Relevant bibliographies by topics / बाहुल्य / Journal articles
To see the other types of publications on this topic, follow the link: बाहुल्य.

Journal articles on the topic 'बाहुल्य'

Author: Grafiati
Published: 7 June 2025
Last updated: 16 July 2025

Create a spot-on reference in APA, MLA, Chicago, Harvard, and other styles

Select a source type:

Consult the top 34 journal articles for your research on the topic 'बाहुल्य.'

Next to every source in the list of references, there is an 'Add to bibliography' button. Press on it, and we will generate automatically the bibliographic reference to the chosen work in the citation style you need: APA, MLA, Harvard, Chicago, Vancouver, etc.

You can also download the full text of the academic publication as pdf and read online its abstract whenever available in the metadata.

Browse journal articles on a wide variety of disciplines and organise your bibliography correctly.

1

तिमल्सेना Timalsena, शिवप्रसाद Shivaprasad. "कक्षा दसको नेपाली पाठ्यपुस्तकमा उखानटुक्काको प्रयोग Kakshya Dashko Nepal;i pathyapustakma Ukhantukkako Prayog". Tribhuvan University Journal 35, № 2 (2020): 173–89. http://dx.doi.org/10.3126/tuj.v35i2.36202.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेखमा कक्षा दसको नेपाली भाषा पाठ्यपुस्तकमा प्रयुक्त उखानटुक्काहरूसङ्कलन गरी तिनको प्रयोग सन्दर्भ, अर्थ तथा प्रयोगको औचित्य र उपयुक्तताको निर्धारणगरिएको छ । गुणात्मक ढाँचामा संरचित यस लेखमा तथ्याङ्क सङ्कलन पुस्तकालयीयअध्ययन र तथ्याङ्कको विश्लेषण वर्णनात्मक विधिबाट गरिएको छ । अध्ययनको प्राथमिकस्रोतका रूपमा कक्षा दसको नेपाली पाठ्यपुस्तकलाई लिइएको छ । निर्धारित पाठ्यपुस्तकबाटउखानटुक्काहरू सङ्कलन गरी तिनको विवरणात्मक प्रस्तुति, प्रयोग सन्दर्भ र अर्थलाईतालिकामा प्रस्तुत गरिएको छ भने तालिकाको व्याख्या विश्लेषणबाट निष्कर्षमा पुगिएको छ ।निर्धारित पाठ्यपुस्तकमा जम्मा चौहत्तरओटा उखानटुक्का प्रयोग भएका छन् । जसमाउखान नौओटा र टुक्का पैँसट्ठीओटा रहेका छन् । यस अध्ययनबाट अधिकांश उखानहरूवाक्यात्मक प्रकृतिका रहेका, व्रिmयायुक्त टुक्काको बाहुल्य रहेको, उखानको सङ्ख्या न्यून रहेको तथा केही टुक्काहरू जटिल प्रकृतिका भएको निष्कर्ष निकालिएको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
2

झा, एस एन, та कुमुदनी कुमुदनी. "छ.ग. महिला कोष की योजनाओं महिलाओं के आर्थिक विकास में योगदान छ.ग. राज्य के विषेष संदर्भ में". Journal of Ravishankar University (PART-A) 25, № 1 (2021): 36–42. http://dx.doi.org/10.52228/jrua.2019-25-1-5.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत अध्ययन छत्तीसगढ़ राज्य में छ.ग. महिला केाष की योजनाओं का महिलाओं पर प्रभाव का एक वाणिज्य षास्त्रीय अध्ययन है। अध्ययन हेतु छत्तीसगढ़ राज्य के 05 जिलों उत्तर से सरगुजा, तथा रायगढ़ मध्य छ.ग से रायपुर, पष्चिम से राजनांदगांव, दक्षिण पष्चिम से बालोद जिले का चुनाव किया गया है। इन जिलों के चुनाव का कारण अध्ययन को समान प्रतिनिधित्व देना रहा है। सरगुजा तथा राजनांदगांव जनजाति बाहुल्य जिला है वहीं मध्य में स्थित रायपुर षिक्षा की दृष्टि से सम्पन्न जिला है। बालोद तथा रायगढ़ जिले में सामान्य तथा अन्य पिछड़ा वर्ग की बहुलता है। इस प्रकार अध्ययन के माध्यम से यह ज्ञात करने का प्रयास किया गया है कि छ.ग. महिला केाष की योजनाओं का सभी वर्ग के महिलाओं के आर्थिक विकास में किस प्रकार की भूमिका रही है।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
3

यादव, अंजली, та एस एल गजपाल. "विशेष पिछड़ी जनजाति बैगा मे शिक्षा की समस्या का एक अध्ययन: छत्तीसगढ़ राज्य के कबीरधाम जिले के विशेष सदंर्भ में". Journal of Ravishankar University (PART-A) 25, № 1 (2021): 10–14. http://dx.doi.org/10.52228/jrua.2019-25-1-2.

Full text
Abstract:
प्रस्तूत शोध अध्ययन छत्तीसगढ़ राज्य के विषेष पिछड़ी जनजाति बैगा मे शिक्षा की समस्या पर आधारित है। अध्ययन कबीरधाम जिले के बोड़ला विकासखण्ड़ के 7 बैगा बाहुल्य ग्रामो पर केन्द्रित है। अध्ययन मे दैव निर्दषन के माध्यम से चयनित 277 बैगा परिवारो मे षिक्षा की समस्या को ज्ञात करने का प्रयास किया गया है। अध्ययन मे तथ्यो का संकलन हेतू साक्षात्कार अनुसूची उपकरण तथा मुख्य रूप से केन्दिªत साक्षात्कार तथा समूह साक्षात्कार प्रविधि के माध्यम से किया गया है। षोध अध्ययन से प्राप्त तथ्य यह दर्षाता है कि केन्द्र व राज्य सरकार के तमाम प्रयत्नों के बाद भी बैगा जनजाति मे शिक्षा की स्थिति चिंताजनक है । अध्ययन क्षेत्र मे षिक्षा से जुड़ी अनेक कार्यक्रमो के लागु होन के बाद भी बैगा लोगो मे व्याप्त उदासीनता तथा षिक्षण संस्थाओ मे मूलभूत सुविधाओं की कमी के कारण शैक्षणिक विकास की गति बेहद धीमी है।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
4

Sharma, Mukunda. "रूपन्देही जिल्लाका थारू समुदायमा प्रचलित सीताविवाह लोकनाटकका पात्रको भूमिकागत विश्लेषण". Prajnik Bimarsha प्राज्ञिक विमर्श 6, № 12 (2024): 83–91. http://dx.doi.org/10.3126/pb.v6i12.70502.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेख रूपन्देही जिल्लाका थारू समदुायमा प्रचलित सीताविवाह लोकनाटकका पात्रको भूमिकागत विश्लेषणमा केन्द्रित छ । रूपन्देही जिल्ला हालको राज्य संरचनाअनुसार लुम्बिनी प्रदेशअन्तर्गत तराई भूभागमा पर्ने एउटा प्रशासनिक क्षेत्रको नाम हो । यस जिल्लामा विभिन्न समुदायको बसोबास रहेको छ तापनि सांस्कृतिक सम्पन्नता र निरन्तरताका दृष्टिले थारू समुदाय नै मुख्य पर्दछ । यस समुदायको आफ्नै भाषा, संस्कृति, रीतिरिवाज, परम्परा, साहित्य र लोकसाहित्य छ । लोकसाहित्यका विभिन्न विधाहरू यस समुदायमा प्रचलित देखिन्छन् जसमध्ये सीताविवाह लोकनाटक पनि पर्दछ । यसको विषयवस्तु रामकथासँग सम्बन्धित रहेको छ जसको प्रस्तुति थारू संस्कृतिअनुसार स्थानीय थारू भाषामा नै गर्ने गरिन्छ । यस नाटकको प्रस्तुति साजसज्जायुक्त मञ्चमा गाथा गायक र वाद्यवादक टोली एकातर्फ र अभिनयकर्ता पात्रहरू भूमिका अनुकूलकै पहिरनमा सजिई गीत, कविता, मुक्तक तथा गद्य र संवादका माध्यमबाट गरिन्छ । त्यसैले यसमा पात्रहरूको बाहुल्य पाइन्छ । यी पात्रहरूलाई विभिन्न आधारमा विश्लेषण गर्न सकिन्छ तापनि यस आलेखमा भने पात्रको भूमिकाका आधारमा भूमिकागत विश्लेषण गरिएको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
5

रमेश Ramesh प्रभात Prabhat. "किसानप्रेमीको ‘चेतना’ खण्डकाव्यमा प्रतिध्वनित दलित चेतना [Dalit consciousness echoed in the ‘consciousness’ fragment of Kisanpremi]". BMC Journal of Scientific Research 4, № 1 (2021): 106–14. http://dx.doi.org/10.3126/bmcjsr.v4i1.42274.

Full text
Abstract:
किसानप्रेमी (२०१९) नेपाली कविताकाव्यका क्षेत्रमा क्रियाशील स्रष्टा हुन् । आफू स्वयम् उत्पीडित वर्गमा जन्मी हुर्किएका हुनाल उनका रचनामा उत्पीडनको स्वर तीब्र रूपमा मुखरित भएको पाइन्छ । हिन्दू धर्मावलम्बीको बाहुल्य भएको नेपाली समाजमा दलितका नाममा निकै विभेद हुने गरेको भेटिन्छ । मूलतः दलित भनिएको सम्प्रदाय नेपाली समाजका प्रायः सबै भूगोल र परिवेशमा पाइन्छ । नेपालका मधेस, पहाड, हिमाल र राजधानी सहरका रूपमा परिचित काठमाडौँ उपत्यकामा समेत दलितहरूका उपस्थिति, अस्तित्व र पहिचान फेला पार्न सकिन्छ । दलितले भोग्नु परेका अवस्था र दलनका विरुद्ध उठ्ने प्रतिरोधी भावना न वास्तवमा दलित चेतना हो । समाजमा जहिलेदेखि दलनको सुरुवात भयो, त्यतिबेलादेखि नै दलनका विरुद्ध आवाज उठ्ने गरेका भए पनि त्यो आवाज सम्बन्धित निकायसम्म पुग्न नसकेकाले त्यत्तिकै बिलाएको थियो । नेपालमा दलनविरुद्ध छिटफुट रूपमा उठ्ने गरेको त्यस्ता आवाज वि.सं. २०६४ मा गणतन्त्र आएपछि भने निकै सशक्ततापूर्वक अगाडि बढेको पाइन्छ । हिजोआज मानव मानवका बीचमा जातका आधारमा हुने छुवाछुतजस्ता भेदभावजन्य व्यवहार विरुद्धको आवाज बुलन्द हुन थालेको छ । कवि किसानप्रेमीको चेतना खण्डकाव्य पनि नेपाली समाजका यस्तै दलितका पक्षमा आवाज उठाउँदै रचित मानवतावादी खण्डकाव्य हो । यसर्थ यहाँ दलित चेतनालाई आधार बनाएर उक्त खण्डकाव्यको विश्लेषण गरिएको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
6

थापामगर Thapamagar, रामबहादुर Ram Bahadur. "माओवादी जनयुद्ध र आदिवासी जनजातिका मुद्दा". Samaj Anweshan समाज अन्वेषण 2, № 2 (2025): 130–40. https://doi.org/10.3126/anweshan.v2i2.74201.

Full text
Abstract:
माओवादी जनयुद्ध नेपाली राजनीतिको ऐतिहासिक सङ्घर्ष हो । यसको सुरुवात आदिवासी भूगोलबाट भयो । जनयुद्धको प्रारम्भमै रुकुम, रोल्पा, सिन्धुली, गोरखाजस्ता मगर आदिवासी जनजाति बाहुल्य जिल्लामा तीव्र हुँदै गयो । तनहुँ, स्याङ्जा, गुल्मी, अर्धाखाँची, पाल्पा, रुकुम पूर्वी\पश्चिम र रोल्पा आदिवासी मगरको ऐतिहासिक भूमी मगरात हो । जनयुद्ध घोषणाको समय आदिवासी जनजाति नेताहरू रामबहादुर थापा (बादल), लोकरन्द्र बिष्टमगर (अभ्यास) र देव गुरुङ (कान्छा बहादुर) केन्द्रीय समितिमा थिए । जनयुद्धमा आदिवासी जनजाति सहभागिता नेपाली राजनीतिको महत्त्वपूर्ण पाटो हो । जनयुद्धले सुरुदेखि नै आदिवासी जनजाति सवाललाई नेकपा (माओवादी) ले नीतिगत रूपमा सम्बोधन गर्यो । आदिवासी जनजातिको समानुपातिक समावेसिता र पहिचानको सवालमा स्वायत्त राज्यको अवधारणा र प्रयोग जनयुद्धको नीति बनायो । अन्तरिम संविधान (२०६३) अनुसार अन्तरिम व्यवस्थापिकामा माओवादीबाट आदिवासी जनजातिको समानुपातिक प्रतिनिधित्व भयो । संविधानसभा (२०६४) मा आदिवासी जनजातिको प्रत्यक्ष, समानुपातिक दुवै निर्वाचन प्रणाली र मनोनितबाट जनसंख्याको अनुपातमा पूर्ण समानुपातिक प्रतिनिधित्व भयो । संविधानसभा (२०६४) मा ६०१ मध्ये ३५.७% (२१५) आदिवासी जनजाति सभासदको पूर्ण समानुपातिक प्रतिनिधित्व थियो । हालको संसद र प्रदेशसभामा आदिवासी जनजातिको प्रतिनिधित्व ३०% प्रतिशत छ । संविधान (२०७२) अनुसार राज्यका विभिन्न अङ्कमा समावेशी समानुपातिक प्रतिनिधित्वको व्यवस्था र आदिवासी जनजाति पहिचान र सङ्घीयता, धर्म निरपेक्षता र समानुपातिक समावेशीता जनयुद्धको परिणाम हो ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
7

Gautam, Dharma Raj. "आठराई गाउँपालिका भित्रका जातीय संस्कृति". Pranayan प्रणयन 25, № 7 (2025): 33–41. https://doi.org/10.3126/pranayan.v25i7.78146.

Full text
Abstract:
नेपाल बहुभाषी, बहुजाति र बहुसंस्कृतिको साझा फूलबारी हो । सबै जातजातिले आआनो भाषा र संस्कार मान्ने छुट नेपालको कानुनले स्पष्ट किटान गरेको छ । तेह्रथुमका दुई नगरपालिका र चार गाउँपालिकामध्ये आठराई गाउँपालिका पनि एक हो । लिम्बू जातिको बाहुल्य रहेको आठराई गाउँपालिकामा अन्य जातिका मानिसको पनि बसोबास रहेको छ । यस लेखमा आठराई गाउँपालिकाभित्र बसोबास गर्ने मुख्य जातिका प्रमुख संस्कृतिको चिनारी गराउने प्रयास गरिएको छ । यस लेखमार्फत् हाम्रा पितापुर्खाहरुले प्रचलनमा ल्याएका संस्कारहरुमध्ये आठराई गाउँपालिकामा के कस्ता संस्कार र सँस्कृति जीवित छन् ? ती संस्कृति कुन कुन जातिले कसरी अनुसरण गरेका छन् ? यसलाई संरक्षण् गर्न के गर्नुपर्दछ ? जस्ता समस्यामा केन्द्रीत रही प्रस्तुत आलेखमा क्षेत्रीय अध्ययन पद्धतिलाई सामग्री सङ्कलन्को मुख्य स्रोत बनाइएको छ । आठराईका लोकसाहित्य र संस्कृतिका जानिफकार व्यक्तिहरुसँग प्रत्यक्ष भेट गरी तथ्य सामग्री सङ्कलन गर्नुका साथै पुस्तकालयीय अध्ययनलाई पनि सामग्री सङ्कलनको आधार बनाइएको छ । आठराई गाउँपालिकाका भित्रका विभिन्न जातजातिका प्राचीन संस्कृति पनि पाश्चात्य संस्कृतिको प्रभाव अनि हालका युवा युवतीहरुको अङ्गेजी वा अन्य भाषामा अध्ययन गर्नुपर्ने बाध्यताका कारण यहाँको आनो संस्कृति लोप हुने अवस्थामा रहेको छ । हाम्रा संस्कृति हाम्रा सम्पत्ति भएका कारणले यी संस्कृति जोगाउन स्थानीय पाठ्यक्रममा यी संस्कार संस्कृतिसँग सम्बन्धित पाठ्यविषयलाई सैद्धान्तिक र व्यवहारिक (प्रयोगात्मक) अनिवार्य वनाउन आवश्यक देखिन्छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
8

Shrestha, Rabin. "थिमिया कुमाः बिनां". Historical Journal 16, № 1 (2025): 158–67. https://doi.org/10.3126/hj.v16i1.76380.

Full text
Abstract:
थिमि भक्तपुर जिल्ला दुने दुनेया प्यंगू नगरपालिकामध्ये मध्यपुर थिमि नगरपालिका नं छगू खः । चाया ज्या थलबल दय्कीम्ह मनूयात ‘कुमाः’ धाइ । कुमाःयात संस्कृतं ‘प्रजापति’ धाइ । कुमाःत येँ, यल ख्वप, थिमिइ दु । थ्व अध्ययनय् थिमिया कुमाःया बिनांया जक अध्ययन जूगु दु । ‘बिनां’या अर्थ विशेषनाम खः । येँ, यलया नेवाःतसें ‘कुनां’ धाइ । ख्वपया नेवाःतसें ‘बेनां’ वा ‘बिनां’ धाइ ‘कुनां’ अङ्ग्रेजीया ‘टोटेम’लिसे नं ज्वःमलाः, खस समाजया उपथर लिसे नं ज्वःमलाः । मध्यपुर थिमि नगरपालिका थीथी नेवाः समुदायया बाहुल्य दूगु क्षेत्र खः । स्थानीय मनूतय्सं थःगु बिनांया अर्थ नं मथुल । थिमिया कुमाःतय्सं थःगु पहिचान नं मदय्का च्वनेमाल । थ्व अध्ययनया नितिं बिनांया अर्थ छु ? थ्व छु गथे छ्यली ? व बिनांलिसे स्वाःगु सांस्कृतिक, धार्मिक सम्वन्ध छु गन दु ? धैगु मु समस्या जुल । थ्व अध्ययनं बिनां, बिनांया आक्षरिक बनोट, आक्षरिक अर्थ व प्रायोगिक अर्थ न्हेब्वःगु दु । लिसें माः थाय् बिनालिसे स्वापू दूगु सांस्कृतिक, सामाजिक, ऐतिहासिक विषयवस्तुया नं व्याख्या जूगु दु । थुकियात भाषिक पहिचान धाइ । थ्व अध्ययनया भौगोलिक क्षेत्र मध्यपुर थिमि नगरपालिकाया १ निसें ९ वडा दुनेया कुमाः समुदाययात काःगु दु । थ्व अध्ययनया नितिं माःगु सामग्री विशेष यानाः ओमकारेश्वर श्रेष्ठजु पाखें साभार काःगु दु । मगाःगु मचाःगु क्षेत्रयार्य यानाः नं मुंकुगु दु । अथे हे पुस्तकालयका सामग्री नं छ्यःगु दु । थिमिया कुम्हाःत थःगु देया रक्षा थःम्ह हे यानाः छेँया नितिं माःगु हलंज्वलं व नसात्वँसा नं थःम्ह हे उत्पादन याइपिं स्वावलम्बी, आर्थिक अवस्था बल्लापिं वर्ग धैगु उलाक्यंगु दु ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
9

भट्टराई Bhattarai, रामचन्द्र Ramchandra. "एक्लो उपन्यासका पात्रहरुको शैलीवैज्ञानिक आधारमा चरित्रचित्रण". Journal of Janta Multiple Campus 3, № 1 (2024): 99–108. http://dx.doi.org/10.3126/jjmc.v3i1.66111.

Full text
Abstract:
एक्लो उपन्यासका पात्रहरूको शैलीवैज्ञानिक आधारमा चरित्रचित्रण शीर्षकको प्रस्तुत लेखमा उपन्यासकार बुद्धिसागररचित एक्लो उपन्यासमा प्रयुक्त पात्रहरूको शैलीवैज्ञानिक मान्यताका आधारमा चरित्रचित्रण गरिएको छ । पात्रहरूको चरित्रचित्रण÷विश्लेषण गर्ने क्रममा शैलीवैज्ञानिक पद्धति अवलम्बन गरिएको छ । प्रस्तुत उपन्यासमा प्रयुक्त प्रमुख तथा सहायक पात्रहरूको चरित्रचित्रण गर्नु यस अनुसन्धानमूलक लेखको मुख्य उद्देश्य रहेको हुनाले अनुसन्धानलाई सोही दिशातर्फ केन्द्रित गरिएको छ । सामग्री सङ्कलनका क्रममा यस लेखलाई आवश्यक पर्ने प्राथमिक सामग्रीका रूपमा एक्लो उपन्यासलाई लिइएको छ भने अनुसन्धानको सैद्धान्तिक आधार निर्माणका लागि अन्य द्वितीयक प्रकारका सामग्रीहरू जस्तै( विभिन्न लेखकका प्रकाशित कृति, अप्रकाशित शोधग्रन्थ, अनुसन्धानमूलक जर्नल तथा पत्रपत्रिकामा प्रकाशित लेखरचनाहरू पुस्तकालयीय स्रोतबाट लिइएको छ । यस लेखको प्रस्तुतीकरणमा वर्णनात्मक विधिको प्रयोग गरिएको छ । प्रस्तुत लेखमा पात्रहरूको वर्गीकरण लैङ्गिक, कार्य वा भूमिका, प्रवृत्ति, स्वभाव, जीवनचेतना, आसन्नता तथा आबद्धताका आधारमा गरी विश्लेषणसहित चरित्रचित्रणलाई तार्किक पुष्टि गरिएको छ । एक्लो उपन्यास श्रीको कथा हो । ऊ विसङ्गतिवादी पात्र हो । बहुपात्रीय उपन्यासका रूपमा रहेको प्रस्तुत कृतिको प्रमुख पात्र श्री (सिरी) का माध्यमबाट सहरको लाखौंको भीडमा पनि मानिस अस्तित्वविहीन र एक्लो हुन्छ भन्ने देखाइएको छ । विवेच्य उपन्यासमा गौण, मञ्चीय, अनुकूल, वर्गीय र मुक्त पात्रहरूको बाहुल्य रहेको पाइन्छ । यहाँ विश्लेषण गरिएका पात्रहरूमध्ये प्रमुख, सहायक, बद्ध, प्रतिकूल र नेपथ्य पात्रको सङ्ख्या कम छ । शैलीवैज्ञानिक वर्गीकरणका आधारमा एक्लो उपन्यासका पात्रहरू केकस्ता छन् भन्ने कुरा यस अध्ययनको मूल अनुसन्धान प्रश्न हो भने यो उपन्यासका पात्रहरूको शैलीवैज्ञानिक आधारमा चरित्रचित्रण गर्नु यसको उद्देश्य हो । निष्कर्षतः पात्र प्रयोगका दृष्टिले प्रस्तुत उपन्यास उत्कृष्ट ठहरिएको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
10

दाहाल Dahal, दुर्गाप्रसाद Durga Prasad. "अदालतमा प्रयोग हुने नेपाली भाषा {Nepali Language Used in Court}". Mangal Research Journal 4, № 01 (2023): 85–98. http://dx.doi.org/10.3126/mrj.v4i01.61723.

Full text
Abstract:
यसमा अदालतको फैसलामा प्रयोग भएको नेपाली भाषाको अध्ययन भएको छ । अदालतको फैसलामा प्रयोग हुने भाषाका सन्दर्भमा रहेका समस्या र सुधारका विषयमा समेत यसमा महत्वपूर्ण सुझाब प्रस्तुत गरिएको छ । यस प्रकारको अध्ययनले नेपाली भाषाको प्रयोजनपरक अध्ययनका साथै जनताले न्याय पाउने अधिकारलाई पनि सहज बनाउने परिवेशको सिर्जना हुनेछ । अदालतको मुद्दाको फैसलामा प्रयोग भएका शब्दहरूको स्रोतगत अध्ययन गर्नु, अदालतमा मुद्दाको फैसलामा प्रयोग भएका शब्दहरूको निर्माण प्रक्रिया पहिचान गर्नु र अदालतका मुद्दाको फैसलामा भएका वाक्यहरूको गठन अध्ययन गर्नु महत्वपूर्ण हुन्छ । अदालतमा मुद्दाको फैसलामा प्रयोग भएका भाषाको स्रोत, निर्माण र वाक्यगठन सम्बन्धमा मुद्दाका फैसलामा फाइल अध्ययन गरी तथ्याङ्क सङ्कलन गरिएको छ । कानुनी नेपाली भाषामा लामो वाक्यमात्र नभई वाक्यगठनमा व्याकरणका नियमलाई पनि बेवास्ता गरिएको हुन्छ । यस्ता लेखाइमा अशुद्धता र प्रस्तुतिगत स्पष्टताको अभाव हुन्छ । यस्ता लेखनमा वाक्य पनि क्लिष्ट रहेका हुन्छन् । अदालतमा प्रयोग हुने नेपाली भाषामा संस्कृत, अरबी, फारसी, तुर्की आदि भाषाका शब्दहरूको बाहुल्य पाइन्छ । अदालती भाषामा पुरातन लेखनशैली पाइन्छ । यसमा पूर्णबिरामको सट्टा अल्पविराम चिह्न प्रयोग गरी वाक्य अस्वाभाविक रूपमा लम्ब्याउने र शुद्धताको बेवास्ता गर्ने गरेको देखिन्छ । अदालती लेखनमा अत्यन्त लामो प्रस्तुति गरिने भएकाले एउटै कुरा दोहरिएको हुन्छ । अदालती भाषाको यस प्रकारको पुनरावृत्तिलाई हटाउदै प्रस्तुतिलाई आवश्यकता अनुसार सङ्क्षिप्त बनाउनुपर्ने हुन्छ । यस प्रकारका लेखनमा कतिपय अनावश्यक तथ्यसमेत उल्लेख हुनाले प्रस्तुति लामो र भद्दा बन्नपुग्छ । यसका लागि यस्ता लेखनमा आवश्यक तथ्यहरू मात्र उल्लेख गरिनुपर्छ भन्ने कुरालाई मनन गर्नुपर्छ । अदालतमा प्रयोग हुने लेखनका लामो वाक्य आम अभ्यासको प्रचलनका रूपमा रहेको छ । यस प्रकारको प्रचलनलाई हटाई छोटा वाक्यहरूको प्रयोग गर्नु आवश्यक देखिन्छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
11

न्यौपाने, महेन्द्र, राजेन्द्र खनाल та हर्कबहादुर शाही. "सुदूरपश्चिम प्रदेशमा भाषिक प्रयोगको अवस्था". Shiksha Shastra Saurabh 24 (31 грудня 2024): 189–202. https://doi.org/10.3126/sss.v24i1.75389.

Full text
Abstract:
भाषा तथा भाषिक भेदका विविधता तथा तिनको प्रयोगावस्थाका बारेमा तथ्यपरक खोज विश्लेषण गरी तिनको संरक्षण तथा संबर्धन गर्दै संस्कृति र सामाजिक मान्यताको पनि प्रवर्धन गर्नु आवश्यक छ । प्रस्तुत लेखको प्रमुख उद्देश्य सुदूरपश्चिम प्रदेशमा प्रयोगमा रहेका भाषाको अवस्था उल्लेख गरी वर्गीकरण गर्नु हो । परिमाणात्मक ढाँचामा तयार पारिएको यस लेखको प्रस्तुति वर्णनात्मक प्रकृतिको छ । यस लेखमा राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयबाट भाषिक तथ्याङ्क मुख्य सामग्री बनेका छन् । त्यस्तै भाषा आयोग एवम् सम्बद्ध विभिन्न स्रोत सामग्रीबाट समेत सूचना सङ्कलन गरिएको छ । प्रस्तुतिलाई सरल एवम् बोधगम्य बनाउन तथ्यलाई तालिका तथा चित्रमा प्रस्तुत गरी वर्णन गरिएको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ७२ ओटा भाषा प्रयोगमा रहेको पाइएको छ । उक्त प्रदेशमा पाँच भाषाका वक्ता एक लाखभन्दा बढी सङ्ख्यामा रहेका छन् । दश हजारदेखि एक लाखसम्म वक्तासङ्ख्या भएका भाषाको सङ्ख्या छओटा र दश हजारभन्दा कम वक्तासङ्ख्या भएका भाषाहरू ६१ ओटा रहेका छन् । उक्त प्रदेशमा नेपालीबाहेकका अधिकांश मातृभाषी वक्ताले नेपाली भाषालाई दोस्रो भाषाका रूपमा उपयोग गर्दछन् । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ५१ भाषाहरू दोस्रो भाषाको रूपमा प्रयोग भएको पाइन्छ । उक्त प्रदेशमा प्रचलित कुल ७४ पुर्खाका भाषामध्ये डोटेली, बैतडेली, थारू, अछामी, बझाङी, नेपाली, दार्चुलेली, बाजुरेली भाषालाई पुर्खाको भाषाका रूपमा प्रयोग गर्नेहरूको सङ्ख्या एक लाखभन्दा बढी रहेको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा भारोपेली भाषापरिवार, चिनियाँतिब्बती भाषापरिवार र द्रबिडेली भाषापरिवार गरी तीनओटा भाषापरिवारका भाषाहरू बोलिन्छन् । यस प्रदेशमा भारोपेली भाषापरिवारका वक्ताको बाहुल्य छ । निर्दिष्ट प्रदेशका कैलाली जिल्लामा ५४ र बैतडी जिल्लामा १५ भाषा मात्र प्रयोगमा छन् । सुदूरपश्चिम प्रदेशका कुनै पालिकामा दुईओटा र कुनै पालिकामा ३७ ओटासम्म मातृभाषा प्रयोगमा छन् । सुदूरपश्चिम प्रदेश भाषिक विविधताको सङ्गम भएकाले उक्त क्षेत्रमा रहेका भाषाको संरक्षण तथा संवर्धन आवश्यक देखिन्छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
12

तिमल्सेना Timalsena, शिवप्रसाद Shiva Prasad. "आधारभूत तहका नेपाली पाठ्यक्रममा विषयवस्तु र विधागत विविधता". Sampreshan सम्प्रेषण 8 (31 грудня 2024): 61–71. https://doi.org/10.3126/sampreshan.v8i1.75225.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेख आधारभूत तह (कक्षा ४–८) का नेपाली भाषा पाठ्यव्रmममा विषयवस्तु र विधागत विविधताको अध्ययन गर्ने उद्देश्यले तयार पारिएको छ । गुणात्मक ढाँचामा आधारित यस अध्ययनका लागि सामग्री सङ्कलन पुस्तकालयीय पद्धतिबाट गरिएको छ । अध्ययनमा मूलतः प्राथमिक स्रोतका रूपमा आधारभूत शिक्षा पाठ्यक्रम, २०७८ (कक्षा ४ र ५) र आधारभूत शिक्षा (कक्षा ६–८) पाठ्यक्रम (२०७७) अन्तर्गत नेपाली पाठ्यक्रममा समाविष्ट विषयवस्तु र विधालाई लिइएको छ भने सैद्धान्तिक पुस्तक, लेख तथा शोधकार्यहरू आदि द्वितीयक स्रोतको उपयोग गरिएको छ । लेखकद्वारा गरिएका दाबी पुष्टि गर्न पूर्ववर्ती अध्येतासँग संवाद गर्दै तथ्यका आधारमा निष्कर्षमा पुगिएको छ । अध्ययनबाट यस तहका पाठ्यक्रममा नीति, लोक, शिक्षा, घरायसी, खेलकुद, समाज, कृषि, पुराण, गीति, इतिहास, प्रकृति, बालमनोविज्ञान, देशप्रेम, सञ्चार, निवेदन, कला/संस्कृति, स्वास्थ्य, वन/पर्यावरण, कला संस्कृति, निजात्मक, अन्तर्राष्ट्र, योग, सम्मान पत्र, श्रम, व्यावसायिक चिठी, वाणिज्य र सम्पादकलाई चिठी आदि विविध विषयवस्तु निर्धारण गरिएको छ । यी पाठ्यक्रममा विषयवस्तुगत विविधता कायम गर्न खोजिए पनि व्यावहारिक लेखन विधाका पाठका लागि विषयवस्तु निर्धारण नगरिनु, कतिपय विषयवस्तुहरू धेरैओटा पाठका लागि निर्धारण गरिनु तथा कतिपय विषयवस्तु निर्धारित तहका लागि कठिन हुनु आदि समस्या रहेका देखिन्छन् । त्यस्तै यस तहका पाठ्यव्रmममा कविता, कथा, निबन्ध, चिठी, संवाद, जीवनी, नियात्रा, व्यावहारिक लेखन, संस्मरण, दैनिकी, वादविवाद, प्रबन्ध, वक्तृता, मनोवाद र यात्रा वर्णन आदि विधाहरू निर्धारण गरिएका छन् । विधागत विविधताअन्तर्गत तल्ला कक्षाका पाठ्यव्रmममा नियात्रा, संस्मरण र मनोवाद जस्ता कठिन विधा निर्धारण गरिनु, कथा र कविता विधाको बाहुल्य हुनु, व्यावहारिक लेखन तथा साहित्येतर विधाका पाठहरू कम समेटिनु आदि कमजोरी रहेका देखिन्छन् । अध्ययनबाट देखिएका समस्या र कमजोरीलाई सम्बोधन गर्न सके आधारभूत तहका नेपाली पाठ्यव्रmम विषयवस्तु र विधागत विविधताका दृष्टिले उपयुक्त र प्रभावकारी हुने देखिन्छन् ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
13

दाहाल Dahal, टीकाराम Tikaram. "नेपाली भाषाको शब्दभण्डार : एक अध्ययन". शोधसुधा Shodh Sudha 2, № 2 (2024): 39–49. http://dx.doi.org/10.3126/ss.v2i2.69309.

Full text
Abstract:
भाषा मानवीय विचार विनिमय र भावाभिव्यक्तिको लागि अपरिहार्य साधन हो । विश्वका भाषाहरूलाई भाषावैज्ञानिकहरूले दशवटा भाषा परिवारमा विभाजन गरेका छन् । ती मध्ये नेपाली भाषा भारोपेली परिवारमा रहेको छ । नेपाली भाषाको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण एकाइ शब्दभण्डार हो । शब्द भाषाको रूपभन्दा ठूलो तथा पदावली र वाक्यभन्दा सानो स्वतन्त्र अर्थयुक्त एकाइ हो । भाषिक भावाभिव्यक्तिमा शब्दको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको हुन्छ । भाषाको सबैभन्दा सानो सार्थक एकाइ रूपभन्दा ठूलो एकाइ शब्द, त्यसभन्दा ठूलो पदावली र त्यसपछिको ठूलो एकाइ वाक्य हो । वाक्यबाट नै सम्पूर्ण अर्थको अभिव्यक्ति र बोध हुन्छ । पदावली भन्दा सानो र रूपभन्दा ठूलो स्वतन्त्र अर्थयुक्त एकाइ नै शब्द हो । नेपाली भाषाको शब्दभण्डारको अध्ययन र विश्लेषण गर्न प्रथमतः यस शोध आलेखका समस्या र उद्देश्यहरूलाई स्पष्ट पार्दै शोधविधिको उल्लेख गरिएको छ । शब्दभण्डारको अध्ययनका लागि यहाँ वर्णनात्मक र विश्लेषणात्मक विधि अपनाइएको छ । विषयको स्पष्टीकरणका लागि निगमनात्मक र आगमनात्मक विधिको पनि उपयोग गरिएको छ । नेपाली भाषाको जननी भाषा संस्कृत भएकाले नेपाली भाषामा संस्कृतभाषाबाट आएका शब्दहरूलाई मौलिक शब्द मानिन्छ भने संस्कृतबाहेक अन्य भाषाबाट आएका शब्दलाई आगन्तुक शब्द मानिन्छ । नेपालीमा संस्कृतबाट जस्ताको तस्तै आएका तत्सम शब्द तथा संस्कृतबाट प्राकृत अपभ्रंश हुँदै नेपाली उच्चारण अनुकूल परिवर्तन भएर आएका तद्भव शब्दहरूको बाहुल्य रहेको पाइन्छ । शब्द व्युत्पादन प्रक्रियाका आधारमा ससाना सार्थक एकाइमा विभाजन गर्न नसकिने मूल शब्द र त्यसरी विभाजन गर्न सकिने व्युत्पन्न शब्दहरू रहेका छन् । शब्दले वाक्यमा रहेर गर्ने कामका आधारमा नेपाली भाषाका शब्दहरू नाम, सर्वनाम, विशेषण, क्रियायोगी नामयोगी, संयोजक, विस्मयादिबोधक र निपात गरी ९ वर्गका रहेका पाइन्छन् । हरेक भाषामा आफ्नै किसिमका प्राविधिक क्षेत्रका पारिभाषिक शब्दहरू प्रचलनमा रहेका हुन्छन् । चिकित्सा, कृषि, वाणिज्य, कानुन, विज्ञान र प्रविधि, सूचना र सञ्चार, अर्थजगत्, धर्म, संस्कृति आदि क्षेत्रसँग सम्बन्धित अनेकौँ शब्दहरूले विशिष्ट अर्थलाई अभिव्यक्त गर्दछन् । त्यसैले हरेक भाषाको शब्दभण्डार त्यस भाषाभाषीको व्यवहारसँग मात्र होइन पहिचानसँग नै गाँसिएको हुन्छ । नेपाली भाषामा पनि विभिन्न भाषिक व्यवहार सम्पन्न गर्न विभिन्न भाव अभिव्यक्त गर्न शब्दभण्डारको स्थान महत्त्वपूर्ण रहेको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
14

शशिकला, दुबे. "भारतीय आ ैर पाश्चात्य स ंगीत म ें नवाचार विषयक पारस्परिकता". International Journal of Research - GRANTHAALAYAH Innovation in Music & Dance, January,2015 (2017): 1–2. https://doi.org/10.5281/zenodo.886105.

Full text
Abstract:
वर्तमान समय में व ैश्विक स्तर पर प ्रायः हर क्षेत्र म ें नवाचार क े बढ़ते कदम परिलक्षित हा े रह े ह ैं। संगीत क े क्षेत्र म ें नवाचार का े लेकर नवीन प्रयोग हा े रह े हैं, जिससे संगीत विषयक विभिन्न धारणाओं का े जीवन्त गति मिल रही है। एक समय ए ेसा भी था कि जब भारतीय आ ैर पाश्चात्य संगीत क े मध्य भ ेद का े लेकर कहा जाता था कि भारतीय संगीत को सुनने वाले श्रोताओं क े सिर हिला करते ह ै ं जबकि पाश्चात्य संगीत का े सुनने वालों क े प ैर हिला करते ह ै ं। संगीत क े पारखी सुधीजनों क े बीच आज भी यही मान्यता स्थिर है। लेकिन प ्रयोग की दृष्टि से संयुक्त सृजनात्मकता अपनी बात का े मनवा ही लेती ह ै। संगीत में आये नवाचार ने भी पारम्परिक श्रोताओं क े मस्तिष्क पर दस्तक ें दी ह ैं, फलस्वरूप नवाचार के कारण संगीत क े आधुनिक स्वरूप के प्रति भी संगीत के पारस्परिक श्रोताआ ें का रागात्मक संव ेदन जागा ह ै। सजातीय आकर्ष ण की तुलना में विजातीय आकर्षण का बोध सदैव से ही लुभाता रहा ह ै। लेकिन संगीत के प ्रति आकर्ष ण का कारण रूप नहीं अपितु गुण ह ै। गुण ही संगीत की आत्मा ह ै आ ैर संगीत को उसक े गुणों क े साथ समझने वालों क े लिए मोक्ष का साधन है। परंतु संगीत में यदि गुणवत्ता की उपज अन्य किसी देश क े संगीत क े अनुकरण क े फलस्वरूप पैदा हा ेती ह ै, तो इसस े संगीत की ख ेती में खरपतवार का उगना जय है। आज पाश्चात्य देशा ें में संगीत की दुनिया में इलेक्ट्राॅनिक उपकरणों की उपया ेगी उपलब्धता बढ़ी ह ै। पाश्चात्य देशों मे ं इलेक्ट्राॅनिक गिटार स ंगीत का अभिन्न अ ंग बन चुकी ह ै। नवाचार क े नाम पर संगीत के अभिनव प्रया ेग इसी गिटार के मार्फत विश्व-विश्रुत होता जा रहा है। इस नाते इलेक्ट्राॅनिक गिटार का प ्रचलन भारतीय संगीत में भी अपने प ैर जमाये ह ुआ दिर्खाइ पड़ रहा ह ै। यहाँ मोटी बात यह ह ै कि पाश्चात्य देशा ें में संगीत में नित नए प ्रया ेग करने वाले संगीतकारों क े समानांतर ए ेसे श्रा ेताओं का बाहुल्य ह ै जिनमें संगीत क े प ्रति जन्मजात समझ है अथवा फिर वहाँ क े श्रा ेता स्वयं में गुणात्मक रूचियाँ सा ेद्देश्यमूलक विचारा ें क े बल पर प ैदा कर संगीत की अनुभूति की तीव ्रता के अधीन होते चले जाते ह ै। अतएव पाश्चात्य देशों में संगीत में हो रहे नवाचार वहाँ क े श्रोताआ ें की मांगा ें क े अनुरूप क्रियाशील हा ेते है। इसी कारण पाश्चात्य देशों में नवाचारों के प ्रति समझ आ ैर सहमति तत्परता क े साथ देखने को मिलती ह ै।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
15

मनीषा, भट्ट. "उत्तराखण्ड की सामाजिक पृष्ठभ ूमि आ ैर लोकसंगीत का सम्बन्ध". International Journal of Research - GRANTHAALAYAH Innovation in Music & Dance, January,2015 (2017): 1–3. https://doi.org/10.5281/zenodo.886966.

Full text
Abstract:
समाज शब्द का प्रयोग हम बहुधा दैनिक बोलचाल की भाषा में करते ह ैं, समाजशास्त्र की भाषा में कह ें तो व्यक्तिया ें क े समूह का े ही समाज नहीं कहा जा सकता, व्यक्तिया ें में पाये जाने वाले पारस्परिक सम्बन्धो ं की व्याख्या का े ही समाज कहा जाता ह ै। ‘मैकाइवर एवं प ेज ने इस संदर्भ में उचित ही कहा है कि ‘‘समाज सामाजिक सम्बन्धा ें का जाल है।’’ सामाजिक सम्बन्धों क े लिए तीन बातें आवश्यक है - 1. व्यक्तिया ें का े एक-दूसरे का आभास (जानकारी) होना। 2. उनमें अर्थ पूर्ण व्यवहार होना, तथा 3. उनका एक-दूसरे क े व्यवहार से प्रभावित होना। विश्व मानव समाज की वृहत्तम इर्काइ है और इसका महत्वपूर्ण अ ंग ह ै, समाज। लोक साहित्य, लोककला और परिणामस्वरूप लोक संस्कृति इस जीवन पद्धति की निर्मिति है। एक परिवार से जुड़कर अनेक परिवार समाज बनाते है ं। परिवार में प्रत्येक व्यक्ति, परिवार, समाज, राष्ट्र और विश्व क े निर्मा ण में एक महत्वप ूर्ण भूमिका निभाता ह ै। समस्त विश्व में भारत संस्कृति प ्रधान देश ह ै। संस्कृति शब्द का सम्बन्ध संस्कार से ह ै जिसका अर्थ ह ै - संशोधन करना, परिष्कार करना एवं उत्तम बनाना। संस्कृति शब्द अंग्र ेजी शब्द कल्चर का पर्यायवाची बना। इसका अर्थ है पैदा करना या सुधारना। संस्कृति में ही संस्कार छिपे होते ह ै ं। धर्म प ्रधान भारत में संगीत कला का उद्गम भले ही मानव की सहज भावनाआ ें एवं प ्रेरणाओं क े अभ्यंतर ह ुआ हो। उसका विकास व पालन-पोषण संगीत की कोख में ह ुआ है। उत्तराखण्ड की सामाजिक प ृष्ठभूमि आ ैर ला ेकसंगीत का गहरा सम्बन्ध ह ै। ‘‘गढ़वाल तथा कुमाऊँ मण्डल, आद्यशक्ति पार्व ती की जन्मभ ूमि उत्तराखण्ड, प ्राचीनकाल से ही ऋषि-मुनियों की तपा ेभूमि रही ह ै, महाकवि कालिदास ने अपने महाकाव्य के मंगल श्लोक में हिमालय की व ंदना कर नगाधिराज को देवात्मा एवं प ृथ्वी का मानदण्ड कहा ह ै। देवभूमि क े इन दोनों क ेन्द्रा ें ने अपने प ्रभाव क्षेत्र म ें लिया था जिस कारण क ेदार क े प ्रभाव क्षेत्र का े ‘केदारखण्ड’ आ ैर कैलाश मानसरोवर क े प ्रभाव क्षेत्र का े ‘मानसखण्ड’ कहा जाने लगा। उत्तराखण्ड की आध्यात्मिक, सा ंस्कृतिक एवं पा ैराणिक महत्ता की भाँति यहाँ का इतिहास भी मानव सभ्यताओं क े विकास का साक्षी है। प ्रागैतिहासिक काल से ही इस भू-भाग में मानवीय क्रियाकलापों क े प ्रमाण मिलते ह ैं। नैसर्गिक सुविधाओं क े साथ-साथ यह क्षेत्र आध्यात्मिक रूप से आर्य सभ्यता और संस्कृति का केन्द्र रहा ह ै। उत्तराखण्ड क े दोनों मण्डला ें गढ़वाल एव ं कुमाऊँ का ला ेकसंगीत का सामाजिक पृष्ठभ ूमि से घनिष्ठ सम्बन्ध ह ै। उत्तराखण्ड की सामाजिक प ृष्ठभूमि पर दृष्टिपात करें तो यहाँ का स्वरूप, देश क े अन्य राज्या ें की भाँति विभिन्न धर्मावलम्बिया ें क े मध्य सद्भावना, प ्रेम एव ं सामंजस्य का प ्रतिरूप ह ै। यद्यपि राज्य में हिन्दूआ ें का बाहुल्य ह ै तथापि हिन्दू, मुस्लिम, सिक्ख, ईसाई अन्य धर्मों के निवासी मिल-जुलकर रहते ह ैं, गढ़वाल तथा कुमाऊँ में ब ्राह्मणों क े उपवर्ग पाये जाते ह ैं। राजपूत, शिल्पकार भी यहाँ रहते है ं। यहाँ का लोकसंगीत प्राचीनकाल से ही प ्रचलित है। ‘‘लोक संगीत का अर्थ जनसाधारण, विश ेषकर ग्रामीण क्षेत्रा ें मे ं प ्रचलित ‘‘संगीत’’ से सही ह ै। लोकसंगीत जनसाधारण का इतिहास ह ै। इसमें भारतीय संगीत का सच्चा दर्शन मिलता ह ै।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
16

Shakya, Purna Laxmi. "गुँलाधर्म एक परिचय". Historical Journal 12, № 1 (2020): 164–74. http://dx.doi.org/10.3126/hj.v12i1.35635.

Full text
Abstract:
काठमाडौँ उपत्यकामा महायान बुद्धधर्मको बाहुल्यता रहेको छ । यहाँ नेवार समुदायको बसोवास आदिकालदेखिरहेको देखिन्छ । त्यसैले यिनीहरू महायान बुद्धधर्मका अनुयायीहरू हुन् । यी नेवार समुदायले वर्ष दिनमा थुप्रैजात्रा पर्वहरू मनाउने गर्दछन् । यसमध्ये चन्द्रमास अनुसारको गुँला महिनामा एक महिना भरि पर्वको रूपमागुँलाधर्म अभ्यास गर्ने गर्दछन् । यो महिना वर्षा वाढी पहिरो जस्ता प्राकृतिक प्रकोप र रोग व्याधि पैmलने महिनाहो । त्यसैले यस्तो सम्भावित आपद विपदबाट जोगिन सकियोस्, सबैको मङ्गल होस् भन्ने कामना गरी धर्मकर्मअभ्यास गरेको देखिन्छ । यसको साथसाथै यो महिनामा मानिसहरूले दश अकुशल कर्म त्याग गरी कुशल र शुद्धजीवन विताउने अभ्यास गर्दछन् ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
17

शाक्य Shakya, सौन्दर्यवती Saundaryavati. "पाल्पा, तानसेन क्षेत्रमा बौद्ध–धर्मको ऐतिहासिक विकास र वर्तमान अवस्था :एक अध्ययन {Historical Development and Current Status of Buddhism in Palpa, Tansen Region: A Study}". HISAN: Journal of History Association of Nepal 8, № 1 (2022): 123–26. http://dx.doi.org/10.3126/hisan.v8i1.53090.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेख पश्चिम नेपालको पाल्पा जिल्लामा बसोबास गर्ने बौद्ध धर्मावलम्बी, उनीहरुको ऐतिहासिक विकास र पाल्पा क्षेत्रको परिचयमा आधारित रहेको छ । पाल्पा जिल्लामा मध्यकालमा एक निकै प्रसिद्ध र शक्तिशाली राज्य रहेको थियो । नेपाल एकीकरण पछि त्यो राज्य नेपालमा समाहित भएको थियो । पाल्पा क्षेत्र मगर जातिका मानिसहरुको बाहुल्यता रहेका क्षेत्र हो । तर यस जिल्लाको सदरमुकामा भने नेवार जातिका मानिसहरुको संख्या सबैभन्दा बढी रहेको छ । यस क्षेत्रमा बसोबास गर्ने धेरैजसो मानिसहरु बौद्ध धर्म मान्ने गर्दछन् । यो जिल्ला पर्यटकीय दृष्टिले समेत निकै महत्वको रहेको छ । पाल्पा जिल्ला ढाका टोपी, करुवा जस्ता परम्परागत नेपाली उत्पादनको केन्द्रसमेत रहेको हुँदा यसको महत्व छुट्टै रहेको छ । लेखको उद्देश्य पाल्पा जिल्ला, त्यस जिल्लामा बसोबास गर्ने बौद्धमार्गी र उनीहरुको ऐतिहासिक विकासका बारेमा प्रस्ट पार्नु रहेको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
18

Acharya, Kusmila. "नेपालमा बोलिने भाषाहरूको परिचय". Interdisciplinary Research in Education 4, № 2 (2019): 215–30. http://dx.doi.org/10.3126/ire.v4i2.27937.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेख विश्वमा बोलिने भारोपेली, द्रविड, मलय पोलिनेसियन, ककेसियाली, अष्ट्रिक, जापानीकोरियाली, युराल–अल्ताइली, अमेरिकाली, चिनीयाँ–तिब्बती र अफ्रिकाली भाषापरिवार मध्ये नेपालमा बोलिने भारोपेली, द्रविड, अष्ट्रिक र चिनीयाँ–तिब्बतीभाषाहरूको अध्ययनमा केन्द्रित छ । संसारमा धेरै भाषा परिवारका भाषाहरू बोल्ने मत पाइए पनि अधिक भाषाशास्त्रीहरूको मतमा संसारमा १० वटा भाषापरिवारका भाषाहरू बोलिन्छन् । जसमध्ये नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार नेपालमा ४ वटा भाषापरिवार र एउटा एकल परिवारको भाषा गरी १२३ वटा भाषाहरू बोलिन्छन् । प्रस्तुत लेखमा नेपालमा बोलिने भाषा परिवारका भाषाहरूको २०५८ र २०६८ को जनगणना अनुसार तुलनात्मक अध्ययन गरिएको छ । यसमा उक्त १२३ भाषामध्ये चारवटा भाषामध्ये चारवटा भाषा परिवार र एउटा एकल भाषा परिवार अन्तर्गत वक्ता सङ्ख्याको बाहुल्यता भएका जम्मा ३० वटा भाषाको परिचय, प्रयोग क्षेत्र, वक्तासङ्ख्या र प्रतिशतका बारेमा चर्चा गरिएको छ । यसका लागि राष्ट्रिय जनगणना २०६८ का तथ्याङ्कलाई मुख्य आधार मानिएको छ । यस लेखले अब हुने नेपालको बाह्रौं राष्ट्रिय जनगणना २०७८ मा भाषिक गणनालाई व्यवस्थित बनाउनुपर्ने कुराप्रति सङ्केत पनि गरेको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
19

शाही Shahi, हर्कबहादुर Harkabahadur. "सुदूरपश्चिम प्रदेशका स्थानीय निकायको नामकरण Sudurpaschim Pradeshka Sthaniya Nikayako Namakaran". Tribhuvan University Journal 33, № 2 (2019): 233–44. http://dx.doi.org/10.3126/tuj.v33i2.33655.

Full text
Abstract:
सुदूरपश्चिम प्रदेशका स्थानीय निकायका नामको सङ्कलन गरी ती नामलाईधार्मिक,भौगोलिक र सामाजिक आधारमा वर्गीकरण र विश्‍लेषण गर्नुउद्देश्य रहेको यो शोधलेखगुणात्मक ढाँचाको रहेको छ । सुदूरपश्‍िचम प्रदेशका डोटी, डडेल्धुरा,अछाम, कैलाली, बझाङ,बाजुरा, बैतडी, दार्चुला र कन्चनपुर जिल्लाका सम्पूर्ण स्थानीय निकायका जम्मा ८८गाउँपालिका र नगरपालिकाका नामलाई ती निकायका वेवसाइडबाट सङ्कलन गरिएको छ ।सङ्कलित नामलाई पालिका प्रोफाइल र पालिका प्रमुख कर्मचारी र जानकार व्यक्तिलाई टेलिफोनगरी नामकरणका आधार पत्ता लगाइएको छ । उक्त स्थानीय निकायका नामलाई स्थाननामवर्गीकरणका आधारहरूमध्ये धार्मिक, भौगोलिक र सामाजिक आधारमा वर्गीकरण र विश्‍लेषणगरिएको छ। सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ८८ स्थानीय निकायमध्ये एक उपमहानगरपालिका,३२ओटा नगरपालिका र ५५ ओटा गाउँपालिका रहेका छन् । ती स्थानीय निकायको नामकरणकाआधारहरू धार्मिक, भौगोलिक र सामाजिक रहेका छन् । यो प्रदेश धार्मिक रुपमा परापूर्वकालदेखि नै प्रसिद्धि कमाएको प्रदेश भएकाले यहाँका ८८ स्थानीय निकायमध्ये ३६ ओटा अर्थात३१.६८ प्रतिशत नाम धार्मिक आधारमा रहेका छन् भने ४४ ओटा वा ३८.७२ प्रतिशत नामभौगोलिक आधारमा रहेका छन् । डाँडाकाँडा, खोलानालाको बाहुल्यता भएकाले यहाँका सबभन्दाबढी पालिकाका नाम यसै आधारमा राखिएको पाइन्छ । सामाजिक नाम भने जम्मा १३ ओटावा ११.४४ प्रतिशत मात्र रहेका छन् । सामाजिक रूपमा महापुरूषको कमी र जाति वर्ण र गोत्रजस्ता कुराको स्थानीय निकायका नाममा प्रभाव परेको देखिएन ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
20

खनाल Khanal, दिपक Dipak. "बादी समुदायका बालबालिकाहरूको विद्यालय शिक्षामा पहुँच". Bikasko Nimti Shiksha (विकासको निम्ति शिक्षा) 24, № 1 (2020): 38–59. http://dx.doi.org/10.3126/bns.v24i1.62517.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत लेख समाजमा पछाडि परेको दलित जाति भित्रको पनि दलित भनेर चिनिने बादी समुदायका बालबालिकाहरूको विद्यालय शिक्षामा पहुँचको अवस्था विषयमा केन्द्रित छ । बादी समुदायका बालबालिकाहरूको विद्यालयमा सहभागिता, प्रमुख शैक्षिक समस्याहरू र शैक्षिक समस्याहरूलाई समाधान गर्ने उपायहरू खोजी गर्ने उद्देश्यले सुर्खेत जिल्लाको वीरेन्द्रनगर नगरपालिका वडा नं. १० झुप्रा खोला किनाराको बादी बस्तीलाई आधार मानी २०७६ साल माघ र फागुन महिनामा अध्ययन क्षेत्रमा गई अवलोकन, सम्बन्धित सरोकारवाला पक्षसँग छलफल र अन्तर्वार्तामार्फत सूचना तथा जानकारीहरू प्राप्त गरिएको थियो । प्रधानाध्यापक, शिक्षक, विद्यार्थी, अभिभावक र विभिन्न संघसंस्थाका प्रतिनिधिका विचारहरूलाई विभिन्न सिद्धान्त र साहित्यसँग तुलना गरी निष्कर्ष निकालिएको छ । बादी समुदायको बाहुल्यता भएको ठाउँका विद्यालयहरूमा समेत उनीहरूको विद्यालयमा सहभागिताको अवस्था न्यून रहेको देखिन्छ । उनीहरूका प्रमुख शैक्षिक समस्याहरू गरिबी, जनचेतनाको अभाव कायमै रहनु र बालविवाह आदि छन् । चेतनामूलक र आयआर्जनमूलक कार्यक्रम सञ्चालन, भेदभावपूर्व वातावरणको अन्त्य गरी बालबालिकाहरूलाई विद्यालयमा दिवा खाजा र छात्रवृत्ति रकमको वृद्धि गरिनुका साथै सिपमूलक शिक्षा प्रदान गरी रोजगारीको सुनिश्चितता गर्नुपर्ने जस्ता कुराहरू अध्ययन क्षेत्रमा सम्बन्धित सरोकारवाला पक्षहरूले औंल्याएका छन् । अनुकूल वातावरण सृजना गरी बादी समुदायका बालबालिकाहरूलाई विद्यालय शिक्षामा पहुँच अभिवृद्धि गर्नुपर्ने देखिन्छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
21

डॉ., कुमकुम भारद्वाज. "मांडना में विभिन्न चौक परम्परा". International Journal of Research - Granthaalayah 7, № 11(SE) (2019): 1–4. https://doi.org/10.5281/zenodo.3584910.

Full text
Abstract:
मालव भूमि के हिन्दू परिवारों में मांडने बनाने की रीति है। घर, दालान एवं जमीन के खुले वातावरण में किसी पर्व अथवा खुशी के समय खड़िया तथा गेरू के द्वारा बनाई जाने वाली सभी आकृतियों को मांडना कहते है। वैसे मांडने का अर्थ अंकित करना होता है।<sup>1</sup> भारत में धार्मिक त्यौहारों की बाहुल्यता है। प्रत्येक त्यौहार पर ग्रांम एवं नगरीय अंचलों में मकानों को साफ-सुथरा करके मांडने बनाने की परम्परा है। ग्रामीण अंचल में तथा शहरों के कच्चे मकानों को लीपण से लीप-पोतकर गृह लक्ष्मी अथवा कन्याओं द्वारा मकान की जमीन पर मांडने (मानव आकृति रहित) बनायी जाती है। ये मांडने गोलाकार या कोणों में बनाये जाते है। प्रायः देखा गया है कि मांडना कोणों के आकार पर बनाये जाते हैं जिसे छोटी उम्र व बढ़ी उम्र की कन्या और महिला भी आसानी से बना सकती है। प्रवीण बड़ी-बूढ़ी महिलाएं पहले प्राथमिक आकार को गेरू की रेखाओं से आंकती है। तत्पश्च्यात सफेद खड़िया मिट्&zwnj;टी से रेखांकन किया जाता है। प्राथमिक रेखाकृति को चारों ओर से, रेखा व अन्य आकारों से भर दिया जाता है। इस कार्य में छोटी-बड़ी सभी महिलाएं मदद देती है। इस प्रकार कला-शिक्षण का कार्य भी सरलता से सम्पन्न हो जाता है।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
22

सरिता, शर्मा, and श्रीमती रंजना दीक्षित डाॅ. "SAHARIYA JANJATI KE CHAATRAON PAR SHASAKIY SHAIKSHANIK YOJANAON KA PRABHAV (M.P. KE SHEOPUR JILE KE VISHESH SANDARBH MEIN)." International Educational Scientific Research Journal 10, no. 5 (2024): 61–63. https://doi.org/10.5281/zenodo.11317554.

Full text
Abstract:
सहरिया जनजाति मध्यप्रदेष की सबसे पिछड़ी जनजाति है। यह मध्यप्रदेष के उत्तर-पष्चिम भाग में ष्योपुर, मुरैना, ग्वालियर, भिण्ड, षिवपुरी, दतिया, विदिषा जिलों में बाहुल्यता में पाई जाती है। प्रस्तुत षोध में ष्योपुर जिले की सहरिया जनजाति का अध्ययन किया गया है। प्रस्तुत षोध में उद्देष्यपूर्ण निदर्षन विधि का प्रयोग किया गया है। षोध का प्रमुख उद्देष्य विभिन्न षासकीय षैक्षणिक योजनाओं का सहरिया जनजाति की छात्राओं पर प्रभाव की जाँच करना रहा। यह अध्ययन प्राथमिक एवं द्वितीयक आँकड़ों पर आधारित है। षोधार्थी ने षोध क्षेत्र में जाकर साक्षात्कार अनुसूची एवं अवलोकन के माध्यम से प्राथमिक आँकड़ों का संकलन किया। द्वितीयक श्रोत के रूप में षासकीय योजनाओं को लिया गया। षोध अध्ययन क्षेत्र से आँकड़ों का संकलन कर षोधार्थिनी के द्वारा आँकड़ों का विष्लेशण किया गया। परिणामों के विष्लेशण से स्पश्ट है कि सहरिया जनजाति की छात्राओं पर षासकीय षैक्षणिक विकास योजनाओं का सकारात्मक प्रभाव पड़ा है, वे इन योजनाओं से लाभान्वित हुईं हैं, ये योजनाएँ उनकी जागरूकता में सहायक हुईं हैं किन्तु जिस मात्रा में यह प्रभाव पड़ना चाहिए वहाँ तक नहीं देखा गया है। इसका कारण उनके परिवार की अषिक्षा, बेरोजगारी एवं गरीबी है जिसके कारण वे षासकीय षैक्षणिक विकास योजनाओं का समुचित लाभ नहीं ले पा रहीं हैं।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
23

Sherpa, Pasang. "निजामती सेवा र राजनीतिक नेतृत्वमा समावेशी प्रतिनिधित्वको अवस्थाः एक विश्लेषण". Nepal Journal of Sociology 1 (11 липня 2025): 17–50. https://doi.org/10.3126/njs.v1i1.81386.

Full text
Abstract:
नेपालमा विगतको सामन्ती, निरंकुश, केन्द्रीकृत र एकात्मक राज्यव्यवस्थाका कारण समाजमा जातीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिक, क्षेत्रीय र वर्गीय रूपमा विभिन्न प्रकारका विभेद र उत्पीडन सिर्जना हुनपुग्यो । ऐतिहासिक रूपमा मुलुकको सामाजिक संरचना, जातीय, लैङ्गिक, सांस्कृतिक र भौगोलिक आधारमा सृजित संरचनागत असमानता र विभेदले उत्पीडित र सीमान्तीकृत समुदायहरू राज्यको नीतिनिर्माण प्रक्रियामा प्रतिनिधित्व लगायत महत्वपूर्ण सामाजिक, राजनीतिक, आर्थिक अवसरहरूबाट समेत बञ्चितीमा परेका छन् । मुलुकमा विभिन्न समयमा राजनीतिक र व्यवस्था परिवर्तन भए तापनि समाजको संरचना, सामाजिक सम्बन्ध, समाज र राज्यको सम्बन्ध पुरातन पितृसत्तात्मक सोच, नीतिनिर्माता, राजनीतिक दलका नेताहरूको सोच र व्यवहारमा तात्विक परिवर्तन आउन नसकेको कारण नीतिनिर्माण र कार्यान्वयन तहमा जनजाति, महिला, मधेशी, दलित र मुस्लिमको प्रतिनिधित्व समानुपातिक समावेशी सिद्धान्त अनुरूप भएको देखिंदैन । निजामती सेवा र राजनीतिक क्षेत्रमा समावेशीकरणका लागि आरक्षण र समानुपातिक प्रतिनिधित्वको व्यवस्थाका कारण उत्पीडित र सीमान्तीकृत समुदायले थोरै संख्यामा भएपनि प्रतिनिधित्व हुने अवसर प्राप्त भएको छ । तापनि निजामती सेवा र राजनीतिक नेतृत्वमा नेपालको संविधान र संघीयताको मर्मअनुसार उत्पीडित र सीमान्तीकृत समुदायको समावेशिताको अवस्थामा खासै उल्लेखनीय परिवर्तन भएको छैन । नेतृत्व तहमा बाहुन क्षेत्रीको बाहुल्यता र प्रभुत्व कायमै रहेको देखिन्छ । आगामी दिनमा राज्यको सबै निकायहरूमा समानुपातिक समावेशी र सामाजिक न्यायको सिद्धान्तका आधारमा प्रतिनिधित्व गराउन उनीहरूको आर्थिक सशक्तिकरण, क्षमता विकास र शिक्षामा विशेष जोड दिई क्षमता प्रदर्शन गर्ने अवसर प्रदान गर्नुका साथै समावेशी सिद्धान्तको मर्मअनुसार राज्यले नीतिनिर्माण र कार्यान्वयनमा जोड दिनुपर्दछ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
24

Panta, R. P. "बैतडी जिल्लाको पाटनमा गाइने सांस्कारिक गीतको विद्यातात्विक अध्ययन". Intellectual Journal of Academic Research (IJAR) 2, № 1 (2024): 85–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.13503088.

Full text
Abstract:
यस अध्ययनको मुख्य उद्देश्य बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा ब्रतबन्ध गर्दा गाइने संस्कारिक गीतको तत्वगत विश्लेषण गर्नु रहेको छ साथै त्यस्ता कार्यमध्ये जन्म, न्वारन, छैँटी, अन्नप्रासन, करणवेद, व्रतबन्ध, विवाहका क्रममा लोप हुन लागेका यस्ता जीवनसँग सम्बन्धित सांस्कारिक गीतलाई सबैले बचाउने काम गर्दछ भन्ने उद्देश्य रहेको छ । प्रस्तुत अध्ययनमा बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा गरिएको छ । यहाँ ब्रतवन्ध संस्कार कार्य गर्दा गाइने संस्कारिक गीतलाई सम्बन्धित ठाउँमा प्रत्यक्ष रुपमा सहभागी ३० वर्षकी मानमती पन्त र ७० वर्षका कृति पन्तलाई सूचक छनौट गरी कार्य सम्पन्न गर्न सामग्री सङकलन गरिएको छ साथै यसमा गीत सङ्कलन गर्न क्षेत्रीय अध्ययन कार्यको प्रयोग गरिएको छ । यसमा वर्णनात्मक विधि र विश्लेषण विधिको प्रयोग गरिएको छ&ensp;। यसमा तथ्यहरू खाजेर विश्लेषण गरिएको हुनाले गुणात्मक अनुसन्धान मान्न सकिन्छ । यसले विदेशी संस्कृतिले प्रभावित भएका युवायुवतीले सांस्कारिक लोकगीतको बारेमा जानेमा र बुझेमा यस्ता गीतहरू भावी पुस्तावका लागि एक दस्तावेजको रुपमा रहनेछ । यो गीत गायनको लोकलयका बारेमा बोधगम्य हुनेछ । भावी शोधार्थीका लागि प्रस्तुत कार्य मार्गदर्शक अवश्य बन्नेछ । बैतडी जिल्लामा प्रचलित गीतलाई सङ्कलन गरेर यसलाई सिद्धान्तनिष्ठ पारेर विश्लेषण गरी विशुद्ध सांस्कारिक गीत हो भनेर प्रमाणित गरिएको छ । यसको गायन गरिने समयावधिको बोध भएको छ । यसमा प्रयोग भएको भाषा स्थानीय र मौलिकतामा आधारित रहेको छ । कथ्य रुपमा रहेका गीतलाई लेख्य रुपको माध्यमबाट जीवित राखने काम गरिएको छ यी सबैलाई उक्त गीत गायनको उपलब्धिलाई मानिएको छ ।&nbsp; <em>शब्दकुञ्जीः</em> छैँटी, अन्नप्रासन, सांस्कारिक, बाहुली, लोकगीत
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
25

Panta, R. P. "बैतडी जिल्लाको पाटनमा गाइने सांस्कारिक गीतको विद्यातात्विक अध्ययन". Intellectual Journal of Academic Research (IJAR) 2, № 1 (2024): 85–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.13503088.

Full text
Abstract:
यस अध्ययनको मुख्य उद्देश्य बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा ब्रतबन्ध गर्दा गाइने संस्कारिक गीतको तत्वगत विश्लेषण गर्नु रहेको छ साथै त्यस्ता कार्यमध्ये जन्म, न्वारन, छैँटी, अन्नप्रासन, करणवेद, व्रतबन्ध, विवाहका क्रममा लोप हुन लागेका यस्ता जीवनसँग सम्बन्धित सांस्कारिक गीतलाई सबैले बचाउने काम गर्दछ भन्ने उद्देश्य रहेको छ । प्रस्तुत अध्ययनमा बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा गरिएको छ । यहाँ ब्रतवन्ध संस्कार कार्य गर्दा गाइने संस्कारिक गीतलाई सम्बन्धित ठाउँमा प्रत्यक्ष रुपमा सहभागी ३० वर्षकी मानमती पन्त र ७० वर्षका कृति पन्तलाई सूचक छनौट गरी कार्य सम्पन्न गर्न सामग्री सङकलन गरिएको छ साथै यसमा गीत सङ्कलन गर्न क्षेत्रीय अध्ययन कार्यको प्रयोग गरिएको छ । यसमा वर्णनात्मक विधि र विश्लेषण विधिको प्रयोग गरिएको छ&ensp;। यसमा तथ्यहरू खाजेर विश्लेषण गरिएको हुनाले गुणात्मक अनुसन्धान मान्न सकिन्छ । यसले विदेशी संस्कृतिले प्रभावित भएका युवायुवतीले सांस्कारिक लोकगीतको बारेमा जानेमा र बुझेमा यस्ता गीतहरू भावी पुस्तावका लागि एक दस्तावेजको रुपमा रहनेछ । यो गीत गायनको लोकलयका बारेमा बोधगम्य हुनेछ । भावी शोधार्थीका लागि प्रस्तुत कार्य मार्गदर्शक अवश्य बन्नेछ । बैतडी जिल्लामा प्रचलित गीतलाई सङ्कलन गरेर यसलाई सिद्धान्तनिष्ठ पारेर विश्लेषण गरी विशुद्ध सांस्कारिक गीत हो भनेर प्रमाणित गरिएको छ । यसको गायन गरिने समयावधिको बोध भएको छ । यसमा प्रयोग भएको भाषा स्थानीय र मौलिकतामा आधारित रहेको छ । कथ्य रुपमा रहेका गीतलाई लेख्य रुपको माध्यमबाट जीवित राखने काम गरिएको छ यी सबैलाई उक्त गीत गायनको उपलब्धिलाई मानिएको छ ।&nbsp; <em>शब्दकुञ्जीः</em> छैँटी, अन्नप्रासन, सांस्कारिक, बाहुली, लोकगीत
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
26

Panta, R. P. "बैतडी जिल्लाको पाटनमा गाइने सांस्कारिक गीतको विद्यातात्विक अध्ययन". Intellectual Journal of Academic Research (IJAR) 2, № 1 (2024): 85–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.13503088.

Full text
Abstract:
यस अध्ययनको मुख्य उद्देश्य बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा ब्रतबन्ध गर्दा गाइने संस्कारिक गीतको तत्वगत विश्लेषण गर्नु रहेको छ साथै त्यस्ता कार्यमध्ये जन्म, न्वारन, छैँटी, अन्नप्रासन, करणवेद, व्रतबन्ध, विवाहका क्रममा लोप हुन लागेका यस्ता जीवनसँग सम्बन्धित सांस्कारिक गीतलाई सबैले बचाउने काम गर्दछ भन्ने उद्देश्य रहेको छ । प्रस्तुत अध्ययनमा बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा गरिएको छ । यहाँ ब्रतवन्ध संस्कार कार्य गर्दा गाइने संस्कारिक गीतलाई सम्बन्धित ठाउँमा प्रत्यक्ष रुपमा सहभागी ३० वर्षकी मानमती पन्त र ७० वर्षका कृति पन्तलाई सूचक छनौट गरी कार्य सम्पन्न गर्न सामग्री सङकलन गरिएको छ साथै यसमा गीत सङ्कलन गर्न क्षेत्रीय अध्ययन कार्यको प्रयोग गरिएको छ । यसमा वर्णनात्मक विधि र विश्लेषण विधिको प्रयोग गरिएको छ&ensp;। यसमा तथ्यहरू खाजेर विश्लेषण गरिएको हुनाले गुणात्मक अनुसन्धान मान्न सकिन्छ । यसले विदेशी संस्कृतिले प्रभावित भएका युवायुवतीले सांस्कारिक लोकगीतको बारेमा जानेमा र बुझेमा यस्ता गीतहरू भावी पुस्तावका लागि एक दस्तावेजको रुपमा रहनेछ । यो गीत गायनको लोकलयका बारेमा बोधगम्य हुनेछ । भावी शोधार्थीका लागि प्रस्तुत कार्य मार्गदर्शक अवश्य बन्नेछ । बैतडी जिल्लामा प्रचलित गीतलाई सङ्कलन गरेर यसलाई सिद्धान्तनिष्ठ पारेर विश्लेषण गरी विशुद्ध सांस्कारिक गीत हो भनेर प्रमाणित गरिएको छ । यसको गायन गरिने समयावधिको बोध भएको छ । यसमा प्रयोग भएको भाषा स्थानीय र मौलिकतामा आधारित रहेको छ । कथ्य रुपमा रहेका गीतलाई लेख्य रुपको माध्यमबाट जीवित राखने काम गरिएको छ यी सबैलाई उक्त गीत गायनको उपलब्धिलाई मानिएको छ ।&nbsp; <em>शब्दकुञ्जीः</em> छैँटी, अन्नप्रासन, सांस्कारिक, बाहुली, लोकगीत
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
27

Panta, R. P. "बैतडी जिल्लाको पाटनमा गाइने सांस्कारिक गीतको विद्यातात्विक अध्ययन". Intellectual Journal of Academic Research (IJAR) 2, № 1 (2024): 85–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.13503088.

Full text
Abstract:
यस अध्ययनको मुख्य उद्देश्य बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा ब्रतबन्ध गर्दा गाइने संस्कारिक गीतको तत्वगत विश्लेषण गर्नु रहेको छ साथै त्यस्ता कार्यमध्ये जन्म, न्वारन, छैँटी, अन्नप्रासन, करणवेद, व्रतबन्ध, विवाहका क्रममा लोप हुन लागेका यस्ता जीवनसँग सम्बन्धित सांस्कारिक गीतलाई सबैले बचाउने काम गर्दछ भन्ने उद्देश्य रहेको छ । प्रस्तुत अध्ययनमा बैतडी जिल्लाको पाटन क्षेत्रमा गरिएको छ । यहाँ ब्रतवन्ध संस्कार कार्य गर्दा गाइने संस्कारिक गीतलाई सम्बन्धित ठाउँमा प्रत्यक्ष रुपमा सहभागी ३० वर्षकी मानमती पन्त र ७० वर्षका कृति पन्तलाई सूचक छनौट गरी कार्य सम्पन्न गर्न सामग्री सङकलन गरिएको छ साथै यसमा गीत सङ्कलन गर्न क्षेत्रीय अध्ययन कार्यको प्रयोग गरिएको छ । यसमा वर्णनात्मक विधि र विश्लेषण विधिको प्रयोग गरिएको छ&ensp;। यसमा तथ्यहरू खाजेर विश्लेषण गरिएको हुनाले गुणात्मक अनुसन्धान मान्न सकिन्छ । यसले विदेशी संस्कृतिले प्रभावित भएका युवायुवतीले सांस्कारिक लोकगीतको बारेमा जानेमा र बुझेमा यस्ता गीतहरू भावी पुस्तावका लागि एक दस्तावेजको रुपमा रहनेछ । यो गीत गायनको लोकलयका बारेमा बोधगम्य हुनेछ । भावी शोधार्थीका लागि प्रस्तुत कार्य मार्गदर्शक अवश्य बन्नेछ । बैतडी जिल्लामा प्रचलित गीतलाई सङ्कलन गरेर यसलाई सिद्धान्तनिष्ठ पारेर विश्लेषण गरी विशुद्ध सांस्कारिक गीत हो भनेर प्रमाणित गरिएको छ । यसको गायन गरिने समयावधिको बोध भएको छ । यसमा प्रयोग भएको भाषा स्थानीय र मौलिकतामा आधारित रहेको छ । कथ्य रुपमा रहेका गीतलाई लेख्य रुपको माध्यमबाट जीवित राखने काम गरिएको छ यी सबैलाई उक्त गीत गायनको उपलब्धिलाई मानिएको छ ।&nbsp; <em>शब्दकुञ्जीः</em> छैँटी, अन्नप्रासन, सांस्कारिक, बाहुली, लोकगीत
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
28

Bhardwaj, Kumkum. "DIFFERENT CHOWK TRADITIONS IN MANDANA." International Journal of Research -GRANTHAALAYAH 7, no. 11 (2019): 1–4. http://dx.doi.org/10.29121/granthaalayah.v7.i11.2019.897.

Full text
Abstract:
English : The Hindu families of the Malav land have a tradition of making mandanas. In the open environment of the house, the hallway and the ground, all the shapes made by the chariot and ocher at the time of any festival or joy are called Mandana. By the way, the meaning of Mandane is to mark.&#x0D; There is an abundance of religious festivals in India. Every festival has a tradition of making houses in the gram and urban areas by making the houses clean. In rural areas and by leasing the raw houses of the cities, the leaves are carved by the house Lakshmi or girls (Mandan) without houses. These Mandanas are made in spheres or angles. It is often seen that Mandana is made on the shape of angles, which can be easily made by young girls and women of old age. Proficient older women first measure the primary shape with ocher lines. Then the white chalk is drawn with soil. The primary drawing is filled with surrounds, lines and other shapes. All women, big and small help in this task. In this way, the work of art-teaching also becomes easy.&#x0D; Hindi : मालव भूमि के हिन्दू परिवारों में मांडने बनाने की रीति है। घर, दालान एवं जमीन के खुले वातावरण में किसी पर्व अथवा खुशी के समय खड़िया तथा गेरू के द्वारा बनाई जाने वाली सभी आकृतियों को मांडना कहते है। वैसे मांडने का अर्थ अंकित करना होता है।1&#x0D; भारत में धार्मिक त्यौहारों की बाहुल्यता है। प्रत्येक त्यौहार पर ग्रांम एवं नगरीय अंचलों में मकानों को साफ-सुथरा करके मांडने बनाने की परम्परा है। ग्रामीण अंचल में तथा शहरों के कच्चे मकानों को लीपण से लीप-पोतकर गृह लक्ष्मी अथवा कन्याओं द्वारा मकान की जमीन पर मांडने (मानव आकृति रहित) बनायी जाती है। ये मांडने गोलाकार या कोणों में बनाये जाते है। प्रायः देखा गया है कि मांडना कोणों के आकार पर बनाये जाते हैं जिसे छोटी उम्र व बढ़ी उम्र की कन्या और महिला भी आसानी से बना सकती है। प्रवीण बड़ी-बूढ़ी महिलाएं पहले प्राथमिक आकार को गेरू की रेखाओं से आंकती है। तत्पश्च्यात सफेद खड़िया मिट्‌टी से रेखांकन किया जाता है। प्राथमिक रेखाकृति को चारों ओर से, रेखा व अन्य आकारों से भर दिया जाता है। इस कार्य में छोटी-बड़ी सभी महिलाएं मदद देती है। इस प्रकार कला-शिक्षण का कार्य भी सरलता से सम्पन्न हो जाता है।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
29

सिंह, ग्रीष्मा. "छत्तीसगढ़ की जनजाति महिलाओं की दशा एवं दिशा". Anthology The Research 8, № 7 (2023). https://doi.org/10.5281/zenodo.10495031.

Full text
Abstract:
This paper has been published in Peer-reviewed International Journal "Anthology The Research"&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; URL : https://www.socialresearchfoundation.com/new/publish-journal.php?editID=7550 Publisher : Social Research Foundation, Kanpur (SRF International)&nbsp; Abstract : &nbsp;हमारे देश का आबादी का लगभग&nbsp;8.2&nbsp;प्रतिशत जनजाति समुदाय है। छत्तीसगढ़ में&nbsp;78&nbsp;लाख से भी अधिक आदिवासी जनसंख्या है,&nbsp;छत्तीसगढ़ राज्य एक जनजाति बाहुल्य रूप है छत्तीसगढ़ में&nbsp;42&nbsp;जनजातियां पाई जाती हैं,&nbsp;जिसमें पांच विशेष पिछड़ी जनजातियां हैं।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
30

-, धर्मेन्द्र प्रताप यादव, та मेजर डॉ संजय सोहनी -. "अनुसूचित जनजातीय क्षेत्रों में घरेलू कार्यों में स्वच्छ जल का उपयोग एवं समस्यायें - एक भौगालिक अध्ययन (मध्य प्रदेश के झाबुआ जिले के विशेष सन्दर्भ में )". International Journal For Multidisciplinary Research 5, № 4 (2023). http://dx.doi.org/10.36948/ijfmr.2023.v05i04.4272.

Full text
Abstract:
जल संसाधन पृथ्वी पर महत्वपूर्ण संसाधन है। जल संसाधन के बिना जीवन की कल्पना करना असम्भव है। हमारी पृथ्वी ही एकमात्र ऐसा ग्रह है जहॉं पर जल और वायु विद्यमान है। पृथ्वी पर 71 प्रतिशत जल और 29 प्रतिशत स्थल भाग है। 71 प्रतिशत जल में लगभग 97़़.3 प्रतिशत नमकीन या खारा जल है तथा 2.7 प्रतिशत ताजा या साफ जल है। ताजा एवं साफ जल भूमिगत जल के रूप में , सतही जल के रूप में तथा ग्लेशियर एवं बर्फ की टोपियों के रूप में विद्यमान है। यही जल घरेलू कार्यों में सर्वाधिक उपयोग किया जाता है। मध्य प्रदेश भारत का सर्वाधिक जनजाति जनसंख्या वाला प्रदेश है। मध्य प्रदेश का झाबुआ जिला जनजाति बाहुल्य जिला है। स्वच्छ एवं साफ जल घरेलू कार्यों में स्नान करने ,खाना बनाने, साफ - सफाई एवं पेय जल आदि के रूप में प्रयोग किया जाता है। स्वच्छ एवं साफ जल की कमी से अनेक समस्यायें उत्पन्न होने लगती हैं।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
31

गिरी Giri, तिलकदेव Tilakdev. "नेपालको संविधानमा प्रयुक्त शब्दभण्डारको अध्ययन". Journal of Tikapur Multiple Campus, 10 липня 2023, 275–87. http://dx.doi.org/10.3126/jotmc.v6i01.56469.

Full text
Abstract:
प्रस्तुत नेपालको ‘संविधानमा प्रयुक्त शब्दभण्डारको अध्ययन’ शीर्षकको अनुसन्धानात्मक लेख नेपालको संविधान २०७२ मा के कस्ता स्रोतका शब्द प्रयोग भएका छन् भन्ने समस्या तथा यसमा प्रयोग भएका शब्दको स्रोत पहिचान गर्ने उद्देश्यमा केन्द्रित रहेको छ । यसमा अध्ययनको क्षेत्र कानुन अन्तर्गत नेपालको संविधान रहेको छ । यसमा नेपालको संविधानका शब्दहरू आवृत्त नहुने गरी रेखाङ्कन तथा टिपोट गरेर सूचीकरण गरिएको छ । उक्त शब्दहरूलाई गुणात्मक विधि अन्तर्गतको दस्ताबेज अध्ययन विधिअनुसार वर्गीकरण तथा विश्लेषण गरी निष्कर्षमा पुगिएको छ । शब्दहरू सङ्कलन गर्दा खासगरी स्वतन्त्र अर्थयुक्त कोशीय शब्दहरू नछुटाई टिपोट गरिएको छ । यसरी शब्दको सङ्कलन गर्दा जम्मा शब्दसङ्ख्या १६३९ मध्ये१०८२ तत्सम (६६.०१ प्रतिशत), तद्भव ३९५ (२४.१० प्रतिशत) र आगन्तुक १६२ (९.८८ प्रतिशत) पाइए । अध्ययनबाट तत्सम र तद्भव शब्दभन्दा पनि आगन्तुक शब्द अझैं न्यून रहेको पाइयो । नेपालको संविधान नेपाली भाषामा लेखिएको भएपनि यसमा तद्भव शब्दको बाहुल्य पाइएन । मौलिक स्रोतमध्ये तत्सम शब्दलाई नै प्राथमिकता दिइएकाले नेपाली भाषाको मूल कानुनमा संस्कृत शब्दको महत्व उल्लेख्य मात्रामा रहेको देखियो । नेपाली भाषा नेपालको सरकारी कामकाजको भाषा भएकाले नेपालका हरेक नियम कानुन सबैले बुझ्न सक्ने गरी नेपाली भाषामा लेखिनु पर्ने, सरल सम्प्रेष्य र शुद्ध भाषिक प्रयोग हुनुपर्ने कुरामा पनि सजगता अपनाइएको देखिन्छ । प्रस्तुत अध्ययनबाट हरेक नियम कानुनको भाषा सम्बन्धी अध्ययनगर्ने भावी अनुसन्धाताहरूका लागि यथोचित सहयोग पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ ।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
32

त्रिपाठी, किरण. "पर्यटन विकास में सारी गांव का स्थानिक विश्लेषण". Anthology The Research 9, № 3 (2024). https://doi.org/10.5281/zenodo.13221078.

Full text
Abstract:
This paper has been published in Peer-reviewed International Journal "Anthology The Research"&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; URL :http://socialresearchfoundation.com/new/publish-journal.php?editID=9085 Publisher : Social Research Foundation, Kanpur (SRF International)&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Abstract : पर्यटन उद्योग पर्वतीय क्षेत्र के विकास का मुख्य आधार माना जाता है यह स्थानीय&nbsp;&nbsp;जनता को स्वरोजगार के अवसर भी प्रदान करता है उत्तराखंड में भी पर्यटन उद्योग की अपार संभावनाएं हैं यह एक पर्वतीय राज्य है जिसका अधिकांश भाग महान व लघु हिमालय में स्थित है अत्याधिकउच्चावचीय अंतराल 300 से 8000 मीटर की ऊंचाई के कारण यहां धरातलीय विषमता का पाया जाना स्वाभाविक है | ऊंची पर्वत श्रेणियां व गहरी घाटियां यहां के धरातल के मुख्य विशेषताएं हैं यहां पर स्थित पर्वत श्रेणियां 12 महीने बर्फ से आच्छादित रहती हैं जिससे सतत वाहिनी नदियों का उद्गम होता है जो राफ्टिंग के लिए भी अनुकूल दशाएं प्रस्तुत करती हैं उत्तराखंड के उत्तरी भाग में हिमाच्छादित पर्वत श्रेणियां,मध्य भाग में घास के मैदान, (बुग्याल )तथा निचले भागों में कल-कल करती हैं नदी घाटियां यहां की नैसर्गिक सुंदरता अत्यंत मनमोहक है | तीन चौथाई भाग पर्वतीय होने के कारण यहां की भौगोलिक दशाएं उद्योग व कृषि के लिए अनुकूल नहीं है परंतु नैसर्गिक सुंदरता का धनी होने के कारण पर्यटन उद्योग यहां की आर्थिक आजीविका का मुख्य आधार बन सकता है प्रमुख तीर्थ स्थलों बुग्याल क्षेत्रों झील क्षेत्रों को पर्यटक स्थल के रूप में विकसित कर यहां के आर्थिक विकास को बढ़ाया जा सकता है |वर्तमान समय में कुछ सीमांत गांव अंतिम विश्राम स्थल के रूप में विकसित हुए हैं जिसमें चमोली में नीति माणा बेरासकुंड रुद्रप्रयाग में सारी,त्रिजुगीनारायण,जखोली में बधाणी,उत्तरकाशी में बारसू रेथल&nbsp;l&nbsp;हरसिल,&nbsp;जखोल मुख्य हैं इन स्थानों पर होटल,हट,होमस्टे,गाइड&nbsp;&nbsp;व्यवस्था,घोड़े, खच्चर,स्थानीय यातायात को स्वरोजगार का साधन बना कर आजीविका अर्जित की जाती है जिस कारण इन गांव में पलायन भी नगण्य है यदि इस प्रकार की गतिविधियां अन्य क्षेत्रों में भी क्रियान्वित की जाएं तो पलायन की गतिपर&nbsp;रोचक&nbsp;लग सकती है&nbsp;|&nbsp;
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
33

-, ऋद्धि नाथ झाः. "मैथिलीभाषायां पाणिनिधातुपाठस्य प्रभावः". International Journal For Multidisciplinary Research 5, № 2 (2023). http://dx.doi.org/10.36948/ijfmr.2023.v05i02.1922.

Full text
Abstract:
सम्पूर्णे विश्वे याः भाषाः सन्ति तासु सर्वासु भाषासु संस्कृतभाषा एव प्रथमा विद्यते।( ) मुख्यत इदानीं भारतस्य साहित्यिकी, सांस्कृतिकी, धार्मिकी, आध्यात्मिकी, राजनैतिकी ऐतिहासिकीप्रभृतयः जीवनव्यवस्थापि अनया भाषयैव प्राप्यते। ग्रीक्-लैटिन-जर्मनादीनां विविधानां भारोपीय भाषाणामियं जननीत्वेनाङ्गीक्रियते। अस्याः मूलं वेद:, यस्य च प्रधानाङ्गत्वात् पाणिनीयं व्याकरणं मुखस्थानीयम्।( ) भारते याः प्रान्तीय भाषाः तासु बाहुल्येन संस्कृतशब्दाः प्राप्यन्ते। एषा ह्यनादिकालात् प्रवर्त्तमाना वर्त्तते। समये-समये अस्याः स्वरूपे वैविध्यं समागतम्, यथा- वैदिकं संस्कृतं लौकिकं संस्कृतञ्च। लौकिकं वैदिकात् किञ्चिद् भिन्नं भवति। तत्र सर्वप्रथमं लौकिकानां प्रयोगः भाषाविशेषार्थे रामायणे दृष्टिगोचरो भवति।( ) यदा अस्याः भाषायाः प्रयोगे न्यूनत्वं समागतं तदा पालि-प्राकृतापभ्रंशादयो व्यावहारिकी भाषा जाता। प्राकृताद् भेदप्रदर्शनाय संस्कृतस्य प्रयोगः भाषायै कृतः।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
34

-, कमलेश कुमार वरकड़े, та बृजेन्द्र कुमार -. "कान्हा क्षेत्र के आदिवासीयों की विविधता का सांस्कृतिक अध्ययन पर्यटन के विशेष संदर्भ में". International Journal For Multidisciplinary Research 7, № 1 (2025). https://doi.org/10.36948/ijfmr.2025.v07i01.38146.

Full text
Abstract:
कान्हा और उसके नजदीकी आदिवासी क्षेत्र की विविधताओं का सांस्कृतिक अध्ययन और पर्यटन क्षेत्र की विशेषताओं को पहचानना हैं, यहाँ पर्यटन स्थल प्राचीन काल से मौजूद हैं। पर्यटन, इस क्षेत्र में सामाजिक, सांस्कृतिक और आर्थिक स्थिति के विकास में सहायक हैं। क्षेत्रविशेष तथा विभिन्नताओं जैसे- खान-पान, रहन-सहन, वेशभूषा, बोली-भाषा, मेंले-त्यौहारों, हस्तशिल्प तथा धार्मिक पर्वों की विभिन्न जानकारी मिलती हैं। कान्हा में जंगल सफारी और अन्य गतिविधियाँ भी हैं। पर्यटकों के आवागमन ने आर्थिक स्तिथि को प्रभावित किया हैं। कान्हा का क्षेत्र, आदिवासी बाहुल क्षेत्र और प्राकृतिक सौन्दर्य से परिपूर्ण के होने के कारण देश के विभिन्न भागों एवं विदेशी पर्यटको के आवागमन देखने मिलते हैं। केन्द्रीय और राज्य सरकार की योजनाएं पर्यटन स्थल के विकास में सहयोगरत हैं, जिससे पर्यटन स्थल को बढ़ावा मिल रहा हैं। पर्यटन के बढ़ते प्रभाव ने परंपराओं के जकड़न से अलग होकर समाज को एक नयी दिशा दे रहा हैं।
APA, Harvard, Vancouver, ISO, and other styles
We offer discounts on all premium plans for authors whose works are included in thematic literature selections. Contact us to get a unique promo code!

To the bibliography