To see the other types of publications on this topic, follow the link: Тил бирликлари.
Journal articles on the topic 'Тил бирликлари'
Create a spot-on reference in APA, MLA, Chicago, Harvard, and other styles
Consult the top 50 journal articles for your research on the topic 'Тил бирликлари.'
Next to every source in the list of references, there is an 'Add to bibliography' button. Press on it, and we will generate automatically the bibliographic reference to the chosen work in the citation style you need: APA, MLA, Harvard, Chicago, Vancouver, etc.
You can also download the full text of the academic publication as pdf and read online its abstract whenever available in the metadata.
Browse journal articles on a wide variety of disciplines and organise your bibliography correctly.
1
Ҳасанова, Дилфуза Одиловна. "ЎЗБЕК ТИЛИДА СЎЗ ЎЗЛАШТИРИШНИНГ СЎЗ ЯСАЛИШИГА МУНОСАБАТИ". Results of National Scientific Research 2, № 4 (2023): 246–52. https://doi.org/10.5281/zenodo.7922591.
Full textAbstract:
Мақолада Тил луғат таркибининг ўз қатламига мансуб луғавий бирликлари сўз ясаш базаси сифатида қандай хизмат қилса, унинг ўзлашган қатламга дахлдор луғавий бирликлар ҳам ана шундай хизматда бўлишлиги очиб берилган.
2
Маҳмудова, Умида. "Рекламада тил ва маданиятнинг миллий-маданий масалалари". Общество и инновации 3, № 3/S (2022): 480–88. http://dx.doi.org/10.47689/2181-1415-vol3-iss3/s-pp480-488.
Full textAbstract:
Ушбу тадқиқот ишида реклама ахборот матнини тингловчи ёки томошабинга етказишда хизмат қиладиган воситалардан бири эканлиги ва унинг миллий-маданий хусусиятлари ҳақида сўз юритилади. Рекламани тинглов-чига самарали усулда узатишда тилдан фойдаланамиз. Реклама матнини тузишда унинг ўзига хос услублари мавжуд. Реклама матнида англашилаётган фикр ва ғоялар мажмуи тил бирликлари ва маданий бирликлар орқали тузилиши очиб берилган.
3
Давлатова, Раъно Ҳайдаровна. "ДЕЙКСИСНИНГ ИМПЛИЦИТ ИФОДА УСУЛИ". RESEARCH AND EDUCATION 2, № 11 (2023): 36–43. https://doi.org/10.5281/zenodo.10164614.
Full textAbstract:
<i>Мазкур мақолада дейксиснинг имплицит, яъни яширин ифода усули ва унинг ифода воситалари тўғрисида сўз юритилади. Имплицит дейксисни шакллантирувчи тил бирликлари: макон ва замонга ишора қилувчи кўрсатиш олмошлари, улар иштирокида тузилган бирикмалар, равишлар, феълнинг буйруқ-истак майли шакллари, субъектив муносабат ифодаловчи айрим бирликлар таҳлилга тортилган. </i>
4
Самигова, Х., Ш. Жураева, M. Зокирова та Р. Умаралиева. "Эркалаш-кичрайтиришга оид тил бирликлари этимологиясига назарий ёндашув". Арабский язык в эпоху глобализации: инновационные подходы и методы обучения 1, № 1 (2023): 644–47. http://dx.doi.org/10.47689/atgd:iyom-vol1-iss1-pp644-647-id28725.
Full text
5
Эрданова, Зебинисо. "Инсоннинг касбий фаолияти билан боғлиқ тил бирикмаларининг шаклланиши". Общество и инновации 2, № 9/S (2021): 186–90. http://dx.doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss9/s-pp186-190.
Full textAbstract:
Ушбу илмий мақолада замонавий тилшуносликда инсон фаолиятини ифодаловчи тил бирликларининг ўрни, уларнинг лингвистик хусусиятлари ва бу йўналишда тадқиқотлар олиб борган олимларнинг илмий қарашлари мухокама қилинади. Тилдаги касб-ҳунар номларини ифодаловчи тил бирликларининг лексик – семантик қатлами ҳалқнинг ижтимоий – иқтисодий, маънавий – маъданий ва бошқа ҳаёт жабҳаларида ривож топиб, асрлар давомида тил бирликлари янгиланиб, эскириб, шаклий ва луғавий жиҳатдан шаклланиб тараққий этиб боради. Тил луғатига кириб келган сўзларнинг муҳум хусусиятларидан бири, улар ўзидаги маънони алоҳида семантик майдонда ифодалайди. Инсон ва унинг фаолияти билан боғлиқ тушунчаларнинг луғавий маъносини шахс семантик микромайдонида тасвирлайди.
6
ТЎЛАГОНОВА, ШАҲНОЗА. "Стереотип бирликларда маъно кўчиш ҳодисаси". Sharqshunoslik 2 (30 червня 2022): 44–51. https://doi.org/10.5281/zenodo.7572361.
Full textAbstract:
<em>Ушбу мақолада қадимги туркий битиглардаги стереотип бирликларнинг маъно хусусиятлари ҳақида сўз боради. Мазкур бирликларнинг фаоллиги улар ташиётган маъно билан боғлиқ. Стереотип бирликларда маъно кўчиши ҳодисаси учрайди. Кўчма маъно айрим сўзлар асосида юз бермайди, бу бирликлар бутунича, яхлит сўзлар таркибининг барчаси йиғилиб мажозий маънога хизмат қилади. Шу билан бирга айрим бирликларда полисемия ҳам кузатилади. Стереотип бирликларнинг бу хусусияти тил материали сифатида фразеологик бирликларга ўхшаб кетади. Мақолада Стереотип бирликлар таркибидаги лексемаларнинг номинатив ва конотатив маънолари ёритиб</em> берилган
7
Хайруллаев, Хуршиджон Зайниевич, та Рахима Абдуллаевна Қурбонова. "ПРОПОЗИТИВ СТРУКТУРА БИЛАН БОҒЛИҚ АЙРИМ МАСАЛАЛАРГА ОИД". Innovation: The Journal of Social Sciences and Researches 1, № 2 (2022): 208–16. https://doi.org/10.5281/zenodo.7315760.
Full textAbstract:
<em>Мақолада ХХ аср тилшунослигида муаммоли ва мунозарали масалалардан ҳисобланган пропозиция тушунчаси ва унинг илмий тадқиқи ҳамда тавсифи хусусида фикр юритилган. Лингвистикада пропозиция, пропозитив структура тушунчаси ва унинг тавсифи билан боғлиқ олиб борилган ишлар, тадқиқотлар ҳамда уларнинг муҳим натижалари қайд этилган. Ушбу фикр ва мулоҳазаларга муаллиф ўз нуқтаи назаридан муносабат билдирган ҳамда тегишли хулосаларга келган.</em> <em>Ишда тил ва нутқ бирликларининг пропозицияга муносабатининг шу кунгача бўлган назарий асослари ёритилиши хусусида ўзига хос қарашлар баён этилган. Ташқи кўринишидан тил бирлиги сифатида тасаввур уғотган, бироқ номинатив-денотатив хусусиятдан бошқа, яъни коммуникатив-сегнификатив хусусиятларга эга бўлган бирликлар предикативликка эга бирлик сифатида қайд этилиши баробарида уларнинг пропозитив структураси ҳақида ҳам ўзига хос фикрлар билдирилган. Шу асосга кўра нутқий ҳосила конструкцияларнинг энг минимали сифатида гап қайд этилган бўлиб, унинг структур, семантик ва прагматик хусусиятлари белгиланиши билан боғлиқ бўлган муҳим қарашлар илгари сурилган.</em>
8
Сайдумаров, Муртазо, та Маҳмуда Сайдумарова. "БАДИИЙ ТАРЖИМА ВА ВОСИТАЧИ ТИЛ МУАММОСИ ("Ўткан кунлар" романининг араб ва инглиз тилларига таржималари мисолида)". Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 4, № 27 (2025): 209–23. https://doi.org/10.5281/zenodo.14642915.
Full textAbstract:
<em>Мақолада “Ўткан кунлар” романида қўлланилган ўзбек ма­даниятига хос нутқий этикет бирликларининг хорижий тилларга тар­жи­ма қилиниши хусусиятлари араб ва инглиз тиллари мисолида тадқиқ эти­лади. Романдаги ўзбек зеҳниятига хос жиҳатларни хорижий тилларга тар­жима қилишдаги ижобий томонлар билан бир қаторда, мазкур тар­жи­маларда йўл қўйилган хато ва камчиликлар, уларнинг сабаблари, тар­жи­малардаги воситачи тил роли ўрганилади ҳамда мазкур хатоларни бар­тараф қилиш бўйича тавсиялар берилади.</em>
9
Файзиматова, Нодирахон Адхамжон қизи. "ОНОМАСТИКА СОҲАСИ ВА ОНОМАСТИК БИРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ". Innovative Development in Educational Activities 1, № 5 (2022): 79–83. https://doi.org/10.5281/zenodo.7373952.
Full textAbstract:
Мақолада ономастика соҳаси ва ономастик бирликлар тушунчаси каби терминларга изоҳ берилади. Ономастика тил ономастикаси бирликларини ташкил қилувчи ҳар қандай атоқли отни лингнистик ва социолингвистик аспектда тадқиқ қилади. Ономастикон - бирор тилдаги атоқли отларнинг умумий мажмуини ифода этадиган лугатдир ва у муайян даврдаги этник гуруҳнинг тилига тегишли бўлган атоқли отлар репертуаридир.
10
Файзиматова, Нодирахон Адхамжон қизи. "ОНОМАСТИКА СОҲАСИ ВА ОНОМАСТИК БИРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ". Innovative Development in Educational Activities 1, № 8 (2022): 79–83. https://doi.org/10.5281/zenodo.7382225.
Full textAbstract:
Мақолада ономастика соҳаси ва ономастик бирликлар тушунчаси каби терминларга изоҳ берилади. Ономастика тил ономастикаси бирликларини ташкил қилувчи ҳар қандай атоқли отни лингнистик ва социолингвистик аспектда тадқиқ қилади. Ономастикон - бирор тилдаги атоқли отларнинг умумий мажмуини ифода этадиган лугатдир ва у муайян даврдаги этник гуруҳнинг тилига тегишли бўлган атоқли отлар репертуаридир.
11
Омаджон, Азамов Бурхонович. "ФРАЗЕОЛОГИК БИРЛИКЛАРНИ БОШҚА ЭРКИН СЎЗ БИРИКМАЛАРИ ВА ЛЕКСЕМАЛАРДАН АЖРАТИШ ТАМОЙИЛЛАРИ (НЕМИС ТИЛИ МАТЕРИАЛЛАРИ МИСОЛИДА)". Results of National Scientific Research 1, № 6 (2022): 118–30. https://doi.org/10.5281/zenodo.7090754.
Full textAbstract:
Ушбу мақолада немис тилидаги фразеологик бирликлар дифференсация масаласи борасида фикирлар баён этилиб, илмий изланишлар давомида фразеологизмларни бошқа шаклдош сўз бирикмаларидан ажратиш тамойилларига урғу бурилган. Унда немис тилида келтирилган мисоллар асосида фразеологик бирликларни идентификациялаш масаласига ойдинлик киритилган.
12
Очилова, Вазирахон. "Метакогнитив компетенцияни шакллантиришда машқлар системасининг ўрни". Общество и инновации 2, № 8/S (2021): 444–52. http://dx.doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss8/s-pp444-452.
Full textAbstract:
Ушбу мақолада хорижий тил лексик бирликларини ўрганишда машқлар тизимининг ўрни, машқларга қўйиладиган параметрларнинг ўрни, лексик бирликларни ўргатишга йўналтирилган машқлар тизимига қўйиладиган талаблар ҳақида маълумот берилган, шунингдек машқлар тизими талабаларнинг ўз интеллектуал фаолиятини амалга ошириш, муаммоли вазиятларда оқилона ечим топиш, ўз ўрганиш стратегиясини танлаш, ўз ақл-заковатини рағбатлантириш, ўз хотирасини мустахкамлаш, танқидий, мантиқий фикрлашини ривожлантириш, ўз билим кўникмаларини баҳолашга ҳизмат қилишидаги ўрни акс этган.
13
Абдираззакова, Садоқат Алимбаевна. "АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ СОҲАСИДАГИ АТАМАЛАРНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА ТУРЛИ ТАРЖИМА УСУЛЛАРИ". Innovative Development in Educational Activities 1, № 6 (2022): 199–202. https://doi.org/10.5281/zenodo.7481855.
Full textAbstract:
Мақоланинг асосий мақсади-АКТ соҳасидаги лексик бирликларни тадқиқ қилиш, шу билан биргаликда атамаларнинг шаклланиш жараёнини аниқлаш ва тавсифлаш. Инглиз ва ўзбек тилларидаги ахборот технологиялари ва компьютер атамалари таҳлил қилинади. АКТ лексик бирликлари асосан инглиз тилидан калька, транслитерация ва траскрибция таржима усулларидан фойдаланган ҳолда доимий равишда нафақат ўзбек тили, балки бошқа кўплаб тиллар луғат бойлигини ривожлантириб боради деб хулоса қилинди.
14
Одилжонова, Камола Абдувосит қизи. "ЎҚУВЧИЛАРДА ЛЕКСИК КОМПEТEНТЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ". Educational Research in Universal Sciences 2, № 4 (2023): 896–903. https://doi.org/10.5281/zenodo.7904961.
Full textAbstract:
Ушбу мақолада педагогика соҳасида ўқувчиларда тил сатҳларига доир лингвистик компетенцияларни шакллантириш, ривожлантириш ва такомиллаштиришга доир замонавий педагогик технологияларни яратиш ҳамда таълим тизимига жорий этиш тил таълимининг бош устувор вазифасига айланиши, она тили таълимида назариядан амалиётга тамойили асосида ўқувчиларни тилнинг асосий фонетик, лексик-семантик, грамматик сатҳи ва бирликларига доир лингвистик компетенцияларини ривожлантиришга жиддий эътибор қаратилган.
15
Qosimova, Yashnaxon Barakaho'jayevna. "LES MEDIAS COMME LA SOURCE DES NEOLOGISMES DANS L'ENSEIGNEMENT DU FLE." International Journal of Education, Social Science & Humanities. FARS Publishers 11, no. 2 (2023): 31–35. https://doi.org/10.5281/zenodo.7598968.
Full textAbstract:
Маълумки, тилда янги сўзлар ясалаверади, ана шу янги сўзларнинг ясалиши тилнинг ҳаёт эканлигидан далолат беради. Мазкур мақолада оммавий ахборот воситаларида ишлатилаётган янги сўзлар хусусида ўз фикрларини бахоли қудрат ёритишга эришган. Матбуотнинг турли сохаларида, жумладан, ижтимоий тармоқларда учраётган янги сўзлар тахлил қилинган.
16
Алланазарова, Маъмура. "Миллий маданий концепт тушунчаси". Общество и инновации 1, № 1/s (2020): 260–68. http://dx.doi.org/10.47689/2181-1415-vol1-iss1/s-pp260-268.
Full textAbstract:
Лингвокультурологиянинг асосий бирлиги маданий концептдир. Маданий концепт бу ментал бирлик бўлиб, онгдаги ментал ва психик ресурслар бирликларини ифодалашга ҳизмат қилувчи, ҳамда инсон тажрибаси ва билимларини акс эттирувчи информацион тузилма (Е.С.Кубрякова), маданиятнинг асосий бирлиги (В.И.Карасик), инсон онгидаги маданиятнинг ҳужайраси (Ю.С.Степанов). Концептга бўлган лисоний-маданий ёндашув концептни маданиятнинг таянч бирлиги сифатида қабул қилишни тақозо этади ва маълум бир маданият учун муҳим бўлган тушунчаларни ўзида акс эттиради.
 Концептнинг тузилиши мураккаб. Ю.С.Степанов концептнинг уч таркибий қатламини ажратади: (1) асосий, бош белги; (2) қўшимча, ёки бир неча кўшимча, “пассив" белгилар: (3) ташқи, лисоний шаклда акс эттириладиган, одатда, умуман эътиборга олинмайдиган ички шаклни. Олимларнинг кўпчилиги (С.Г. Воркачев, В.И. Карасик, Маслова В.А.), концептнинг мураккаб тузилма эканлигини қайд этишади ва уни асосини куйидагилар ташкил этади деб таъкидлайдилар: 1) маъно; 2) образ; 3) қадриявий.
 Концепт тузилишидаги конституентлар концепт майдонини ёки концептосферани ҳосил қилади. Миллий концептосфера - бу конкрет миллат учун характерли ҳисобланган концептларнинг йиғиндисидир, Концепт ўзида концептуал бўлак, элементларни тақдим этади. Унинг элементлари конкрет коммуникатив жараёнларда ўзларини намоён килади.
 Fire/Water концептларининг лексик сатҳда вербаллашувини таҳлил қилиш натижасида биз қуйилагиларни аниқладик:
 1) Fire/Water концепти лексик сатҳда лексик бирликлар, синонимлар ва антонимлар, қўшма сўзларда орқали ифодаланади;
 2) ‘Fire’ концептининг ядровий концептуал маънолари қўйидагилардан ташкил топади: а) олов – иссиқлик ва ёритиш қуроли; б) олов – офат, улим, халокат, синов, азоб, ҳавф; в) олов – ёнғин; г) олов – хис туйғу;
 ‘Water’ концептининг ядровий концептуал маънолари қўйидагилардан ташкил топади: а) сув – таъмсиз, рангсиз ва хидсиз суюқлик; б) сув – водород ва кислороддан ташкил топган; в) сув – ичимлик суви ва сув таъминотини амалга оширувчи система; г) сув – индустрияда қўлланувчи модда.
 3) ўрганилган барча тил бирликларда асосан олов концептининг иккита концептуал маъноси ифодаланади: а) олов – ёнғин; б) олов – уруш қўроли, отиш қўроли. Сув концепти эса асосан а) бефойда ва б) сув – офат маъноларини ўзида мужассам этади.
 ‘Fire’ концептининг фразеологик бирликларда вербаллашувини таҳлил қилиш натижасида fire компонентли фразеологик бирликларда асосан Fire концептининг образлилик ва қадриявий қисмлари ўз ифодасини топишини кўриш мумкин. Ижобий эстетик баҳо қўйидаги концепуал белгиларда ўз аксини топган: олов бу 1) ижобий ҳис туйғулар (севги, дўстлик, ёктириш); 2) интилувчанлик, тиришқоқлик; 3) мотивация қўроли. Салбий эстетик баҳо вайронагарчилик, ёнғин, уруш тушунчаларини ифодаловчи тил бирикмаларинингконцептуал белгиларида ўз аксини топган. Олов бу 1) ёнғин, офат, халокат; 2) уруш ва отишқўроли; 3) салбий хис-туйғулар: жаҳлдорлик; 4) қийин синов, азоб; 5) вақт танқислиги; 6) танқид қўроли ва хк.
 ‘Water’ компонентли фразеологик бирликларда, сув 1) ҳаётдаги турли вазиятларни ифодаловчи хосса; 2) бошқа суюқликларга нисбатан фойдасиз ва арзон; 3) муқаддас суюқлик сифатида изоҳланади. Шу билан бирга, сув ва олов вайронагарчилик, табиий офат каби концептуал белгиларни ўз семантикасида акс этади.
 Шундай қилиб, инглиз лингвомаданиятида олов асосан салбий буёқдорликга эга бўлиб, вайронагарчилик, азоб, уруш, ёнғин каби тушунчалар билан боғлиқ. Бу оловнинг табиий офат эканлиги, чўғ олганда уни тўхтатиб бўлмаслиги, уруш қўроллари асосан ўтга алоқадорлиги (ўқ, снаряд, пушка, бомба) билан боғлиқ. Олов тушунчасининг инсон хис-туйғулари билан боғлиқ эканлиги, кишининг физиологик хусусиятлари билан боғлиқ (инсоннинг жаҳли чиққанда, уялганда, севиб қолганда қизариши, бадан хароратининг кўтарилиши ва ҳк.).
17
Мусулманова, Наргиза Рахматиллаевна. "ЛИНГВОПОЭТИКА – ТИЛ ВА АДАБИЁТ МУШТАРАКЛИГИ". International Journal of Education, Social Science & Humanities. FARS Publishers 11, № 3 (2023): 962–67. https://doi.org/10.5281/zenodo.7786551.
Full textAbstract:
Мазкур мақолада лингвопоэтиканинг дунё тилшунослиги ва адабийтшунослигида тутган ўрни, рус ва Европа олимлари томонидан ўрганилиши, грамматик воситаларнинг тадқиқи, таҳлили ва уларга тилшунос олимларнинг муносабати ҳақида фикр боради. Лингвопоэтик тадқиқотлар ўзининг узоқ тарихий ўтмишга эга эканлиги, адабиёт ва лингвистика бир-бирига боғлаб ўрганиш тенденциялари, тил – парадигматик муносабатлар мавжуд бўлмаган ва, аксинча, синтагматик муносабатлар мавжудлигидаги бирликлар тизимларидан таркиб топган тилшунослик объектига айланганлиги ҳақида олимларнинг фикрларига муносабатлар билдирилади. Лингвопоэтика методология даражасида ўрганилиши унинг лингвистика соҳасида ўзига хос ўринга эканлиги билан таъкидланади.
18
ХАСАНОВА, Шаҳзода. "ФЕЪЛ ФРАЗЕОЛОГИЗМЛАРДА ВАРИАНТЛАНИШ (хитой ва ўзбек тиллари мисолида)". Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 3, № 23 (2023): 127–31. https://doi.org/10.5281/zenodo.10335393.
Full textAbstract:
<i>Тиллардаги лексик ва фразеологик бирликлар қиёсан ўрганилганда миллий тил вакиллари бўлган халқларнинг маданияти, тарихи, урф-одат ва анъаналари, лексик-фразеологик бирликлар воситасида ифодаланадиган тарихий давр ва халқнинг миллий менталитети, этнографияси, миллий қадриятлари намоён бўлади. Фразеологизмларнинг вариант сифатида ифдаланиши маъно барқарорлигига, балки шаклнинг айрим элементларининг ўзгармаслигига ҳам асосланади. </i>
19
Ёрова, Сайёра Каримовна. "ТИББИЙ НУТҚНИНГ ИЖТИМОИЙ-МАДАНИЙ АСОСЛАРИ". «Zamonaviy dunyoda ijtimoiy fanlar: nazariy va amaliy izlanishlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya 2, № 1 (2023): 35–38. https://doi.org/10.5281/zenodo.7567923.
Full textAbstract:
Тилнинг фикрни ифодалаш ва алмашиш жараёнларидаги амалий асослари, унинг ижтимоий фаолият тури сифатида яшаш шаклини тақозо этувчи ҳар қанадй нутқ оғзаки (овозли) ва ёзма (график белгилар воситасида ифодаланган) шаклларга эгалиги билан характерланади. Нутқнинг ҳар иккала шакли (шунингдек, ички ва ташқи нутқ) у ёки бу тил жамоси томонидан қабул қилинган лисоний тизимига хос бирликларга асосланади ва у муайян бир шахснинг ўй-фикри ва туйғу-кечинмаларини ифодалайди. Тил ва нутқ ўртасидаги ушбу тафовутга кўра, тил ижтимоий, нутқ эса индивидуал ҳодиса сифатида баҳоланган.
20
Бекназарова, Ирода Ёрмаматовна Самандарова Сарвиноз Улуғбековна. "ФРАЗЕОЛОГИК БИРЛИКЛАР ЁРДАМИДА ЧЕТ ТИЛИ ДАРСЛАРИДА ИЖТИМОИЙ МАДАНИЙ КОМПЕТЕНЦИЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ". EURASIAN JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, PHILOSOPHY AND CULTURE 3, № 4 (2023): 7–10. https://doi.org/10.5281/zenodo.7796914.
Full text
21
Акимов, Таир. "ХИТОЙ ТИЛИДАГИ "九JIǓ –ТЎҚҚИЗ" РАҚАМИ БИЛАН БОҒЛИҚ ФРАЗЕОЛОГИК БИРЛИКЛАРНИНГ КОГНИТИВ ТАҲЛИЛИ". Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 2, № 26 (2022): 13–17. https://doi.org/10.5281/zenodo.7332603.
Full textAbstract:
<em>Мақолада хитой тилидаги “тўққиз” рақами билан боғлиқ фразеологик бирликлар когнитив таҳлилга тортилди. Рақамлар билан келадиган фразеологик бирликлар хитой халқи миллий тафаккурининг ажралмас қисми сифатида миллий онг билан боғлиқ нутқ фаолиятини белгилайдиган асосий жиҳатлари сифатида қаралади. Рақамлар нафақат ҳисоб-китоб қилишда муҳим рол ўйнаб қолмасдан, тил соҳасида ҳам ўзига хос турли бой мазмунларни ифодалашга хизмат қилиб келмоқда. Тўққиз рақами билан келадиган фразеологик бирликлар “кенг, баланд, юксак, олий, совуқ, мушкул, азоб, хурсандчилик” каби маъноларни ифодалаб келади.</em> <em>The article conducts a cognitive analysis of idioms associated with the number "nine" in the Chinese language. Phraseological units associated with numbers are considered as the main speaking aspects associated with the national consciousness as an integral part of the national thinking of the Chinese people. Numbers play an important role not only in calculations, but also represents various meanings in the field of linguistics. Idioms with the number nine express such meanings as "wide, high, cold, difficult, pain, joy."</em>
22
Мирҳайдарова, Нодира Ҳаитбоевна. "ЎЗБЕК ТИЛИДАГИ "МАЪНАВИЯТ" УМУМИЙ СЕМАЛИ ЛЕКСЕМАЛАРНИНГ РУС ТИЛИГА ТАРЖИМАСИ". Multidisciplinary Journal of Science and Technology 5, № 4 (2025): 141–46. https://doi.org/10.5281/zenodo.15155001.
Full textAbstract:
Маънавият” умумий мавзусидаги сўзларнинг ўзбек тилидан рус тилига таржималарини таҳлил қилар эканмиз, бу бирликларни адекват таржима қилиш учун алоҳида тил базаси зарурлигини тушунамиз. Бу тил базаси деганда лексик-семантик соҳада умумий семантик воситаларни ўрганиш тушунилади. Лексик-семантик майдон шаклидаги ёндашув парадигма элементларининг ўзаро семантик алоқаларини ойдинлаштиради. Масалан, “маънавият” умумий атамаси билан лексемалар орасидаги босқичма-босқич муносабатларни кузатамиз. Лексемаларни мураккаблиги ортиб боришига қараб таснифлашда бу мавҳум сўзларни ташлаб қўйиш, мувозанатсиз асбоб билан инверсия қилиш, бошқа сўз маъносини умумлаштириш каби таржима хатоларининг олдини олиш мумкин. “Маънавият” умумий атамаси бўлган лексемалар гиперсемадан “ахлоқ”, “маърифат” оралиқ маъноларига ажратилади.
23
Қаршиева, Насиба. "Тилшуносликда синтагматик муносабат тадқиқи". Общество и инновации 4, № 2/S (2023): 360–63. http://dx.doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss2/s-pp360-363.
Full textAbstract:
Мақолада тилшунослик таълимоти тарихида тил бирликларини ўрганишнинг синтагматик жиҳати кўриб чиқилади. Муаллиф сўзларнинг чизиқли боғланишларини ўрганар экан, энг биринчи маълум бўлган асарлардан бошлаб, уйғунлик назарияси пайдо бўлгунга қадар синтагматик таълимнинг ривожланиш йўлини кузатади ва қонуниятларини очиб беради.
24
Бобоева, Мадина Хайдаровна. "СЎЗ БИРИКМАЛАРИ ДЕРИВАЦИЯСИДАГИ СТРУКТУР-СЕМАНТИК МУНОСАБАТЛАР". Innovative Development in Educational Activities 2, № 6 (2023): 287–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.7786209.
Full textAbstract:
<em>Ушбу мақолада сўз бирикмасининг семантик ва грамматик муносабатлари ўрганилган.Бундан ташқари сўз бирикмаси дериватсиясида юзага келадиган структур-семантик кўчимлар ҳам аниқланган. Бундай ёндaшувда тил бирликларининг формал тузилишини акс эттирувчи намунавий моделлар ажратилган.Маъно тузилишининг функционал-деривацион тадқиқи тил тизими бирликларида бевосита нутқий фаолият жараёнида ҳосил бўлиши эътиборга олинган.Бунда тизимий ва вазифавий хусусиятларнинг ўзаро боғлиқлиги қайд этилган. Ҳар қандай деривацион қадам натижасида янги бирлик ҳосил бўлади, буни гапнинг СБга айланиши aниқланган.Оператор деривация жараёнини вужудга келтирувчи асосий элементлардан бири бўлиб, операторлар ролини сўзлар, боғловчилар, предлоглар, грамматик шакллар, шунингдек, контекстлар ўйнаши aниқланган.Деривация назариясининг таҳлилида қўлланадиган иккинчи атама “операнд” бўлиб, у синтактик шаклланишнинг янги босқичи учун зарурий хом ашёдир. “Дериват” (ҳосила) атамаси деривациянинг охирги маҳсулини, натижасини ифодалайди. </em>
25
Сафарова, Г. К. "EUPHEMISM AS A UNIT OF LANGUAGE THAT SHOWS NATIONAL AND MENTAL ORIGINALITY." Education and innovative research, no. 3(3) (June 30, 2021): 69–74. http://dx.doi.org/10.53885/edinres.2021.12.88.009.
Full textAbstract:
Мақолада тилнинг социал хусусиятларидан бири бўлган тил бирликларининг эвфемик қўлланиши, эвфемик ҳодисалар, улар ўртасидаги тил ва маданият муштараклиги хусусида сўз боради. Лисоний бирликларни контекст, нутқ вазияти билан боғлаб ўрганишгина уларнинг маъносини тўғри тушунишга тўлиқ имконият яратиши, бу эса социолингвистик билимларнинг заруратини белгилаши таъкидланади. Эвфемизмлардаги маданий ўхшашликлар уларга юкланган вазифаларнинг бир хиллигидан келиб чиқиши қайд этилади. Нутқда эвфемизмлардан фойдаланиш кўп ҳолларда муайян жамиятда белгиланган қадриятлар, этикет нормалари ва ижтимоий маданий нутқий меъёрларга боғлиқ бўлиши ҳақида хулоса берилади. В статье говорится об эвфемическом применении языковых единиц, которые являются одной из социальных особенностей языка, эвфемических явлений, общности языка и культуры между ними. Отмечается, что изучение связи языковых единиц с контекстом, ситуацией речи только дает полную возможность правильно понять их значение, что определяет необходимость социолингвистических знаний. Отмечается, что культурное сходство эвфемизмов проистекает из единообразия поставленных перед ними задач. Делается вывод о том, что употребление эвфемизмов в речи часто зависит от ценностей, сложившихся в том или ином обществе, норм этикета и социокультурных речевых норм. The article deals with the euphemic use of language units, which are one of the social features of the language, euphemic phenomena, the commonality of language and culture between them. It is noted that the study of the connection of language units with the context, the situation of speech only gives a full opportunity to correctly understand their meaning, which determines the need for sociolinguistic knowledge. It is noted that the cultural similarity of euphemisms stems from the uniformity of the tasks assigned to them. It is concluded that the use of euphemisms in speech often depends on the values that have developed in a particular society, the norms of etiquette and socio-cultural speech norms.
26
Жамолиддинова, Мохинур Давлатжоновна. "ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТЛАРИДА НОФИЛОЛОГИК ЧЕТ ТИЛИ ЎҚИТИШНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ВА ТАЛАБАЛАР НУТҚ БИРЛИКЛАРИНИ АССОЦИАТИВ ЙЎНАЛИШДА ТАДБИҚ ЭТИШ". «Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya 2, № 3 (2023): 12–14. https://doi.org/10.5281/zenodo.7601738.
Full textAbstract:
Сўнгги йилларда жамиятда кечаётган ижтимоий ўзгаришлар, замон талабига жавоб бера оладиган етук кадрлар тайёрлаш масаласини жамиятимизнинг келгуси тараққиётига таъсир қилувчи энг муҳим масалалардан бири сифатида талқин қилинаётганлиги таълим жараёнида хам жиддий ўзгаришларни амалга оширишни талаб этмоқда. Жаҳон ҳамжамияти билан интеграллашув жараёнини таълимда хам хориждаги янги ўқитиш технологияларидан, бой тажрибадан фойдаланиш имкониятларини яратди. Бундан ташқари хозирги пайтда эришилаётган фан ва техника ютуқларидан, айниқса, тилшунослик, педагогика, дидактика, психолингвистика ва психология фанларида эришилаётган ютуқлардан таълим жараёнининг самарадорлигини оширишда фойдаланишни тақозо этмоқда.
27
Мустафаева, Самида Тошмухаммедовна. "МИН ДАВРИ РОМАНЛАРИДА "ДЕМОҚ", "АЙТМОҚ" МАЪНОЛИ ФЕЪЛЛАРНИНГ СТРУКТУР-СЕМАНТИК ХУСУСИЯТЛАРИ". Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 2, № 26 (2022): 596–99. https://doi.org/10.5281/zenodo.7336790.
Full textAbstract:
<em>Мин даври адабиёти хитой филологиясида икки йирик даврга ажратилади. Мазкур мақола Мин даври ббиринчи ярмига хос икки роман “Сан гуо янъи” (</em><em>《三国演义》</em><em>) ҳамда “Шуй ху чжуань” </em><em>(《水浒传》)</em><em>да қўлланиш частотасига кўра юқори бўлган “айтмоқ”, “демоқ” мазмунидаги феъллар, уларнинг структур, семантик, грамматик</em><em>-</em><em>функционал хусусиятларига кўра таҳлилини ўз ичига олган. Таҳлиллар умуман, Мин даври биринчи ярмига мансуб ёдгорликларнинг тил хусусиятлари, тилда лексик бирликлар, хусусан феълларнинг эволюцияси, ҳозирги хитой адабий тилига таъсири борасида зарур хулосаларни беради. </em> <em>The literature of the Ming period is divided into two major periods in Chinese philology. This article examines the verbs in the meaning of "to say" , "to tell" and “to talk” with high frequency of use in two novels "Three kingdoms" (</em><em>《</em><em>三国演义</em><em>》</em><em>) and "Water margin" (</em><em>《</em><em>水浒传</em><em>》</em><em>). The article includes analysis according to semantic, structural and grammatical-functional features of these verbs. In general, the analyzes provide the necessary conclusions regarding the language features of the monuments belonging to the first half of the Ming period, the evolution of lexical units in the language, especially verbs, and their influence on the modern Chinese literary language.</em>
28
ИСМАТУЛЛАЕВА, НАРГИЗА. "ХИТОЙ ЛИНГВОМАДАНИЯТИДА "ОИЛА" КОНЦЕПТИ БИЛАН БОҒЛИҚ СТЕРЕОТИП ТИЛ БИРЛИКЛАРИНИНГ ТАҲЛИЛИ". 12 жовтня 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7190543.
Full textAbstract:
Мазкур тадқиқот лингвомаданиятшунослик, когнитив тилшуносликнинг объекти бўлмиш лингвистик стереотипларни ўрганишга бағишланган. Ишда хитой лингвомаданиятидаги “оила” концепти доирасида турли замонавий стереотип тил бирликларининг дискурс таҳлили амалга оширилган. Тадқиқот манбаси сифатида HSK5 ( 汉语水平考试 Хитой тили даражаси имтиҳони) материалларидан фойдаланилди. Дискурс анализ асосий тадқиқот методимиз ҳисобланади. Стереотиплар муайян бир халқ, миллат, жамоа ва гуруҳларнинг барчага маълум хусусиятларига кўра уларга “хулқий тамға”ни босиш натижасида юзага келадиган ижтимоий ҳодисадир. Ана шу ижтимоий ҳодиса тилда ҳам ўз аксини топиши табиий ва шунга кўра стереотип тил бирликларини фарқлаш мумкин. Жаҳон тилшунослари томонидан ушбу тил бирликларига идиомалар, паремиялар, тил метафоралари, услубий фигуралар ва ҳ.к.лар кириши аниқланган. Тадқиқотимизда “оила” концепти билан боғлиқ, асосан, тил метафораларининг хан миллатидаги стереотипик қарашларни ифода этишини кузатиш мумкин. Ишда “оила” концепти билан боғлиқ стереотип тил бирликлари қуйидаги ижтимоий ҳодиса ва муносабатлар таснифи асносида кўриб чиқилди: (1) никоҳ; (2) эр ва хотин ўртасидаги муносабат; (3) ота¬-она ва фарзанд ўртасидаги муносабат. Тадқиқотда хитой тили ва маданияти ўрганувчисига, асосан, хитой халқидаги “оила”нинг замонавий қиёфасини кўрсатиш мақсадида, стереотипликни юзага келтирувчи фразема, лексема шаклидаги бир қатор тил бирликлари танлаб олинди ва уларнинг дискурс таҳлили амалга оширилди. Шунингдек, таҳлиллар жараёнида хитой ва ўзбек лингвомаданиятини чоғиштирма тадқиқ этиш методидан ҳам фойдаланилди. Тадқиқот хулосасига кўра, таҳлил қилинган стереотип тил бирликларининг вужудга келишига, энг аввал, Хитой мамлакатидаги “бир оилага бир фарзанд” деб номланган туғилишни чегаралаш сиёсати натижасида оила шакли ва оилавий муносабатларнинг ўзгариши сабаб бўлганлиги аниқланди.
29
Рўзимова, Севарахон Жуманазар қизи, та Дилфуза Нарбаевна Сапаева. "ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ТИЛЛАРИ ЛЕКСИК САТҲИДА БАҲО МУНОСАБАТИНИНГ ИФОДАЛАНИШИ". 11 лютого 2025. https://doi.org/10.5281/zenodo.14847976.
Full textAbstract:
<em>Мақолада мулоқотда баҳо муносабати, аксиологик, прагматик баҳо хусусиятларининг инглиз ва ўзбек тилларидаги тил сатҳ бирликлари орқали ифодаланишини чоғиштирма аспектда тадқиқ қилиш ҳамда уларнинг ўхшаш ва фарқли томонларини аниқлаш тўғрисида маълумотлар берилган.</em>
30
AVLAKULOV, Yashnarbek. "ОНОМАСТИК БИРЛИКЛАРНИНГ БАЪЗИ ЛУҒАВИЙ ВА ГРАММАТИК ХУСУСИЯТЛАРИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 серпня 2021, 7–33. http://dx.doi.org/10.36078/1633338842.
Full textAbstract:
Маълумки, ономастик бирликлар ўзбек тилининг луғавий бойлиги бўлганлиги учун бу тилнинг тузилиши, ясалиш қонуниятларига бўйсунади. Бу бирликларнинг тузилиш қолиплари, бир томондан, ономастик бирликлар учун асос бўлган апеллятивнинг хусусиятларига, иккинчи томондан, мазкур бирликларнинг ўзига хос хусусиятларига асосланади. Aпеллятив лексема ва сўз бирикмаларининг атоқли от вазифасига ўтиши — бир категориядан иккинчи категорияга ўтиши янги лексемалар ҳосил қилиш демакдир. Мана шу маънода оддий сўз — апеллятивларнинг исм вазифасига ўтиши билан ўзи аслида асос лексемага нисбатан янги сифат, янги вазифа касб этишидир. Чунки исм унга асос апеллятивдан фарқланади, унинг маъносида ҳам, тузилиши ва коммуникатив алоқа воситасига айланиш мақомида ҳам янги ўзгаришлар юз беради, исмда ижтимоий-расмий хусусиятлар, миллий-маданий, этнографик хилма-хил удум ва расм-русумларни, диний эътиқодларни адо этиш пайдо бўлади. Aтоқли отлар олдига қўйиладиган лисоний ва ономастик талаблар (семантик, номинатив, функционал, структуравий)га кўра ономастик бирликлар тўлиқ (чинакам, ҳақиқий) атоқли от ва нисбий атоқли отларга бўлинади. Тўлиқ атоқли отлар тил ономастик тизимида кўп даврлардан бери турғун ҳолда қўлланиб келаётган, ономастик мезонларга жавоб бера оладиган номлардир. Бундай атоқли отларнинг аксарияти лисоний таркиби ва тузилишига кўра яхлит бир содда ёки қўшма сўз талабларига жавоб беради ва улар турғун тузилишли номлардир (масалан, антропонимлар, топонимлар, зоонимлар, космонимлар, агронимлар, некронимлар). Нисбий атоқли отлар ҳали тўлиқ маънода атоқли от сифатида шаклланиб етмаган бирликлардир. Бундай атоқли отлар тузилишига кўра ноқулай, узун, ҳаттоки бутун бир гапга тенг номлардир. Бу номлар кўп ҳолда маъно ва тузилишига кўра атоқли отлардан талаб қилинадиган мезонларга жавоб бермайди. Aтоқли от бир дона, якка объектнинг номи бўлиши, индивидуал тушунчани ифодалаши, тузилишига кўра сўзга (лексема)га яқин туриши керак. Баъзи идора ва ташкилотлар, байрамлар, оммавий тадбирлар номи, айрим библионимлар қайд қилинган мезонга жавоб бера олмайди. Бундай номлар атоқли от сифатида ономастик тизимга шартли равишда киритилади ва ўрганилади. Ушбу мақолада ономастик бирликларнинг баъзи лексик ва грамматик хусусиятларига оид тушунчаларнинг таърифи,уларнинг турли тадқиқотчилар томонидан таснифлари тақдим етилган, қардош ва ноқардош тиллардаги бу бирликлар ҳақида маълумот берилиб,улардаги ўхшаш ва фарқли жиҳатларга асосий еътибор қаратилган. Хусусан, ҳозирги давр ўзбек тили ономастик бирликлари тузилишига кўра содда (туб ва ясама), қўшма, бирикмали бўлишини, уларни ҳосил қилишда лексик-семантик (ономастик конверсия), аффиксация, синтактик (композиция) усуллардан фойдаланилиши, булар ичида атоқли отларни ҳосил қилишнинг энг сермаҳсул усули ономастик конверсия ва композиция усули эканлиги ҳақидаги маълумотлар таҳлил қилинган
31
С.Қурбонова. "ДИАЛОГНИНГ ПСИХОЛИНГВИСТИК ТАҲЛИЛИ". 28 квітня 2024. https://doi.org/10.5281/zenodo.11079740.
Full textAbstract:
Дунё тилшунослигида интонация экспериментал тадқиқотлар воситасида таҳлили қилиниши шарт деган фикрнинг мустаҳкам жойлашиб қолганлиги айнан талаффуз билан боғлиқ изланишларни назарий тадқиқотлар доирасидан узоқлаштириб қўяди. Фақат баъзи ўринлардагина, масалан, гапнинг ифода мақсадига кўра бўлинишида, шунда ҳам тўлақонли бўлмаган ҳолда, кўрсатиб ўтилади. Ваҳоланки, у нафақат нутқ бирлиги, балки тил бирлиги бўлишга ҳам тўла ҳақли бўлган катталикдир. Агар қиёс ўринли бўлса, у мусиқий ноталар ёзувидаги асосий ва бўш чизиқларга ўхшайди. Тил бирликлари гап, лексема, морфема у ёқда турсин, ҳатто фонематик бирлик ҳам ҳавода муаллақ осилиб тура олмайди, унинг жойлашиш полотноси эса интонация бўлади. Айнан шу асосда нутқда ифодаланган “а” товушининг нутқда фонеманинг айтилиш шакли сифатида ёки сўроқ юкламаси, балки илтимос маъносидаги модал сўз вазифасида қўлланганлиги ажратилади. Бу муҳим вазифани интонация бажаради. Аммо формал кўринишга эга бўлмаганлиги сабаб худди умумий фон ранги каби тасвирга сингиб кетади, сезилмай қолади. Лекин бу билан уни тил материали учун аҳамиятсиз, маъно-мазмунга эга бўлмаган қисмга чиқариб қўйиш нотўғри бўлади. Дискурс таълимоти асосидаги таҳлиллар бунга катта эътибор қаратади. “Тил диалогдагина ўзининг ҳақиқий борлиғини намоён қилади”. Диалогик нутқ мулоқотнинг энг кенг тарқалган тури ҳисобланади. Асосан жамият кишилари ўртасида юзма-юз кечадиган икки кишининг суҳбати диалог дейилади. Диалогларда томонларнинг шахсий, ижтимоий ва психик ҳолатлари ҳамда бу белгилар асосидаги бир-бирларига муносабатлари аниқ кўриниб туради.
32
AKIMOV, Tair. "ХИТОЙ ТИЛИДАГИ “БОШ” БИЛАН БОҒЛИК ИБОРАЛАР ВА УЛАРНИНГ СЕМАНТИКАСИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 10 жовтня 2020, 61–79. http://dx.doi.org/10.36078/1605089120.
Full textAbstract:
Маълумки, фразеологик бирликлар аждодларнинг кўп асрлик ҳаётий кузатувлари натижасида шаклланган. Хитой фразеологик бирликларини ўрганиш ва таҳлил қилиш бу халқнинг менталитетини яхшироқ тушунишга имкон беради. Мақолада Хитой маданияти билан чамбарчас боғлиқ бўлган “бош” лексемасини ўз ичига олган фразеологик бирликларни кўрсатишга ва семантик жиҳатдан таҳлил қилишга ҳаракат қилинди. Хитой халқининг дунёқараши, фикрлари, ҳис-туйғулари, ирим-сиримлари, турмуш тарзи ва яшаш муҳити фразеологик ибораларда ихчам ва аниқ шаклда баён этилган. Мақолада “бош” сўзи билан боғлиқ Хитой фразеологик ибораларининг семантикаси ва хусусиятлари ҳақида фикр юритилади. Бу лексема билан боғлиқ хитой тили иборалари донолик ва нодонлик, фикрлаш, айёрлик, зийраклик ва режалаштириш каби маъноларни ифодалайди. Хитой халқининг фразеологик бирликлари амалий ҳаёт билан боғлиқ бўлиб, фалсафий ва мафкуравий тафаккур, мантиқий мушоҳада каби хусусиятларни белгилайди. Юқоридагиларни ҳисобга олиб, мақолада хитой ва ўзбек тилларидаги “бош” лексемаси билан боғлиқ фразеологик бирликларнинг қиёсий таҳлили берилган. “Бош” сўзининг мажозий маънолари очиб берилади, гапдаги ибораларнинг семантик боғланишлари ва семантик тузилиши ўрганилади. Хитой фразеологик иборалари ўзбек хитой тилшунослигида кам ўрганилган.
33
BAZAROV, Ihtiyor. "ЎЗБЕК ТИЛИДА ЛИНГВОТАЪЛИМШУНОСЛИК ТЕРМИНОЛОГИК БИРЛИКЛАРИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИДАГИ АСОСИЙ МАНБАЛАР". Foreign Languages in Uzbekistan, 28 грудня 2019, 33–43. http://dx.doi.org/10.36078/1581918730.
Full textAbstract:
Мақола тадқиқ этилаётган мавзуга доир долзарб масаланинг моҳиятини ўзбек тилининг терминология тизими билан боғлиқ ҳолда ёритиб беришдан иборат. Лингвотаълимшунослик терминологиясининг шаклланиш ва тадрижий ривожланиш босқичлари тил тараққиётининг тарихий тадрижийлик нуқтаи назаридан инглизтили ҳамда ўзбек тили материаллари асосида таҳлил этилди. Терминология амалиёти тажрибасидан келиб чиқиб, шуни таъкидлаш жоизки, лингвотаълимшунослик соҳасига доир терминологик бирликларни англатувчи тушунчалар миллий-маданий қарашлари турлича бўлган мазкур соҳа мутахассислари томонидан ўзаро муштаракликда воқе бўлмаслиги ва турлича талқин этилиши аниқланди. Мазкур тадқиқотнинг мақсади ўзбекча лингвотаълимшунослик терминологик бирликларининг шаклланишидаги асосий омиллар, терминлар манбаи, терминларни шакллантиришдаги ички ва ташқи имкониятлар, турли ижтимоий-маданий конткстларда соҳа терминларининг қўлланилиши ва интерференция ҳодисасини терминологик бирликлар мисолида қиёсий таҳлил этишдан иборат. Лингвотаълимшуносликнинг дидактика, методика, тилшунослик, педагогика, психология психолингвистика ва лингвомаданиятшунослик каби фанлари билан ўзаро алоқадорлиги унинг чет тилларни ўргатишда асосий лингвистик замин эканлиги ҳақида тасаввур беради. Тил таълими назариясига оид долзарб муаммоларни ўрганувчи лингвотаълимшунослик фанининг тушунчалари мажмуини ифодаловчи терминлар соҳа мутахассислари томонидан, асосан, хорижда ва юртимизда битилган турли дарсликлар, ўқув қўлланмалари ва илмий адабиётларда ишлатилмоқда. Ушбу жараённи ўзбек тили мисолида олиб қарайдиган бўлсак, ҳақиқатан, ҳозирги кунда лингвотаълимшуносликнинг тушунчаларини янги талқинда тавсифловчи миллий ткрминология тизими шаклланмоқда.
34
SOTVOLDIEV, Bunyodbek. "СЛЕНГДА СЎЗ ҚИСҚАРТИРИШНИНГ КЛИППИНГ (CLIPPING) УСУЛИ ОРҚАЛИ ЯСАЛГАН ҚИСҚАРТМА СЎЗЛАРНИНГ СТРУКТУР-СЕМАНТИК ТАҲЛИЛИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 12 січня 2020, 33–40. http://dx.doi.org/10.36078/1583733514.
Full textAbstract:
Ушбу мақола сленг бирликлари таркибида сўз қисқартириши (clipping – клиппинг) усули орқали ясалган қисқартма сўзларнинг структур-семантик таҳлилига бағишланади. Инглиз тилида сўз қисқартириш жараёни орқали янги сўз ҳосил қилишда клиппинг усулининг ҳам ўрни беқиёс. Шунинг учун, сўнгги вақтларда айрим тадқиқотчилар томонидан инглиз тили доирасида қисқартма сўзлар ёки сленг бирликларини тадқиқ қилишга бағишланган ишлар сони анча ортди. Бироқ, улар орасида сўз қисқартиришнинг айнан клиппинг усули орқали ясалган сленгларнинг структурал ҳамда семантик жиҳатлари таҳлилига бағишланган тадқиқотлар мавжуд эмас. Мақолада юқорида келтирилган муаммоларни ҳал қилишнинг қуйидаги йўллари келтирилган. Биринчидан, тадқиқотнинг назарий қисмида инглиз тилидаги сўз қисқартириш жараёни ва унинг мавжуд турлари ҳақида маълумотлар берилган. Иккинчидан, сўз қисқартиришнинг клиппинг усули ва унинг таркибий қисмлари аниқланган. Учинчидан, сленг бирликлари таркибида келувчи клиппинг усули ёрдамида ясалган қисқартмаларни структурал-семантик жиҳатдан таснифлашнинг аниқ метадологияси ишлаб чиқилган. Тўртинчидан, таҳлил қилинган ҳар бир сленг бирлигининг қайси сўз туркум ва қайси ареалга (Британия ёки АҚШ) мансублиги ҳақидаги маълумотлар ҳам келтириб ўтилган. Мақоланинг хулоса қисмида эса сленг бирликлари таркибидаги клиппинг усули орқали яасалган қисқартма сўзларнинг статистик таҳлили натижалари келтирилади. Олинган натижалар эса инглиз тили доирасида сленг бирликларини ўрганишдаги мавжуд билимларни янада бойитишга хизмат қилади.
35
Кенжаев, Аваз Латипович. "А.С.ПУШКИН "ЭЛЕГИЯ" ШЕЪРИНИНГ ЛИНГВОПОЭТИК ТАҲЛИЛИ (АСЛИЯТ ВА ТАРЖИМА МИСОЛИДА)". 1 червня 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.7992552.
Full textAbstract:
<em>Кенжаев Аваз Латипович – Самарқанд давлат чет тиллар институти, Рус тили ва адабиёти кафедраси ўқитувчиси, (PhD). Мазкур мақолада бадиий матн лингвопоэтик таҳлилининг моҳияти ва А.С.Пушкин “Элегия” шеъри аслият ҳамда таржима матнларининг лингвопоэтик таҳлили хусусида сўз боради.</em>
36
Мирсагатова, Покиза. "ОБРАЗЛИ ФРАЗЕОЛОГИК БИРЛИКЛАРНИ ТАРЖИМА ҚИЛИШДАГИ МУАММОЛАР". Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари / Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук / Actual Problems of Humanities and Social Sciences. 4, S/3 (2024). http://dx.doi.org/10.47390/spr1342v4si3y2024n24.
Full textAbstract:
Ушбу мақолада тил ва тафаккурнинг ўзаро таъсири, маъно ва маъно ўртасидаги муносабатлар бугунги кунгача долзарб бўлиб қолмоқда ва кўплаб тадқиқотчиларнинг қизиқишини фразеологик бирликлар уйғотишда давом этётгани ҳақида гап боради. Фразеологик бирликларни таржима қилишда у ёки бу бирликларнинг семантикасининг барча сояларини унинг миллий рангини, стилистик ва маданий-тарихий хусусиятларини йўқотмасдан чет тилида ва чет эл маданиятида етказиш жуда қийин ҳисобланади. Таржимон фразеологик семантикани тушунишга яқинлашиши мумкин, аммо она тилида сўзлашувчиларнинг фикрларини улар айтганидек аниқ ва равон баён қилиш учун бой тажриба ва маҳорат талаб этилади. Шунинг учун фразелогизмларни таржима қилиш муаммоси ҳали ҳам ҳал қилинмаган деб ҳисобланади, чунки барча ҳолатлар учун аниқ, стандарт таржима варианти мавжуд эмас.
37
YULDASHEV, Akmal. "ТИЛ БИРЛИКЛАРИНИ КАТЕГОРИЯЛАШТИРИШДА КОГНИТИВ ЁНДАШУВ". Foreign Languages in Uzbekistan, 10 листопада 2020, 105–14. http://dx.doi.org/10.36078/1605344071.
Full textAbstract:
Мақоланинг мавзуси — бизни ўраб турган борлиқнинг концептлар тўпламини тартибга солиш учун қўлланиладиган асосий восита сифатида категориялаштиришдир. Мақолада асосий муаммо когнитив тилшуносликнинг алоҳида фан соҳасига айланганлиги, шунингдек, тадқиқотчилар қай йўсинда оламнинг лисоний манзарасини шакллантиришда категориялаштиришнинг ролини англаганлигини кўриб чиқишдан иборат. Тадқиқот методологияси — категорияни фалсафа, структур тилшунослик нуқтаи назаридан ўрганилганлиги ва когнитив тилшуносликда категориялаштиришни таянч когнитив восита сифатида қандай баҳолаш билан боғлиқ тадқиқотларни таҳлил қилишдир. Муаллиф категориялаштириш ва концептуаллаштиришни асосий билиш жараёни сифатида таҳлил қилган. Мақоланинг натижалари категориялаштириш когнитив тилшуносликнинг асосий воситаси эканлигини аниқлашдир. Илмий-назарий умумлашмалар асосида чиқарилган хулоса — оламнинг лисоний манзарасини яратиш ва категориялаштириш жараёнида юзага келадиган хусусиятлар ва масалаларга ойдинлик киритишдан иборат.
38
MUKHITDINOVA, Khadicha. "ЎЗБЕК ТИЛИНИ ИККИНЧИ ТИЛ СИФAТИДA ЎҚИТИШДA ТИНГЛAБ ТУШУНИШ КЎНИКМAСИНИ ШAКЛЛAНТИРИШ". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 червня 2021, 114–27. http://dx.doi.org/10.36078/1624863506.
Full textAbstract:
Мақолада таълим ўзга тилларда олиб бориладига мактаблар ва гуруҳларда ўқувчи-талабаларнинг ўзбек тилид тинглаб тушуниш кўникмасини шакллантириш, ушбу ти кўникмалари бўйича давлат таълим стандартларида белгиланга талаблар, уларни бажаришда дуч келинаётган муаммолар, уларн бартараф этиш йўллари ҳақида фикр юритилган. Давлат таъли стандартларида фақат бошланғич таълимдагина тинглаб тушунишг оид талаблар белгиланганлиги, ўзбек тили дарсларида эшитиш орқали тўғри талаффузни ўргатишга жиддий эътибор қаратмаслик бу кўникмани шакллантириш устида давомли иш олиб бормасли оқибатида талаффуз хатолари ўқувчилар нутқида мустаҳкамланиб ҳатто юқори таълим босқичларида ҳам сақланаётганлиги қай этилган. Таълим ўзга тилларда олиб бориладиган мактаблар в гуруҳларда ўқувчи-талабалар контингентининг ҳар хиллиги, би гуруҳда турли тузилишли ва генетик келиб чиқиши турлича бўлга тил вакиллари ўқиши туфайли уларда она тили интерференциясин бартараф этиш учун товушларни қиёслаб ўргатишда муайя қийинчиликларни юзага келтириши, иккинчи томондан, теварак атрофдаги тил муҳитида турли шеваларда гапирувчиларнинг салби таъсири кучлилиги, ҳатто шевалар элементлари ўқитувчила нутқида ҳам сезилиб туриши ўқувчи-талабаларда ўзбекча жонл нутқни эшитиш асосида тушуниш ва нутқий бирликларни тўғр талаффуз қилишни шакллантириш имкониятларини чегарала қўяётгани ҳақида мулоҳазалар баён этилган. Шулардан кели чиққан ҳолда ўзбек тилини ўқитишда тинглаб тушуниш кўникмасини шакллантиришга кўпроқ эътибор қаратиш, дар жараёнида шартли нутқий вазиятлар яратиш, табиий нутқи вазиятлардан, эшитиш машқларидан самарали фойдаланиш йўллар тавсия этилган.
39
Абдурахманова, М. "ЎЗБЕК ТИЛИНИ ЎРГАТИШДА MИЛЛИЙ МАДАНИЙ БИРЛИКЛАР БИЛАН ТАНИШТИРИШНИНГ САМАРАЛИ УСУЛЛАРИ". 28 квітня 2024. https://doi.org/10.5281/zenodo.11080539.
Full textAbstract:
<em>Ҳозирги глобаллашув жараёнларида ўзаро алоқа ва ҳамкорликни ўрнатиш ҳамда турли маданият вакиллари ўртасида самарали мулоқотни йўлга қўйишда бир қатор муаммолар мавжуд. Тажриба шуни кўрсатадики, муаммо тил табиати тизимидаги грамматик-стилистик фарқликларни билмаслик эмас, балки асосий омил миллий тафаккурдаги номутаносибликдир. Таълим мазмуни тилни ўқитиш билан бир қаторда, миллий маданият компонентларини, жумладан, улар тўғрисидаги билимларни турғун бирикмалар - идиомалар, мақоллар, лексик ва грамматик бирликларнинг ўзига хос жиҳатларини ўргатиш орқали тушунтириш, мамлакатшунослик ҳамда урф-одатларимиз элементлари бўйича ўқув материалларини ҳам ўз ичига олиши зарур. Мақолада талабаларнинг тил орқали миллий маданият ҳақида билимларни эгаллаш йўллари, тилнинг миллий-маданий компоненти билан таништиришнинг энг самарали усуллари бўйича тавсиялар берилган.</em>
40
Djafarova, Dildora. "ETHNO-HISTORICAL MEMORY AND ETHNO-IDIOMATICS IN FRENCH AND UZBEK LANGUAGES." Конференции, April 29, 2021. http://dx.doi.org/10.47100/conferences.v1i1.1066.
Full textAbstract:
Мазкур мақола француз ва ўзбек тилларида “тарихий хотира” ҳамда этно-идиоматика тушунчаларига бағишланган бўлиб, икки тил доирасида мисоллар ёрдамида таҳлил қилинган. Мақолада этно-идиоматика тушунчасига оид олимларнинг назарий фикрлари асосида “тарихий хотира”га оид фразеологик бирликлар тадқиқ қилинган.
41
HASANOV, Abdumannon. "АДАБИЙ ТИЛ ВА ШЕВА ЛЕКСИКАСИНИНГ ФАРҚЛАНИШИ ХУСУСИДА". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 січня 2021, 41–51. http://dx.doi.org/10.36078/1613982881.
Full textAbstract:
Бугунги кунда тил софлигини сақлашда халқ шевалари лексикасини ўрганиш жуда муҳим. Айниқса шевалардаги сўзларни адабий тил лексикаси билан қиёслаб ўрганиш ҳамда улар орасидан зарур ва мақбул сўзларни адабийлаштириш тилнинг халқчиллигини таъминлаш билан бирга унинг ифода имкониятларини кенгайишига ҳам хизмат қилади. Мазкур мақолада адабий тил ва халқ шевалари лексикасининг бир-биридан фарқланиши хусусида айрим мулоҳазалар баён этилган. Хусусан, адабий тил лексикаси ва диалектлар луғат таркибидаги асосий фарқларни юзага келтирувчи омиллар таҳлилга тортилган. Бу омилларнинг юзага келишида ҳудудларнинг табиий, ижтимоий, маданий, маиший, иқтисодий хусусиятлари муҳим аҳамият касб этиши мисоллар орқали очиб берилган. Шеваларнинг адабий тилдан фарқланишида шу шева аҳолисининг турмуш тарзи, дунёқараши, маиший ва кундалик фаолиятида ишлатиладиган буюмлар ҳамда қуроллар, шунингдек, улар яшайдиган ҳудуднинг табиий тузилиши, иқлими, релъефи ҳамда ҳайвонот, наботот оламининг турфа хилликлари сосий фарқловчи омиллар сифатида қайд этилган. Адабий тил ва шевалар лексикасини қиёсий ўрганиш орқали ўзбек адабий тилида лексик лакуна (номланмаган тушунча) сифатида мавжуд бўлган бирликларни тўлдиришда мазкур жиҳатларга аҳамият қаратиш зарурлиги таъкидланган.
42
Пардаев, Зафар. "ЎЗБЕК ТИЛИДА НУТҚИЙ АКТЛАРНИНГ БАҲО БИЛАН ПРАГМАТИК ҚАТЛАМЛАНИШИ". 10 жовтня 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7801049.
Full textAbstract:
<strong>АННОТАЦИЯ</strong> Мазкур мақолада нутқий актларнинг баҳо категорияси билан муносабати, семантик, прагматик мазмун ифодалаши каби масалалар ҳақида фикр юритилади. Баҳолаш когнитив жараёни инсон фаолиятининг ҳамма қирралари билан алоқадор. Инсон ўз нутқи орқали нарса ва предметлар, воқеа-ҳодисалар, турли инсоний муносабатларни баҳолаш имкониятига эга. Сўзловчининг воқелик объектини ижобий ва салбий хусусиятларини ахлоқий, эмоционал, интеллектуал, психологик жиҳатдан баҳолаши мазкур ҳодисанинг кенг қамровли эканлиги, унинг ўрганилиши тил қурилишининг моҳиятини англаш учун доимо долзарб. Баҳо концептини ифодаловчи лисоний бирликлар нутқ фаолиятида алоҳида ўрин эгаллайди. Бундай тил воситалари мулоқот жараёнида қўлланиш даражасининг юқорилиги билан характерланади. Баҳо ифодаловчи бирликлар нутқда прагматик, структурал-семантик, услубий жиҳатдан кенг имкониятлар ва ўзига хос хусусиятларга эгалиги билан ажралиб туради. Нутқий актларда баҳо ифодалашини когнитив-прагматик нуқтаи назаридан тадқиқ этиш – баҳонинг маънавий ва маданий категория сифатидаги ўрнини белгилаш вазифа қилиб қўйилган. <strong>К</strong><strong>алит сўзлар: </strong>лингвопрагматика, дискурс, нутқий акт, коммуникатив акт, нутқ вазияти, баҳо, перцептор, предикат, оператор, экспериенцер, пропозиция.
43
DANIEVA, Maysara. "ТИЛ БИРЛИКЛАРИНИНГ МАТН ИНФОРМАТИВЛИК ВАЗИФАСИ ВОҚЕЛАНИШИГА ҚЎШАДИГАН ҲИССАСИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 червня 2021, 20–30. http://dx.doi.org/10.36078/1624430472.
Full textAbstract:
Мақолада инглиз тили сўз бирикмаларининг матн шакллантириш жараёнига қўшадиган ҳиссалари ҳақида сўз боради. Ахборотнинг ҳосил бўлиши ҳар қандай тил бирликларининг денотатив, ассоциатив ва коннотатив маъно касб этувчи муносабатларга киришуви билан боғлиқ. Бундай ифода қобилиятига сўз бирикмалари ҳам эга ва уларнинг худди шу имкониятларини ёритиш тил ҳодисалари дискурсив-когнитив ҳамда коммуникатив табиатини равшанлаштириш вазифаси амалга ошишига йўл очиб беради. Агар информативлик хусусияти матннинг етакчи категориялари қаторидан ўрин олишини назарда тутадиган бўлсак, ахборот мундарижасига эга бўлмаган нутқий тузилма матн бўла олмайди деган хулоса мақолада асослаб берилган. Шунингдек, мақолада сўз бирикмаларининг такрорий қўлланиши ва уларнинг матн ахборот заҳираси яратилишига қўшадиган ҳиссаси ҳақида фикр билдирилади, чунки сўз бирикмалари ҳам нутқий фаолиятда тайёр бирликлар сифатида қайтадан ёки такрорий қўлланиш имкониятига эга. Ахборотнинг концептуал тус олиши ва контекст билан боғланиши асосан бадиий мулоқот матнларига хосдир. Чунки бадиий тафаккурнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд, унинг жараёнида баён этилаётган воқеа-ҳодисалар муаллиф тасаввури, унинг хаёлий дунёсида кечади. Бадиий матнда ахборот жойлашувининг кўлами ва воситаларни аниқлаш учун ушбу мақолада насрий матнлар билан бир қаторда У. Б. Ейтснинг “Леда ва Оққуш” шеъри ҳам таҳлилга тортилди. Маълумки, лисоний тафаккур фаолиятининг энг муҳим турларидан бири — инсоннинг ўз тажрибасига асосланган ҳолда воқеликдаги ҳодисалар, уларнинг белги-хусусиятларини, ҳаракатларини фарқлаш ва гуруҳларга киритишдир. Ушбу жараён таҳлилида таниқли тилшунос олимларнинг назарий билимларига таянилган ҳолда мақолада коммуникатив-ахборот мазмуни даражасининг ўсиши ёки пасайиши тил бирликларининг структур жиҳатлари ва нутқий фаоллашуви қоидамеъёрлари билан бир хилда боғлиқ деган хулосаларга келинган.
44
KHAMIDOV, Khairulla. "ОЙБЕКНИНГ “НАВОИЙ” РОМАНИ ТУРКЧА ТАРЖИМАСИДА ХОС СЎЗ (РЕАЛИЯ)ЛАРНИНГ БЕРИЛИШИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 червня 2021, 177–84. http://dx.doi.org/10.36078/16261759901.
Full textAbstract:
Ўзбек адабиёти намуналарининг хорижий тилларга таржима қилиш билан бир қаторда бугунги кунда таржималарни танқидий ўрганиш бўйича ҳам жиддий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Бир тил оиласига мансуб, урфодати, миллий анъаналари бир-бирига яқин ўзбек ва турк тиллари орасида амалга оширилган таржималар ҳақида гап борганда, вазият бирмунча фарқли эканлиги кўзга ташланади. Чунки бу икки тил орасида таржима қилишнинг афзалликлари билан бир қаторда ўзига яраша мураккабликлари ҳам бор, кўпчилик лексик-фразеологик бирликлар келиб чиқиш нуқтаи назаридан фарқлилик касб этади ва буни эътироф этиш керак. Ушбу мақолада қўйилган илмий муаммо атоқли ўзбек адиби Мусо Тошмуҳаммад ўғли Ойбекнинг “Навоий” романи турк тилига таржимаси мисолида кўриб чиқилди. Тадқиқот мавзусини танлашда сўнгги йилларда ўзбекчадан туркчага бадиий таржиманинг долзарб муаммоларига бағишлаб ёзилган илмий ишларнинг камлиги инобатга олинди. Ушбу мақоладан чиқарилган хулосалар таниқли таржимашунос олимларнинг бу борадаги назарий фикрлари билан тасдиқлашга ҳаракат қилинди.
45
MUKHIDDINOVA, Khadicha. "РУСИЙЗАБОН ЎҚУВЧИ-ТАЛАБАЛАРНИНГ ЎЗБЕК ТИЛИДА ГАПИРИШ КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ". Foreign Languages in Uzbekistan, 20 серпня 2021, 84–97. http://dx.doi.org/10.36078/1633679903.
Full textAbstract:
Мақолада таълим ўзга тилларда олиб бориладиган мактаблар ўқувчилари ва русийзабон гуруҳлар талабаларининг ўзбек тилида гапириш кўникмаларини ривожлантиришдаги айрим муаммолар ҳақида сўз боради. Бугунги кунда ўқувчи ва талабаларнинг оғзаки монологик ва диалогик нутқида, полилогларда нутқ равонлигининг бузилишига сабаб бўлувчи тўхтамлар, товушларни чўзиб айтиш, кириш сўзларни тавтологик қўллаш каби ҳолатлар кўп учрайди. Ушбу муаммоларни бартараф этишда ўқувчилар ва талабаларни ўзбек тилида диалогик ва полилогик нутқ турларида кўп қўлланадиган репликалар, қолип-гаплар билан таништириб бориш, тил бирликларини ўзаро бириктириб, сўз бирикмаси ва гаплар, боғланишли нутқ ҳосил қилиш ва монологик сўзлашга ўргатиш, мазкур жараёнда ўзбек тилидаги жумлалар оҳанги, сўзларни талаффуз тезлиги билан махсус шуғулланиш ниҳоятда муҳим. Мақолада ўзбек тили ўқитувчилари оғзаки нутқни юзага чиқаришнинг артикуляцион жиҳатлари ҳамда боғланишли нутқни юзага келтиришнинг самарали усуллари, мулоқот жараёнини юзага келтиришга хизмат қилувчи ҳақиқий коммуникатив ва шартли коммуникатив машқлардан, табиий нутқий вазиятлардан фойдаланиш йўллари билан яхши таниш бўлишлари лозимлиги қайд этилади. Мавжуд муаммоларнинг ечими сифатида ўзбек тили машғулотларида жонли мулоқотларни ташкил этишга алоҳида эътибор қаратиш, бозорлар, музейлар, ҳайвонот боғи, театрлар, кутубхоналарга ва бошқа масканларга уюштириладиган сайёр дарслар орқали ўқувчи-талабаларни воқеа-ҳодисанинг табиий шарт-шароитига олиб кириш, уларни ҳақиқий коммуникантлар билан бевосита суҳбатлашишга кўпроқ жалб қилиш, диалогик нутқни полилогик мулоқотга айлантириш орқали табиий нутқий вазиятни яратиш каби таълим усулларидан самарали фойдаланиш тавсия этилади.
46
Бегжанова, Айсилиу. "ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ТИЛЛАРИДА КОМПЬЮТЕР ЛИНГВИСТИКАСИ ТЕРМИНЛАР ТИЗИМИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ". Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари / Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук / Actual Problems of Humanities and Social Sciences. 4, S/2 (2024). http://dx.doi.org/10.47390/spr1342v4si2y2024n38.
Full textAbstract:
Айни пайтда ўзбек тили компьютер лингвистикаси терминологияси хорижий тиллар, хусусан, инглиз тилидан ўзлаштирилаётган янги лексик бирликлар вужудга келиши натижасида соҳа терминологик фонди мунтазам равишда кенгайиб, тўлдирилиб бораётгани кузатилмоқда. Шундай экан, тилнинг терминологик таркиби муттасил давом этадиган ўзига хос ижтимоий-иқтисодий ҳодиса ва жараёнлар билан ўзаро мустаҳкам алоқада бўлади. Инглиз ва ўзбек тили компьютер лингвистикаси терминологик бирликларининг шаклланиши жараёни икки соҳа бирликларининг ўзаро қўшилуви, яъни бирикуви натижасида рўй берган.
47
Tadqiqot.uz. "НУТҚ ЖАРАЁНИДА ЭМОЦИОНАЛЛИКНИ ИФОДАЛАШ ФОРМАЛАРИ (Корейс тили материаллари асосида)". 20 грудня 2024. https://doi.org/10.5281/zenodo.15249539.
Full textAbstract:
Мазкур мақолада мулоқот жараёнида эммоционалликни ифодалайш формалари кўриб чиқилган бўлиб, одамлар орасидаги мулоқотога киришишдан мақсад, ҳар бир индивиднинг мулоқот орқали ўзаро бир-бирига тъсири, яъни асихологик таъсири, ҳатти-ҳаракатига таъсир, фикр алмашинувига таъсирини ўганилади. Мавзу юзасидан мақолада қатор олимларнинг фикрлари илгари сурилганлигига гувоҳ бўламиз. Қисқача қилиб шуни айтиш мумкинки, ҳар қандай тилда инсоннинг эмоционал ҳолатини ифодаловчи лексик қатлам унинг катта қисмини ташкил қилади. Улар феъллар, сифатлар, фразеологизмлар, ундов сўзлар орқали ифодаланиб, сўзловчи шахснинг бирор воқеликка муносабатини ва айни пайтда тингловчи шахснинг эмоционал таъсирлантирадиган, мулоқотга ундовчи стимуляторлар вазифасини бажаради. Коммуникация жараёнида ҳар қандай киши ўз нутқининг экспрессивлигини, таъсир кучини ошириш мақсадида лексик бирликларни муболаға (гипербола) тарзида ҳам ишлатади. Эмоционал-экспрессив лексиканинг бу туридан кўпинча сўзлашув тилида фойдаланилади ва тингловчида жавоб реакциясининг қўзғалишига сабаб бўлади.
48
Усманова, Гулбахор Ураимжоновна. ""ОИЛА" ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ИНГЛИЗ ВА ЎЗБЕК ТИЛЛАРИ МАДАНИЯТИДА АКС ЭТИШИ". 15 червня 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7271223.
Full textAbstract:
“Оила” концепти лингвомаданий мазмунининг лексик, фразеологик, паремиологик ва матн сатҳларида намоён бўлишини таъминловчи омилларни очиб бериш, чоғиштирилаётган тилларда оила муносабатлари концептуал идрокидаги ўхшашлик ва фарқларни илмий асослашдан иборат. “оила” концептининг лингвистик моҳияти ва унинг тил тараққиётидаги ролини аниқлаш; инглиз ва ўзбек тилларида “оила” концептининг лингвомаданий мазмунини лексика, фразеология, паремиология ва бадиий матнлар материалида очиб бериш ва тавсифлаш; миллий-маданий хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда “family” ва “оила” лексемаларининг концептуал асосини таққослаш; инглиз ва ўзбек халқлари ҳаётида оилавий муносабатларни акс эттирувчи лисоний бирликлар шаклланишини таъминловчи лисоний ҳамда нолисоний омилларни аниқлаш; яқин қон-қариндошлик ва узоқ қариндошлик, эр-хотин қариндошлиги ва уруғчилик муносабатларини ифодаловчи инглиз ва ўзбек атамаларининг таснифини шакллантириш, таққосланаётган тилларда одамларнинг оила ичидаги ва қариндошчилик алоқаларини билдирувчи лексемалар гуруҳларидаги ўхшашликлар ва фарқларни ажратиш.
49
Санобар, Уллиева. "БАДИИЙ ПЕРСОНАЖ ШАХС МОДЕЛИ СИФАТИДА: ИНСОН ОБРАЗИНИ ЛИСОНИЙ ИФОДАЛАШНИНГ УСУЛ ВА ЙЎСИНЛАРИ". 20 липня 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.8209152.
Full textAbstract:
<strong>АННОТАЦИЯ</strong> Мақолада инсоннинг энг муҳим белгиларидан бири саналадиган тилнинг биологик, психологик ва ижтимоий асосларини чуқур комплекс ўрганишни назарда тутувчи шахсни лисоний талқин қилиш муаммоси тадқиқ этилган. Шахс модели сифатида бадиий персонаж яратиш йўллари, инсон образини лисоний ифодалаш усуллари ўрганилган. Шунингдек, мақолада “бадиий образ” ва “образ” тушунчаларининг бир биридан фарқи кўламдорлиги, кўп қирралилиги ва информатив (денотатив), концептуал ва экспрессив даражаларини ажратиб кўрсатилган, инсон образини лингвистик ифодалаш усуллари ва йўсинлари тадқиқ қилинган. Образ яратиш учун қўлланиладиган бирликлар маъноси, шунингдек, персонажларнинг ташқи кўриниши, характери ва ҳаракатларини тасвирлаш орқали тасвирни яратишга ёндашувлар тавсифланади. Бундан ташқари, бадиий асардаги характерлар инсон модели (аналоги) сифатида ўз образи орқали ифодаланиши, персонаж қурилишининг динамик характерлари кўриб чиқилган. <strong>Калит сўзлар</strong>: персонаж, образ, модель, антропоцентризм, инсон, тил,бадиий матн, адабий қаҳрамон, парадигма, динамик хусусият, идеаллашган объект, лисоний воситалар, нутқий образлар, визуал тасвир.
50
Санобар, Уллиева. "БАДИИЙ ПЕРСОНАЖ ШАХС МОДЕЛИ СИФАТИДА: ИНСОН ОБРАЗИНИ ЛИСОНИЙ ИФОДАЛАШНИНГ УСУЛ ВА ЙЎСИНЛАРИ". 20 липня 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.8209515.
Full textAbstract:
<strong>АННОТАЦИЯ</strong> Мақолада инсоннинг энг муҳим белгиларидан бири саналадиган тилнинг биологик, психологик ва ижтимоий асосларини чуқур комплекс ўрганишни назарда тутувчи шахсни лисоний талқин қилиш муаммоси тадқиқ этилган. Шахс модели сифатида бадиий персонаж яратиш йўллари, инсон образини лисоний ифодалаш усуллари ўрганилган. Шунингдек, мақолада “бадиий образ” ва “образ” тушунчаларининг бир биридан фарқи кўламдорлиги, кўп қирралилиги ва информатив (денотатив), концептуал ва экспрессив даражаларини ажратиб кўрсатилган, инсон образини лингвистик ифодалаш усуллари ва йўсинлари тадқиқ қилинган. Образ яратиш учун қўлланиладиган бирликлар маъноси, шунингдек, персонажларнинг ташқи кўриниши, характери ва ҳаракатларини тасвирлаш орқали тасвирни яратишга ёндашувлар тавсифланади. Бундан ташқари, бадиий асардаги характерлар инсон модели (аналоги) сифатида ўз образи орқали ифодаланиши, персонаж қурилишининг динамик характерлари кўриб чиқилган. <strong>Калит сўзлар</strong>: персонаж, образ, модель, антропоцентризм, инсон, тил,бадиий матн, адабий қаҳрамон, парадигма, динамик хусусият, идеаллашган объект, лисоний воситалар, нутқий образлар, визуал тасвир.