Academic literature on the topic 'Çiniler, Türk'

Anadolıı-Türk sanatının en önemli mimari anıtlarının sergilendiği merkezlerden biri de Diyarbakır'dır. Kent hakkında bugiine kadar yapılmış Sanat tarihi araştırmaları, daha çok binaların mimari özellikleri üzerinde yoğunlaşmış, süslemeleri nisbeten daha az ele alınmıştır. Oysa özellikle çiniler, hala aydınlatılmamış pek çok yönüyle önem taşımakta ve araştırmacıların az ilgisini çekmiş bir grubu meydana getirmektedir. Tiirk çini sanatını ele alan yayınlarda, buradaki çinilerin mahalli üretim olduğu söylenmekte, ancak ayrıntılı ve doyurucu bilgiler verilmemekledir. Diyarbakır'daki Osmanlı dönemi çinileri, Türk dönemi eserlerinin ys-nı sıra Ermeni Kiliselerinde de yer almaktadır. Çalışmamızda, ele aldığımız döneme ait çinilere, teknik ve süsleme özelliklerine dayanarak stil kritiğiyle yüzyıl olarak tarihler belirlenecek ve bunların üretim yerinin aydınlatılmasına çalışılacaktır.

Çini sanatı örnekleri Türk ve İslam coğrafyalarında, pek çok dini ve sivil yapıda bezeme unsuru olarak karşımıza çıkan nadide ve özel miraslardan biridir. İran devletinin önemli dönemlerinden biri olan Safeviler dönemi, birçok sanat kolunun bilhassa minyatür ve çini sanatının altın çağı olarak tanımlayabileceğimiz örneklerle doludur. Safevi çini sanatı, farklı coğrafyaların çini örnekleriyle birlikte ele alındığında, özgün bir kimlik sergilemektedir. Bu özgünlüğü özellikle de figürlü çinilere borçludur. Bu dönemde çini sanatı kendi içerisinde büyük değişimler yaşamıştır. Saray, köşk ve hamamlar gibi sivil yapılarda iç ve dış mekânları bezeyen çiniler arasında dönemin ruhunu yansıtan insan tasvirleri dikkatimizi çekmektedir. Bu bezemeler, yapıldıkları dönemin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik özelliklerini yansıtması açısından Safevi çini sanatı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Çini örnekleri arasında yer alan insan figürlü çiniler, her açıdan Safevi toplumunun gelişimini ve değişimini vurgulama özelliği taşımaktadır. Bu bakımdan özgünlük taşıyan çiniler, ikonografik ve üslupsal açıdan tanımlanarak, Safevi Sanatı açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu makalede İsfahan Minyatür Okulu, Nakkaş Rıza Abbasi Üslubu ve onun yolunu izleyen talebelerinin 16. ve 17. yüzyılların çini bezemelerindeki etkileri ele alınacaktır. Minyatür sanatının çiniler üzerindeki etkisini incelediğimizde özellikle tek yapraklı minyatürlerin diğer kitap minyatür gruplarına göre daha etkili olduğunu görmekteyiz. Bu etkiler daha çok insan figürü içeren çinilerde dikkati çekmektedir. Araştırmamızda Safevi mimarisinde kullanılan figürlü çinilerle dönemin çinilerini etkileyen tek yapraklı minyatürler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında, sanatçılar ve eserleri hakkında, dijital ortamlardan ve basılı eserlerden yazılı ve görsel kaynaklar elde edilmiş ayrıca çeşitli kütüphane arşivlerinden yararlanılmıştır.

İnsanoğlunun varlığına paralel gelişim gösteren pişmiş toprak ürünler, kullanılan hammaddeleri, üretim teknolojileri, uygulama teknikleri ve kullanım şekilleriyle özgünleşmiş ve bu özgünlükleriyle de bağlı bulunduğu uygarlıklara mal olmuşlardır. Bu bağlamda pişmiş toprak uygulamaların Anadolu Türk sanatındaki en önemli ürünleri çinilerdir. Çiniler, Anadolu Türk sanatında mimari eserlerin yüzeylerinde kaplama malzemesi olarak ve işlevsel günlük kullanım eşyası olarak kullanılmıştır. Çinilerin kullanım alanlarındaki farklılığa benzer olarak, üretimlerinde de farklı teknikler uygulanmıştır. Çalışma kapsamında, Anadolu Türk çini sanatının tarihi gelişimine kısaca değinilmiş, seçilen yedi geleneksel çini tekniğinin üretim aşaması, kullanım alanları ve çinilerde zaman içinde gelişen parça-birim malzeme kayıpları türünden bozulmalar hakkında bilgi verilmiştir. Ardından atölye ortamında, yedi farklı geleneksel teknikte üretilen yirmi dokuz adet çini pano üzerinde, bu bozulmalara yönelik olarak on beş farklı tamamlama uygulaması yapılmıştır. Bu uygulamalı tamamlama örnekleriyle, çinilerin özgün yapısal ve dekor özelliklerine zarar vermeden, belli oranda görsel bütünlüğü de ulaşarak korumanın mümkün olduğunun gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu sayede, tarihi çini onarımlarında halihazırda tespit edilen mimetik (birebir) tamamlamaların ve dayanağı belli olmayan desen tamamlamalarının, özgün çinilerin algılanmasında ki yanıltıcı ve zarar verici etkileri irdelenmiş ve restorasyon ilkeleri bağlamında çıkarımlarda bulunulmuştur.

2015 yılında Adana Arkeoloji Müzesi tarafından, Misis Havraniye Kervansarayının restorasyonuna ve çevre düzenlemesine yönelik başlatılan çalışmalar sonucunda bölgede kurtarma kazılarına başlanmıştır. Müze tarafından gerçekleştirilen kazılar neticesinde mimari kalıntılar ile seramik, cam, metal, sikke gibi buluntular ele geçirilmiştir. Çalışmalarda Roma, Erken İslam (Abbasi), Bizans, Haçlı-Ermeni Prensliği, Memlüklü ve Osmanlı dönemine ait buluntulara ulaşılmıştır. Adana’nın Yüreğir ilçesinde yer alan Misis Havariye Kervansarayı kurtarma kazıları sırasında ele geçirilen çini parçaları çalışmamızda incelenecektir. Bölgede çok sayıda yarı mamul ve mamul seramik buluntuları yanı sıra az sayıda çini parçasının bulunması ise oldukça önemlidir. Çünkü bu çalışmada ele alacağımız 8 çini parçasından 4 tanesi Türk çini sanatında rastlamadığımız kazıma tekniğinde bezemelere sahiptir. Bu çinileri tanıtırken, kökenleri üzerinde tartışılacaktır. Ortaçağ’da özellikle Akdeniz çevresinde önemli ticaret merkezlerinden biri konumunda bulunan Misis’te yoğun bir seramik üretiminin yapıldığı görülmektedir. Bölge Kilikya sınırları içerisinde bulunmakla birlikte ticaret merkezi konumundadır. Muhtemelen 13.yüzyıl ile 14.yüzyıl başına arasında kalan döneme tarihlenen bu çinilerin yakın bölgelere ticaretinin yapılmış olabileceği de düşünülmektedir. Ele geçirilen çini buluntularında görülen motif ve kompozisyonların üslup ve dönemsel özellikleri de konumuz açısından dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Kilikya bölgesinin bağlı bulunduğu Bizans ve Anadolu’ya önemli ölçüde hakim olan Anadolu Selçuklu çini sanatının dönemsel özellikleri, bu hakim kültürlerin bölge üretimine etkisi ve Misis çinilerinin farklı yönleri çalışmamızda ele alınacaktır.

Tarihi yapıların korunması ve yaşatılması her ne kadar önemli olsa da bunun doğru teknikler ve multidisipliner bir çalışma ile yapılması da önemlidir. Korumadaki öncelikli faktörlerden bir tanesi doğru malzeme seçimi olması sebebiyle, yapının belgelenmesine ek olarak yapı malzemelerinin de analiz edilmesi önemlidir. Bu doğrultuda Malatya Ulu Camisi’ne ait malzemeler arkeometrik açıdan incelenmiştir. 1224 yılında inşa edilmiş yapının farklı bölümlerinden alınan taş, tuğla, çini, harç ve sıva örnekler analiz edilmiştir. Fiziksel testler ile fiziksel özellikler kondaktometrik analiz ile ise malzemelerdeki tuz türleri ve çözünen tuz miktarları belirlenmiştir. Granülometrik analiz sonucunda agrega tane boyutları ve oranları (harç ve sıvalarda), optik yöntem ile de tüm malzemelerin petrografik özellikleri tespit edilmiştir. Cami inşasında en çok kullanılan taş türü latittir. Onarım sırasında kullanılan tuğlaların dayanımı özgün tuğlalara göre daha yüksektir. Özgün harç ve sıvaların bağlayıcı içeriğinde kireç/kil ve kireç/alçı/kil karşımı, onarımda kullanılan harç ve sıvaların bağlayıcı içeriğinde ise çimento/kireç, çimento/kil ve kil/kireç/çimento karışımı olduğu belirlenmiştir. Çiniler turkuaz, bordo ve siyah renkte olup, turkuaz örnekte bakır, demir, kalay, kurşun, bordo ve siyah örnekte ise mangan ve demir elementleri bulunmaktadır. Çalışma ile elde edilen veriler restorasyon uygulamalarının doğru yapılabilmesi amacıyla önem arz etmektedir.