Academic literature on the topic 'Ahşap yapılar'

Mimaride ahşap, erken dönemlerden itibaren önemli bir yapı elemanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğrudan ahşap kullanılarak inşa edilen yapılar dışındaki kâgir yapılarda; ikinci kat döşemelerinde, merdivenlerde, düşey taşıyıcılarda ve doğrudan duvar içerisinde kullanımı söz konusudur. Bu çalışma kapsamında Anadolu’da Orta Çağ’da inşa edilmiş Bizans dönemine tarihlenen savunma yapılarında, kâgir duvar örgüsü içerisinde ahşabın yapı malzemesi olarak kullanımı değerlendirilmiştir. Duvar içerisinde ahşap hatılların tespiti, nitelikleri itibariyle zordur. Dolayısıyla daha önceden yapılmış çalışmalardan yola çıkarak yapının türü fark etmeksizin kullanım alanlarına yönelik olarak örnekler tarih öncesi yapılardan başlayarak ele alınmıştır. Özellikle 12. ve 13. yüzyıllarda inşa edilmiş, karakol mahiyetindeki küçük ölçekli kalelerde duvar içerisinde bağlayıcı unsur olarak genellikle ahşabın tercih edildiği görülmektedir. Burada tartışılacak olan konunun çıkış noktasını, İzmir’in Belevi beldesi yakınındaki Galesion (Alaman) dağı üzerinde konumlanan Keçi Kalesi oluşturmaktadır. Kalede kullanılan ahşap malzeme yapının bazı kesimlerinde, şaşırtıcı bir biçimde, sağlam bir şekilde günümüze ulaşmıştır. Ayrıca makalede, yapıların duvarları üzerinde görülen ve birçok çalışmada iskele deliği olarak adlandırılan boşlukların mahiyeti de değerlendirilmiştir.

Doğu Karadeniz'de halk yapı sanatı görsel ve biçimsel bir zenginliğe sahiptir. Bu yapı sanatı taş dolgulu ahşap çatkılı yapı sistemi ile kütük veya kalasların yatay doğrultuda üst üste konulmasıyla oluşturulan ahşap duvar sistemi ve 'çakatura' denilen Bağdadi duvar sistemleri ile bölgesel bir özellik gösterir. Doğu Karadeniz halk yapı sanatında tümüyle ahşap veya tamamen taştan ya da bu malzemelerin bir arada kullanıldığı çeşitli yapılar görülmektedir. Yapı ustaları Ordu'da, Gisesun'da, Sürmene'de, Artvin'de, Trabzon'da taşı ve ahşabı aynı şekil ve teknikle kullanmıştır. Bundan farklı olarak Tirebolu'da, Fındıklı'da, Bolaman'da, Akçaabat'ta, Ardanuç'ta yaşayan insanların farklı gereksinimleri ve farklı yaşam koşulları farklı görüntülerde bir Karadeniz sivil mimarlığı panoraması ortaya çıkartmıştır. Özellikle 19. yüzyılın son yılları ile 20. yüzyılın ilk onbeş yılında, Karadeniz deniz ticaretinden kazançlı çıkan ve bir bakıma ticari burjuvazinin oluştuğu sahil kentlerinde, çoğunlukla kagir yapım malzemesi, zengin planlama anlayışı ve anıtsal ölçüleri bakımından bölge standartlarını da bir ölçüde aşan, 'Dersaadet'in yabancı, Levanten köşk ve konaklarını hatırlatan yapılar yapılmıştır. Karadeniz'in eski kentsel yerleşmelerindeki eski kent kültürü veya Karadeniz'in yükseklerindeki dünyaya kapalı, kırsal yerleşmelerindeki geçmişle bağlarını sıkı sıkıya koruyan geleneksellik, aynılaştırıcı bir rol oynamış ve birbirine benzer yapı ve plan tipolojilerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır

Kapadokya Bölgesi’nde gayr-i müslimlere ait tarihi evlerin varlıklarını sürdürebilmelerinde;topografyaya ve iklime uygun ilk tasarımları, yöreye özgü malzeme kullanımı, yapım teknikleri, donatı elamanlarının niteliği önemli etkenlerdir. Bu yapılar avlu içerisinde inşa edilmişse büyük çoğunluğu yöreye özgü taş kullanılarak açıklıkları geçilen ahşap avlu kapıları ile korunmaktadır. Bu donatılar evin karakteristik özelliklerini yansıtmakta olup bazıları yapının sahibi hakkında sembolik işaretler ve tarih içermektedir. Bu çalışmada nüfus mübadelesi öncesinde bir Rum yerleşimi olan ve günümüze dek gelebilmiş birçok kültürel miras varlığı nedeniyle kentsel sit ilan edilen Niğde Yeşilburç Köyü’ndekitarihi evlere ait özgün avlu kapılarınınbelgelenmesiodaklı bir alan araştırması yürütülmüştür. Avlu kapılarının belgeleyerek geleceğe aktarılması ve bu özgün mimari donatı elamanlarının yapının planlamasına ve cephe düzenlemesine yönelik etkilerinin de ortaya konması amaçlanmıştır. Örneklem avlu kapılarının yapım tekniklerinin değerlendirilerekbuna bağlı olarak iki farklı tipoloji (lentolu ve kemerli avlu kapısı) oluşturulmuştur. Belgelenen avlu kapılarının dışında aynı tipolojide bulunan yapısal bütünlüğü bozulmuş kapılarda fotoğraflanarak belgelenmiştir. Özgün malzeme kullanımı ve süslemede farklılaşan avlu kapılarının tarihi evlerin ölçeğine ve kimliğine uygun tasarımlarını desteklediği görülmektedir. Köyde avlu duvar ve kapılarına dair yapısal bütünlüğü bozulmuş olan tarihi evlerde bozulma sürecinin hız kazandığı görülmektedir.

Çorum il ve ilçelerinde yapılan yüzey araştırmasının Bayat ilçesine ait tespitlerinde, çantı tekniği ile inşa edilmiş yapılar belirlenmiştir. Karedeniz Bölgesinde yaygın olarak kullanılan bu mimari yapılaşmanın benzer örneklerini Bayat ilçesinde görmek, Çorum genelinde tespiti yapılacak diğer yapıların (cami, türbe, okul, kışla, konut, mezar/mezartaşı, çeşme, hamam, vs.) yeri ve öneminin belirlenmesinde basamak oluşturmaktadır. Nitekim Çorum, konumu itibariyle çeşitli kültürlerin bir arada yaşadığı ve eserler bıraktığı bir coğrafyadır. Dolayısıyla içerisinde farklı yapı grupları ve malzemelerin örneklerini bulmak ve tercih edilme nedenlerini sorgulayarak mimari gelişimi günümüze kadar takip edebilmek mümkün gözükmektedir. Çalışma kapsamında geç dönemlerde çantı tekniğiyle inşa edilen Ahacık Köyü Yüceardı Mahallesi Cami, Falı Köyü Cami ve Yenişıhlar Köyü Camisinin plan özellikleri, kütle kompozisyonları, malzeme ve teknik özellikleri, tezyini unsurları ayrıntılı olarak incelenmiş ve literatüre kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu eserlerden Yüceardı Mahallesi Camisi alt katında köy odası olmak üzere zemin + 1 katlı yapılırken diğer iki yapı tek katlı ve tek mekânlı olarak tasarlanmıştır. Bu yapılardan özellikle Yenişıhlar Camisi bölgenin Cuma Camisi olarak kullanılmıştır. Bu bilgiyi hem yapının ölçüleri ve konumu hem de köy sakinlerinin yapıyı isimlendirmesinden anlıyoruz. Özgün yerinden taşınan bu eser sözlü tarih verileriyle birleştirildiğinde bu bilgi doğrulanmaktadır. Ahşap malzemenin coğrafyada antik dönemlerden beri kullanılması teknik olgunluğu ve türleri beraberinde getirmiştir. Çalışılan yapıların köşelerindeki çatma yerlerinde kurt boğazı tekniği kullanılmıştır. Bu teknik yapının strüktüründeki mukavemeti artırmakla birlikte bir arada çalışmasına imkân tanımaktadır. Süsleme özelliklerine bakıldığında yapıların harim bölümleri sade olmakla birlikte tavan tasarımları açısından özgün bir karakter taşıdıklarını belirtebiliriz. Çankırı, Kastamonu, Sinop ve Çorum’un kuzey bölgelerinde bu tür tasarımların örneklerini görmek mümkündür. Netice itibariyle bu çalışmada daha önce incelenmeyen yapıların sanat ve mimarlık tarihi açısından önemi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çorum bölgesinin kuzeyindeki yapı mimarisini temsil eden bu özellikteki eserlerin, bölgenin yerleşim tarihinin analiz edilebilmesi açısından önemi büyüktür. Bununla birlikte tespit edilen örneklerin korunabilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi milli sorumluluk olarak görülmüş buna ilişkin ilk girişimler başlatılarak tescil önerileri sunulmuştur.

Son yıllarda ahşap ve çapraz lamine ahşap malzemeye ilgi giderek artmaya başlamıştır. Çapraz lamine ahşap birçok ülkede ahşap yapıların inşasında fazlaca kullanılmaktadır. Bu malzeme çok katlı binaların inşasında da kullanılmaya başlanmıştır. Çok katlı binaların inşasında kullanılan yapısal ahşap malzemelerin mekanik performansının yüksek olması gerekir. Ancak ahşap malzeme rutubet aldığı zaman mekanik performansı değişen bir malzemedir. Bu çalışmanın amacı, karaçam kerestesinden üretilen çapraz lamine ahşap malzemenin, seçilmiş mekanik özellikleri üzerine rutubetin etkisini belirlemektir. Bu amaç için, 3 tabakalı çapraz lamine ahşap poliüretan tutkalı kullanılarak üretilmiştir. Üretilen yapı malzemesi hem hava kurusu hem de yaş halde mekanik testlere tabi tutulmuştur. Çapraz lamine ahşap malzemenin 3 nokta eğilme direnci, elastisite modülü, eğilmede deformasyon miktarı, yapışma direnci, çivi tutma direnci tespit edilmiştir. Elde edilen verilere göre; hava kurusu haldeki test örneklerinin eğilme direnci, elastisite modülü, çivi tutma direnci ve makaslama direnci yaş haldeki test örneklerinden sırasıyla %127, %118, %35 ve%87 daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Yaş haldeki test örneklerinin eğilmede deformasyon miktarının kuru haldeki test örneklerine göre %52 daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

Türk sanatında, ahşap üzerine yapılan çalışmalar, oldukça sınırlıdır. Ahşap eserlerin gelişimi, meydana getirilen ekoller, sanatkarlar ve diğer kültür çevreleri ile karşılaştırılmasından oluşan bilgiler oldukça sınırlıdır. Zaman içerisinde tahrip olan ya da tamamen yok olmuş ahşap sanat eserlerinin bir gurubunu rahleler oluşturmaktadır. Terim anlamıyla rahle; "üzerinde kitap okunan veya çizim ya da yazı çalışmaları yapılan, bazıları açılır kapanır tarzda hareketli, bazıları sehpa ya da masa şeklinde sabit olan eşyalar" dır. Ana malzemesi ahşaptır. İlk dönemlerde sade olarak kullanılan ahşap zaman içinde değişikliğe uğrayarak sedef, bağa, fildişi, boynuz, gümüş ve değerli taşların kakılması ve kaplanması ile değişerek ve gelişerek günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir. Bu araştırmada incelenen iki rahle, açılır kapanır tarzda, ahşap üzerine kadife kaplı olup, birinci örnekte kumaş, ikinci örnekte ise gümüş plaka aplikasyon tekniği uygulanmıştır. Bu incelenen rahlelerden birinci örnekte görülen kumaş üzerine kumaş aplikasyonu, Türk sanatında kıyafetlerde yoğun kullanılmıştır. Kumaş üzerine metal aplikasyon uygulaması yapılmış ikinci örnek ise Türk sanatında ender olarak yapılmıştır.

Ahşap, yüzyıllardır çeşitli amaçlar için kullanılan doğal bir malzemedir. Ahşabın en yaygınkullanımlarından biri mobilya ve diğer nesnelerin imalatıdır. Güçlü ve dayanıklı ahşap ürünler oluşturmakiçin, ahşabı birbirine bağlamak için yapıştırıcılar kullanmak gerekmektedir. Geleneksel ahşap yapıştırıcılargenellikle olumsuz çevresel ve insan sağlığına etkileri olabilecek petrol esaslı ürünlerden yapılmaktadır.Son yıllarda, özellikle yenilenebilir kaynaklardan üretilen ve daha çevre dostu olan biyolojik bazlıyapıştırıcıların geliştirilmesine artan bir ilgi mevcuttur. Protein bazlı yapıştırıcılar, ahşap yapıştırmadakullanım için umut vaat eden bir tür biyolojik bazlı yapıştırıcıdır. Bu yapıştırıcılar, bitkilerde vehayvanlarda bulunan doğal olarak oluşan moleküller olan proteinlerden yapılır. Proteinler, onlarıyapıştırıcılarda kullanım için uygun hale getiren, iyi ıslanabilirlik, yüksek mukavemet ve neme karşı dirençdahil olmak üzere bir dizi özelliğe sahiptir. Protein bazlı yapıştırıcılar, ahşap yapıştırma için sıklıklakullanılan sentetik yapıştırıcılara bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır. Yenilenebilir kaynaklardanelde edilirler, biyolojik olarak parçalanabilirler ve düşük toksisiteye sahiptirler. Ek olarak, suyadayanıklılık, mukavemet ve esneklik gibi çeşitli özellikler sağlamak için geliştirilebilirler. Bu bildiride,ahşap yapıştırma için protein bazlı yapıştırıcılarla ilgili son gelişmeler gözden geçirilmiştir. Makale, proteinbazlı yapıştırıcıların tarihçesine ve ahşap yapıştırmada kullanımlarına kısa bir genel bakış ile başlamaktadır.Aşağıdaki bölümlerde, protein bazlı yapıştırıcıların yapışma mekanizması, yapıştırıcı hazırlama içinpotansiyel protein içeren hammadde kaynakları ve ahşap yapıştırma için protein bazlı yapıştırıcılarıngeliştirilmesindeki son çalışmalar tartışılmaktadır. Makale, protein bazlı yapıştırıcıların gelecektekibeklentilerini tartışarak sona ermektedir.

Cumhuriyet eğitim tarihinin tüm örneklerinin görülebileceği Kayseri'deki okul yapılarını inceleyen bu çalışma 1923-1945 yılları arasında inşa edilip günümüze ulaşabilmiş 15 örneği içermektedir. Bu örneklerden 9 tanesi köylerde bulunmakta ve birbirlerinden farklı tasarım özellikleri göstermektedir. Mekân bakımından tek derslikten altı dersliğe kadar farklı düzenlemeler içeren örnekler içinde Nize Köyü ilköğretim okulu tek derslikli tek okuldur ve köy enstitüsü mezunlarının çalışabileceği derslik, işlik (demircilik atölyesi) ve lojmandan oluşan tasarımıyla yarışma sonucu elde edilmiş bir planın devrin yönetmeliklerine göre uygulanmış halidir. Safa Mektebi ve Cin Ahmet Köyü ilkokulu girişe paralel koridorun arkasına yerleştirilmiş iki derslik ve bir idari bürodan oluşur. Bünyan Sağlık Meslek Lisesi (Eski Namık Kemal İlkokulu) ve Artmak Köyü ilkokulunda üç derslik ve bir idari bürodan oluşan tip projenin uygulaması söz konusudur. Yeşilkent, Akkışla Cumhuriyet, Kaynar ilkokulları ile Pazarören Köy Enstitüsü H plânlı bir tasarıma sahiptirler ve giriş cepheleri üçgen alınlıklı ahşap revaklı birer sundurmayla vurgulanmıştır. 1940'lı yılların başında inşa edilen Kız Meslek lisesi ve Erkek Sanat Enstitüsü modern betonarme inşaatın temsilcileri olarak öne çıkarlar. Olgun ölçüleri, temiz taş işçiliği ve anıtsal giriş revağıyla Develi Lisesi sanatçı imzası (Süleyman Unutulmaz) taşıyan tek eserdir. İncelenen okullar içinde birisi (Zile İlkokulu) hariç tamamı taş malzemeyle inşa edilmiştir. Zile ilkokulu, ahşap hatıllar yerleştirilmiş kerpiç malzemeyle inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan bu okullar, yeni kurulmuş olan Cumhuriyet'in kuruluş felsefesini ve ideolojisini yeni nesillere anlatabilmek, tabir yerindeyse "ulus inşa edebilmek" amacıyla çoğu köylere dikilmiş birer anıt kimliğine sahiptirler.

Deştiğin, Konya’nın Doğanhisar ilçesine on beş km. uzaklıkta bir yerleşim birimidir. Deştiğin’in merkezinde bulunan Ulu Camii, moloz taş ve ahşap hatıllarla inşa edilmiş, kareye yakın planlı, girişi ve son cemaat yeri doğuda bulunan, kuzey güney doğrultusunda, üç nefli bir yapıdır. Sade mimarisine karşın kırmızı, mavi, yeşil ve sarı renklerle boyanmış zengin kalem işi bezemelere sahiptir. Yapım yılı bilinmeyen yapının kalem işleri 1287 (M. 1870/71) tarihlidir. Son cemaat yerinin güney duvarında ve harim duvarlarında bulunan bezemeler geçirdikleri onarımlarda niteliklerini kaybetseler de yapıyı değerli kılarlar. Duvar yüzeyleri yatay olarak dörde bölünmüş, yukarıda kalan üç birimlik bölüm bezeme alanı olarak kullanılmıştır. Kıvrık dallar üzerine yerleştirilmiş bitkisel bezemeler, meyveli- meyvesiz ağaçlar, caminin içinde neşeli ve canlı bir bahçe yaratırlar. Nakışların arasına, “yelkenli gemi”, “tek kubbeli dört minareli cami”, “tac-ı şerif”, “teber”, “mızrak”, “topuz” gibi tekke sembolleri, “çark-ı felek”, “yılan”, “Âlem-i Lâhût”, kırmızı meyveli ağaç”, “ay-yıldız”, “tekli ve üçlü kandil”, “saat”, “peşkir” motifleri yerleştirilmiştir. Duvarlarda tüm camilerde görülebilecek bir yazı programı kullanılmış, güney duvarına iki adet simetrik düzenlenmiş, “Ali” ismi yazılmıştır. Çalışmada bezeme elemanları tanımlanmış, kullanılan tekke sembolleri de göz önüne alınarak motiflerin yüklenmiş olabilecekleri anlamlar araştırılmıştır. Bezemeleri yapan kalem işi usta ya da ustaların mensup olabileceği tasavvuf ekolleri irdelenmiş, bezemelere kaynaklık eden görsel kaynaklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Kalem işi bezemelerin benzerleri Deştiğin kasabasının yirmi km. uzağındaki Hüyük ilçesinin Çavuş köyü camiinde bulunur. Gezici derviş ustaların eserleri olan bu yapılar 19. yüzyılın ikinci yarısında Konya’nın Göller bölgesinin kırsal alanındaki sanatsal faaliyetlerle ilgili önemli veriler sağlarlar.

Geleceğimiz olan çocukların gelişimlerinde oyuncakların önemli bir etkisi bulunmaktadır. Böyle bir öneme sahip olan oyuncakların tasarımda hassas davranılması gerekmektedir. Endüstrileşmeyle birlikte oyuncak tasarımları daha çok fabrikalar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Fabrikalarda üretilen oyuncak tasarımları plastik ve türevleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Günümüzde ise oyuncaklarda sürdürülebilir tasarımlar ebeveynler tarafından tercih edilen ürünler arasında yer almaktadır. Sürdürülebilir oyuncak çeşitlerinin birçok türü mevcuttur. Bu doğrultuda ahşap oyuncak üretiminde sürdürülebilir ürünlerin tasarım üzerindeki etkisi araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılarak elde edilen verilerin betimsel analizi yapılmıştır.
 Oyuncaklarda sürdürülebilir tasarımlara ilişkin yapılan çalışmalar ve yaklaşımlar incelenerek gerekli değerlendirmeler yapılmıştır. Bu doğrultuda oyuncak tasarımında sürdürülebilirliğin yaygınlaştırılmasına yönelik yapılabilecek çalışmalara yönelik öneriler ortaya konmuştur. Son olarak araştırma sürecinde elde edilen veriler ışığında ebeveynlerin çocuklarına alacak olduğu oyuncaklarda ahşap ve sürdürülebilir oyuncak seçimine daha fazla özen gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır.