Academic literature on the topic 'Cerkwie drewniane'

<p>Od czasów średniowiecza na terenie współczesnego województwa podlaskiego obecne było wschodnie chrześcijaństwo. Zmienny bieg dziejów politycznych Podlasia oddziaływał w kolejnych stuleciach na możliwość tworzenia się wschodniochrześcijańskiej sieci cerkiewnej. W oparciu o rozproszone materiały źródłowe (archiwalne i biblioteczne) można odtworzyć proces formowania się tej sieci. Między połową XV a końcem XVI w. powstało na terenie współczesnego województwa podlaskiego co najmniej 67 cerkwi prawosławnych. Po unii brzeskiej (1596 r.) większość świątyń przeszła w ręce Cerkwi greckokatolickiej, wybudowano także nowe i w momencie III rozbioru Rzeczypospolitej (1795 r.) na wspomnianym obszarze znajdowało się 109 obiektów cerkiewnych. W okresie przynależności Podlasia do imperium rosyjskiego (do 1915 r.) Cerkiew greckokatolicka została zlikwidowana, a jej świątynie przekazano Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu. W tym czasie wzniesiono jeszcze około 100 sakralnych obiektów cerkiewnych. Dramatyczne wydarzenia obu wojen światowych i derusyfikacja ziem wschodnich w Polsce w okresie międzywojennym skutkowały likwidowaniem świątyń na Podlasiu – w 1945 r. było już tylko 149 cerkwi. Niewielki wzrost liczby sakralnych obiektów wschodniego chrześcijaństwa nastąpił w czasie rządów komunistów (1944–1989) – ich liczba sięgnęła 169. Dopiero po upadku systemu komunistycznego na terenie współczesnego województwa podlaskiego liczba tych świątyń znacznie wzrosła (205 w 2015 r., kilka znajduje się ciągle w budowie). Większość omawianych obiektów stanowi unikatowe przykłady architektury sakralnej (głównie drewnianej).</p>

Cel badań. Celem badań zabytkowego wyposażenia (odnalezionego w 2015 roku na strychu świątyni) dawnej cerkwi p. w Narodzin Św. Jana Chrzciciela (1812r.), było ustalenie proweniencji, datowania a także techniki i technologii poszczególnych obiektów. Badania zostały zrealizowane w ramach „Projektu konserwatorskiego dla zabytkowego wyposażenia dawnej cerkwi w Odrzechowej” sfinansowanego w ramach stypendium ministra MKiDN Metoda badań. Przeprowadzono badania fizyko-chemiczne próbek pobranych z wybranych obiektów zabytkowych w celu ustalenia budowy technologicznej a także identyfikacji pigmentów oraz spoiw. Wykonano dokładne pomiary oraz inwentaryzację zbioru. Ważną częścią badań była analiza stylistyczno – porównawcza najcenniejszych obiektów a także kwerenda archiwalna. Wyniki badań. Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się ustalić datowanie dwóch najcenniejszych obiektów: ołtarza bocznego z XVIII wieku oraz drewnianego krzyża procesyjnego z przełomu XVIII/XIX wieku. Ponadto odtworzono wygląd dwóch istotnych elementów wyposażenia: ikonostasu z końca XIX wieku oraz Cyborium. Stworzono bogatą dokumentację zbioru zawierającą podsumowanie badań fizyko-chemicznych, opis, stan zachowania a także proponowany program konserwatorski. Wnioski. Na podstawie zgromadzonych informacji oraz przeprowadzonej analizy poszczególnych elementów wyposażenia udało się wyselekcjonować te najcenniejsze i objąć je ochroną (wpis do rejestru zabytków). Ponadto na podstawie dokumentacji, przygotowano projekt re-aranżacji wnętrza świątyni w celu przywrócenia jej wartości historycznych.

Pochodząca z XVIII wieku drewniana cerkiew miękiska jest częścią ważnego dziedzictwa kulturowego drewnianego budownictwa sakralnego na południowo-wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej cerkiew nie była użytkowana, opuszczona systematycznie niszczała. W 1989 roku wykonano jej inwentaryzację architektoniczną. Niestety brak środków finansowych przez wiele lat nie sprzyjał podjęciu w cerkwi prac restauracyjno-konserwatorskich. Szansa pojawiła się dopiero po 30 latach. Rozwiązanie projektowe odbiega od dotychczasowej pragmatyki konserwatorskiej, proponując dążenie do maksymalizacji zachowania struktury materialnej tego zabytkowego obiektu. Dotychczasowa bowiem praktyka w tym zakresie powodowała nieraz 80% wymianę zdegradowanego drewna na materiał nowy.