagadnienia związane z umiejscowieniem i pozycją lokalnych epistemologii i metod badawczych wobec paradygmatów naukowych głównego nurtu w kontekście rewitalizacji języków rdzennych. Punktem wyjścia dla badań była ogólna diagnoza sytuacji edukacyjnej społeczności rdzennych, a w szczególności fiasko monokulturowych programów oświatowych, które łamią prawa lingwistyczne mniejszości etnicznych oraz dominacja eurocentrycznych paradygmatów badawczych, które często nie uwzględniają w wystarczającym stopniu specyfiki lokalnych języków, rdzennych epistemologii oraz metod pozyskiwania i przekazu wiedzy.Przedstawiona w pracy perspektywa traktuje zjawiska związane z dekulturacją i utratą języka jako układy całościowe, które wpływają na zdrowie psychiczne i fizyczne członków społeczności językowych. W związku z tym, istotnym aspektem problematyki badawczej jest analiza rewitalizacji językowej w kontekście jej potencjału jako czynnika ochronnego wzmacniającego odporność psychiczną (resilience) człowieka.Badania zostały przeprowadzone we współpracy ze społecznościami Nahua w Meksyku, społecznościami Ojibwe, Cree i Mohawk w Kanadzie oraz Sámi w Norwegii. Zróżnicowane pod względem geopolitycznym, etnolingwistycznym i kulturowym konteksty umożliwiły wieloaspektową analizę, uwzględniającą szerokie spektrum zagadnień badawczych, takich jak charakterystyka rdzennych mechanizmów przekazu kulturowego z perspektywy ich znaczenia dla edukacji ugruntowanej kulturowo i rewitalizacji językowej, rola wiedzy tradycyjnej jako narzędzia rewindykacji wobec kultury dominującej oraz potencjał języków indiańskich i procesów rewitalizacyjnych w kształtowaniu odporności psychicznej. Odporność psychiczna w kontekście kultur rdzennych została na potrzeby niniejszej pracy zdefiniowana jako zespół umiejętności, które pozwalają wyżej wymienionym społecznościom skutecznie radzić sobie z dyskryminacją, negatywnymi doświadczeniami lub dramatycznymi wydarzeniami zaistniałymi w wyniku dominacji kolonialnej. Istotnym rezultatem niniejszej pracy jest również kompilacja opinii na temat konstruktywnych modeli pedagogii przekazu rdzennego języka, zebranych wśród posiadaczy wiedzy. W przypadku każdej z interesujących mnie grup, punktem wyjścia dla tych refleksji była pozytywna świadomość etnolingwistyczna.Niniejsze badania wykazały, iż społeczności rdzenne czerpią siłę z bogactwa poznawczego zakodowanego w ich językach konfrontując się z wyzwaniami społecznymi przed którymi stoją. Język postrzegany jako przekaz wiedzy jest zatem istotnym zasobem kulturowym, którego potencjał może być wykorzystywany w różnych przedsięwzięciach społecznych i w rzecznictwie związanym z prawami społeczności rdzennych. Niniejsza perspektywa koncentruje się zatem na identyfikacji powszechnych, długofalowych celów etnokulturowych oraz wspieraniu i pielęgnowaniu systemów wiedzy charakterystycznych dla specyficznych społeczności rdzennych. Postulowane doprecyzowanie celów etnokulturowych ma na celu wyznaczenie obszarów w których język jako kolektywny zasób może potencjalnie wesprzeć autodeterminowany model społeczny i przyczynić się do wzrostu innych wskaźników ciągłości kulturowej. Przykłady takich obszarów działalności to wzmacnianie odporności psychicznej i dążenie do zdrowia rozumianego przez pryzmat rdzennych kategorii poznawczych, działania prewencyjne związane z przeciwdziałaniem samobójstwom oraz depresji jak również działania ekologiczne takie jak adaptacja do zmiany klimatycznej, ściśle powiązana z kulturowo ugruntowanym systemem zarządzania zasobami naturalnymi na terytoriach społeczności rdzennych.

Autor podjął próbę przedstawienia zagadnienia analizy uwarunkowań i konsekwencji przekształceń przestrzennych i funkcjonalnych terenów miejskich, które są rezultatem przebudowy czołowych dworców kolejowych w trzech wybranych miastach w Europie: Wiedniu w Austrii, Lipsku w Niemczech i Łodzi w Polsce. Kontekstem przeprowadzonych badań były procesy demolowania i rewitalizacji, które tym przekształceniom towarzyszą. Istotą prowadzonych przebudów było uzyskanie przez dworce funkcji przelotowości, a inwestycje realizowano jako megaprojekty rewitalizacyjne.