Journal articles: 'नाटक।'

1

माथुर, रिचा, та अभिषेकदत्त त्रिपाठी. "नाट्य साहित्य में प्रकृति के सौन्दर्य का विवेचन". Humanities and Development 19, № 01 (2024): 17–21. https://doi.org/10.61410/had.v19i1.167.

Full text

Abstract:

धर्म और जीवन का सम्बन्ध अनादि काल में चला आ रहा है और नाटक जीवन की दृश्याभिव्यक्ति है। अपनी आरंम्भिक अवस्था से ही नाटक की प्रकृति लोकरंजन, लोकशिक्षण और लोकरक्षण की रही है। नाटक की उत्पत्ति मनुष्य के आत्मविस्तार और सहकार की भावना की अभिव्यक्ति का प्रतिफलन है। संस्कृत नाटक रस प्रधान होते है, नाटक एक तरह का काव्य है ’काव्येषु नाटक रम्यम्’ कहकर इसकी विशिष्टता ही रेखांकित की गई है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

2

Smt., Archana Pandurang Kshirsagar. "नाटक आणि शिक्षण". International Journal of Advance and Applied Research 2, № 21 (2022): 98–101. https://doi.org/10.5281/zenodo.7063847.

Full text

Abstract:

गोषवारा – शिक्षणक्षेत्रात नाटक हा अनुभव घेण्याचा आदर्श विषय आहे आणि संवाद कौशल्य विकसित करण्यासाठी सकारात्मक सामाजिक परस्परसंवादाला प्रोत्साहन देण्यासाठी तसेच, शारीरिक नियंत्रण वाढविण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी योग्य रीतीने कसे ऐकावे व प्रतिसाद कसा दयावा हे शिकविण्यासाठी, नाटक उपयुक्त ठरते. नाटकाचा एक शिक्षण साधन म्हणून वापर करून, विद्यार्थी प्रत्येक मार्गाने मग ते बौद्धिक, शारीरिक, सामाजिक किंवा भावनिक असोत. शिक्षणात नाटकाचा उपयोग समग्र शिक्षणाकडे नेतो. व्यक्तिमत्व विकासाला गती मिळते. विद्यार्थ्यांना महत्त्वपूर्ण जीवन कौशल्ये, समस्या सोडवण्याची कौशल्ये, नेतृत्व, सहकार्य, आणि सहयोग प्रदान करते.

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

3

खतिवडा Khatiwada, गोपीकृष्ण Gopikrishna. "वासु शशीको नाट्यकारिता (Dramatization in the Works by Vasu Sashi)". Bouddhik Abhiyan (बौद्धिक अभियान) 8, № 01 (2023): 28–43. http://dx.doi.org/10.3126/bdkan.v8i01.57783.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख आधुनिक नेपाली नाटक परम्पराका विशिष्ट प्रतिभा वासु शशी (१९९३ — २०४९) सँग सम्बन्धित छ । विधागत लेखनका दृष्टिले शशी मूलतः कविता र नाट्य विधामा बढी सक्रिय देखा पर्दछन् । वासु शशी २००७÷२००८ सालदेखि नेवारी नाट्यक्षेत्रमा प्रवेश गरे पनि २०२३ सालपछि नेपाली नाट्यविधातर्फ आकर्षित भएको प्रमाण तीन नाटक (नाटक सङ्ग्रह २०२४) बाट पाइन्छ । बाँसुरीमा नअटाएका धुनहरू (२०४२), उपहार (२०५१), वासु शशीका नाटक (२०५९) र बुद्ध (२०६६) शशीका प्रकाशित मौलिक नेपाली नाटक हुन् । वासु शशीका नाटक (२०५९) नामक नाटक सङ्ग्रहमा माया, ॐ नमः शिवाय, सुखको खोजीमा, बिर्सन नसकिने मान्छे, सच्याउन नसकिने गल्ती, आमा कहिल्यै मर्दिन, उपहार र तरबार नाटक सङ्कलित छन् । शशीका पूर्वाद्र्ध चरणका नाटकहरूले मूलतः व्यक्तिविशेषका जीवनीसँग सम्बन्धित व्यक्तिगत एवम् पारिवारिक घटनालाई प्रस्तुत गरेका छन् भने उत्तराद्र्धका नाटकहरूमा सामाजिक समस्याले प्रधानता पाएका छन् । प्रस्तुत अध्ययन वासु शशीको नाट्यकारिता शीर्षकमा तयार गरिएको छ । यस लेखमा वासु शशीको नाट्यकारिता केकस्तो छ भन्ने समस्यालाई लिइएको छ । यसअनुसार ती समस्याको समाधान गर्नुलाई यस लेखको उद्देश्य बनाइएको छ । यसका लागि प्राथमिक स्रोतअन्तर्गत शशीका नाटकहरूलाई गुणात्मक सोद्देश्य नमुना छनोट विधिमा लिई विश्लेषणका लागि सूक्ष्म पठन र समालोचनात्मक विधिको प्रयोग गरिएको छ । अन्तमा शशीलाई रिमाल र मल्लद्वयका समस्यामूलकता, मनोविज्ञान, यथार्थवाद िप्रवृत्ति र संवादकलाबाट प्रभावित भएर पनि चलचित्रोन्मुख नाट्यकारिता उनको मौलिकता भएको निष्कर्ष निकालिएको छ । (This article is related to Vasu Shashi (1993-2049), a unique talent of modern Nepali drama tradition. From the point of view of genre writing, Shashi appears to be more active in poetry and drama. Although Vasu Shashi entered the Newari theater scene from 2007-2008, the proof that he was attracted to Nepali theater after 2023 is found in 'Three Dramas' (a collection of Drama- 2024). The original Nepali plays published by Shashi are ' Bansurima Naataeka Dhunharu' (2042), Uphaar (2051), 'Vasu Shashika Natak' (2059) and 'Buddha' (2066). 'Vasu Shashika Natak' (2059) is a collection of dramas such as Maya, Om Namah Shivaay, Sukhako Khojima, Birsana Nasakine Manchhe, Sachyauna Nasakine Galti, Aama Kahilyai Mardina, Upahar, and Tarabar. The earlier dramas by Shashi basically presented personal and family events related to the biography of a particular person, while in the later dramas, social problems were given priority. The present study has been prepared under the title Dramatization in the Works by Vasu Sashi. In this article, the issue of Vasu Sashi's dramatization has been taken up. Accordingly, the purpose of this article is to solve those issues. For this, under the primary source, Sashi's dramas have been taken using qualitative purposeful sample selection method; and critical reading and analytical methods have been used for analysis. In the end, even though Shashi was influenced by Rimal's and Malla's problematism, psychology, realism tendency and dialogue skills; it has been concluded that his originality is film-oriented dramatization.)

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

4

यादव, मुलायम सिंह, та लक्ष्मी देवी गुप्ता*. "संस्कृत साहित्य में नाटिका साहित्य". Humanities and Development 17, № 1 (2022): 138–42. http://dx.doi.org/10.61410/had.v17i1.60.

Full text

Abstract:

दशरूपक के अनुसार नाटक और प्रकरण के मिश्रण को ‘नाटिका’ कहते हैं, जिसका नायक नाटक से लिया गया है और कथावस्तु प्रकरण से। अतः नाटिका के नायक इतिहास प्रसिद्ध व्यक्ति होते हैं। परन्तु इसका वृत्त कवि की कल्पना से प्रसूत होता है। नाटिका के प्रणयन का प्रारम्भ महाराज हर्षवर्धन (सप्तम शती) से होता है। महाराज हर्षवर्धन की तीन रचनायें हैं-(1) प्रियदर्शिका, (2) रत्नावली तथा (3) नागानन्द। ये तीनों रूपक एक ही लेखक की रचनायें हैं इसमें सन्देह करने के लिए स्थान नहीं है। तीनों में घटनाओं का आश्चर्यजनक साम्य है। रत्नावली में सागरिका अपने चित्तविनोद के लिए राजा का चित्र खींचती है। नागानन्द में जीमूतवाहन उसी उद्देश्य से मलयवती का चित्र बनाता है। दोनोें स्थानों पर चित्रों के द्वारा ही पात्रों के स्निग्ध हृदय तथा प्रणय की कथा का परिचय दर्शकों को मिलता है। रत्नावली में अपमानित होने पर सागरिका अपने गले में लतापाश से बाँधकर प्राण देने का उद्योग करती है। नागानन्द में भी यही घटना है- नायिका मलयवती प्रणय में अनादृत होने से लतापाश से अपने गले को जकड़कर मरने का प्रयास करती है। दोनों स्थानों पर नायक के द्वारा उनके प्राणों की रक्षा होती है। इतना ही नहीं, बहुत से पद्य इनमें परस्पर उद्धृत किये गये हैं। फलतः ये दोनों ही लेखक की लेखनी की सुचारु रचनायें हैं।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

5

महर्जन, कान्छी. "दुःखान्तताका दृष्टिले अन्धवेग नाटक". Journal of Development Review 6, № 01 (2024): 102–9. http://dx.doi.org/10.3126/jdr.v6i01.66947.

Full text

Abstract:

आचार्य भरतमुनि पूर्वीय नाट्यकलाका आदिम व्याख्याता हुन् । नाट्यसिद्धान्तको चर्चापरिचर्चायिनीबाटैआरम्भ भएको देखिन्छ । यसरी हेर्ने हो भन्ने नेपाली रङ्गमञ्चीय परम्पराको इतिहास निकै लामोदेखिन्छ तर नेपाली नाटक र रङ्गमञ्चले आधुनिकता प्राप्त गर्नका लागि उन्नाइसौ शताब्दीको उत्तरार्धको समयसम्मकुर्नुपर्यो । तत्कालीन समयमा दरबारभित्रको रङ्गमञ्चमा मात्र होइन, लोकमा भिजेको ज्यापु नाटकमा समेत भारतीय पारसीथिएटरको प्रभाव र प्रभुत्व स्पष्ट देख्न सकिन्थ्यो । यस्तो स्थितिमा रूद्रराज पाण्डेजस्ता तत्कालीन बुद्धिजीवी साहित्यकारमानेपाली भाषामा नाटक लेख्न र मञ्चन गर्न पाए, नेपाली भाषा र साहित्यको उन्नति हुने कुरा व्यक्त गरिनाले त्यस समयमानेपाली मौलिक नाटक रचनाको जटिल अवस्थाको अनुमान लगाउन सकिन्छ । यस्तो जटिल र भयको बाबजुद बालकृष्ण समले१९७७ तिर नेपाली नाटक लेख्ने प्रयास गरे भने १९८६ मा वियोगान्त नाटक मुटुको व्यथा प्रकाशित गराए । यस नाटककोप्रकाशनस“गै नेपाली नाटकको क्षेत्रमा युगान्तकारी परिवर्तनको सुत्रपात भयो । नेपालीपन र दुःखान्तताको स्थिति हुनुले नेपालीनाट्यक्षेत्रमा यसको विशिष्ट योगदान देख्न सकिन्छ । पूर्वीय सुखान्त नाट्यपरम्परालाई भत्काउँदै समले दुःखान्त नाट्यपरम्पराबसालेका मात्र होइनन्, यसलाई विकसित रूप दिने काम पनि गरेका देखिन्छन् । समको दुःखान्तीय व्यक्तित्व र पाश्चात्य जगत्कासेक्सपियरलगायतका नाटककारका दुःखान्त नाट्यकलाको अध्ययनबाट प्राप्त दुःखान्तीय प्रेरणा र प्रभावको चापप्रतिचापबाटउनका दुःखान्त नाट्यकलाको सिर्जना भएको देखिन्छ । यस लेखमा समको अन्धवेग नाटकलाई दुःखान्तताका दृष्टिले अध्ययन गरिएको छ । यस क्रममा निगमनात्मक शोधविधिको उपयोग गरिएको छ । दुःखान्तताका कारक तत्वलाई उपकरणका रूपमा अगाडि राखेर आवश्यकताअनुसार प्राथमिक र द्वितीयक स्रोतबाट सामग्री सङ्कलन गरी व्याख्यात्मक र विवरणात्मक ढङ्गबाट त्यसको व्यवस्थापन गरिएको छ । यस क्रममा समका दुःखान्त नाटकहरूको निर्धारण गर्दै त्यसमध्ये अन्धवेग नाटकमा रहेको दुःखान्त नाट्यचेतनाको अध्ययन गरिएको छ । सेक्सपियरको नाट्यकलाबाट प्रभावित भएर पनि नेपालीपनलाई छुँदै दुःखान्तीय स्थितिलाई स्वाभाविक ढङ्गले प्रयोग गर्दै नेपाली नाट्यजगत्मा दुःखान्त नाट्यकलाले प्रतिष्ठा, उत्थान र चरमोत्कर्षसमेत समले नै दिएका हुन् । अन्धवेग नाटक दुःखान्त नाट्यकलाले उत्कृष्ट नाटक हो भन्नु नै प्रस्तुत लेखको मूल निचोड हो ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

6

पन्थ Pantha, नारायणप्रसाद Narayan Prasad. "सारवस्तुका दृष्टिले अन्धवेग नाटक". Shabda Sadhana शब्दसाधना 7, № 1 (2024): 44–56. https://doi.org/10.3126/shabdasadhana.v7i1.75086.

Full text

Abstract:

नाटक नरनारीका चरित्र र कार्यलाई पात्रका अभिनयका माध्यमद्वारा प्रदर्शित गरिने उद्देश्यले लेखिएको संवादात्मक साहित्यिक विधा भएकाले रङगमञ्चमा गरिने चरित्रको अभिनय हो । बालकृष्ण समद्वारा लिखित अन्धवेग नाटकको सारवस्तुका दृष्टिले अध्ययन विश्लेषण गर्नु प्रस्तुत लेखको प्राज्ञिक समस्या रहेको छ । त्यसैले यस लेखमा सारवस्तुका दृष्टिले अन्धवेग नाटकको अध्ययन विश्लेषणलाई प्राज्ञिक अध्ययनको विषय बनाइएको छ । यस नाटकमा भएका असतपात्रको अन्त्य गराएर भावी पिँढीलाई सतमार्गमा हिडने प्रेरणा दिँदै मानिसले कुनै पनि आकाङक्षालाई सोचविचार गरेर मात्रै राख्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिइएको छ । यस लेखमा सारवस्तुका दृष्टिले अन्धवेग नाटकको अध्ययन विश्लेषण गर्नाका लागि अन्धवेग नाटकलाई प्राथमिक स्रोतसामग्रीका रूपमा उपयोग गरिएको छ भने सारवस्तुका दृष्टिले अन्धवेग नाटकको अध्ययनको सिद्धान्त निर्माणका लागि आवश्यक द्वितीयक स्रोत वा सन्दर्भस्रोत सामग्री उपयोग गरी पाठविश्लेषण विधिका आधारमा नाटकको निरूपण गरिएको छ । गुणात्मक प्रकृतिको यस लेखमा सारवस्तुलाई सैद्धान्तिक ढाँचा बनाएर कृतिपठनका आधारमा सत्यापन गरिएको छ । सारवस्तुका दृष्टिले अन्धवेग नाटक दुःखान्त नाटयकलाले उत्कृष्ट भएको निचोड निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

7

अर्याल, जमुना. "नेपाली साहित्य, समसामयिक सन्दर्भ र अभिलक्षण". Journal of Interdisciplinary Studies 12, № 1 (2023): 183–92. http://dx.doi.org/10.3126/jis.v12i1.65456.

Full text

Abstract:

मानवीय अनुभव र संवेदनालाई कलात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्ने काम साहित्यमा हुन्छ । साहित्यले लेखक पाठक, स्रोता सबैलाई हित गर्दछ । नेपाली साहित्य अन्तर्गत लघुकथा, कथा, उपन्यास, गजल, मुक्तक, फुटकर कविता, खण्डकाव्य, महाकाव्य, नाटक, एकाङ्की, संवाद, वादविवाद, जीवनी, निबन्ध आदि विधा, उपविधा पर्दछन् । प्रस्तुत लेखमा नेपाली साहित्य समसामयिक सन्दर्भ र अभिलक्षणलाई प्रस्तुत गरिएको छ । नेपाली साहित्यका प्रमुख विधा नाटक, कविता, आख्यान र निबन्धका समसामयिक सन्दर्भ र अभिलक्षण के कस्ता रहेका छन् ? प्रस्तुत गर्ने सन्दर्भमा यो लेख तयार पारिएको छ । नाटक विधामा प्रयोगवादी प्रवृत्ति, विज्ञान नाटक, सडक नाटक (समूहगत) अभिलक्षणलाई जोड दिइएको छ । कविता विधामा सरलता, सम्प्रेष्य विषयवस्तु, स्वतन्त्रता, प्रजातान्त्रिक मूल्यमान्यतालाई जोड दिइएको छ । आख्यान अन्तर्गत पर्ने कथा र उपन्यास विधामा समतामूलक समाजको निर्माण, क्रान्तिकारी प्रगतिवादी चेतना, शोषित वर्ग सङ्गठित भइ अन्यायका विरुद्ध लाग्नुपर्ने पक्षलाई प्रस्तुत गरिएको छ भने निबन्ध विधाका समसामयिक प्रवृत्ति यात्रा वर्णन, हास्यव्यङ्ग्य दार्शनिकता, बौद्धिकता आदि रहेका छन् । यो लेखबाट स्नातक, स्नातकोत्तर तहका विद्यार्थी, प्राध्यापक, लेखक र जिज्ञासु पाठकलाई सहयोग पुग्दछ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

8

Shah, Kinjal. "कौमुदीमित्रानंद में प्रतिपादित जीवनोपयोगी शिक्षा". VIDYA - A JOURNAL OF GUJARAT UNIVERSITY 4, № 1 (2025): 143–45. https://doi.org/10.47413/e4xe0f42.

Full text

Abstract:

काव्य शास्त्र में काव्य कें छ प्रयोजन बतायें गये है। यश प्राप्ति, अर्थप्राप्ति, व्यवहार ज्ञान, अमंगल नाश, तत्काल अत्यंत आनंद और पत्नी के समान उपदेश.1 इन छ प्रयोजन में यश प्राप्ति, धन प्राप्ति और अमंगल नाश ये कवि के लिए प्रयोजन सिद्ध होते है और व्यवहार ज्ञान, तत्काल अत्यंत आनंद और पत्नी के समान उपदेश ये तीन पाठक, श्रौता और दर्शको के लिए होते है। व्यवहार ज्ञान को आधार बनाकर कौमुदी मित्रानंद नामक प्रकरण में जो तत्त्व प्राप्त होते है उनकी चर्चा करना इस लेख का विषय है। प्रस्तुत प्रकरण ‘कौमुदीमित्रानंद’ के रचयिता रामचंद्र सूरि है जिनका समय इसा की 12 वीं शताब्दी है। ये कलिकाल सर्वज्ञ हेमचंद्राचार्य के पट्ट शिष्य थे। ये केवल कवि ही नहीं आचार्य भी थे। गुणचंद्र के साथ मिलकर इन्होंने प्रसिद्ध नाट्य शास्त्रीय ग्रंथ नाट्य दर्पण की रचना की थी। उन्होंने कुल दश रूपकों, पांच नाटक, तीन प्रकरण और नाटिका की रचना की हैं। ‘कौमुदी मित्रानंद’ 10 अंको का प्रकरण है। दश रूपकों के भेदो में नाटक के बाद सर्वाधिक महत्वपूर्ण स्थिति प्रकरण की ही है। आचार्य रामचंद्र सूरि अपनी इस कृति का प्रारंभ भगवान् ऋषभदेव की स्तुति के साथ करते है। न केवल मङ्गलाचरण में, अपितु इस नाटक में चित्रित अन्य सङ्कटकालीन परिस्थितियों में भी वे भगवान् की शरण ग्रहण करने का निर्देश करते है। यहीं जीवन शिक्षा है, हम जब भी मुश्केली में आयें तब हमें हमारे इष्ट देव को याद करकें किसी भी परिस्थिति में बीना घबरायें आगे बढना चाहिए। य़था

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

9

Pantha, Narayan Prasad, та Ishwara Poudel. "स्नातक तहमा नाटक शिक्षणप्रति शिक्षकका अनुभब". ACADEMIA 5, № 1 (2025): 286–94. https://doi.org/10.3126/ta.v5i1.77387.

Full text

Abstract:

नाटक साहित्यका श्रव्य र दृश्य भेदमध्ये दृश्यकाव्यअन्तर्गत रहेको हुन्छ । यसमा घटना, परिवेश र पात्रको गतिविधिअनुसार अङ्क र दृश्यहरूको व्यवस्थापन गरिएको हुन्छ । यसलाई अभिनय, गायन तथा नृत्यलाई जोडेर प्रस्तुत गरिन्छ । यो दृश्य संरचनामा ढालेर प्रस्तुत गरिने संवादात्मक वा अभिनयात्मक दृश्यविधा हो । यो प्रदर्शनमैत्री, अभिनयमैत्री तथा दृश्यात्मक विधा हो । प्रस्तुत लेखको उद्देश्य स्नातक तहमा नाटक शिक्षणप्रति शिक्षकका अनुभव पहिचान गरी विश्लेषण गर्नु रहेको छ । यस लेखमा रुपन्देही जिल्लामा रहेका क्याम्पसमा नेपाली विषय अध्यापन गर्ने दुई दुई जनाका दरले दशजना शिक्षकलाई सहभागी गराइएको छ । यसक्रममा नेपाली विषय शिक्षकसँग भेटघाट तथा अन्तरवार्ताद्वारा तथ्य सङ्कलन गरिएका छन् । उक्त तथ्यहरूलाई गुणात्मक अनुसन्धानको ढाँचाअनुसार स्नातक तहमा नाटक शिक्षणप्रति शिक्षकका अनुभवको विश्लेषण गरिएको छ । यस लेखमा आवश्यक सामग्री पुस्तकालयीय कार्यबाट सङ्कलन गरी सम्बन्धित सैद्धान्तिक ग्रन्थलाई स्रोतसामग्रीका रूपमा उपयोग गरिएको छ । शिक्षकका शिक्षण अनुभवअनुसार नाटक शिक्षणलाई सम्बद्घ विषयवस्तु तथा भाषाशिक्षणको सिकाइसँग जोड्नु आवश्यक हुन्छ । यसका लागि विद्यार्थीका शैक्षिक तथा मनोवैज्ञानिक स्तरअनुसार समयसापेक्ष हुने गरी नाटकका विषयवस्तु छनोट र स्तरण गर्नुपर्दछ । यस लेखमा कक्षाको परिस्थिति, नाटक सम्बद्घ विषयवस्तुको गहनता तथा विद्यार्थीका स्तरलाई दृष्टिगत गरी एक वा बढी शिक्षण विधि र प्रक्रिया अँगाल्न सकिने शिक्षकका अनुभव रहेको निचोड निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

10

Talekar, P. R. "महात्मा फुलेंचे तृतीय रत्न नाटकाचे विचार आपल्या नाटकातून, नाट्यअभिनयातून झाडीपट्टीत रुजविणारे प्रसिद्ध कलावंत अनिरुद्ध वनकर : एक दृष्टीक्षेप". International Journal of Advance and Applied Research 5, № 17 (2024): 267–70. https://doi.org/10.5281/zenodo.12198867.

Full text

Abstract:

बहुजनांचा प्रश्न मांडून समाजात शिक्षणाचे महत्त्व पटवून देण्याचे कार्य महात्मा फुले यांनी ‘तृतीय रत्न’ या नाटकात केला आहे. सामाजिक परिवर्तनाचा मुख्य उद्देश डोळ्यासमोर ठेऊन फुलेंनी हे नाटक रचले आहे. म्हणून या नाटकामुळे ते ‘सामाजिक मराठी रंगभूमीचे जनक’ असल्याचे वक्तव्य झाडीपट्टीतील प्रसिद्ध नाट्यदिग्दर्शक, गायक अनिरुद्ध वनकर यांनी व्यक्त केले आहे. त्यामुळे फुलेंनी साकारलेले ‘तृतीय रत्न’ नाटक नाट्यसृष्टीच्या रंगमंचावर आणण्याचे धाडस समाजपरीवर्तनाच्या चळवळीत सदैव सक्रीय असलेले सुप्रसिद्ध अभिनेते, नाटककार तसेच दिग्दर्शक अनिरुद्ध वनकर यांनी केले आहे. इ. स.१८५५ मध्ये महत्मा ज्योतिबा फुलेंनी लिहिलेले ‘तृतीय रत्न’ हे नाटक मराठी रंगभूमीवरील फार मोठे योगदान होते. हे नाटक इंग्रज राजवटीमध्ये महात्मा फुलेंनी सादर करण्याचा प्रयत्न केला असता त्यांना त्यावेळी सादर करू दिले नाही. फुलेंनी ‘तृतीय रत्न’ हे नाटक वैचारिक व सामाजिक दृष्टीकोनातून तयार केले होते. आपल्या या नाटकातून त्यांना समाजप्रबोधन घडवायचे होते. त्यामुळे समाजप्रबोधनाची कास धरून समाजाच्या अंतर्मनात पोहोचण्यासाठी त्यांनी ‘तृतीय रत्न’ हे नाटक तयार केले. त्यामुळे या नाटकाने सामाजिक रंगभूमीचा पाया रचला गेला असे म्हटले जाते. म. फुले यांच्या नाटकातून त्यांची वैचारिक दृष्टी तसेच कलात्मकता व्यक्त होते. म. फुलेंचे हे विचार त्यांच्याच नाटकामधून झाडीपट्टीतील नाट्यकलाकारांच्या माध्यमातून झाडीपट्टी रंगमंचावर आणण्याचे महत्वपूर्ण कार्य नाट्यदिग्दर्शक तसेच कलाकार अनिरुद्ध वनकर यांनी केल्याचे दिसते.       

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

11

कांबळे, डॉ. मिलिंद. "'तृतीय रत्न' : एक सामाजिक नाटक'". Journal of Research & Development 16, № 8 (2024): 179–87. https://doi.org/10.5281/zenodo.12754458.

Full text

Abstract:

सारांश: तृतीय रत्न या नाटकाच्या माध्यमातून महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी तत्कालीन सामाजिक परिस्थिती कशी होती, हे अधोरेखित करण्याचा प्रयत्न केले आहेत. तसेच धर्माच्या व रुढी, प्रथा, परंपरेच्या नावाखाली अज्ञान, अशिक्षित, शूद्र अतिशुद्रांचे शोषण उच्चवर्णीय समाजाकडून कशा पद्धतीने केला जातो, याचे मार्मिक चित्र या नाटकातून चित्रित झाले आहे. अशा या व्यवस्थेविरुद्ध लढा उभाराव्याचा असेल तर 'शिक्षण' हे किती महत्त्वाचे आहे, हे ते निर्देशित करतात. इतक्या वर्षा नंतर ही या नाटकाचे मौलिकता व दैनंदिन जीवनातील महत्त्व वाचकांना पदोपदी येत राहते.

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

12

ढुङगाना Dhungana, शोभाकुमारी Shovakumari. "स्नातक तहको अनिवार्य नेपालीमा नाटक शिक्षण". Patan Pragya 13, № 1 (2024): 145–56. http://dx.doi.org/10.3126/pragya.v13i1.71192.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत अध्ययन त्रिभुवन विश्वविद्यालयअन्र्तगत अनिवार्य नेपाली विषयको स्नातक तह (कोड नं ४०२) को निर्धारित पाठ्यक्रमअनुसार ‘स्नातक तहको अनिवार्य नेपालीमा नाटक शिक्षण’ शीर्षकमा केन्द्रित छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयअन्र्तगत चार वर्षे स्नातक तह अनिवार्य नेपालीको दोस्रो वर्षको निर्धारित पाठ्यक्रममा विजय मल्लको ‘सत्ताको खोजमा’ र कृष्ण शाह यात्रीको ‘पीडा आरोहण’ गरी दुई एकाङ्की नाटक समावेश गरिएको छ । नाटक शिक्षणको प्रभावकारिता र औचित्यको जिज्ञासामा केन्द्रित प्रस्तुत अध्ययनमा वर्णनात्मक र विश्लेषणात्मक विधि अपनाइएको छ । स्नातक तहको अनिवार्य नेपाली विषय ऐच्छिक विषय नभएर विभिन्न विषय लिएर पढ्ने सबै विद्यार्थीहरूका लागि राखिएको विषय भएको हुनाले उनीहरूलाई नेपाली व्याकरण, बोध पठन तथा भाषा साहित्यको गहन र विस्तृत रूपमा विश्लेषण, मूल्याङ्कन गर्ने पाठ्यक्रमको उद्देश्य होइन । नाट्यकृतिको भाव तथा विचारको आस्वादन गरी सामान्य समीक्षा तथा पाठक प्रतिक्रिया लेख्ने क्षमतासमेत बढाउन सकून् भन्ने उद्देश्य अनुरूप नाट्य विधा पाठ्यक्रममा समावेश गरिएको हो । पाठ्यांशमा निर्धारित दुई नाटकको अध्ययनबाट नाट्यकृतिको अध्ययनसँग सम्बन्धित भई पाठक प्रतिक्रिया तथा समालोचना गर्न सक्ने, विचार तथा भावको समीक्षा गर्न सक्र्ने गरी तयार गरिएको चार वर्षे अनिवार्य नेपाली दोस्रो वर्षको पाठ्यक्रमअनुसार नाटक शिक्षण निकै औचित्यपूर्ण र उपयोगी भएको निष्कर्ष रहेको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

13

Dhungana, Shova Kumari. "‘मसान’ नाटकमा आङ्गिक अभिनय". Patan Pragya 13, № 2 (2024): 165–81. https://doi.org/10.3126/pragya.v13i2.78803.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत अध्ययन गोपालप्रसाद रिमालको ‘मसान नाटकमा आङ्गिक अभिनय’ शीर्षकमा केन्द्रित छ । पूर्वीय आचार्य भरतमुनिको नाट्यशास्त्रमा उल्लेख गरिएको आङ्गिक अभिनय सम्बन्धी सिद्धान्तलाई प्रमुख आधार बनाएर अध्ययन गरिएको छ । यस अनुसन्धानमूलक लेखमा निगमनात्मक विधिद्वारा सैद्धान्तिक आधार तयार गरी कृतिको अध्ययन गर्दा विश्लेषणात्मक विधि अपनाइएको छ । पाश्चात्य नाटककार हेनरिक इब्सेनबाट प्रभावित गापोलप्रसाद रिमाल सामाजिक समस्यामूलक नाटककार हुन् । अत्यन्त माया र विश्वास गरेको आफ्नै पतिले सधँ सुन्दरी बनाएर पत्नीको कसिलो शरीरमाथि भोग गर्ने उद्देश्यअनुरूप आफूलाई थाहै नदिई गर्भनिरोधक औषधी खुवाएर बाँझी बनाएको कुरा थाहा पाएपछि यो मसानजस्तो घरमा एकछिन पनि बस्दिन भनी बिद्रोह गरेर निस्किएको घटना नै ‘मसान’ नाटकको कथावस्तु हो । यस नाटकमा वाचिक आङ्गिक, सात्विक र आहार्य अभिनयको प्रयोग भएको छ । ‘मसान नाटकमा आङ्गिक अभिनय’ को प्रभावकारिता र योगदान कस्तो छ ? भन्ने प्राज्ञिक जिज्ञासामा केन्द्रित प्रस्तुत अध्ययनबाट यस नाटकमा शरीर तथा शाखा अङ्ग र उपाङ्गहरूको सशक्त रूपमा प्रयोग भएको छ । शरीर अभिनयका शिर, हस्त, नेत्र वक्षस्थल, पाश्र्व, कटी र मुखज तथा उपाङ्ग अभिनय अन्तर्गतका आँखा, आँखिभौँ, नाक, गाला, ओठ अभिनयको पटक, पटक प्रयोग भएको छ । यी विभिन्नअङ्ग, उपाङ्ग अभिनयले ‘मसान’ नाटक प्रभावकारी र आस्वाद्य बनेको हुँदा अभिनयका दृष्टिले नाटक सफल भएको निष्कर्ष रहेको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

14

पौड्याल, शालिकराम. "इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र नाटकमा विचार". Spandan 14, № 2 (2024): 17–28. https://doi.org/10.3126/spandan.v14i2.74866.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकमा प्रयुक्त विचारको अध्ययनमा केन्द्रित रहेको छ । यस लेखमा प्राथमिक स्रोतको सामग्रीका रूपमा सरुभक्तको ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकलाई लिइएको छ भने द्वितीयक स्रोतका सामग्रीका रूपमा सरुभक्तका बारेमा गरिएका अध्ययनलाई लिइएको छ । यसमा दुवै प्रकृतिका सामग्रीको सङ्कलन पुस्तकालयीय कार्यबाट गरिएको छ । यस लेखमा नाटकको विधातत्वअन्तर्गत विचार तत्वलाई सैद्धान्तिक आधार बनाएर नाटकको विश्लेषण गरिएको छ । नेपाली नाटक जगत्का प्रयोगवादी नाटककारका रुपमा परिचित सरुभक्तको ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ मानवपात्र र मानव निर्मित (रोबोट) पात्रलाई लिएर प्रयोगवादी शैलीमा लेखिएको विज्ञान विषयक नाटक हो । यसमा विज्ञानले आविष्कार नगरिसकेको न्युक्लियर ब्याक्टेरियोलोजीको स्वपरिकल्पित सिद्धान्त प्रस्तुत गरिएको छ । यसमा वैज्ञानिक उन्नति र प्रगतिको व्यापक चित्रण, मानव समाज र सभ्यताको उपलब्धि सङ्कटमा पर्दै गएको अवस्था, वैज्ञानिक खोज, अनुसन्धान र उपलब्धिले मानव–मानवमा ईष्र्या, लोभ, हिंसा, विद्रोहको भाव जगाएको, मानव ब्रह्माण्डको खोज र स्वामित्वप्राप्तिका लागि छटपटाइरहेको अवस्था आदिलाई देखाइएको छ । मानवीय स्वतन्त्रतालाई सर्वश्रेष्ठ चिन्तन बनाउने विचार व्यक्त भएको यो नाटक प्रयोगवादी कित्ताको नाटक भएको निष्कर्ष निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

15

पाण्डेय, श्रीनन्दन. "अभिज्ञानशाकुन्तलम् के श्लोकचतुष्टय: एक विमर्श". International Journal of Science and Social Science Research 2, № 2 (2024): 338–41. https://doi.org/10.5281/zenodo.15171617.

Full text

Abstract:

संस्कृत वाङ्मय में विद्वज्जनों के द्वारा उक्त यह सूक्ति सर्वाधिक प्रसिद्ध है- काव्येषु नाटकं रम्यं तत्र रम्या शकुन्तला। तत्रापि च चतुर्थोऽङ्कस्तत्र श्लोकचतुष्टयम्।। अर्थात् काव्यों में नाटक रमणीय होता है, नाटकों में अभिज्ञानशाकुन्तलम् रमणीय है, अभिज्ञानशाकुन्तलम् में भी चतुर्थ अंक रमणीय है और चतुर्थ अंक में भी चार श्लोक सर्वाधिक सुंदर हैं। अभिज्ञानशाकुन्तलम् के चतुर्थ अंक के चार श्लोक अपने भाव, कल्पना, कवित्व और अर्थोदात्तता के कारण अत्यन्त प्रसिद्ध हैं, और इनमें कहे गए उपदेशों के अनुकरण से आदर्श समाज स्थापित हो सकता है। वात्सल्य विप्रलम्भ एवं भाव-सौन्दर्य की दृष्टि से चार श्लोक अत्यन्त श्लाघनीय हैं।  

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

16

गौतम Gautam, वासुदेव Basudev. "अन्धवेग नाटकको तत्वपरक विश्लेषण {A metaphysical analysis of Andhavega drama}". Sotang, Yearly Peer Reviewed Journal 2, № 1 (2020): 33–41. http://dx.doi.org/10.3126/sotang.v2i1.47594.

Full text

Abstract:

अन्धवेग नाटक नाट्यसम्राट समको एक सशक्त नाटक हो । यस नाटकमा राणाकालीन समाजको एक सम्भ्रान्त परिवारको कथावस्तु समेटिएको छ । यस नाटकका नायक गरुढध्वजको अवस्थाको चर्चा गरिएको छ । गरुढध्वज सम्भ्रान्त परिवारका पात्र भए तापनि साधारण मानिस जस्तै छन् भने उनकी श्रीमती पम्फा आधुनिक प्रवृŒिाकी छिन् । उनको लवाइ आधुनिक ढङ्ग ढाँचाको छ । टिम्के चोली लगाउन मन पराउने उनलाई दर्जीले सनाइको खोलजस्तै चोली सिलाइ दिएकोमा ज्यादै नै रिसाउछिन् र नोकरलाई त्यो चोली दमाइ कहाँ पु¥याउन पठाउँछिन् । यस अवस्थाले उनी आधुनिक भएको देखिन्छ । त्यस घरमा गरुढध्वजका फुपू र उनका छोरा जयवीर तीर्थबाट लामो समयपछि आइपुग्छन् र उनीहरूलाई राम्रोसँग स्वागत सत्कार गरिएकोछ । जयवीरको खाइलाग्दो शारीरिक बनोटबाट पम्फा आकर्षित हुन्छिन् । उता जयवीरको विवाहवारी गर्ने कुरा चलेको हुन्छ तर उनी केटीको चरित्र ठिक नभएको बहाना बनाएर विवाह गर्दैनन् । अर्कोतिर जयवीरको विवाहप्रसँगले पम्फा चिन्तित भएकी छिन् । यस अवस्थासम्ममा उनीहरू धेरै नै नजिकी सकेका हुन्छन् । पम्फा अन्धो कामवासनाका कारण आफ्नै छोरा छोरी र श्रीमान् समेत पनि बाझिलो भएको अनुभव गरेकी छिन् । एकान्तको खोजीको क्रममा उनीहरू पशुपति जाने योजना बनाउँछन् । त्यहाँ आफ्नो कामवासना पूरा गराउन पम्फा हुन्छे तर यमदूत जस्तै गरी गरुढध्वज उपस्थित हुन्छन् । उनले जयवीरलाई मारेर पम्फालाई त्यहीँसँग सति जा भनी आफ्नो घर फर्कन्छन् । घरमा आफ्ना छोरा छोरीलाई अन्तिम पटक माया गरेर बिष सेवन गरी आत्महत्या गर्दछन् । पम्फा पनि घर पुग्छिन् र उनी संयोगले घरको कठबारबाट लडेर मर्दछिन् त्यसपछि नाटकको अन्त्य हुन्छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

17

Pantha, Narayan Prasad. "एकाङ्की र नाटक शिक्षणका विधि तथा प्रक्रिया". NUTA Journal 11, № 1-2 (2024): 170–81. https://doi.org/10.3126/nutaj.v11i1-2.77031.

Full text

Abstract:

एकाङ्की र नाटक पात्रका माध्यमबाट अभिनय गरिने संवादात्मक विधा हो । यी साहित्यका श्रव्य तथा दृश्य भेदमध्ये दृश्यकाव्यअन्तर्गत पर्दछन् । नाटकमा घटना, परिवेश र पात्रको गतिविधिअनुसार अङ्क र दृश्यहरूको व्यवस्थापन गरी अभिनय, गायन तथा नृत्यलाई जोडेर प्रस्तुत गरिएको हुन्छ । प्रदर्शनमैत्री, अभिनयमैत्री तथा दृश्यात्मक विधा यसका विशेषता हुन् । एकाङ्की एउटै उद्देश्य, एउटै घटना तथा विषयगत एकोन्मुखता भएको विधा हो । प्रस्तुत लेखको उद्देश्य एकाङ्की र नाटक शिक्षणका विधि र प्रक्रियाको पहिचान गरी विश्लेषण गर्नु रहेको छ । गुणात्मक अनुसन्धानमा आधारित यस लेखमा उद्देश्यपूर्ण नमुना छनोटका आधारमा रुपन्देही जिल्लामा रहेका पाँचओटा क्याम्पसमा नेपाली विषय अध्यापन गर्ने दुई दुई जनाका दरले दशजना शिक्षकलाई सहभागी गराइएको छ । यसक्रममा शिक्षकसँग भेटघाट तथा अन्तरवार्ताद्वारा तथ्य सङ्कलन गरिएका छन् । द्वितीयक स्रोतका रूपमा पुस्तकालयीय कार्यबाट पनि सामग्री सङ्कलन गरी प्राप्त तथ्यहरूलाई गुणात्मक अनुसन्धानको ढाँचाअनुसार एकाङ्की र नाटक शिक्षणका विधि र प्रक्रियाप्रति शिक्षकका अनुभवको विश्लेषण गरिएको छ । शिक्षकका अनुसार एकाङ्की र नाटक शिक्षणलाई भाषाशिक्षण सिकाइसँग जोड्नुपर्दछ । आदर्श नाट्य विधिबाट पात्रअनुसारका संवाद, ध्वनि परिवर्तन र शरीर सञ्चालन वा हाउभाउद्वारा वाचन गर्न सकिन्छ । व्याख्या विधिमा एकाङ्की र नाटकका तŒवगत आधारमा विवेच्य पक्षमाथि गुणदोषको निरूपण गर्न सकिन्छ । रङ्गमञ्च अभिनय विधि रङ्गमञ्चमा मञ्चन वा प्रदर्शन गर्न लगाउने विधि भएकाले यसमा पात्र अनुकूल नाटकीकरणसमेत गर्न लगाउन सकिन्छ । समीक्षा विधिमा तŒवगत आधारमा प्रश्नोत्तर तथा छलफल गर्दै समीक्षा गर्न सकिन्छ । संयुक्त विधिअनुसार विद्यार्थीलाई पात्र अनुकूल वाचनको अभ्यास गराउन सकिन्छ । यसरी प्रस्तुत अध्ययनमा कक्षाको परिस्थिति, एकाङ्की र नाटकको गहनता तथा विद्यार्थीका कक्षागत स्तरलाई दृष्टिगत गरी एक वा बढी शिक्षण विधि अँगाल्न सकिने निचोड निकालिएको छ । यस अध्ययनबाट यस क्षेत्रमा रही अन्वेषण गर्न चाहने विद्यार्थी, शिक्षक तथा अनुसन्धानकर्तालगायतलाई सैद्धान्तिक अवधारणा ग्रहण गर्न र त्यसको उपयोग गरी विश्लेषण गर्न मदत पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

18

Kumhar, Hira Lal. "नाट्य कला में दृश्य कला का योगदान". ShodhKosh: Journal of Visual and Performing Arts 5, ICETDA24 (2024): 410–14. http://dx.doi.org/10.29121/shodhkosh.v5.iicetda24.2024.1497.

Full text

Abstract:

तकनीक के पूर्ण ज्ञान और निरन्तर अभ्यास के बिना कला में कुशलता प्राप्त नही की जा सकती। इसलिए कला को ज्ञान भी माना जाता है। कला के द्वारा भावों या विचारों का सम्प्रेषण किया जाता है अतः कला प्रकार की भाषा अथवा अभिव्यक्ति है। जिस प्रकार भाषा के द्वारा हम अपने विचारों अभिव्यक्ति करते और दूसरों तक पहुँचाते हैं उसी भाँति कलाकृतियों के द्वारा भी सम्प्रेषित करते हैं कला एक प्रकार भावपूर्ण भाषा है, जो किसी विशेष मानसिक स्थिति को जगाने में सहायक होती है। जिस प्रकार मूर्तिकला, चित्रकला, वास्तुकला, संगीत या नाटक कला आदि के अपने-अपने अलग साधन है। जिन्हें ‘माध्यम‘ कहते हैं।1 नाटक कला हमारे देश में अत्त्यंत प्राचीन काल से हैं। नाटक में उदय होती हुई सम्यता की अधिकत्तम अभिव्यक्ति होती है। यह वास्तविक जिदंगी का बयान करता है तथा एक चमत्कारी रूप में पर्याप्त तथ्यों को अल्प बातों से अलग कर के हमारे सामने एक प्रतीक के रूप में दर्शाता है। नाटक ऐसा कला है, जों दर्शकों के सामने किया जाता है और देखा तथा सुना जाता है। इसके द्वारा धर्म, अर्थ और यश प्राप्त किये जा सकते हैं साथ ही भूतकाल वर्तमान और भविष्य काल के कार्यांे की कल्पना कर के उनका अनुसरण भी दिखाया जा सकता है।2

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

19

गुरागाँई, रामप्रसाद. "आमाको आकाङ्क्षा नाटकको विधातात्विक अध्ययन". Sotang, Yearly Peer Reviewed Journal 4, № 4 (2022): 49–61. http://dx.doi.org/10.3126/sotang.v4i4.57082.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख माधव भँडारीको आमाको आकाङ्क्षा (२०३७) नाटकको विश्लेषणमा केन्द्रित छ । यो राष्ट्रप्रेममा आधारित नाटक रहेको छ । छोटा छोटा तिन अङ्कमा संरचित यस नाटकमा युगीन राजनैतिक व्यवस्थाको गुणगान गाइएको छ । नाटकमा मदनकी आमाले छोरालाई शिक्षित बनाएर देश र समाजका लागि समर्पित गरेकी छन् । त्यसै समयका तत्कालीन राजा वीरेन्द्रको राज्यभिषेकको अवसरमा यो नाटक तयार पारेको देखिन्छ । राणाशासनको अन्त्य गरेर प्रजातन्त्र ल्याउने उद्देश्य बोकेका नेपालीहरू जस्तै र जस्ता पात्रहरू नेपालमा बस्न नसकेर प्रवासमा गएर भए पनि आमूल परिवर्तन ल्याउने उद्देश्यले राजनीतिमा संलग्न भएका छन । यो नाटकले राजाको जय जयकार गाउने विषयवस्तुका साथ राजनैतिक परिवेशको चित्रण गरेको पाइन्छ । यस नाटकले पनि भँडारीलाई एक राजनैतिक नाटककारका रूपमा परिचित गराउन सफल देखिन्छ । यो नाटकको विषय परिचय हो । तत्वगत आधारमा विश्लेषण गर्न वर्णन र व्याख्यान विधिको प्रयोग गरिएको छ । यस क्रममा समस्या कथन, सामग्री सङ्कलन, कथावस्तु, चरित्रचित्रण, संवाद, देशकाल वातावरण, भाषाशैली, उद्देश्य र अभिनय गरी राजनैतिक विषयवस्तुमा आधारित नाटक भनेर निष्कर्ष निकालिएको छ । यस नाटकले तत्कालीन राजाको जयजयकार गाउने र प्रवासमा बसेर राजनीति गरेर नेपालमा प्रजातन्त्र ल्याउने प्रयत्नलाई स्पष्ट पारेको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

20

Timalsena, Indra Prasad. "नेपाली नाटकको इतिहास, प्रमुख धारा र प्रवृत्ति". Okhaldhunga Journal 2, № 3 (2025): 1–10. https://doi.org/10.3126/oj.v2i3.79996.

Full text

Abstract:

नेपाली नाटक साहित्यले समाज, राजनीति, संस्कृति र मानव मनोविज्ञानको सजीव चित्रण गर्छ । यसले दृश्य, संवाद र अभिनयमार्फत दर्शकमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ । नेपाली नाटकको आरम्भ संस्कृत साहित्यबाट प्रभावित रही शक्तिबल्लभ अर्यालद्वारा वि.सं. १८५५ मा भएको मानिन्छ । प्राथमकि कालका नाटकहरू धार्मिक, शिक्षामूलक र अनुवादप्रधान थिए । माध्यमिक चरणमा मोतीराम भट्ट, शम्भुप्रसाद ढुङ्ग्यालजस्ता लेखकहरूले यथार्थपरक र भावनात्मक पक्षलाई उजागर गर्न थाले । वि.सं. १९८६ मा बालकृष्ण समको मुटुको व्यथा बाट आधुनिक युग सुरु भई भीमनिधि तिवारी, गोपालप्रसाद रिमाल, लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा आदिले मौलिकता, प्रयोगशीलता र मानवीयता मुल्यलाई थप्ने काम गरे । यस अनुसन्धानले नेपाली नाटकको विकासलाई प्राथमिक, माध्यमिक र आधुनिक काल गरी तीन खण्डमा विभाजन गरी मनोविश्लेषणात्मक, यथार्थवादी, प्रतीकात्मक र अस्तित्ववादी आदि धाराहरुको विश्लेषण गरेको छ । गोविन्द मल्ल गोठाले, विजय मल्ल, अशेष मल्ल, सरुभक्त, गोपाल पराजुली आदिका नाटकहरूमा मानसिक द्वन्द्व, बिम्ब, प्रतीक र चेतनप्रवाह शैलिको प्रयोग देखिन्छ । नाटक केवल साहित्य नभई दृश्य प्रभाव, मञ्चीय प्रयोग र सामाजिक चेतनाको संयोजन हो । यस अनुसन्धानले नेपाली नाटकको ऐतिहासिक विकास, प्रवृत्ति र सैद्धान्तिक पक्षलाई समेटेको छ साथै नेपाली नाटक सांस्कृतिक उत्थानको महत्वपूर्ण कडी समेत भएको पुष्टि गर्दछ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

21

Yadav, Vinod Kumar. "Social concern in Jagdish Chandra Mathur's play 'Konark'." RESEARCH HUB International Multidisciplinary Research Journal 10, no. 2 (2023): 68–71. http://dx.doi.org/10.53573/rhimrj.2023.v10n02.014.

Full text

Abstract:

Jagdish Chandra Mathur's play 'Konark' is considered a powerful play in the history of Hindi plays. In this the highest peaks of narrative and craftsmanship have been touched. In this drama, on the one hand, artistic life-values have been inaugurated, that is, the principle of 'art for art' is published; On the other hand, at the same time, there is also a grand upsurge of social consciousness suppressing the artistic values. Post-prasad Hindi plays can be divided into these four categories on the basis of thematic expression – historical-mythological themes, mythological themes, themes related to contemporary social concerns and folk-cultural themes. The play 'Konark' may appear to be historical from a gross point of view, but the rainbow colors of 'imagination' have been more scattered in it than 'history'. In the presented research paper, while analyzing the content of the play 'Konark', we will discuss the indicative points of social concerns on the ground of the narrative. Abstract in Hindi Language: हिंदी नाटकों के इतिहास में जगदीशचन्द्र माथुर का ‘कोणार्क’ नाटक एक सशक्त नाटक माना जाता है। इसमें कथ्य और शिल्प-विधान के उच्चतम शिखरों को स्पर्श किया गया है। इस नाटक में एक ओर कलावादी जीवन-मूल्यों का उद्घाटन हुआ है अर्थात् ‘कला कला के लिए’ वाले सिद्धान्त का प्रकाशन मिलता है; दूसरी ओर, उसके साथ ही कलावादी मूल्यों को दमित करते हुए सामाजिक चेतना का भव्य स्फुरण भी देखने को मिलता है। प्रसादोत्तर हिंदी नाटकों को विषयगत अभिव्यक्ति के आधार पर इन चार श्रेणियों में विभाजित किया जा सकता है-ऐतिहासिक-पौराणिक विषय, मिथकीय विषय, समकालीन सामाजिक सरोकारों से सम्बद्ध विषय और लोक-संस्कृतिपरक विषय। ‘कोणार्क’ नाटक स्थूल दृष्टि से देखने पर भले ही ऐतिहासिक प्रतीत होता है, परन्तु उसमें ‘इतिहास’ से अधिक ‘कल्पना’ के इन्द्रधनुषी रंग ही अधिक विच्छुरित हुए हैं। प्रस्तुत शोधालेख में हम ‘कोणार्क’ नाटक की अन्तर्वस्तु का विश्लेषण करते हुए कथ्य के धरातल पर सामाजिक सरोकारों के सूचक बिंदुओं का विवेचन करेंगे। Keywords: मिथक, सरोकार, कलावादी सिद्धान्त, सांस्कृतिक संकट।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

22

VINOD, KUMAR. "SWARTHANUBHUTI KI PARAKASHTHA : BHISHM SAHANI KRIT 'MUAWAZE'." परिशोध 61-62 (November 29, 2018): 107–13. https://doi.org/10.5281/zenodo.8197361.

Full text

Abstract:

भीष्म साहनी कृत 'मुआवज़े' शुद्ध व्यंग्यपरक प्रहसन है। 'मुआवज़े' नाटक का घटनाक्रम राजनीति से लेकर अर्थ, समाज से होता हुआ व्यक्ति मन की आदमखोर प्रवृत्ति की जांच पड़ताल बड़ी सूक्ष्मता से करता है। आपदाग्रस्त समुदाय को सरकार द्वारा प्रदत्त सहायता राशि को मुआवाज़े की संज्ञा दी जाती है। आलोच्य नाटक में मुआवज़ा देने वाले और मुआवज़ा लेने वालों की स्वार्थवृत्ति को बारह दृश्यों में प्रस्तुत किया गया है। साहनी ने मुआवज़ा वितरण की पूर्व प्रक्रिया के यथार्थ पर कटाक्ष किया है।  

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

23

मोरे, डॉ. केशव माधवराव. "हबीब तनवीर के नाटकों में अभिव्यक्त बाल संवेदना". International Journal of Advance and Applied Research 11, № 2 (2023): 342–44. https://doi.org/10.5281/zenodo.14627538.

Full text

Abstract:

सारांश : बाल नाटककार हबीब तनवीर ने कई बाल नाटकों का लेखन किया हैं, किंतु उनके केवल पांच  बाल नाटक ही प्रकाशित है। इन पांच बाल नाटकों में उन्होंने बाल मन की जिज्ञासा एवं कल्पना को मध्य नजर रखते हुए विभिन्न बाल संवेदनाओं को अभिव्यक्त किया है। इन नाटकों में बालकों को साहस एवं वीरता का पाठ पढ़ाया है। बच्चों के सेहत के लिए दूध के महत्व को विशद किया है। चांदी का चमचा इस नाटक के माध्यम से वे बच्चों को एक ओर स्वच्छता का महत्व समझाते हैं, तो दूसरी ओर सामाजिक दायित्व का एहसास भी कराते हैं।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

24

पोख्रेल, मनमाया. "क्यानभास कथामा विधाभञ्जन". Research Journal of Padmakanya Multiple Campus 3, № 1 (2024): 53–59. http://dx.doi.org/10.3126/rjpkmc.v3i1.71899.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेखमा विनिर्माण सिद्धान्तका विभिन्न प्रक्रियामध्ये विधाभञ्जनका आधारमा लव गाँउलेद्वारा लिखित क्यानभास कथाको विश्लेषण गरिएको छ । विवेच्य कथामा नाटक र निबन्धका प्रमुख तत्वहरूको उपस्थिति भएकाले तिनै विधाका सिद्धान्तका आधारमा कथाको विश्लेषण गरिएका कारण यो अध्ययन गुणत्मक प्रकृतिको रहेको छ । यस कथामा नाटक र निबन्धका तत्वहरूको प्रयोग भएकाले एकातिर कथाको परम्परागत संरचनात्मक स्वरूप भत्किएको छ भने अर्कातिर कथामा अन्य विधाको मिश्रण भएको छ । त्यसैले यस लेखमा नाटकका तत्वहरू संवाद, द्वन्द्व र दृश्यविधान तथा निबन्धका तत्वहरू वैचारिकता, तार्किकता र निजात्मकताको सामान्य परिचय दिँदै तिनका आधारमा कथाको विश्लेषण गरिएको छ । यस कथामा पात्रहरू बिचको संवाद प्रत्यक्ष रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ र त्यसैबाट कथाको घटनालाई अगाडि बढाइएको छ । विवेच्य कथामा पात्रहरूबिच वैचारिक द्वन्द्व प्रस्तुत गरिनुका साथै दृश्यपरिवर्तनको स्थिति पनि नाटकअनुरूप नै गरिएको छ जसबाट कथाको विधाभञ्जन भई यसले नाटकको स्वरूप ग्रहण गरेको छ । त्यसैगरी कथामा पात्रहरूका वैचारिक दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिनुका साथै तिनले समाज परिवर्तनसम्बन्धी आफ्ना विचारहरू ठीक हुन् भन्ने पुष्टि गर्न तर्क र बहस गरेका छन् । यस कथामा कथाकारका जीवनजगत्सम्बन्धी निजी अनुभव र अनुभूतिहरू प्रस्तुत गरी नैतिकता र मानवीय आचरणसम्बन्धी विचारहरू प्रस्तुत गरिएको छ । यिनै विभिन्न आधारमा यस कथाले निबन्धको स्वरूपसमेत ग्रहण गरेको छ । अतः विवेच्य कथा नाटक र निबन्धमा विधाभञ्जन हुन पुगेको निष्कर्ष निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

25

कुमार, सिंह राकेश. "Reference to 'Agriculture' Mentioned in Mrichchhakatikam." Anthology The Research 9, no. 1 (2024): H40 — H43. https://doi.org/10.5281/zenodo.12542588.

Full text

Abstract:

This paper has been published in Peer-reviewed International Journal "Anthology The Research"                                                                                                                     URL : http://socialresearchfoundation.com/new/publish-journal.php?editID=8975                                                                                                                                   Publisher : Social Research Foundation, Kanpur (SRF International)                                                                                                                                                                          Abstract : मृच्छकटिकम् शब्द 'मृद+ शकटिकम' शब्दों के मेंल से निर्मित है जिसका तात्पर्य है - मृद (मृदा) अर्थात मिट्टी से बनी, शकटिकम् अर्थात, भार ढ़ोने की गाड़ी। अर्थात जिसको विषय-वस्तु में मिट्टी से बनी गाड़ी का उल्लेख है, वह मृच्छकटिकम् है। महाकवि शूद्रक द्वारा रचित 'मृच्छकटिकम्' एक यथार्थवादी नाटक है। इस नाटक में यथार्थ जीवन की गतिशीलता एवं रसमयता है। इसकी भाषा अत्यन्त ही सरल एवं नाटक के पात्रों के अनुकूल है। इसमें कुल दए अंक है जिसमें सामान्य जनजीवन को आधार बनाकर सामाजिक पृष्ठभूमि का यथार्थ चित्रण हुआ है। इस नाटक के दो प्रमुख विभाग है - प्रथम, चारुदत्त और वसन्तसेना का प्रेम तथा द्वितीय आर्थक की राज्य-प्राप्ति। यह एक चरित्र प्रधान प्रकरण है। इस नाटक में कुल सत्ताइस प्रकार  के पात्र है जिनमें राज्य कर्मचारी, चोर, सिपाही,  सन्यासी, दासी, वैश्य, गणिका आदि विविध पात्र है। कथानक की प्रगति के माध्यम से भारतीय समाज में वर्गपदानुक्रम एवं विभाजन के सम्बन्ध में जानकारी मिलती है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

26

कुमार, सत्येन्द्र. "धर्मवीर भारती के साहित्य में युद्ध और शांति का विमर्श". Journal of Research & Development 17, № 1 (2025): 227–30. https://doi.org/10.5281/zenodo.14964915.

Full text

Abstract:

सारांश: धर्मवीर भारती हिंदी साहित्य के एक महत्वपूर्ण रचनाकार हैं, जिनकी कृतियों में युद्ध और शांति का गहन विमर्श मिलता है। विशेष रूप से अंधा युग नाटक में, उन्होंने महाभारत के युद्ध के बाद के सामाजिक, नैतिक और दार्शनिक प्रभावों को उकेरा है। यह नाटक केवल एक ऐतिहासिक कथा नहीं है, बल्कि आधुनिक समय के लिए भी गहरे अर्थ रखता है। इसमें युद्ध की विभीषिका, सत्ता की लालसा, नैतिक पतन और शांति की खोज को प्रमुखता से प्रस्तुत किया गया है।भारती युद्ध को केवल शारीरिक विनाश तक सीमित नहीं रखते, बल्कि वह इसे मानवता के नैतिक और मानसिक संकट के रूप में भी चित्रित करते हैं। अंधा युग के पात्र, विशेष रूप से अश्वत्थामा, धृतराष्ट्र, युयुत्सु और कृष्ण, युद्ध के बाद की दार्शनिक उलझनों को प्रकट करते हैं। यह नाटक बताता है कि युद्ध केवल रणभूमि में नहीं लड़ा जाता, बल्कि यह मानसिकता और विचारधारा का भी संघर्ष होता है। इस शोध-पत्र में धर्मवीर भारती के साहित्य में युद्ध और शांति की अवधारणा का विश्लेषण किया गया है। साथ ही, यह भी देखा गया है कि उनके विचार आज के समाज और वैश्विक राजनीति में कितने प्रासंगिक हैं। भारती के अनुसार, शांति की स्थापना केवल युद्ध समाप्त होने से नहीं होती, बल्कि इसके लिए मानसिक और नैतिक उत्थान आवश्यक है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

27

शर्मा, विश्वम्भर कुमार. "नेपालमा बाल साहित्य, विकाश प्रक्रिया र परिवेश". Academic Voices: A Multidisciplinary Journal 8, № 1 (2018): 121–26. https://doi.org/10.3126/av.v8i1.74060.

Full text

Abstract:

बालबालिकाको रुची, ग्रहणशीलता र अवस्थालाई ध्यानमा राखेर, बालबालिकाको सर्वाङ्गिण विकासमा टेवा पुर्याउने साहित्य लेखन नै बालसहित्य हो । बालकदेखि किशोरावस्था सम्मका लागि यो सहित्य बढी रुचीकर हुन्छ । बालबालिको कलमले सृजना गरेका रचना हुन् वा परिपक्व हातले ती अवस्थाका इच्छा, चाहना र रुचीलाई ध्यानमा राखी लेखिएका रचना हुन् । समाज, जीवन र परिवेशलाई बुझाउन सकिने यथार्थ जीवनको अवस्था बोध र वैज्ञानिक धरातलमा आधारित रचनाले बालपयोगी शिक्षा र आवश्यकता पुरा गर्न सक्छ । नेपालमा बालबालिकालाई लक्षित गरी लेखिएको १९४९ को “गोरखा पहिलो किताब” र महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटाको राजकुमार प्रभाकरबाट शुरु भई बालसहित्यले सतक पार गर्दै आज सम्म आइपुग्दा, बाल कविता⁄गीत, कथा, नाटक, एकाङ्की, निबन्ध—नियात्रा, जीवनी र अन्य विधाहरु एथेष्ट प्रकाशित रहेका छन् । कथा, कविता र नाटक बाहेकका अन्य विधामा भने अझै सर्जकहरुका कलम चलनु जरुरी छ, जसले बालबालिको जिज्ञासा र अपेक्षाको आपुर्तिमा सघाउ पुर्याउन सकोस् ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

28

घर्ती Gharti, दुर्गाबहादुर Durga Bahadur. "प्रेमपिण्ड नाटकमा प्रेमदर्शन". Medha: A Multidisciplinary Journal 6, № 2 (2023): 23–32. http://dx.doi.org/10.3126/medha.v6i2.69907.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत अध्ययन बालकृष्ण समको प्रेमपिण्ड नाटकमा प्रस्तुत प्रेमदर्शनको अध्ययनमा केन्द्रित छ । प्रस्तुत नाटक सामाजिक विषयवस्तुअन्तर्गत नारी र पुरुषबिच परस्पर हुने प्रेमको विषयमा आधारित छ । युवायुवतीका बिच स्वाभाविक रूपमा प्रेम हुनु र त्यसमा विघ्न पुग्दा प्रेम दुःखान्त बन्ने कुरालाई यस नाटकमा प्रस्तुत गरिएको छ । प्रेमको स्वरूप प्रस्तुत गर्दै प्रेमको दर्शन प्रस्तुत गर्नु यस नाटकको मुख्य उद्देश्य रहेको देखिन्छ । प्रेमसम्बन्धी दर्शन प्राचीन कालदेखि नै पूर्वीय एवं पाश्चात्य चिन्तनपरम्परामा पाइन्छ । पूर्वीय चिन्तनमा प्रेमदर्शन मूलतः आध्यात्मिक प्रकारको छ । त्यसमा भगवत्‌प्रेमलाई महत्त्व दिएको र भौतिकप्रेम वा नारीपुरुषबिचको प्रेमलाई हेय ठानिएको पाइन्छ । पाश्चात्य चिन्तनमा प्राचीन ग्रिसेली दार्शनिकहरूदेखि प्रेमसम्बन्धी विचार अभिव्यक्त भएको पाइन्छ । तिनमा प्रेमलाई सौन्दर्यमा पुग्ने, राम्रा इच्छालाई प्रोत्साहित गर्ने र साख्यभाव उत्पन्न गर्ने शक्तिका रूपमा चित्रण गरेका छन् । नाटककाभर विलियम शेक्सपियरले आफ्ना नाटकमा प्रेमसम्बन्धी दृष्टिकोण प्रस्तुत गरेका छन् र प्रेमलाई कसैले रोक्नछेक्न नसक्ने विचार प्रस्तुत गरेका छन् । बालकृष्ण सम प्रेमलाई नियमित आकस्मिकताको दर्शनका आधारमा प्रस्तुत गरेका छन् । संरचनाका दृष्टिले विशालकाय प्रस्तुत नाटकमा प्रेमदर्शन स्पष्ट पार्नका लागि विषयवस्तुको चयन र वस्तुयोजनाको निर्माण गरिएको छ । त्रिकोणात्मक प्रेमसम्बन्धका कारण नाटक द्वन्द्वात्मक बनेको छ र दुःखान्त परिस्थितिको सिर्जना भएको छ । प्रेमलाई यस नाटकमा आदर्शवादी ढङ्गमा प्रस्तुत गरिएको छ । यस नाटकका सम्बन्धमा विभिन्न विद्वान्हरूले विभिन्न किसिमले अध्ययन गरे पनि प्रेमदर्शनका आधारमा अध्ययन भएको पाइँदैन । त्यही अभावको पूर्तिका लागि प्रस्तुत अध्ययन गरिएको हो । यस अध्ययनका लागि सामग्री सङ्कलन पुस्तकालयकार्यबाट गरिएको छ र सामग्रीको विश्लेषण गुणात्मक पद्धति र विषयवस्तु विश्लेषण विधिमा गरिएको छ । यस अध्ययनको निष्कर्ष प्रेमदर्शनको प्रस्तुतिका दृष्टिले प्रेमपिण्ड नाटक सफल छ भन्ने रहेको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

29

Poudel, Giriraj. "प्रह्लाद नाटकमा रस प्रयोग". Curriculum Development Journal 32, № 46 (2024): 260–74. https://doi.org/10.3126/cdj.v32i46.77047.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख नाटककार बालकृष्ण सम (१९५९–२०३८) द्वारा लिखित प्रह्लाद (१९९५) शीर्षकको पौराणिक नाटकमा रस प्रयोगको खोजी र विवेचनासँग सम्बन्धित छ । तसर्थ प्रह्लाद नाटक यस अध्ययनको आधारग्रन्थ हो । विवेच्य नाटकमा रस प्रयोगको अनुशीलन र विश्लेषणका लागि संस्कृत साहित्यको रससिद्धान्तका आधारभूत सैद्धान्तिक मान्यतालाई आधार बनाइएको छ । सो क्रममा सामग्रीको सङ्कलन पुस्तकालयीय स्रोतमा आधारित रहेर गरिएको छ । विश्लेषणका लागि नाटकको सघन र सूक्ष्म पठन गरी रस परिपाक भएका प्रतिनिधिमूलक उद्धरणहरू खोजेर रससामग्रीका आधारमा तिनको विश्लेषण गरिएको छ । मनुष्यको सर्वतोमुखी विकास र स्थायीशान्तिका लागि समन्वयवादी दृष्टिकोण आवश्यक छ । यसका लागि अध्यात्मले भौतिकवादसँग वा भौतिकवादले अध्यात्मवादसँग हात मिलाउनु अत्यावश्यक छ भन्ने मूल सार यो नाटकमा पाइन्छ । साथै रस प्रयोगका दृष्टिले भन्नु पर्दा यसमा कुन रस अङ्गीरस हो भनी निर्धारण गर्न गाह्रो छ तथापि नाटकको केन्द्रमा प्रह्लाद रहनु र उनले शान्ति एवम् सद्भावको सन्देश व्यक्त गर्नु तथा नाटकको अन्त्यमा यसैको विजय देखिनुले यसलाई शान्त रस प्रधान नाटक मान्न सकिन्छ । यो नाटक श्रीमद्भागवत महापुराणको साताँै स्कन्धको कथामा आधारित रहेको भए तापनि रस प्रयोगका दृष्टिले निकै महत्त्वपूर्ण छ । रस परिपाकका दृष्टिले यसमा वीर, रौद्र र शान्त रस नै प्रमुख देखिन्छन् भने अद्भुत, करुण, भयानक र शृङ्गार रसको पनि उल्लेख्य स्थान रहेको छ, तर हास्य र बीभत्स रस भने नाटकमा एक एक स्थानमा मात्र प्रयोग भएको देखिन्छ । यस दृष्टिले प्रस्तुत नाटकमा नौवटै रसको प्रयोग छ भन्न सकिन्छ । समग्र यस लेखमा भरतमुनिको नाट्यशास्त्रमा प्रस्तुत रससूत्रको सैद्धान्तिक अवधारणाका आधारमा नाटककार समको प्रह्लाद नाटकमा प्रयोग भएका रसहरूको खाजी र चर्चा गरी अन्त्यमा निष्कर्ष दिइएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

30

महर्जन Maharjan, जीवन कुमार Jeevan Kumar. "पुलांगु प्याखं-इकुनप्याखं". Nepalbhasha 1, № 1 (2022): 31–49. http://dx.doi.org/10.3126/nepalbhasha.v1i1.47268.

Full text

Abstract:

नेपालभाषाय्‌ प्याखं धाय्‌बले नाटक व नृत्य नितां कःघाः । नेपालय्‌ देवदेवीया प्याखं भाव नृत्यं शुरु जुयाः लिपा नृत्य नापनापं मे हालीगु विकास जुजुं बुलुहं नाटकया रूप काःगु खः । देवदेवीया प्याखं ख्वाःपाः पुयाः हुइगु खः । लिपा तिनि संवादया विकास जुल । थथे प्याखं दकलय्‌ न्हापां भाव नृत्यं शुरु जुयाः लिपा संवादतक विकास जूगुलिं हे प्याखं धाय्‌बले नाटक व नृत्य नितां कःघाःगु जुइमाः । तान्त्रिक शक्तिया मू स्रोतकथं पूजाआजा यानावयाचोंपिं पीठगण द्यःयात मूर्ति जक थापना यानाः मगानाः उगु मूर्ती जीवन्यास विधिं देवत्व प्रतिस्थापन याय्‌धुंकाः तिनि व द्यःया सजीवता दइगु विश्वास जूगुलिं थीथी देवदेवीयात सजीवता बीगु झोलय्‌ मनूया शरीरदुने द्यः दुबिकेगु परम्परा न्ह्यात । थुगु हे परम्परादुने थीथी मातृकायात नं सजीवता बीगु ज्या जुल । थ्व हे झोलय्‌ इकुनप्याखं दय्‌केगु ज्या जुल जुइ । तान्त्रिक शक्तिलिसे स्वापू दुगु अजिमा प्याखंत मल्लकालीन इलय्‌ इकुनप्याखंया नामं म्हसीका वयाचोंगु खः । इकुनप्याखंया नामं परिचित प्याखंत थौंकन्हे थीथी नामं म्हसीकाः वयाचोंगु दु ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

31

राजेश, चन्द्र पालीवाल. "स्वतंत्रता आंदोलन में हमारे साहित्यकारों का योगदान". RECENT RESEARCHES IN SOCIAL SCIENCES & HUMANITIES (ISSN 2348–3318) 9, № 4 (Oct.-Nov.-Dec. 2022) (2022): 72–75. https://doi.org/10.5281/zenodo.7541242.

Full text

Abstract:

देश की --तंता के िलए 1857 से लेकर 1947 तक ांितकारयों व आंदोलनकारयों के साथ ही लेखकों, किवयों और प कारों ने भी मह%पूण( भूिमका िनभाई। उनकी गौरव गाथा हम. /ेरणा देती है िक हम तं ता के मू1 को बनाए रखने के िलए कृत संक45त रह.। /ेमचंद की रंगभूिम, कम(भूिम (उप8ास), भारत.दु हर;ं< का भारत- दश(न (नाटक), जयशंकर /साद का चं<गु@, Aंदगु@ (नाटक) आज भी उठाकर पि़ढए, देश/ेम की भावना जगाने के िलए बड़े कारगर िसF होंगे। वीर सावरकर की ‘1857 का /थम ाधीनता संIामʼ हो या पंिडत नेहL की ‘भारत एक खोजʼ या िफर लोकमा8 बाल गंगाधर ितलक की ‘गीता रहNʼ या शरद बाबू का उप8ास ‘पथ के दावेदारʼ -िजसने भी इP. पढ़ा, उसे घर-परवार की िचंता छोड़ देश की खाितर अपना सव( अप(ण करने के िलए

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

32

वार्ष्णेय, सारिका. "Manthanam main Nari Vimarsh /मन्थनम् में नारी विमर्श". HARIDRA 2, № 07 (2021): 14–19. http://dx.doi.org/10.54903/haridra.v2i07.7765.

Full text

Abstract:

मन्थनम्1 नामक इस कृति में परमानन्द शास्त्री ने स्त्री विमर्श की दृष्टि से महाकवि कालिदासकृत अभिज्ञानशाकुन्तलम् नाटक की उस घटना को अपने काव्य का विषय बनाया है जो शकुन्तला के जन्म परिचय की मात्र जानकारी देती है। शकुन्तला मेनका अप्सरा एवं ऋषि विश्वामित्र की औरस पुत्री है। किन्तु यहाँ कवि ने उस अनछुए विषय पर मन्थन किया है कि देवराज इन्द्र के द्वारा स्वर्ग की अप्सरा मेनका को ऋषि विश्वामित्र की तपस्या को भंग करने के उद्देश्य से पृथ्वी पर भेजा गया। विवश होकर मेनका ने वैसा ही किया, ऋषि संग से एक पुत्री को उत्पन्न किया किन्तु विवशता के कारण उस पुत्री का त्याग करना पड़ा। आद्योपरान्त उस नियोग प्रक्रिया में मेनका के मन की प्रतिक्रिया एवं गान्धर्व विवाह के उपरान्त परित्यक्ता शकुन्तला की मनोस्थिति को डॉ॰ परमानन्द शास्त्री ने काव्य का रूप प्रदान किया, जिसमें नारी मनोविज्ञान, नारी के आत्म संघर्ष, उसकी परवशता और उसकी वेदना की अनुभूति को प्रस्तुत किया गया है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

33

तिमिल्सिना, हरि प्रसाद. "मोहोर उपन्यासमा सङ्घर्षको खोजी". Voice: A Biannual & Bilingual Journal 16, № 2 (2024): 149–58. https://doi.org/10.3126/voice.v16i2.72786.

Full text

Abstract:

आख्यानको केन्द्र उपन्यास हो । उपन्यासमा मालामा उनिएका फूलहरुझैं कथावस्तु एकपछि अर्को कुतूहलतापूर्वक आउँछन् । कुतूहलता बढ्दै गई मूल कथावस्तु चरम अवस्थामा पुगेर समापनतिर झर्दछ । नाटक, महाकाव्यमा जस्तै उपन्यासमा पनि कथावस्तुलाई पाँच अर्थप्रकृति र पाँच कार्यावस्थालाई पञ्चसन्धिले जोडेर कथामा पाठकलाई डुबाउँदै आख्यानात्मक रसास्वादनका साथ अन्त्यसम्म जीवनका विविध पक्षहरुको सन्देश प्रवाहित गरिन्छ । उपन्यास सिङ्गो जीवनका महत्त्वपूर्ण पक्षहरुलाई उल्लेख गर्ने विधा भएकाले साङ्गोपाङ्गो जीवनको अभिव्यक्ति आउनु पर्दछ । प्रस्तुत मोहोर उपन्यासमा पनि उपन्यासका नायक बाको ८४ वर्ष लामो जीवनका महत्त्वपूर्ण घटनाहरुलाई उल्लेख गरिएको छ । यो उपन्यास सामाजिक यथार्थवादी धाराको मौलिक उपन्यास हो । यसमा घटित घटनाहरु लेखकका बाले आप्mनो जीवनमा भोगेका यथार्थ घटनाहरु हुन् । यसको अध्ययनपश्चात् तीन वर्षमा आमा, सात वर्षमा बुवा र दश वर्षमा एक मात्र अभिभावक हजुरबालाई पनि गुमाउनु परेको र जीवन सङ्घर्षका क्रममा अनेक दुख, पीडा र अपमान झेलेर पनि सफल बा, सफल पति, सफल अभिभावक बन्न सकेका शारीरिक रुपले एउटा खुट्टा कमजोर भए पनि सतिसालझैं उभिएका बाले भोगेका यावत् पक्षहरुको उपन्यासको विधातात्विक अध्ययनका साथै मोहोर उपन्यासमा बाको सङ्घर्षको खोजी गरिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

34

महर्जन Maharjan, कान्छी Kanchhi. "नारी स्रष्टाका नाटकमा निर्देशन पक्ष Nari Shrastraka Natakma Nirdeshan Pakshya". Interdisciplinary Journal of Management and Social Sciences 1, № 1 (2020): 160–68. http://dx.doi.org/10.3126/ijmss.v1i1.34652.

Full text

Abstract:

नाटकमा रङ्गमञ्च अन्तर्निहित हुन्छ भन्नुको तात्पर्य नाटकमा निर्देशन पक्ष हुन्छ भन्नु हो । साहित्यकोअन्य विधाभन्दा नाटक पृथक् हुनुको मुख्य कारण पनि यही नै हो । नाटकको मूल विशेषता नै यसमादृश्यात्मकताको उपस्थिति रहनु हो । यसले नाटकलाई प्रस्तुतितिर उन्मूख गर्दछ । नाटककारकोमानसपटलमा सर्वप्रथम मञ्चित भएर लेखिने नाटकमा नाटककारले स्पष्ट रूपमा नै विविध रङ्गनिर्देशदिएका हुन्छन् । नाटक लेखन नाटककारको एक्लो प्रयासले सम्भव हुन सक्ला तर प्रस्तुतिको क्रममा जाँदायसले रङ्गकर्मीहरूको सामूहिक प्रयासका साथसाथै प्रस्तुतिसँग सम्बन्धित अन्य विविध रङ्गप्रविधिको पनिअपेक्षा राख्दछ । यसैलाई यस लेखमा निर्देशन पक्षका रूपमा अध्ययन गरिएको छ । यसका लागि २०११सालबाट प्रकाशित हुन आरम्भ भएका नेपाली नारी स्रष्टाका नाटकलाई लिइएको छ । यस लेखमानिगमनात्मक शोधविधिको उपयोग गरिएको छ । यसमा नेपाली नाट्यजगत्मा नारी नाटककारकोऐतिहासिक सर्वेक्षण गर्दै निर्देशनका निश्चित उपकरणका आधारमा केही प्रतिनिधि नारी नाटककारकानाटकको निर्देशन पक्षको अध्ययन गरिएको छ । यसका लागि आवश्यकतानुसार प्राथमिक र द्वितीयकस्रोतअन्तर्गतबाट सामग्री सङ्कलन गरी व्याख्यात्मक र विवरणात्मक ढङ्गबाट अध्ययन र विश्लेषणकोव्यवस्थापन गरिएको छ । नारी नाटककारहरूले पनि रङ्गशिल्पलाई विशेष प्राथमिकताका साथ राखेर नाटकसिर्जना गरेका छन् र तिनका नाटकहरू निर्देशनका दृष्टिले उत्कृष्ट छन् भन्ने तथ्य नै प्रस्तुत लेखको मूलनिचोड हो ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

35

खतिवडा khatiwada, लेखराज Lekhraj. "प्रह्लाद नाटकमा मृत्यु चिन्तन". Kaladarpan कलादर्पण 5, № 1 (2025): 64–73. https://doi.org/10.3126/kaladarpan.v5i1.74735.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेखमा नाटककार बालकृष्ण समले लेखेको प्रह्लाद नाटकमा व्यक्त भएको मृत्यु चिन्तनको खोजी गरिएको छ । समले विष्णुपुराणमा पाइने हिरण्यकशिपु र उसको छोरो प्रह्लादसँग सम्बन्धित घटनालाई नाटकीकरण गरी प्रस्तुत नाटक लेखेका हुन् । छोरो प्रह्लाद आफ्नो विरोधी देखिएको र उसले आफ्नो परमशत्रु भगवान् विष्णुको भक्ति गरेपछि हिरण्यकशिपु छोराप्रति ज्यादै क्रोधित भएको र उसले आफ्नै छोेरो प्रह्लादलाई मार्न खोजे पनि ऊ विष्णुका कृपाले बाँचेको तर अन्त्यमा हिरण्यकशिपु आपैmले मृत्युवरण गर्न पुगेको घटनामा पुगी टुङ्गिएको प्रस्तुत नाटकमा मृत्यु चिन्तन व्यक्त भएको पाइन्छ । यस संसारमा जन्मेजति सबै प्राणीको एक दिन अवश्यै मृत्यु हुन्छ भन्ने मान्यता रहेको छ र प्राणीको मृत्युसम्बन्धी प्रचलित यही मान्यता नै मृत्यु चिन्तन हो । प्रस्तुत नाटकमा मुख्यतः यसका प्रमुख दुई पात्र प्रह्लाद र हिरण्यकशिपुका विचार एवम् कार्यव्यापारमार्पmत मृत्युसम्बन्धी धारणा व्यक्त गरिएको छ । त्यस सिलसिलामा प्रस्तुत नाटकमा सबै प्राणीको मृत्यु अवश्यम्भावी छ, मृत्यु नै भयको कारण हो अनि मृत्यु नै मोक्षको मार्ग हो भन्ने मृत्यु चिन्तन प्रह्लाद र हिरण्यकशिपुमार्पmत व्यक्त गरिएको छ । त्यसैले प्रस्तुत लेखमा समले लेखेको प्रह्लाद नाटक मृत्यु चिन्तनको अभिव्यक्तिका दृष्टिले निकै सफल देखिन्छ भन्ने निष्कर्ष निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

36

Aryal, Posta Raj. "नाटककार समको प्रेमपिण्ड नाटकका पात्रको शैलीवैज्ञानिक वर्गीकरण". Shaheed Smriti Journal 13, № 10 (2024): 174–99. https://doi.org/10.3126/shaheedsmriti.v13i10.76823.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख नाटककार बालकृष्ण समको “प्रेमपिण्ड” नाटकका पात्रको शैलीवैज्ञानिक अध्ययन गरिएको छ । यसमा मोहनाराज शर्माको शैलीविज्ञान (२०५९) कृति अन्तर्गत रहेर पात्रहरुको तालिकीकरणद्वारा शैलीपरक एवम् आर्थी अभिलक्षण देखाई अध्ययन गर्ने उद्देश्य राखिएको छ । यस लेखमा प्रेमपिण्ड नाटक भित्रका पात्रहरुको खोजि गर्ने क्रममा प्रमुख पात्रहरु तथा अन्य विशेष चर्चामा आएका पात्रपात्राको शैली परक वर्गीकरण देखाइ अन्तमा निष्कर्ष प्रस्तुत गरिएको छ । यहाँ पात्र एवम् सहभागीलाई वर्गीकरण गर्ने विभिन्न आधारहरुमध्ये शैलीवैज्ञानिक मान्यतालाई प्रस्तुत गर्ने प्रयत्न गरिएको छ । समको प्रस्तुत नाटक नाट्य यात्राकै सबैभन्दा ठूलो (३ भाग ९ अंक भएको) एक बृहत् आकारको (वि.सं. १९०५–१९६५ सम्मको)े दरवारीया परिवेशको अन्तरंग चित्रणमा केन्द्रित रहेको हुँदा यस नाटकको पात्र विधान पनि विविधतामय रहेको देखिन्छ । तसर्थ यस लेखमा विभिन्न उपशीर्षकहरु दिई विश्लेषण गरिएको छ । वास्तवमा भन्ने हो भने हालसम्म समको प्रेमपिण्ड (२००९) नाटकका पात्रको अन्य–अन्य कोणबाट अध्ययन विश्लेषण भएता पनि पात्रको शैलीवैज्ञानिक अध्ययन नभएको परिस्थितीमा मोहनराज शर्माको शैलीविज्ञान (२०५९) को मान्यताका आडमा यो आलेखन गरिएकाले साहित्यको शैलीवैज्ञानिक मान्यताका कसीमा यस नाटकमा प्रयुक्त पात्र एवम् सहभागीहरुको अध्ययन तयार गरिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

37

प्रा.डॉ.संग्राम, सोपानराव गायकवाड. "नाटककार सुरेन्द्र वर्मा: एक अनुशीलन". Journal of Research & Development' 14, № 8 (2022): 116–19. https://doi.org/10.5281/zenodo.6988668.

Full text

Abstract:

प्रस्तावना: सुरेन्द्र वर्मा का रचना कर्म और रचना-प्रकृति साठोत्तरी हिन्दी नाटक आन्दोलन के बीच निर्मित और संगठित हुआ। यद्यपि एक साहित्यकार के रूप में अन्य विधाओं में सशक्त और प्रामाणिक अभिव्यक्ति दी है, लेकिन नाटक के प्रति उनकी देन और दिलचस्पी का पता हमें उनके चर्चित नाटकों से मिलता है। दो प्रमुख घटनाएँ स्वातंत्र्योत्तर हिंदी साहित्य के विचारकों को गहराई के साथ सोचने को विवश किया। इस तरह से कहे तो उनसे प्रेरित विषय वस्तु सर्जन के केन्द्र में आयी। पहली घटना है द्वितीय विश्वयुद्ध की विध्वंसक ऐतिहासिक घटना और दूसरी प्रमुख घटना है सन् 1947 में ब्रिटिश उपनिवेश के रूप में देश की आजादी। असीम मोहक सपनों के साथ देश आजाद हुआ लेकिन स्वार्थपरता, भीषण गरीबी और विपन्नता के बीच बाह्य खतरों से जुझते हुए भारतीय जनता का मोह भंग हुआ। समूचे विश्व-साहित्य में एकाकीपन, संत्रास, भय, निराशा, जीवन की निरर्थकता की अनुभूति और अभिशाप जैसी आधुनिक भावबोध केी विकृतियों ने जन्म लिया। पारंपरिक और आदर्शवादी मूल्यों के प्रति आकर्षण जाता रहा। अनुभूति की सच्चाई और प्रामाणिकता का प्रश्न एक आन्दोलन के रूप में उभरा। जीवन की आदर्शवादी व्याख्या का बायकाट किया गया। आदमी को और उसके कार्यव्यापार को उसकी जैविकता और प्राकृतिक नियति के रूप में व्याख्यायित किया गया। हम जैसा हो सकते है अब महत्त्वपूर्ण नहीं रहा। हम जैसे है वैसे तथ्यों के साथ विचार करना ज्यादा उपयोगी और सामर्थक माना गया। मानववाद की एक नई चेतना का प्रसार हुआ। दलित विमर्श हो या स्त्री विमर्श राष्ट्रीयता हो या वैश्विकता सबके मूल में यही मानवतावादी सोच महत्वपूर्ण मानी गई। कविता, उपन्यास, कहानी और नाटक आदि सभी विधाओं में यथार्थवादी सोच का प्रसार हुआ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

38

शुक्ल, शिवप्रसाद. "संशय की एक रात और मूल्यबोध". HARIDRA 1, № 01 (2020): 18–20. http://dx.doi.org/10.54903/haridra.v1i01.7802.

Full text

Abstract:

एक ओर कवियों को देश निकाला का ऐलान किया जा रहा हो और दूसरी तरफ पूँजीवादी, निगमिक पूँजीवादियों द्वारा प्रदत्त धन के आधार पर नोबल, सरस्वती, व्यास, ज्ञानपीठ या भारतभारती सम्मान दिये जा रहे हो तो नरेश मेहता के आत्म संघर्ष को राष्ट्र संघर्ष एवं समाज संघर्ष से जोडकर मूल्यबोध की बात करना सामूहिक प्रयास हो सकता है परंतु वैयक्तिक प्रयास कभी नहीं हो सकता। डॉ. सुरेश्चंद्र एक ऐसे आलोचक, कवि एवं रचानाकार हैं जिन्होंने "बीसवी सदी का रामकाव्य और मूल्यबोध, 'नरेश मेहता की काव्य साधना', 'दलित चिन्तन की दिशाएँ', 'महाभिनिष्क्रमण (काव्य नाटक), दो काव्य संग्रह 'कर्मण्येवाधिकारस्ते, भगवान का अनुभव एवं कई किताबों के सम्पादन के साथ आलोच्य कृति "समकालिन मूल्यबोध और संशय की एक रात' को अध्ययन की दृष्टि से विषय प्रवेश, उपसंहार के अलावा 6 अध्यायों एवं 152 पृष्ठों में विन्यस्त किया है। विषय प्रवेश में डॉ. विद्या सिंह, डॉ. शशि सहगल, डॉ. बैजनाथ शर्मा, डॉ. कमला प्रसाद पाण्डेय, डॉ. प्रभाकर शर्मा, डॉ. हुकुमचंद राजपाल, डॉ. हरिचरण शर्मा, डॉ. सुंदरलाल कथूरिया, रविन्द्रनाथ दरगन, डॉ. महावीर सिंह एवं डॉ. सरोज पंड्या के शोध लेखों एवं लेखों की सूक्ष्म खूबियों को उजागर करते हुए लिखा कि "डॉ. चौहान ने नरेश मेहता के इस कार्य को चुनौती पूर्ण और कठिन माना है। प्रस्तुत लेख में डॉ. चौहान ने काव्य नायक राम की तुलना मुक्तिबोध की अँधेरे में लम्बी कविता के नायक से करते हुए यह बताया है कि दोनों काव्य नायकों की स्थिति समान है। दोनों नायक आंतरिक विकलता में जीते हैं। प्रस्तुत लेख में संशय की एक रात के प्रति डॉ. चौहान का दृष्टिकोण प्रशंसात्मक रहा है।" (पृष्ठ 15)

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

39

Gharti, Durga Bahadur. "‘बहुला काजीको सपना’ नाटकमा पात्रविधान". Prajnik Bimarsha प्राज्ञिक विमर्श 5, № 10 (2023): 1–11. https://doi.org/10.3126/pb.v5i10.71384.

Full text

Abstract:

नाटक अभिनयद्वारा प्रस्तुत हुने कला हो । विश्वजगत्मा रचना प्रकृतिजन्य र मानवनिर्मित गरी दुई प्रकारको हुन्छ । मानवद्वारा सिर्जना गरिएका कुरालाई कला भनिन्छ । कला मूलतः आनन्दसँग सम्बन्धित हुन्छ । आनन्द दैहिक र मानसिक प्रकारको हुन्छ । व्यावहारिक कलाले कायिक र ललित कलाले मानसिक सुख प्रदान गर्दछन् । सङ्गीत, चित्रकला, मूर्तिकला, साहित्य आदि ललितकला हुन् । नाटक साहित्यको एउटा विधा हो । यो जीवनजगत्को अनुकरण गरिने कला हो । त्यसमा पात्रको महŒवपूर्ण भूमिका हुन्छ । पात्रका माध्यमद्वारा नै नाटकमा घटनाको विकास, सामाजिक परिस्थिति एवं विचारको प्रस्तुति सम्भव हुन्छ । त्यसका लागि नाटकमा पात्रको चयन र तिनको भूमिकामा विशेष ध्यान दिइएको हुन्छ । पात्रको चयन विभिन्न आधारमा गरिएको हुन्छ । पात्रलाई तिनका क्रियाकलाप, संवाद, अवस्थाका माध्यमद्वारा प्रस्तुत गरिएको हुन्छ । तिनै विभिन्न आधारमा ‘बहुला काजीको सपना’ नाटकका पात्रविधानको अध्ययन गरिएको छ । प्रस्तुत अध्ययनका लागि सामग्री सङ्कलन पुस्तकालय कार्यद्वारा गरिएको छ र पाठ विश्लेषण विधिद्वारा सामग्री विश्लेषण गरिएको छ । अध्ययनको सैद्धान्तिक ढाँचा नाटकको विधा सिद्धान्त हो । त्यसबाट पात्र विश्लेषणको अवधारणा निर्माण गरिएको छ । यस नाटकका पात्रहरू गरिबीको समस्यालाई देखाउनका लागि चयन गरिएका छन् र समाजबाट गरिबीको उन्मूलन हुनुपर्छ भन्ने कुरा पात्रहरूका माध्यमद्वारा प्रस्तुत अध्ययनको निष्कर्ष रहेको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

40

Acharya, Kushmila. "नाटककार सरुभक्त र उनको इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र नाटकको विश्लेषण". BMC Research Journal 4, № 1 (2025): 112–30. https://doi.org/10.3126/bmcrj.v4i1.80118.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकको विश्लेषणमा केन्द्रित रहेको छ । यो लेखमा गुणात्मक ढाँचाको उपयोग गरिएको छ । विषयवस्तुलाई विश्लेषणात्मक र समीक्षात्मक विधिको उपयोग गरी निष्कर्षमा पुगिएको छ । सरुभक्त प्रयोगवादी नेपाली नाटककार हुन् । उनी विज्ञान नाटककारका रूपमा परिचित छन् । उनले साहित्यका विविध विधामा कलम चलाएका छन् तापनि मूलभूत पहिचानको क्षेत्र भने नाटक विधा नै हो । यस आलेखमा उनले लेखेका थुप्रै नाटकमध्ये ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकको विश्लेषण गरिएको छ । यो विज्ञान विषयमा आधारित भएर लेखिएको एक पूर्णाड्की नाटक हो । विषयवस्तु चयन, पात्र चयन, संवाद प्रक्रियाको आयोजना एवम् दृश्ययोजनाका दृष्टिले यसलाई विज्ञान नाटकको कोटिमा राखेर विश्लेषण गरिएको छ । यसरी विश्लेषण गर्दा नाट्यतत्त्वलाई आधार मानिएको छ । इथर नाट्यसङ्ग्रह भित्र सङ्गृहीत ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकको मुख्य उद्देश्य र सन्देश प्रतीकात्मक रहेको छ । काल्पनिक परिवेशको सृजना गरेर लेखिएको यस नाटकमा काल्पनिक वा प्रतीकात्मक रूपमा ब्रह्माण्डमा लेखिएको प्रेमपत्र भन्ने सन्देश दिई प्रेमलाई पवित्र र विज्ञानले आविष्कार गरेका यन्त्रले मानवको रक्षा गर्नुपर्छ भन्ने आशय प्रकट गरिएको छ । यस लेखले ‘इथरमा कोरिएको प्रेमपत्र’ नाटकको विश्लेषणसँग सम्बन्धित अध्ययन गर्न चाहने विद्यार्थी, लेखक, जिज्ञासु, अनुसन्धातालाई सन्दर्भ सामग्रीको रूपमा काम लाग्ने विश्वास लिइएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

41

यादव, देवेंद्र कुमार. "गुरूदेव रवीन्द्रनाथ टैगोर के षिक्षा दर्षन का वर्तमान परिप्रेक्ष्य और उसकी प्रासंगिकता". SCHOLARLY RESEARCH JOURNAL FOR HUMANITY SCIENCE AND ENGLISH LANGUAGE 10, № 53 (2022): 13444–50. http://dx.doi.org/10.21922/srjhsel.v10i53.11645.

Full text

Abstract:

रवीन्द्रनाथ टैगोर का जन्म 7 मई सन् 1861 ई॰ को बंगाल के एक षिक्षित धनी तथा सम्मानित परिवार में हुआ था। उनके पिता का नाम महर्षि देवेंन्द्र नाथ टैगोर था। देवेन्द्र नाथ अपने पुत्र टैगोर को संस्कृत षिक्षा के साथ-साथ भारतीय दर्षन एवं नक्षत्र विज्ञान (ज्योतिष षिक्षा) की षिक्षा दिलाई। सन् 1877 ई॰ में रविन्द्रनाथ टैगोर को कानून पढ़ने के लिए इंग्लैंड भेजा गया परंतु वहां उन्हें संतुष्टि नहीं हुई और वे बिना कोई षिक्षा की डिग्री लिए हुए वापस भारट लौट आए। रविन्द्रनाथ टैगोर की षिक्षा अधिकतर गृह षिक्षण तथा स्वाध्याय के द्वारा घर पर ही हुई। उन्होंने वे बाल्यावस्था से ही बंगाली पत्रिकाओं में लेखन लिखते थे तथा लोगों के बीच लेखना भी प्रारंभ कर दिये थे। उन्होंने प्रषंसनीय कविताएं, उपन्यास, नाटक इत्यादि लिखें। इससे वे केवल एक सुप्रसिद्ध कवि उपन्यासकार नाटकार चित्रकार तथा दार्षनिक के रूप में प्रसिद्ध हुए। उसके बाद उन्हें ऋषि की संज्ञा से विभूषित करके गुरू देव कहा जाने लगा। उनकी प्रथम रचना गीतांजली जिसमें उन्हें नोबेल पुरस्कार दिया गया। उसी वर्ष (1913 ई॰) उनको कलकत्ता विष्वविद्यालय में डॉक्टरेट की उपाधि से विभूषित किया। 1915 ई॰ में भारत सरकार ने भी नाइटहुड की उपाधि प्राप्त की परंतु उन्होंने इस उपाधि को जलियांवाला बाग नामक हत्याकांड के विरोध में लौटा दिये। वे 22 सितंबर 1921 को विष्व भारती नामक विष्व प्रसिद्ध शैक्षिक संस्था की स्थापना की। इस संस्था के विकास के लिए उन्होंने 20 वर्ष तक अथक प्रयास किया। अंत में उनकी जीवन लीला सन् 1941 में समाप्त हो गई। रवीन्द्रनाथ टैगोर का मानना था कि प्रकृति मानव तथा अंतर्राष्ट्रीय संबंधों में परस्पर मेल एवं प्रेम होना चाहिए। वे सच्ची षिक्षा के द्वारा वर्तमान के सभी वस्तुओं में मेल और प्रेम की भावना विकसित करना चाहते थे। टैगोर का विष्वास था कि षिक्षा प्राप्त करते समय बालक के विकास को षिक्षा का सर्वश्रेष्ठ साधन मानते थे। उन्होंने (टैगोर) लिखा है “प्रकृति के पश्चात् बालक को सामाजिक व्यवहार की धारा के संपर्क में आना चाहिए।” टैगोर की षिक्षा मानव के सर्वोच्च आदर्षों को स्थापित करने के लिए निरंतर संघर्षरत रहता हैं तथा उन्होंने अपनी षिक्षा संस्थाओं में शैक्षिक प्रयोग किए जिन्होंने उनको आदर्ष का सजीव प्रतीक बना दिया। टैगोर के अनुसार षिक्षा का मुख्य उद्देष्य पूर्ण जीवन की प्राप्ति के लिए मनुष्य का पूर्ण विकास करना। इस उद्देष्य का ध्यान में रखते हुए उन्होंने पाठ्यक्रम में विभिन्न प्रकार के अनेक विषयों को शामिल किया है। विषयः इतिहास, प्रकृति अध्ययन, भूगोल, साहित्य इत्यादि। क्रियाएंः नाटक, भ्रमण, बागवानी, क्षेत्रीय अध्ययन, प्रयोगषाला कार्य, ड्राइंग, मौलिक रचना इत्यादि, अतिरिक्त पाठ्यक्रम क्रियाएंः खेलकूद, समाज सेवा, छात्र स्वाषासन इत्यादि। टैगोर ने पाठ्यक्रम को विस्तृत बनाने का परामर्ष दिया है। उनके अनुसार पाठ्यक्रम को इतना व्यापक होना चाहिए कि बालक के जीवन के सभी पक्षों का विकास हो सके। टैगोर ने किसी निष्चित पाठ्यक्रम की योजना नहीं बनायी।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

42

पन्त, रेखा. "‘धुवस्वामिनी’ एवं अजातशत्रु नाटक में नारी चरित्र के विभिन्न पहलू ः एक दृष्टि". Humanities and Development 18, № 02 (2024): 58–63. https://doi.org/10.61410/had.v18i2.145.

Full text

Abstract:

प्रसाद जी हिन्दी साहित्य के प्रथम नाटककार थे जिन्होंने अपने ऐतिहासिक नाटकों मेंइतिहास और कल्पना का सुन्दर समन्वय कर निष्प्राण इतिहास में प्राणों का संचार किया। अपनी विशेषप्रतिभा से अतीत के दुर्भेद्य तहों में दबी भारतीय संस्कृति के उद्धार का सराहनीय प्रयास किया।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

43

Nitin, Shirale. "हिंदी नाटक में नारीवादी दृष्टिकोण: विश्लेषणात्मक विधि के माध्यम से एक अध्ययन". International Journal of Contemporary Research in Multidisciplinary 4, № 2 (2025): 01–04. https://doi.org/10.5281/zenodo.14983100.

Full text

Abstract:

यह शोधपत्र हिंदी नाटकों में नारीवादी दृष्टिकोण की विश्लेषणात्मक जांच करता है, जिसमें विविध कालखंडों में नारीवादी विचारों की प्रस्तुति और उनके सामाजिक प्रभावों का अध्ययन शामिल है। शोध में नाटकों के चयनित पाठ्यक्रम और विश्लेषणात्मक विधियों के माध्यम से, लेखकों की धारणाओं और समाज में महिलाओं के प्रति उनके दृष्टिकोण को समझा गया है। विशेष रूप से, नारीवादी दृष्टिकोण के संदर्भ में नाटकों की कथा, पात्र, और समाज के बीच संबंधों का विश्लेषण किया गया है। इस अध्ययन ने यह भी दिखाया है कि कैसे नाटकों में नारीवादी दृष्टिकोण ने महिलाओं के समाज में स्थान को पुनः परिभाषित किया है और उनके अधिकारों के लिए संघर्ष को उजागर किया है। शोध के परिणाम समाज में महिलाओं के स्थान की बेहतर समझ प्रदान करते हैं और नाटकों के माध्यम से सामाजिक जागरूकता में योगदान देने की क्षमता को दर्शाते हैं। इस प्रकार, यह शोध नारीवादी विमर्श में एक महत्वपूर्ण योगदान है, जिसे भारतीय साहित्यिक परंपरा में गहराई से समझने की आवश्यकता है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

44

न्यौपाने Neupane, सुभाषचन्द्र Subhashchandra. "राइटर अङ्कलको आर्थिक दुर्नियति र रश्मिको मनोविज्ञान". शोधसुधा Shodh Sudha 2, № 2 (2024): 108–21. http://dx.doi.org/10.3126/ss.v2i2.69314.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत लेख नाटककार गोपाल देवानको राइटर अङ्कल एकाङ्कीमा प्रस्तुत आर्थिक दुर्नियति र मनोविज्ञानको विश्लेषणमा केन्द्रित छ । २०७६ सालमा प्रकाशित प्रस्तुत एकाङ्की २०५० सालमा तत्कालीन राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा आयोजित नाटक महोत्सवमा प्रदर्शन गरिएको थियो । आरम्भ नाट्यसमूहरूद्वारा प्रदर्शित यस नाटकलाई दर्शक समूहद्वारा अत्यधिक मन पराइएको थियो । २०४६ सालको राजनैतिक आन्दोलनको पृष्ठभूमिमा लेखिएको यस एकाङ्कीमा नेपालमा लेखकहरूले केकस्तो आर्थिक दुर्नियति भोग्नुपर्छ भन्ने कुराको विश्लेषणका साथै बालमनोविज्ञानलाई केकसरी प्रस्तुत गरिएको छ भन्ने कुराको विश्लेषण यस लेखमा गरिएको छ । प्रस्तुत लेख तयारीका क्रममा प्राथमिक सामग्रीका रूपमा नाटककार गोपाल देवानको सन्तापको धून नाटक सङ्ग्रहभित्र समाविष्ट राइटर अङ्कल एकाङ्कीलाई लिइएको छ भने द्वितीयक सामग्रीका रूपमा यस एकाङ्की नाटकमाथि प्रकाश पारी लेखिएका लेखहरू तथा नियतिवाद र मनोवैज्ञानिक चिन्तनका बारेमा प्रकाश पारी लेखिएका सामग्रीहरूको उपयोग गरिएको छ । सामग्री विश्लेषणका क्रममा निगमनात्मक विधिअनुसार नियतिवाद र मनोविज्ञानका स्थापित सिद्धान्तका आधारमा व्याख्यात्मक र विश्लेषणात्मक विधिको प्रयोग गरी प्रस्तुत लेखलाई पूर्णता दिइएको छ । समाज परिवर्तनका संवाहक साहित्यकारहरूले समाजका अगाडि केकसरी निरीह भएर जीवन यापन गर्नुपर्छ र उनीहरूले आर्थिक अभावकै कारण केकस्तो अपमानपूर्ण व्यवहार सहेर अभिशप्त जीवन बाँच्न बाध्य हुनुपर्छ भन्ने कुरा प्रस्तुत गर्नुका साथै एउटी बालिकाको मनोविज्ञान सामाजिक व्यवहारले कसरी विचलित बनेको हुन्छ भन्ने कुराको विश्लेषणका माध्यमबाट यो एकाङ्की नियतिवाद र मनोविज्ञानमा आधारित समाजको ज्वलन्त कारुणिक चित्र हो भन्ने निष्कर्ष यस लेखको विश्लेषणबाट निकालिएको छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

45

घर्ती Gharti, दुर्गाबहादुर Durgabahadur. "गोविन्द बहादुर मल्ल ‘गोठाले’ को नाटयशिल्प". Pragya Darshan प्रज्ञा दर्शन 6, № 1 (2024): 89–95. http://dx.doi.org/10.3126/pdmdj.v6i1.67835.

Full text

Abstract:

प्रस्तुत अध्ययन गोविन्दबहादुर मल्ल ‘गोठाले’ को नाट्यशिल्पको अध्ययनमा केन्द्रित छ । ‘गोठाले’ नेपाली नाट्यसाहित्यका नवयुगका निर्माताका रूपमा देखापर्दछन् । उनले बालकृष्ण समले अँगालेको शेक्सपियरको सुखान्त र दुःखान्त नाट्यलेखन र गोपालप्रसाद रिमालको इब्सनेली परम्पराभन्दा अघि बढेर मनोविश्लेषणात्मक प्रवृत्तिको आरम्भ गरेको देखिन्छ । उनले एकाङ्की, तीन अङ्के नाटक र चार अङ्के नाटकको सिर्जना गरेका छन् । एकाङ्की र तीन अङ्के नाटकको रचना पाश्चात्य नाटकको प्रभावअनुरूप देखिन्छ तर चार अङ्के नाटकको विधान पूर्वीय एवं पाश्चात्य नाट्यपरम्पराभन्दा भिन्न रहेको छ । विषय प्रतिपादनका दृष्टिले उनका नाटक समस्यामूलक छन् । उनका नाटकमा प्रस्तुत समस्या लैङ्गिक, जातीय, आर्थिक र मनोवैज्ञानिक प्रकारका छन् । विशेषगरी उनका नाटकमा नारीसमस्यालाई प्रस्तुत गरिएको छ । त्यो इब्सेनेली नाट्यपद्धति अनुरूप छ । इब्सनेली नाट्यप्रवृत्तिलाई मनोविश्लेषणका साथ नेपाली नाटकमा प्रवेश गराउनु उनको मुख्य योगदान हो । कसिलो कथानक, संवादमा जोड, गतिशील पात्र, अन्तर्बाह्य परिवेशको उद्घाटन, वैचारिकता र प्रतीकात्मक प्रयोग उनका नाटकका मुख्य नाट्यशिल्प हो । उनको नाट्यशिल्पको अध्ययन पूर्वीय एवं पाश्चात्य नाट्यसिद्धान्तका आधारमा गर्न सकिन्छ । पूर्वीयपाश्चात्य साहित्य प्राचीन कालदेखि नै नाट्य लेखन र नाट्य चिन्तन थालिएको पाइन्छ । पूर्वमा भरतमुनि र पाश्चात्य जगत्मा अरिस्टोटल नाट्यचिन्तनका आदिगुरु हुन् । प्रस्तुत अध्ययनका लागि सामग्री सङ्कलन पुस्तकालयकार्यबाट गरिएको छ र सामग्रीको विश्लेषण गुणात्मक पद्धति र पाठात्मक विश्लेषण विधिमा गरिएको छ । प्रकृतवाद, अतियथार्थवाद र अस्तित्ववादको प्रभाव पनि उनको मनोविश्लेषणात्मक प्रयोगसँग जोडिएर आएको छ र त्यही ने ‘गोठाले’को नाट्यशिल्पको प्राप्ति हो भन्ने यस अध्ययनको निष्कर्ष छ ।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

46

Saini, Naresh Singh. "Role of Shakuntala in Abhijnan Shakuntalam written by great poet Kalidas in Sanskrit literature." RESEARCH REVIEW International Journal of Multidisciplinary 9, no. 5 (2024): 301–5. http://dx.doi.org/10.31305/rrijm.2024.v09.n05.036.

Full text

Abstract:

This gradual development of Shakuntala's character as a heroine is very natural. At the end of the play, the sacrifice of life was completed with the union of co-wife, good husband and good man. This is the ultimate ideal of human life. At the center of achieving this ultimate ideal, the character of ideal heroine Shakuntala is present everywhere. All the events have happened around this. In fact, the portrayal of Shakuntala is a picture of extremely joyful sweetness. Shakuntala's simplicity is mature, serious and permanent in crime, sorrow, knowledge, patience and forgiveness. We get a glimpse of her motherhood in the ashram of sage Marich. Where the entire love of her heart overflows for her son, thus Kalidas has given a bright and unique character to the world literature by portraying Shakuntala as the living embodiment of affection, cordiality, modesty, femininity, decency, compassion and motherhood. Shakuntala has been described in this world famous drama Abhigyan Shakuntalam by the great poet Kalidas. Abstract in Hindi Language: नायिका के रूप में शकुंतला के चरित्र का यह क्रमिक विकास परम स्वाभाविक है। नाटक के अंत में सपत्नी, सदपत्य तथा सत्पुमान् तीनों के सम्मिलन से जीवन यज्ञ पूर्ण हो गया। यही मानवजीवन का चरम आदर्श है। इस चरम आदर्श की प्राप्ति के केंद्र में आदर्श नायिका शकुंतला का ही चरित्र सर्वत्र विद्यमान है। इसी के इर्द-गिर्द सारी घटनाये घटी हैं। वस्तुतः शकुंतला का चित्रण अत्यंत हर्षित करने वाली मधुरिमा का चित्र है। शकुंतला की सरलता अपराध में, दुःख में, अभिज्ञता में, धैर्य में और क्षमा में परिपक्व है, गंभीर है और स्थायी है। मारीच ऋषि के आश्रम में हमें उसके मातृत्व की झलक मिलती है। जहां उस के हृदय का समग्र प्रेम पुत्र के लिए उमड़ पड़ता है इस प्रकार कालिदास ने शकुंतला को स्नेह, सौहार्द, लज्जा, नारीत्व, शालीनता और करूणा तथा मातृत्व की साक्षात् प्रतिमा के रूप में अंकित करके विश्व- साहित्य को एक पवन, समुज्ज्वल और अनुपम चरित्ररत्न प्रदान किया है। यह नाटक अभिज्ञान शाकुंतलम में महाकवि कालिदास के द्वारा यह विश्व प्रसिद्ध नाटक में शकुंतला का वर्णन किया गया है। Keywords: मानवजीवन, चरित्र, स्नेह, सौहार्द

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

47

Magan, Parmar. "हिन्दी उपन्यास में पद्यः प्रयोग और सार्थकता". RESEARCH REVIEW International Journal of Multidisciplinary 03, № 09 (2018): 19–21. https://doi.org/10.5281/zenodo.1409056.

Full text

Abstract:

उपन्यास एक गद्य-विधा है। कहानी, नाटक, आत्मकथा आदि भी गद्य-विधाएँ हैं। गद्य की इन सभी विधाओं का अपना अनोखा रुप हैं, अलग-अलग लाक्षणिकताएँ हैं। यही लाक्षणिकताएँ और स्वरुप गद्य की इन विधाओं को एक-दूसरे से भिन्न करती हैं। कभी कभी इन विधाओं का एक-दूसरे में थोड़ा-बहुत मेलजोल भी हो जाता हैं। ज्यादातर ऐसा उपन्यासों के बारे में होता हैं। इसीलिए उपन्यास को एक ‘बहुआयामी विधा’ माना जाता है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

48

डा, ॅ. किन्श ुक श्रीवास्तव, та गुप्ता सुयंका. "स ंगीत क े प्रचार- प्रसार में स ंचार माध्यमा ें की भ ूमिका". International Journal of Research - GRANTHAALAYAH Innovation in Music & Dance, January,2015 (2017): 1–3. https://doi.org/10.5281/zenodo.885855.

Full text

Abstract:

नाटक और रंगमंच सम्भवतः मनुष्य जाति का पहला आ ैर सदिया ें तक एकमात्र सशक्त एवं जीवन्त जन-माध्यम रहा है। बदलते ह ुए समय आ ैर समाज क े साथ-साथ इसके स्वरूप एवं सरोकार भी लगातार बदलते रह े। प ्राचीन काल में शास्त्रीय रंगमंच राज्याश्रित था आ ैर लोक-रंगमंच जनाश्रित। मध्यकाल में, मुसलमान-मुगल शासकों ने कलाओं क े लगभग सभी रूपों का खूब विकास आ ैर विस्तार किया। समय आ ैर समाज क े परिवर्तन से अभिव्यक्ति माध्यम आ ैर साहित्य एवं कलाओं क े स्वरूप भी बदलते ह ै ं। आध ुनिक काल में विज्ञान ने अभूतप ूर्व प ्रगति की। नए-नए आविष्कार हुए। प्रि ंटिंग प ्रेस ने साहित्य को जन-सुलभ बनाने और सूचना-संचार क े माध्यम क े रूप में अपार सफलता प ्राप्त की। अखबारों ने अफवाहों का े प ्रामाणिक सूचनाओं में बदल दिया आ ैर हमारे स्वतंत्रता-संग्राम में जनान्दोलन प ैदा करने में अत्यंत महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। पि ्रंटिंग प ्रेस के बाद कैमरा या फिल्म-विज्ञान का बह ुत बड़ा चमत्कार सिद्ध ह ुआ। बीसवीं सदी क े पहले दशक क े मूक-फिल्मों क े दौर में कथा-फिल्मों क े निर्मा ण क े साथ ही सिनेमा का नाटक से गहरा रिश्ता जुड़ा। अधिकांश आरंभिक फिल्में अनेक पारसी नाटकों का लगभग ज्यों-का-त्यों फिल्मांकन भर थी। चा ैथे दशक तक की कई फिल्में या तो नाटकों पर आधारित थीं या पारसी थियेटर की अतिनाटकीयता-अतिरंजना से प्रभावित थी ं।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

49

गुणरत्न, धर्मपाल कांबळे, та प्रवीण एस. बनसोड डॉ. "शाश्वत विकासासाठी मराठी साहित्याची योगदान: एक अभ्यास". International Journal of Advance and Applied Research S6, № 18 (2025): 376–78. https://doi.org/10.5281/zenodo.15251029.

Full text

Abstract:

शाश्वत विकास म्हणजे पर्यावरणीय, आर्थिक आणि सामाजिक घटकांचा समतोल साधणे. या संदर्भात मराठी साहित्याची भूमिका महत्त्वाची आहे. मराठी साहित्याने आपल्या काव्य, कथा, निबंध, नाटक आणि इतर साहित्यिक रूपांमधून शाश्वत विकासाच्या मूलभूत तत्त्वांचा प्रचार केला आहे. यामुळे समाजात जागरूकता निर्माण झाली आहे आणि विकासाच्या संदर्भात नवनवीन विचार उपस्थित झाले आहेत. शाश्वत विकास म्हणजे असा विकास जो वर्तमान आणि भावी पिढ्यांच्या गरजा पूर्ण करताना पर्यावरण, सामाजिक न्याय आणि आर्थिक समृद्धी यांचा समतोल राखतो. विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि पर्यावरणपूरक दृष्टिकोन यांचा योग्य उपयोग करून आपण शाश्वत विकास साधू शकतो.

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

50

निशा, माहौर. "प्राचीन भारतीय ग्रन्थ में चित्रकला उल्लेख". International Journal of Research - Granthaalayah 7, № 11(SE) (2019): 252–56. https://doi.org/10.5281/zenodo.3592634.

Full text

Abstract:

प्राचीन भारतीय ग्रन्थों में चित्रकला से सम्बन्धित नियमों का उल्लेख विस्तृत रूप से मिलता है जिसमें काव्य, नाटक, महाकाव्य, पुराण, उपनिषद् व विभिन्न विषयों के ग्रन्थों द्वारा भारतीय चित्र लेखन की प्राचीन परम्परा व सांस्कृतिक विधियों एवं जनमानस में उनकी लोकप्रियता का वर्णन मिलता है। इसके अतिरिक्त कुछ ऐसे ग्रन्थ भी हैं, जिनमें स्वतन्त्र व व्यापक रूप से चित्रकला की व्याख्या विस्तार रूप से की गयी है। उदाहरण स्वरूप विष्णुधर्मोत्तर पुराण मार्कण्डेय द्वारा रचित इस ग्रन्थ में 269 अध्याय हैं। जिसके अन्तर्गत तीसरे खण्ड में संस्कृत विषयों में विशेषकर ललित कलाओं के लिये सर्वाधिक महत्वपूर्ण हैं। जिसमें अध्याय 1 से लेकर 118 तक कला के बारे में बताया गया है। इसी ग्रन्थ में 35 से 43 तक नौ अध्याय चित्रसूत्र के हैं। यह बहुत चर्चित व सर्वाधिक उल्लेखनीय एवं बहुचर्चित हैं। जिसमें चित्रकला से सम्बन्धित विस्तृत जानकारी दी गयी है, जो इससे पहले अन्य किसी ग्रन्थ में नहीं मिलती। इसी तरह से महाकाव्य, रामायण, महाभारत में चित्रशालाओं, महलों, रथों पर चित्रकारी का वर्णन मिलता है व महान नाटकार भाष ने अपने तीन नाटकों स्वप्नवास वदत्तम्, प्रतिज्ञा योगंधरायण तथा दूतवाक्य में चित्रों के बारे में बताया है। इसके अलावा अभिलषितार्थ चिन्तामणि, मानसार, समंरांगण सूत्रधार जैसे ग्रन्थों में भी चित्रकला का उल्लेख किया गया है। इन प्राचीन भारतीय ग्रन्थों के माध्यम से ही आज चित्रकार कलाकृतियों का अध्ययन सूक्ष्मरूप से करने में सक्षम हो सका है। अर्थात् इन ग्रन्थों में चित्र से सम्बन्धित नियमों का पालन अजन्ता, मुगल, राजस्थान के लघु चित्रों में देखा जा सकता है। इन नियमों का पालन करते हुये ही चित्रकार अपनी कलाकृतियों में सामंजस्य, सन्तुलन व सहयोग, प्रभाविता जैसे भावों को आत्मसात करते हुये अपनी कलाकृति को अभिव्यक्त कर पाने में समर्थ हो सके हैं। जिसका उदाहरण बंगाल स्कूल व कलकत्ता के कलाकारों द्वारा बनायी कलाकृतियों में देखा जा सकता है।

APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles

Journal articles on the topic 'नाटक।'

Create a spot-on reference in APA, MLA, Chicago, Harvard, and other styles