Journal articles on the topic 'Хўжалик белгилар'

Тадқиқотларда шўрга бардошли “Гулистон”, С-5706, С-5707 ва С-5709 навлари ҳамда эртапишар, вилтга чидамли Т-2674, Т-7211, Т-374, Т-45/573 тизмалари иштирокида ўрта даражада шўрланган тупроқ шароитларида политестер топкросс тизими асосида дурагайлар олиниб, уларда қимматли хўжалик белгилари бўйича ижобий белгилар мажмуасига эга бўлган шўрга бардошли селекцион ашёларни яратиш мақсадида чатиштириш ишларига жалб этилган шакллардан “Гулистон”, С-5706 навлари ва Т-45/573 тизмасининг умумий комбинацион қобилияти (УКҚ) самараси юқори бўлди ва ушбу шакллардан шўрга бардошлилик селекциясида донор сифатида фойдаланиш мумкинлигини ва ўрганилган дурагай комбинациялари ичида махсус комбинацион қобилияти (МКҚ) вариасияси самараси юқори ижобий бўлганлиги учун Гулистон х Т-374 (8,62) ,С-5706 х Т-2674 (15,27), С-5709 х Т-374 (13,57) ваС-5707 х Т-45/57 (19,52) селекция учун истиқболли деб топилди. Маҳсулдорлик белгиси бўйича F2 дурагай комбинацияларда кенг миқиёсидаги ўзгарувчанлик намоён бўлиб, трансгрессив ажралиш кузатилди. Бунда маҳсулдорлик белгиси бўйича юқори кўрсаткичга эга бўлган (160,0-200,0 г) 18 та генотип ажралиб чиқди. F1 дурагайларида кузатилган гетерозис ҳолати бироз пастроқ бўлсада F2 авлодида ҳам сақланиб қолди.

Мақолада селекция жараёнининг биринчи ва энг мухим босқичи қимматли хўжалик белгилари аввалгилардан юқори бўлган янги навларни яратишда бошланғич материални тўғри танлаш. Бу босқичда миқдорий белгиларни алоҳида таҳлил қилишдан кўра уларнинг мажмуини таҳлил қилиш аниқ натижа олишни таъминлайди ва танлов жараёнини енгиллаштиради. Тадқиқотнинг мақсади кузги буғдой коллекция намуналарини бахолашда кластер усулининг афзаликларини очиб беришдан иборат. 21^th– 22^th – 23^th - IWWYT-IR кўчатзорларига киритилган намуналар миқдорий белгилари бўйича бахоланганда уларни 5 та кластерга бўлиш мумкин эканлигини ва бу кластерга киритилган хар бир намуна шу гурухдаги намуналарнинг тўлиқ вакили бўла олиши кўрсатиб берилган.

Сўнги йилларда соя ўсимлигига талаб тобора ортиб бормоқда. Соя ўсимлиги кўплаб хусусиятларга эга ҳисобланади. Унинг дони ўз таркибида 50% оқсил ва 28% гача мой борлиги учун ўта қимматбаҳо экинлар гуруҳига киради. Соя донидан бугунги кунда халқ хўжалиги учун зарур бўлган 400 дан ортиқ турли ҳил маҳсулотлар ишлаб чиқилади. Мақолада соянинг “Орзу” ва “Генетик-1” навларини морфологик белгилари таҳлил қилинган. Таҳлил натижаларида белгилар ўртасида номутоносиблик кузатилиб асосан генотипга боғлиқ эканлиги қайд этилди.

<em>Мақолада Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида маҳсулотлар ишлаб чиқаришнинг ривожланиш тенденцияси Республика ҳамда Қашқадарё вилояти кўрсаткичларида қиёсий таҳлил қилинади. Муаллифлар томонидан ишлаб чиқарилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳажми, унинг ўсиш тенденциясида деҳқончилик ва чорвачиликнинг улуши, уларнинг ривожланиш тенденциясидаги ўзаро биргаликдаги таъсири, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришнинг ўсиш суръатлари ва уларга вақт омилининг таъсир даражаси, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқаришда субъектлар улуши динамикаси каби таҳлил белгилари танлаб олинган. Ишлаб чиқаришда субъектлар улуши динамикасида тенденцион ўсиш қонуниятларини аниқлашга хизмат қилувчи аҳамиятли омилли жиҳат мавжудлиги очиб берилади. Шунингдек, мақолада қишлоқ хўжалигида ер фондидан фойдаланиш кўрсаткичларининг ўзгариш динамикасидаги&nbsp; мамлакат ва унинг таркибий минтақаларида турличаликнинг, бу миқдорий тафовутларнинг вужудга келиши тренд қонуниятлари таъсирида эканлиги асосланади. </em>

Мақолада қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёнини эконометрик моделлаштириш заруриятининг аҳамияти, унинг ишлаб чиқариш ҳажмига таъсири тадқиқ этилган. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёнини эконометрик моделлаштириш заруриятининг асосий жиҳатлари эконометрик таҳлил этилган. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш жараёни учун ишлаб чиқиладиган эмпирик моделларда, уларнинг таркибий ўзгарувчиларини аниқлаш асосий вазифалардан биридир. Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётнинг битта тармоғи ҳисоблансада, унинг ўзи ҳам бир-бирига боғлиқ хусусий тармоқлардан ташкил топган. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг катта улуши тўғридан-тўғри истеъмолга йўналтирилганлиги унинг таркибий хавфсизлигини таълаб этади. Масаланинг нозик жиҳати шундаки, ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг товар маҳсулот сифатида реализация қилиниши маълум стандарт таълабларига мос келишини таъқоза этади. Эконометрик моделлаштириш аппарати маҳсулотнинг бозор иқтисодиётида барқарорлик қонуниятларини миқдорий ўзгаришларга асосланиб аниқлаш ва зарурий сифат ўзгаришларини олдиндан белгилаш имкониятларини яратиб беради. Қишлоқ хўжалик маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва бошқаришни ўзгариб турувчи рақобат муҳитида ва бозор шароитларини ҳисобга олиб, уларнинг моҳияти ҳамда қонуниятларини чуқур таҳлил қилишда эконометрик усуллар ва моделлардан фойдаланилади. Улар ёрдамида прогнозлаш, кўп вариантли ечимлардан муқобил ечимни танлаш, таваккалчилик ва ноаниқлик шароитида оптимал бошқариш қарорларини қабул қилиш каби бир қатор масалаларнинг назарий ва амалий томонларини ўрганишда эконометрик моделлаштириш муҳим аҳамият касб этади.

Мақолада хўжалик юритувчи субъектларда стратегик бошқарув ҳисобининг моҳияти, вазифалари, функциялари ва методлари таҳлил қилинган. Стратегик бошқарув ҳисобининг моҳиятини белгилаб берувчи муҳим жиҳатлари бўйича илмий хулоса ва таклифлар берилган.

Дунё миқёсида зайтун етиштириш бўйича олинган маълумотлар ўрганилганда манбаларда зайтуннинг келиб чиқиши, тарқалиши, морфобиологик хусусиятлари, етиштириш агротехнологияси, шунингдек, зайтун меваларини пишиб-етилиши, биокимёвий таркиби каби илмий маълумотлар келтирилган бўлсада, бироқ, мамлактимизнинг жанубий вилоятларида, хусусан, сурхондарё вилояти шароитида зайтун навларини етиштириш агротехнологияси, баҳорги ва қишки совуқларга чидамлилиги, ўсимликларни ўсиш-ривожланиши, меваларни пишиб етилиши, биокимёвий таркиби тўлақонли ўрганилмаган.

Ушбу мақолада Хоразм вилоятининг тупроқ–иқлим шароитларига мос тезпишар, серҳосил, касаллик ва зараркунандаларга чидамли, IV–V тип тола берадиган, ҳар-хил экстремал шароитларга мослашаоладиган янги навларнинг ўсиши ва ривожланиши ҳамда қимматли хўжалик белгилари, шунингдек, лаборатория шароитида технологик таҳлил натижалари ҳақида маълумотлар келтирилган

Ғўза текстил саноати учун тола маҳсулотини етказиб берувчи асосий қишлоқ хўжалиги экинларидан ҳисобланади. Дунё бўйича пахта толасини етиштиришнинг тахминан 95% улуши ўрта толали Gossypium hirsutum L. турига тўғри келади. Ғўза навларини такомиллаштириш бутун дунёда барча селекция дастурларининг асосий мақсади ҳисобланади.

Мақолада 10 хил&nbsp; патиссон&nbsp; нав намуналарини ҳар томонлама ўрганиш натижалари келтирилган. Ўсимлик пояси, барглари, ҳосилдорлиги, гуллар сони ва&nbsp; мева шакли каби муҳим хўжалик белгилари бўйича қимматли нав намуналари ажратилган. Энг истиқболли нав намуналари бошланғич манба сифатида селекция ишлари учун ва томорқаларда, сабзавотчилик хўжаликларида етиштириш учун тавсия этилган.

Мақолада Сирдарё вилоятининг ўртача шўрланган шароитида етиштирилган ўрта толали (G. hirsutim L.) ғўза нав ва тизмаларининг қимматли-хўжалик&nbsp; кўрсаткичлардан кўсак сони, ҳосил шоҳи, кўсакдаги пахта оғирлиги, ўсимлик маҳсулдорлиги, тола чиқими ва 1000 дона чигит вазни таҳлил натижалари келтирилган. Сирдарё вилояти тажриба майдонида G. hirsutum L. турига мансуб ғўзанинг қимматли-хўжалик белгилари бўйича Самара, Т-606, Т-1849, Т-2204, Т-2796, Т-1907, Т-578 ва Т-989 нав ва тизмаларига нисбатан Султон, Ан Баёвут-2, Бухоро-102, Т-1205 ва Т-2460 ғўза нав ва тизмалари ўртача шўрҳоқликка чидамли экандиги аниқланди. Тажриба натижаларига кўра, Султон, Ан Баёвут-2, Бухоро-102, Т-2460 ва Т-1205 ғўза нав ва тизмалари шўрҳоқлик селекциясида ижобий донор экан.

Мақолада сув билан оптимал таъминланганлик (назорат) ва сув танқислиги (тажриба) шароитларида етиштирилган ўрта толали (G. hirsutim L.) ғўза навларида физиологик&ndash;биокимёвий кўрсаткичлардан ўсимлик баргларидаги умумий хлорофилл, хлорофилл &ldquo;a&rdquo;, хлорофилл &ldquo;b&rdquo;, каротиноидлар, пролин, ва малонилдиалдегид миқдорлари ҳамда қимматли хўжалик белгилардан ўсимликнинг&nbsp; маҳсулдорлиги, битта кўсакдаги пахта оғирлиги, битта кўсакдаги чигит сони ва битта ўсимликдаги кўсак сони ва уларнинг ўзаро корреляцияси таҳлили натижалари келтирилган. Ишонч ва Навбаҳор-2 ғўза навлари С-6524 ва Тошкент-6 ғўза навларига нисбатан сув танқислигига физиологик&ndash;биокимёвий ва қимматли хўжалик кўрсаткичлари бўйича чидамли&nbsp; эканликлари аниқланган.

<em>Ушбу мақолада суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерларидан фойдаланиш самарадорлиги мезонлари ва иқтисодий кўрсаткичлари тизими ҳамда уларнинг озиқ-овқат хавфсизлигига таъсири тўғрисида маьлумотлар берилган. Шунингдек, Республикадаги суғориладиган &nbsp;ерлардан фойдаланиш орқали мева-забзавот экспортини яҳшилаш орқали иқтисодий самарадорликга эришиш йўллари белгилаб берилган. </em>

Мақолада ЎзССРнинг урушдан кейинги йиллардаги қишлоқ хўжалиги ривожланишининг муаммолари ёритилган. Совет рахбарияти Республика ҳукумати олдига пахтачиликни ривожлантиршнинг келгусидаги режаларини белгилаб берди. Натижада қишлоқ ҳўжалиги, биринчи навбатда пахтачилик Республика иқтисодиётида устувор аҳамият касб этди ва Ўзбекистон ССРни келгусидаги ижтимоий-иқтисодий ривожланишида негатив оқибатларнинг келиб чиқишига сабаб бўлди.

Мақолада муаллиф томонидан ерлардан фойдаланиш ва муҳофаза қилиш билан боғлиқ жиноятларнинг объектив белгилари таҳлилига оид айрим мулоҳазалар баён қилинган. Шунингдек, муаллиф таъкидлашича бугунги кунда ер ва ундан фойдаланиш стратегик аҳамият касб этади. Шундай бўлса-да, бозор иқтисодиёти шароитида мулкчиликнинг турли хил шакллари асосида хўжалик фаолиятини юритаётган субъектлар, мансабдор шахс ва фуқаролар томонидан миллий бойлигимиз бўлган ерларни муҳофаза қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш тартибини бузиш ҳолатлари амалиётда кўплаб учраб турибди. Бунга тегишли қонунчиликдаги бўшлиқлар, мавжуд қонунчиликни ҳаётга татбиқ этиш механизмининг шаклланмаганлиги, ҳуқуқ субъектларининг экологик ҳуқуқий онги ва маданияти етарли даражада эмаслиги асосий сабаб бўлмоқда. Бу эса ерлардан фойдаланиш соҳасида турли қонунбузарликлар содир этилишига олиб келмоқда. Шу жиҳатдан мазкур турдаги жиноятлар учун жавобгарлик белгилашда қилмишнинг объектив белгиларини тадқиқ этиш муҳим аҳамиятга эга. Муаллиф ушбу мавзуни тадқиқ қилиб, Ер участкасига ёки унинг бир қисмига бўлган ҳуқуқни сотиш ёхуд қонунга хилоф равишда бошқача тарзда ўзга шахсга бериш жиноятини содир этган шахс ўз айбига иқрор бўлса, жабрланувчи билан ярашса ва етказилган зарарни бартараф этса, жиноий жавобгарликдан озод этилиши мумкинлигига оид қоиданинг киритилиши мақсадга мувофиқлигини асослантирган.

Аннотация. &nbsp;Мақолада &nbsp;юмшоқ &nbsp;буғдойнинг &nbsp;Ғ 2 &nbsp; дурагай &nbsp;авлодларида&nbsp; қимматли &nbsp;хўжалик &nbsp;белгиларнинг &nbsp;коррелятив &nbsp;боғлиқлиги &nbsp;(ўсимлик &nbsp;бўйи &nbsp;билан&nbsp; бошоқ узунлиги ҳамда битта бошоқдаги донлар сони билан 1000 дона дон вазни&nbsp; ўртасидаги &nbsp;коррелятив &nbsp;боғлиқликлар) &nbsp;бўйича &nbsp;ўрганилган &nbsp;тажриба&nbsp; натижалари баѐн этилган. &nbsp;

Мақола ер қонун ҳужжатларининг ижроси устидан прокурор назоратининг вазифалари ва Ўзбекистонда прокурор назоратини ташкил этишнинг умумий масалаларига бағишланган. Мақолада ер тузиш соҳасида прокурор назоратининг тарихий ривожланиши ва ҳуқуқий асослари ўрганилиб, унинг қонун устуворлигини таъминлашда, айниқса, қишлоқ хўжалиги соҳасида муҳимлиги таъкидланган. Прокуратура органлари тузилмаларининг эволюцияси, уларнинг роли ва ер қонунчилигини амалга ошириш самарадорлигини оширишга қаратилган қонунчиликдаги ўзгаришлар муҳокама қилинади. Рақамли технологиялардан фойдаланган ҳолда ягона назорат тизимини яратиш ҳамда ҳуқуқбузарликлар, ноқонуний қурилишлар ва ердан ўзбошимчалик билан фойдаланиш ҳолатларининг олдини олишда ваколатли органлар ўртасидаги ҳамкорлик зарурлигига эътибор қаратилмоқда. Мақолада ер тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ижросини такомиллаштириш, ердан фойдаланишда фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича ваколатлар доираси ва чегараларини белгилаш орқали прокурор назоратини такомиллаштириш таклиф этилган.

Дунё тўқимачилик саноати сўнгги йилларда тола сифатига юқори даражадаги талабларни қўймоқда, яъни ўрта толали ғўза навларининг тола сифати 37 кодга мансуб бўлиши мақсадга мувофиқ бўлади. Бундан ташқари, ғўзада тола сифати билан биргаликда бошқа қимматли хўжалик белгилари ҳам юқори кўрсаткичга эга бўлган ҳолда мужассам бўлиши керак. Бу тезпишарлик, турли биотик ва абиотик омилларга бардошлилик, тола чиқими, тола ҳосилдорлиги, маҳсулдорлик каби белгилардир. Ҳозирда, <em>G.hirsutum L</em> турида мавжуд бўлган нав ва бошланғич ашёларни яратишда қимматли хўжалик белгиларни битта организмда мужассамлантириш учун ғўза навлари орасидан тола индекси нисбатан юқори бўлган нав ҳамда тизмаларни хорижий тола кўрсаткичлари юқори бўлган Acala нави билан дурагайлашдан фойдаланиш бирмунча истиқболли ҳисобланиди. Маълумки, ўсимликлар селекциясида самарали натижаларга эришишда белгиларнинг генетик ўзгарувчанликларини ҳисобга олган ҳолда чатиштириладиган ота-она шаклларини тўғри танлаш муҳим аҳамият касб этади.

Аннотация: Мақолада конкурс нав синаш кўчатзорида 2020-2022 йилларда ўрганилган тизмаларнинг хўжалик учун қимматли белгилари ва касаллик зараркунандаларга чидамлилигини ўрганиш натижалари келтирилган.

<em>Озуқабоп экинларда юқори ҳосилдор янги навлар яратишда бошланғич манбаалар муҳим аҳамитяга эга ҳисобланади. селекция жараёнлари учун бошланғич ашёларни тўғри танлаш учун бошланғич манбааларни яхшилаб ўрганиш керак бўлади. Институт тажриба даласида миллий генбанкдан олинган бошланғич манбаалар экиб синалди ва айрим қимматли хўжалик белгилари бўйича ўрганилди. Ушбу мақолада бошланҳич манбааларни синашда айрим қимматли хўжалик белгиларини ўрганиш натижасида олинган маълумотлар келтирилган.</em>

<em>Озуқабоп экинларда юқори ҳосилдор янги навлар яратишда бошланғич манбаалар муҳим аҳамитяга эга ҳисобланади. селекция жараёнлари учун бошланғич ашёларни тўғри танлаш учун бошланғич манбааларни яхшилаб ўрганиш керак бўлади. Институт тажриба даласида миллий генбанкдан олинган бошланғич манбаалар экиб синалди ва айрим қимматли хўжалик белгилари бўйича ўрганилди. Ушбу мақолада бошланҳич манбааларни синашда айрим қимматли хўжалик белгиларини ўрганиш натижасида олинган маълумотлар келтирилган.</em>

Мақолада резавор мевалилардан олтинсимон қорағат навларининг хўжалик хусусиятлари ҳосилдорлиги, бир тупдаги ҳосил, меваларнинг сифат кўрсаткичлари, кимёвий таркиби қиёсий ўрганилган ҳамда улар орасидан энг қимматли хўжалик белгиларга эга навлари "Узбекская сладкая", "Ядгор", "Ойдин" навлари ажратиб олиниб Патентлаштирилган.

Мазкур мақолада турлараро дурагайлаш орқали олинган интрогрессив ғўза тизмалари ҳамда улар иштирокида яратилган F5 дурагайларида бир дона кўсакдаги пахта вазнининг шаклланиши бўйича олинган натижалар келтирилган. Тадқиқотлар натижасида интрогрессив ғўза тизмалари орасидан Т-4679- 81/16, Т-4672-73/16, Т-470/1/16 ва Т-200/16 тизмалари ҳамда F5Т-588/16 x Жарқўрғон, F5Т-БСГ-2/06/16 x Жарқўрғон, F5Т-1979/16 x Жарқўрғон, F5Т[1]МВГ-2/16 x Жарқўрғон, F5Т-200/16 x Жарқўрғон, F5Т-138/16 x Жарқўрғон ва F5Т[1]4679-81/16 x Жарқўрғон дурагайлари бир дона кўсакдаги пахта вазнининг юқори эканлиги аниқланди.

Мақолада Республикамизга келишга мос бўлган қорамол зотлари тўғрисида тавсиялар келтирилган. Қорамолларнинг сут маҳсулдорлик кўрсаткичларидан лактация давомидаги сут миқдори, сутдаги ёғ ва оқсил, 4% ли сут миқдори ва бошқа муҳим хўжалик фойдали белгилари келтирилган.

Ушбу мақолада Хоразм вилоятининг тупроқ&ndash;иқлим шароитларига мос тезпишар, серҳосил, касаллик ва зараркунандаларга чидамли, IV ва V тип тола берадиган, ҳар хил экстремал шароитларга мослашаоладиган ғўзанинг янги ва истиқболли &ldquo;Ният&rdquo; навинининг қимматли хўжалик белгилари ҳақида маълумотлар келтирилган.

<em>Мақолада маҳаллий зотларга мансуб куркаларнинг биологик хусусиятларини таърифи келтирилган. Шунингдек, уларни озиқлантириш шароитлари ва бериладиган озуқаларнинг таркиби, айниқса омухта емнинг таркиби ва унга киритилган донли озуқаларнинг салмоғи баён этилган. Маҳаллий зотларга мансуб куркаларнинг хўжалик фойдали белгилари бир-бирига таққослаб таҳлил қилинган.</em>

Мақолада 10 хил патиссон нав намуналарини ҳар томонлама ўрганиш натижалари келтирилган. Ўсимлик пояси, барглари, ҳосилдорлиги, гуллар сони ва мева шакли каби муҳим хўжалик белгилари бўйича қимматли нав намуналари ажратилган. Энг истиқболли нав намуналари бошланғич манба сифатида селекция ишлари учун ва томорқаларда, сабзавотчилик хўжаликларида етиштириш учун тавсия этилган.

<em>Чорвачилик соҳаси ривожида озуқа базаси муҳим аҳамиятга эга бўлиб, озуқабоп экинлардан юқори ҳосил олиш зарур ҳисобланади. Кейинги йилларда шўрланиш ва сув танқислиги каби муаммолар учрамоқда. Шўрланган тупроқ шароити ва сув танқислиг шароитларида маккажўхори экини камроқ ҳосил бериши мумкин. Бундай шароитда озуқа базасини яхшилашда озуқавий қиймати бўйича маккажўхорига яқин бўлган оқжўхори экинини экиб етиштириш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Миллий генбанкдан оқжўхорининг бир неча хил коллекцион намуналарини экиб ўрганилди. Ушбу мақолада миллий генбанкдан олинган оқжўхори намуналарини айрим қимматли хўжалик белгилари бўйича ўрганиш натижасида олинган маълумотлар келтириб ўтилган. </em>

<em>Карам турлари асосан дунёнинг мўтадил иқлимли мамлакатларида кенг тарқалган бўлиб, озиқ-овқат экинлари орасида 25 ўринни эгаллайди. Ҳар йили дунёда 16 миллион гектарга яқин майдонларда карамнинг ҳар хил турлари етиштирилади. . Кам тарқалган хитой баргли карами (Brassica rapa subsp. chinensis L.) нинг ботаник таснифи, биологик хусусиятлари ва қимматли хўжалик белгилари бўйича илмий тадқиқотлар Тошкент вилояти иқлим шароитида ўрганилди.</em>

Ушбу мақолада тут ипак қурти капалаклари танасидаги оқсил ва азот миқдори улар ҳаёти давомийлигига қай даражада таъсир кўрсатганлиги тўғрисида сўз юритилади. Капалаклар танасида оқсил ва азот миқдори қанчалик юқори бўлса, уларнинг ҳаёти давомийлиги ҳам шунчалик узоқроқ давом этиши ҳамда мутаносиб равишда авлодидаги маҳсулдорлик ва хўжалик қимматли белгилари юқори кўрсаткичларни намоён этишии аниқлангани кузатилган. Ипакчилик соҳасининг селекцияси ва наслчилигини янада ривожлантириш учун ушбу кўрсаткичлар ҳам муҳим аҳамиятга эга.

<em>Бу зот қорамоллари муҳим биологик ва хўжалик фойдали белгиларга эга. Улар қуруқ иссиқ иқлим шароитларига яхши мослашган, қон&ndash;паразитар касалликларига чидамли, сигирлари сути таркибида ёғ даражаси юқори (4% ва ундан юқори), молларда маҳаллий озуқаларни яхши истеъмол қилиб, маҳсулотга айлантириш қобилияти яхши, буқачалари яхши гўшт маҳсулдорлигига эга.</em>

<em>Мазкур мақолада помидор (Solanum lycopersicum L.) ўсимлигини ҳимояланган ва очиқ дала шароитида етиштириш жараёнлари таҳлил қилинади. Экологик омиллар, жумладан, ҳарорат, сув таъминоти, шўрлаш, тупроқнинг таркиби ва озуқа моддаларнинг етказилиши помидор ҳосилдорлигига ва сифат кўрсаткичларига қандай таъсир қилишини тадқиқ этилади. Шунингдек, иссиқхона шароитларидаги оптимал ҳарорат ва намлик, илғор суғориш технологиялари, касаллик ва зараркунандалардан ҳимоя қилиш механизмлари ҳам ўрганилади. Тадқиқот натижаларига кўра, бу омилларнинг тўғри бошқарилиши помидор ҳосилдорлиги ва сифатига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиши мумкин.</em>

<em>Мазкур мақолада помидор (Solanum lycopersicum L.) ўсимлигини ҳимояланган ва очиқ дала шароитида етиштириш жараёнлари таҳлил қилинади. Экологик омиллар, жумладан, ҳарорат, сув таъминоти, шўрлаш, тупроқнинг таркиби ва озуқа моддаларнинг етказилиши помидор ҳосилдорлигига ва сифат кўрсаткичларига қандай таъсир қилишини тадқиқ этилади. Шунингдек, иссиқхона шароитларидаги оптимал ҳарорат ва намлик, илғор суғориш технологиялари, касаллик ва зараркунандалардан ҳимоя қилиш механизмлари ҳам ўрганилади. Тадқиқот натижаларига кўра, бу омилларнинг тўғри бошқарилиши помидор ҳосилдорлиги ва сифатига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиши мумкин.</em>

<em>Дунё бозорида хандон писта ёнғоқмевасини сотиш бўйича Эрон ва АҚШ ўртасида шиддатли рақобат кетмоқда. Бизнинг бозорларда ҳам Эроннинг писта навлари катта миқдорда сотилади. Бозорларимизни ўзимизнинг шароитда етиштирилган навдор маҳаллий писта билан таъминлаш имкониятлари мавжуд. Мақолада Ўзбекистонда яратилган маҳаллий писта навлари ҳақида маълумот берилган бўлиб, бу писта навлари бизнинг шароитида биринчи марта селекция қилинган ва Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти илмий ходимларининг кўп йиллик заҳматли меҳнати натижасидир. Ушбу навларни халққа танитиш ва улар асосида пистазорлар барпо қилиш орқали мамлакатимизни хандон писта ёнғоқмевасига бўлган талабини қондириш ва аҳоли даромадини ошириш мумкин бўлади.</em>

<em>Мақолада&nbsp; &ldquo;СП &ndash; 207&rdquo; навининг&nbsp; марфологияси, биологияси, хўжаликка&nbsp; қиматли&nbsp; белгилари&nbsp; ва юқори&nbsp; ҳамда&nbsp; эртаки&nbsp; ҳосил&nbsp; етиштириш&nbsp; учун&nbsp; парваришлаш&nbsp;&nbsp; агратехникаси&nbsp; келтирилган.</em>

<em>Марказий Осиё давлатлари, Россия ва Туркиядан интродукция қилинган сабзавот ловиясининг 23 та нав-намуналарини уруғларининг унувчанлиги лаборатория ва дала шароитида аниқланди. Ушбу намуналар Тошкент вилояти иқлим шароитида такрорий экин сифатида экилиб агробиологик ва қимматли хўжалик белгилари бўйича ўрганилди. Тадқиқотлар натижасида сабзавот ловияларининг маҳаллий иқлим шароитга мос серҳосил 7 та, Короллевский (22,12 т/га), Қизил шапкача (19,28 т/га) қора уруғли Нигеритянка (18,82 т/га), Қора шахзода 01 (17,05 т/га), Золушка (17,84 т/га), Шахика (28,17 т/га), ва Томатная (33,27 т/га) намуналари танлаб олинди. Ушбу намуналар андоза Маҳсулдор навига нисбатан 6,44- 22,14 т/га юқори ҳосилдорликга эга бўлди.</em>

<em>Мақолада,&nbsp; &laquo;СП-206 ва СП-207&raquo; ғўза&nbsp; навларининг&nbsp; марфологияси,<strong> </strong>биологияси, хўжаликка&nbsp; қиматли&nbsp; белгилари&nbsp; ва юқори&nbsp; ҳамда&nbsp; эртаки&nbsp; ҳосил&nbsp; етиштириш&nbsp; учун&nbsp; парваришлаш&nbsp;&nbsp; агратехникаси&nbsp; келтирилган.</em>

<em>Хозирда бутун дунё миқёсида, Республикада, жумладан Қашқадарё вилоятида йилдан - йилга сув танқислигининг кузатилаётганлиги қишлоқ хўжалиги экинларини етиштиришда мавжуд сув ресурсларидан самарали ва оқилона фойдаланиш кераклигидан далолат ҳисобланади. Сувни экин талабидан келиб чиққан холда етказиб беришда сувни тежайдиган технологияларни жорий қилиш катта аҳамият касб қилади.</em> <em>Ушбу муаммоларни хал килишда замонавий сув тежовчи технологиялар асосида, қишлоқ хўжалиги экинларнинг суғориш муддатини тўғри белгилаш, суғориш сувларини мақбул даврда ва белгиланган нормада бериш фермер хўжаликларининг иқтисодий самарадорлигини янада ошириш имконини бериши ушбу мақолада ёритиб берилган.</em>

<em>Мақолада олма меваларини сифатли сақлашда махаллий усулларда фойдаланиш ҳолати, олма меваларини таркибидаги инсон сломатлиги учун муҳим бўлган фойдали элементлар турлари, аҳамияти, шу билан бирга тадқиқот мақсади ва вазифаларида белгилаб олинган, Наманган вилоятининг Янгиқўрғон туманида жойлашган фермер хўжалиги томонидан&nbsp; етиштирилган олманинг кечки &ldquo;Старкримсон&rdquo;, &ldquo;Ренет Симиренко&rdquo;, &ldquo;Голден делишес&rdquo; ва ушбу ҳудуд учун маҳаллий нав ҳисобланадиган &ldquo;Бойкен&rdquo; навларини совиткичли, оддий табиий омборларда сақлашнинг мақбул технологик параметрлари тўғрисида маълумотлар келтирилган.</em>

<strong>Аннотация</strong> &nbsp;Мақолада эртага нима&nbsp; бўлишини, қайси томондан хавф-хатар келишини ҳар ким ҳам тўғри айта олмаслиги, бугунги бизни қуршаб турган олам ғоят мураккаб бўлиб келмоқда ва яқин истиқболда ҳам шундай бўлиб қолаётганлиги, шу боис мамдакатлар олдида барқарор тараққиёт йўлини сақлаб қолиш масаласи доимо долзарб бўлиб қолиши фалсафий жиҳатдан таҳлил этилган. <strong>Калит сўзлар:</strong> дунё, мамлакат, хавф-хатарлар, ноаниқлик, мақсад, барқарорлик.&nbsp; <strong>&nbsp;&nbsp;</strong> <strong>Аннотация</strong> В статье философски сказано, что никто не может правильно сказать, что будет завтра, с какой стороны придет опасность, мир, окружающий нас сегодня, чрезвычайно сложен и останется таковым в ближайшем будущем, поэтому вопрос сохранения путь устойчивого развития всегда будет актуален для народов. <strong>Ключевые слова:</strong> мир, страна, риски, неопределенность, цель, стабильность. <strong>Abstract</strong> &nbsp; In the article, it is philosophical that no one can correctly say what will happen tomorrow, from which direction the danger will come, the world surrounding us today is becoming extremely complex and will remain so in the near future, therefore the issue of maintaining the path of sustainable development will always be relevant for the nations. analyzed in terms of <strong>Key words:</strong> world, country, risks, uncertainty, purpose, stability. <strong>КИРИШ</strong> Тириклик нима?&nbsp; Ҳаётни мазмуни қандай?&nbsp; Инсон умрининг мақсад мудаоси қайда, деган саволлар мана бир неча минг йилларки одамзодни қийнаб келмоқда. Жонзотлар орасида энг мукаммали ҳисобланган инсоният вакилларининг бу каби саволларга жавоблари ҳам турли даврларда ҳар хил мазмунда баён этилган бўлсада бу саволларнинг долзарблиги бугунги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган[1]. Зеро, онгли мавжудот ҳисобланган инсон бу дунёда яшар экан ўз умридан мазмун-моҳият қидиради, ҳаётида юзага келадиган чигал вазиятлардан боши қотади ва уларнинг ечимини топишга уринади. Гоҳида ўз саволларига жавоб топса, гоҳида жавоб тополмай қийналади. <strong>АСОСИЙ ҚИСМ</strong> Ўзи аслида бу мазмундаги саволларга юз фоизли жавоб топиш мушкул иш. Зотан турли даврларда мавжуд бўлган жамиятлардаги ижтимоий-иқтисодий, сиёсий-хуқуқий, маданий-маърифий ҳолатлар ҳар хил бўлгани каби шу кунгача яшаб ўтган ва айни пайтда ҳам умргузаронлик қилиб келаётган инсонларнинг ҳаёт йўллари ҳам хеч қачон бир хил бўлмаган ва бўлмайди ҳам[2]. Бундан шундай хулоса келиб чиқадики, демак ҳар бир жамиятнинг, ҳар бир инсоннинг ҳаёт борасидаги қарашлари ва бу борада туғиладиган саволларга жавоблари ҳам турлича бўлиши табиий ҳол. Бироқ, шуни эътироф этиш керакки, баъзи жамиятлардаги вазиятлар ва баъзи инсонларнинг ҳаёт тарзлари қисман бир-бирига ўхшаб кетиши ҳам мумкин. Шунда уларнинг ҳаёт борасидаги хулосалари ҳам ўзаро мос келиб қолади. Ана шунда ўзгаларнинг умр йўлларига қараб ибрат олиш, улар йўл қўйган хато ва камчиликлардан сақланиш имкониятлари пайдо бўлади[3]. Юқорида таъкидлаб ўтганимиздек бу жиҳатлар жамиятлар, давлатларга, хусусан, Ўзбекистон тақдирига ҳам таалуқли ҳодисадир. &nbsp;Зеро, XXI аср Ўзбекистон аҳолиси учун қандай келади? Кишилар турмуши кечагидан қанчалик яхшироқ бўлади? Ўзимиз учун танлаб олган ислоҳотлар ва янгиланиш йўли ўта мураккаб йўл эканлигини англаяпмизми? Бу йўлда қандай муаммолар, қийинчиликлар, синовларга дуч келишимиз&nbsp; мумкинлигини етарли даражада аниқ тасаввур қиляпмизми? деган ўй-хаёллар бизни ҳеч&nbsp; қачон тарк этмаслиги зарур. Ўйлаймизки, ана шунда&nbsp; келажагимиз албатта, буюк бўлади. Шу&nbsp; боис ҳам &ldquo;Айни вақтда мамлакатимиз босиб ўтган тараққиёт йўлининг чуқур таҳлили, бугунги кунда жахон бозори конъюнктураси кескин ўзгариб, глобаллашув шароитида рақобат тобора кучайиб бораётгани давлатимизни янада барқарор ва жадал суръатлар билан ривожлантириш учун&nbsp; мутлақо янгича ёндашув ҳамда тамойилларни ишлаб чиқиш ва рўёбга чиқаришни тақозо этмоқда[4]. Вазият шундан&nbsp; далолат бермоқдаки,&nbsp; эртага нима&nbsp; бўлишини, қайси томондан хавф-хатар келишини ҳар ким ҳам тўғри фаҳмлай олмаяпти. Бугунги бизни қуршаб турган олам ғоят мураккаб бўлиб келмоқда ва яқин истиқболда ҳам шундай бўлиб қолажак.&nbsp;&nbsp; Ўша&nbsp; хатарлар ҳақида шунчаки маълумотга эга бўлиш, уларга шунчаки баҳо бериш билан&nbsp; барқарорликни сақлаб бўлмайди[5]. Хўш, унда қандай йўл тутмоқ керак?! Бу саволга қуйидаги фикрларни тўғри жавоб&nbsp; сифатида келтириш мумкин: &ldquo;Афтидан,&nbsp; бугунги кунда хавфсизлик ва барқарорлик йўлида&nbsp; пайдо бўлаётган таҳдидларга тегишли муносабатларда бўла олишнинг ўзигина етарли эмас. Мавжуд хавф-хатарларнинг табиатини тўғри тушуниб етишимиз керак. Уларнинг манбалари ва ўзаро алоқаларини&nbsp; вақтида аниқлашимиз даркор&rdquo;. Жамиятда барқарорликни сақлаш шарт-шароитларини&nbsp; белгилаб олишимиз ва улардан самарали&nbsp; фойдаланишимиз зарур. Ўзбекистон Республикасининг барқарор ва собитқадамлик билан ривожланиши шуларга боғлиқдир. Дарҳақиқат, ўзининг мустақил ривожланиш йўлини танлаб олган ва ҳозирда бозор муносабатининг шарт-шароитлари тобора мустаҳкам қарор топиб&nbsp; бораётган&nbsp; Ўзбекистонимиз учун тинчлик ва&nbsp; осойишталикнинг сақланиши жуда муҳим&nbsp; бўлса, ҳар хил кутилмаган бало-қазолар ва улар оқибатида юзага&nbsp; келадиган беқарорликлар эса шунчалик катта хавф туғдиради. Негаки, бир тузумдан мутлақо янги бир тузумга ўтаётган жамиятни ва давлатни салгина кутилмаган мувозанатсизликлар&nbsp; ҳам&nbsp; ҳалокат ёқасига олиб бориши мумкин[6]. Шу боис ҳам бу соҳада ўта эҳтиёткорлик билан иш&nbsp; юритиш талаб этилади. &nbsp;Марказлаштирилган тартибда режалаштириш ва бошқарувнинг маъмурий буйруқбозлик услубидан&nbsp; бозор&nbsp; иқтисодиётига ўтиш &ndash; бу мавжуд хўжалик юритиш усулини янгилаш ёки&nbsp; такомиллаштириш эмас, балки тамоман янгича&nbsp; хўжалик юритиш тизимини жорий этишдир. Бу бир сифат ҳолатидан иккинчисига ўтишдир. Бу одамлар учун мутлақо янги ҳаёт&nbsp; фалсафасидир. Шунга кўра, у бир вақтнинг&nbsp; ўзида бўладиган тадбир сифатида амалга&nbsp; оширилиши мумкин эмас, балки бир қанча&nbsp; босқичларни ўз ичига олувчи узоқ даврни талаб қилади.&nbsp; <strong>ХУЛОСА</strong> Эндиликда инсонларда моддий эҳтиёжлар билан биргаликда маънавий эҳтиёжлар ҳам вужудга келганки, уларсиз бугунги ҳаётимизни тасаввур қилиш қийин. Жумладан, инсоннинг ўзлигини билишга интилиши&nbsp; ҳам&nbsp; ана шундай эҳтиёжлардан бири саналади. Дарҳақиқат, маълум даражада ақл-идрокка, фаҳму фаросатга эга бўлган ҳар бир инсон ўзининг кимлигини билишга интилиши, ўзининг ҳаёт йўлини ўзи танлаши, керак бўлса, ўзи учун &laquo;Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт&raquo; қуришга ҳаракат&nbsp; қилиши&nbsp; керак. Мустақил Ўзбекистонда умр гузаронлик қилаётган ҳар бир&nbsp; ватандошимиз ана шулар ҳақида ўйласа, фикр-мулоҳазалар юритса, нафақат булар балки бундан бошқа саволлар, муаммолар ва мақсадлар доимо бизнинг диққат марказимизда туриши лозим. Юқорида баён этилган ҳаёт фалсафасини халқимизнинг онги шуурига сингдириш аввало, ижтимоий гуманитар фанларнинг хусусан, фалсафа, &nbsp;&nbsp;социология, миллий ғоя, маънавият асослари каби фанларнинг асосий вазифаларидан бири бўлиши лозим.&nbsp; <strong>АДАБИЁТЛАР</strong> Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони &ldquo;Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича&nbsp; Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида&rdquo;. Халқ сўзи. 2017 йил, 8-феврал. &nbsp;&nbsp;&nbsp;119&nbsp;&nbsp; б. Салимов Бахриддин Лутфуллаевич (2020). Жизненный путь природы и общества состоит из цепи случайностей и необходимостей. Colloquium-journal, (24 (76)), 55-57. &nbsp; Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. &nbsp; [1] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. [2] Салимов Бахриддин Лутфуллаевич (2020). Жизненный путь природы и общества состоит из цепи случайностей и необходимостей. Colloquium-journal, (24 (76)), 55-57. &nbsp; [3] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. [4] Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони &ldquo;Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича&nbsp; Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида&rdquo;. Халқ сўзи. 2017 йил, 8-феврал [5] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. [6] Салимов Бахриддин Лутфуллаевич (2020). Жизненный путь природы и общества состоит из цепи случайностей и необходимостей. Colloquium-journal, (24 (76)), 55-57. &nbsp; &nbsp;

<strong>Аннотация</strong> &nbsp;Мақолада Рене Декарт ўзининг эътиборга молик фалсафий қарашлари билан фалсафий фикрлар тараққиётида ҳам ўчмас из қолдирган мутафаккирлардан бири ҳисобланиши, Декартнинг ижтимоий-ахлоқий қарашларида жамиятда кечаётган жараёнларга бефарқ бўлмаганлиги ва ўзининг бир нечта ахлоқий тартиб-қоидаларини баён этганлиги таҳлил қилинган. <strong>Калит сўзлар:</strong> ахлоқ, урф-одатлар, қонунлар, барқарорлик, адолат.&nbsp; <strong>Аннотация</strong> В статье анализируется, что Рене Декарт считается одним из мыслителей, оставивших неизгладимый след в развитии философской мысли своими замечательными философскими воззрениями, что Декарт был неравнодушен к процессам, происходящим в обществе в его социально-этической взгляды, и что он описал несколько своих моральных процедур. <strong>Ключевые слова:</strong> этика, обычаи, законы, стабильность, справедливость. <strong>Abstract</strong> &nbsp; In the article, it is analyzed that Ren&eacute; Descartes is considered one of the thinkers who left an indelible mark on the development of philosophical thoughts with his remarkable philosophical views, that Descartes was not indifferent to the processes taking place in society in his socio-ethical views, and that he described several of his moral procedures. <strong>Key words:</strong> ethics, customs, laws, stability, justice. &nbsp; <strong>КИРИШ</strong> Математика, геометрия ва физика фанларида муҳим илмий изланишлари билан тарихда қолган Рене Декарт ўзининг эътиборга молик фалсафий қарашлари билан фалсафий фикрлар тараққиётида ҳам ўчмас из қолдирган мутафаккирлардан бири ҳисобланади. Аввало, Декартнинг ижтимоий-ахлоқий қарашларига тўхталиб ўтсак. Жамиятда кечаётган жараёнларга бефарқ бўлмаган &ldquo;Декарт ўзининг бир нечта ахлоқий тартиб-қоидаларини баён этади. Улар асосида ўзининг ҳаётий принципларини қуради ва улар орасидан &ndash; ўз мамлакатининг қонунлари ва урф-одатларига итоат этишни,&nbsp; биринчи қоида деб атайди&rdquo;[1]. Таъкидлаш керакки, ушбу Декарт томонидан илгари илгари сурилган ушбу ҳаётий принципи ҳамма даврларда, ҳам фуқаролар учун, ҳам давлат учун муҳим аҳамият касб этган. <strong>АСОСИЙ ҚИСМ</strong> Айниқса, жамият ҳаётида ижтимоий-сиёсий барқарорликни таъминлашда унинг ўрни катта.&nbsp; Бу оддий халқ учун ҳам фойдали бўлган. Чунки ўз мамлакатининг қонунлари ва урф-одатларига итоатли бўлган фуқаролар давлат томонидан таъқиб остига олинмасдан, жамиятдаги тинч-осойишта турмуш тарзларини давом эттираверганлар. Шунда ўз-ўзидан савол туғилиши табиий. Хўп, қонунлар ва урф-одатларга&nbsp; бўйсуниш керакли, фойдали экан, нима учун ҳамма ҳам бу тартиб-қоидага амал қилавермайди. Давлат қонунларини бузадиганлар, жамият урф-одатларини инкор этадиганлар кимлар? Бу саволга, тўғри жавоб сифатида қуйидаги бир нечта мулоҳазаларни келтириш мумкин[2]: Биринчидан, давлатда ўрнатилган қонунларнинг адолатсиз бўлиши ва шаклланган&nbsp; урф-одатларнинг эса маънан эскирганлиги. Бундай ҳолатлар қулдорлик, феодализм даврларида ва якка ҳокимликка асосланган диктатура, мустабид тузумларда мавжуд бўлади; Иккинчидан, қонунлар ва урф-одатларга итоат этилишида ҳар хил ёндашувларнинг мавжудлиги. Масалан, кўпчилик учун мумкин бўлмаган нарса-ҳодисаларнинг бошқалар учун мумкинлиги. Ёки бошқача қилиб айтганда, қонунлар ва урф-одатларга буйсунмаганларнинг баъзиларига учун жазо бор, баъзилари учун эса йўқ; Учинчидан, мамлакатнинг қонунлари адолатли ва урф-одатлари ҳаммаси меёрида, лекин, фуқаролар ҳар хил сабабларга кўра, баъзан ахлоқсизликдан, баъзан ҳуқуқий саводсизликдан, баъзан эҳтиётсизликдан, баъзан атайлаб ва бошқа сабабларга кўра итоат этишмайди. Айтиш керакки, ҳозирги ижтимоий муносабатлар доирасида қонунлар ва урф-одатларга риоя этмаслик, асосан биз юқорида кўрсатиб ўтган иккинчи ва учинчи ҳолатларда учраб туради. Негаки бугунги кунда жаҳоннинг аксарият давлатларида демократик тузум ўрнатилган ва фуқаролик жамияти барпо этилган ёки шу мақсад йўлида ривожланишда давом этмоқда[3]. Демак улардаги қонунлар ҳам халқаро андозадаги демократик талаблар асосида тузилган, урф-одатлари ҳам миллий, ҳам умумбашарий қадриятларининг уйғунлиги асосида шакллантирилган. Шундай экан, замондашларимиз ҳам Рене Декарт принципидан андоза олиб яшашса мақсадга мувофиқ бўларди деб ўйлаймиз. Бироқ, минг афсус, надоматлар билан&nbsp; шуни ҳам айтиб ўтиш лозимки, давлатдаги адолатли қонунлар ва жамиятдаги миллий қадриятлар ҳамда умумбашарий тамойиллар асносида шаклланган урф-одатларга амал қилиб яшаш ўрнига баъзи &ldquo;инсонлар кўр-кўрона қизиқишларига мубтало бўлишлари натижасида ўз ақл-идрокларини ҳеч қандай умид йўқ,&nbsp; номаълум йўлга йўналтиришади&rdquo;[4]. Ачинарлиси, ўзлари учун ҳам, яқинлари учун ҳам, қолаверса бутун жамият учун фақат зарар келтирадиган бундай ҳаёт йўлларини танлаганлар Рене Декарт замонасидагина эмас, балки ҳозирги даврда, хусусан, бизнинг жамиятимизда ҳам учраб турибди.&nbsp; Ижтимоий муносабатларни юксалишини &ndash; жамият аъзоларини маърифати, ақлий &ndash; интелектуал салоҳияти, маънавий&ndash;маданий, сиёсий&ndash;ҳуқуқий саводхонлиги даражаси белгилаб беради. Кишилик жамиятининг ривожланиш тажрибалари бу хулосани тўғрилигини аллақачон исботлаган. Буни фалсафа илмида таниқли бўлган кўплаб мутафаккирлар фикр-мулоҳазалари ҳам тасдиқлайди. Жумладан, Франциянинг Сен-Мало номли шаҳарчасида туғилиб ўсган, ҳам тиббиёт, ҳам фалсафа билан шуғулланган Жюльен&nbsp; Офреде&nbsp; Ламетри бу борада шундай ёзади: &ldquo;Сизлар ўзларингни қийнаб бўлсада маърифат тарқатиб, жамиятга хизмат қилинглар&rdquo;[5]. Биз аввалги мулоҳазаларимизда ижтимоий муносабатларни тараққий этиши, давлат ва жамиятнинг равнақи учун бир қатор омиллар зарурлигини таъкидлаб, батафсил таҳлил этган эдик. Ҳеч иккиланмасдан, ана шу омиллар қаторига илм-маърифат тамойилини ҳам киритишимиз мумкин[6]. Аслини олганда илм маърифатни таркибига кирувчи, унинг ажралмас бўлаги ҳисобланади. Одамларга кўпроқ тушунарли бўлиши учун кўпинча илм ва маърифатни биргаликда, қўшиб ишлатилади. Лекин, маърифат тушунчаси жуда кенг қамровли тушунча бўлиб, унинг таркибига илмдан бошқа яна кўплаб тушунчалар кириб кетади[7]. Маърифат &ndash; халқни ўқимишли қилиш, фаннинг барча соҳаларини ўзлаштириш, техника ва рақамли технология ютуқларига эришиш ҳамда улардан реал ҳаётда халқ хўжалиги ва қишлоқ хўжалида, умуман иқтисодиётнинг барча соҳаларида ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда қўллаш, охир-оқибатда эса мамлакат тараққиётини юксак босқичга олиб чиқиш демакдир. Кўряпсизми, маърифатнинг кучи нақадар буюк. Бу кучни тўғри баҳолай олган ва ундан унумли фойлана олганлар ҳозирда жаҳоннинг илғор давлатлари қаторидан ўрин олган[8]. Мисол тариқасида, сизу биз билган Япония давлатини олайлик. Иккинчи жаҳон урушида мағлуб бўлган, иккита шаҳрига атом бомбаси тушган, ғолиб давлатларга катта товон тўлашга мажбур бўлган Япониянинг аҳволи 1945-1950 йилларда яхши эмас эди. Ўзбекистон телеканалларида намойиш этилган &ldquo;Ошен&rdquo; телесериалида ва бошқа бадиий ва хужжатли кинофильмларида япон давлатини ўша пайтдаги қолоқлиги ва япон халқининг машаққатли ҳаёти яққол тасвирлаб берилган. Мана шундай мушкул вазиятда бўлган халқ ва давлат орадан ўттиз йил ўтар-ўтмас қолоқлик ботқоғидан қутилиб, юксак ривожланиш даражасига чиқиб олди. &ldquo;Panasonic&rdquo;, &ldquo;Sony&rdquo;, &ldquo;Toyoto&rdquo;, &ldquo;Nissan&rdquo; ва яна бошқа кўплаб япон фирмалари, ишлаб чиқариш корхоналари ўз маҳсулотлари билан жаҳон бозорини эгалладилар.&nbsp; <strong>ХУЛОСА</strong> Аҳоли жон бошига нисбатан ялпи ички маҳсулот ишлаб чиқаришни ўсиши натижасида, табиий равишда япон халқининг турмуш даражаси ҳам ошиб борди. Аҳолининг реал пул даромадлари кўпайиб, ҳаёт тарзи фаровонлашиб борди. Қисқа муддатдаги бундай ривожланиш жаҳон ҳамжамиятида &ldquo;Япон мўжизаси&rdquo; деган эътирофга сазовор бўлди. Ҳозирда ана шу&nbsp; япон мўжизасининг сир-синоатини, яъни муҳим омилларини ҳамма билади. Улардан энг асосийлари: ватанпарварлик, мақсад сари биргаликдаги ҳаракат, қонун устуворлиги ва албатта&nbsp; маърифатга умумдавлат аҳамиятидаги омил сифатида эътибордир. Бунда японияда ёшларни ўқишлари, мукаммал таълим-тарбия олишлари ва барча фанларни қунт билан ўзлаштиришлари давлат даражасида назоратга олинди ва бунинг учун барча шарт-шароитлар яратиб берилди. Бундай ёндашув ўз самарасини берди. Билимли, иқтидорли, қобилиятли, малакали ва интелектуал салоҳиятли янги бир ёш авлод вакиллари етишиб чиқдики, улар ўша &ldquo;Япон мўжизаси&rdquo;ни яратишди, юксак техника-технологиялар асосидаги маҳсулотларни жаҳон аҳлига етказишди. <strong>АДАБИЁТЛАР</strong> Матвиевская Г.П.&nbsp;&nbsp; Рене&nbsp; Декарт (Люди&nbsp; науки).&nbsp; М.:&nbsp; Просвещение. 1987. Ст. 27-28.&nbsp; Жюльен Офре Ламетри. Сочинения. М.: &ldquo;Мысль&rdquo;. 1983. Ст. 291.&nbsp; Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. Салимов Б.&nbsp;Л., Файзиев С.&nbsp;Ф., &nbsp;&nbsp;Қурамбаев Ж.&nbsp;(2022).&nbsp;ЕВРОПА ОЛИМЛАРИНИНГ АСАРЛАРИДА ИНСОН ВА ИЖТИМОИЙ МУНОСАБАТЛАРНИНГ ЎЗАРО АЛОҚАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ.&nbsp;Журнал комплексного образования и исследований&nbsp;,&nbsp;1&nbsp;(6), 44&ndash;50.&nbsp; &nbsp; &nbsp; [1] Матвиевская Г.П.&nbsp;&nbsp; Рене&nbsp; Декарт (Люди&nbsp; науки).&nbsp; М.:&nbsp; Просвещение. 1987. Ст. 27-28. &nbsp; [2] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. [3] Салимов Б.&nbsp;Л., Файзиев С.&nbsp;Ф., &nbsp;&nbsp;Қурамбаев Ж.&nbsp;(2022).&nbsp;ЕВРОПА ОЛИМЛАРИНИНГ АСАРЛАРИДА ИНСОН ВА ИЖТИМОИЙ МУНОСАБАТЛАРНИНГ ЎЗАРО АЛОҚАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ.&nbsp;Журнал комплексного образования и исследований&nbsp;,&nbsp;1&nbsp;(6), 44&ndash;50.&nbsp; [4] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. &nbsp; [5] Жюльен Офре Ламетри. Сочинения. М.: &ldquo;Мысль&rdquo;. 1983. Ст. 291.&nbsp; [6] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б. [7] Салимов Б.&nbsp;Л., Файзиев С.&nbsp;Ф., &nbsp;&nbsp;Қурамбаев Ж.&nbsp;(2022).&nbsp;ЕВРОПА ОЛИМЛАРИНИНГ АСАРЛАРИДА ИНСОН ВА ИЖТИМОИЙ МУНОСАБАТЛАРНИНГ ЎЗАРО АЛОҚАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ.&nbsp;Журнал комплексного образования и исследований&nbsp;,&nbsp;1&nbsp;(6), 44&ndash;50.&nbsp; &nbsp; [8] Салимов Б.Л. Ижтимоий муносабатларнинг коммуникация ва транспорт тизими билан детерминистик боғлиқлигининг гносеологик таҳлили. Фалсафа фанлари доктори диссертацияси. Ўзбекистон Миллий университети. Тошкент. 2022, 224 б.