Academic literature on the topic 'Eseje polskie'

Celem artykułu jest nakreślenie specyfiki eseju filmowego jako gatunku charakterystycznego dla powojennego kina modernistycznego, rozwijającego się szczególnie w Europie w latach 50., 60. oraz 70. Jego hybrydyczność, idiosynkrazje formalne oraz niejednoznaczność treściowa jawią się w tym ujęciu jako konsekwencja właściwego dla nowoczesności zwątpienia w poznawcze możliwości i estetyczną koherencję tradycyjnych form, a także jako dowód wyeksponowania autorskiego głosu i dyskursywnych form wyrazu. Na tym tle jako eseje filmowe można odczytywać także dość liczne przykłady polskiego kina późnomodernistycznego. Występują one w dwóch zasadniczych wariantach – punktem wyjścia pierwszego jest fikcyjna opowieść (a reprezentantami np. Iluminacja Krzysztofa Zanussiego czy Jak daleko stąd, jak blisko Tadeusza Konwickiego), drugi stanowi kreacyjną i dyskursywną odmianę dokumentu (jest reprezentowany przez tzw. dokumenty kreacyjne Wojciecha Wiszniewskiego, Bogdana Dziworskiego czy Grzegorza Królikiewicza).

Artykuł stanowi analizę obrazów Polski we współczesnej poezji chińskiej. Autorka kreśli początki poetyckiego dialogu między Chinami a Polską, przypadające na pierwsze lata XX wieku, oraz przebieg owego dialogu do końca lat osiemdziesiątych, by następnie skupić się na trzech utworach napisanych po 1989 roku: Oświęcim, wiosna i zmartwychwstanie Yi Pinga, Na granicy niemiecko-polskiej Wang Jiaxina oraz Wierszach z Polski Lei Pingyanga. Refleksja koncentruje się nie tyle na tym, jak przedstawiają Polskę poeci chińscy, ile na tym, co obrazy te mówią o nich samych i rzeczywistości kulturowej, z której się wywodzą. Esej ukazuje Polskę jako alternatywną przestrzeń, w której autorzy z Kraju Środka mogą swobodnie podjąć dyskusję z własną historią i tradycją, dokonując rozrachunku z błędami, mitami i utopiami przeszłości.

Artykuł został poświęcony filmowym esejom Grzegorza Królikiewicza. Michał Dondzik omówił młodzieńczą fascynację Królikiewicza lekturą Prób Michela de Montaigne’a, jego pierwsze eseje filmowe zrealizowane w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi, eseje wideo o rektorach łódzkiej szkoły filmowej, a także esej montażowy Kern. Autor zrekonstruował konteksty produkcyjne esejów reżysera oraz drogę, którą musiały one przebyć, by dotrzeć do widzów. Jak pisze w zakończeniu artykułu: Twórczość Grzegorza Królikiewicza zarówno w Polsce Ludowej, jak i po 1989 r. skazana była na wąskie rozpowszechnianie. Dotarcie do filmów reżysera wymagało determinacji i pokonania szeregu trudności, jednak prawdziwym wyzwaniem było obejrzenie jego esejów. Są one nieobecne w przestrzeni polskiej kultury po dziś. Tym bardziej warto przyjrzeć się im z bliska, analizować i polemizować, bo do takiego właśnie osobistego, często emocjonalnego ich odbioru prowokuje Królikiewicz.

Jeśli w Paryżu połowy XIX wieku żył jakikolwiek muzyk żarliwie propagujący zdobycze kultury polskiej, to był nim Albert (Wojciech) Sowiński. Od przyjazdu do Francji w 1828 roku aż do śmierci w roku 1880 był on orędownikiem sprawy polskiej jako pianista, kompozytor i badacz. Był też płodnym autorem, a mimo to jego liczne prace poświęcone polskiemu repertuarowi – z wyjątkiem Les musiciens polonais et slaves, anciens et modernes: dictionnaire (1857) – z rzadka jedynie i przelotnie przyciągały uwagę współczesnych badaczy. W niniejszym eseju śledzę ewolucję paradygmatu postawy narodowej i polskiej tożsamości w najważniejszych pismach Sowińskiego poświęconych tym kwestiom oraz w zbiorach polskich melodii: Chants polonais nationaux et populaires (1830), Souvenirs de Pologne. Chants de la révolution du 29 novembre 1830 (1830), Mélodies polonaises: album lyrique (1833), Chants populaires de l’Ukraine (1842), De l’état actuel de la musique en Pologne (1842), Dictionnaire (1857) oraz Chants religieux de la Pologne op. 93 (1859). Cztery dzieła z roku 1830, aranżacje polskich melodii ludowych i pieśni powstańczych, łączyły się ściśle ze współpracą Sowińskiego z Leonardem Chodźką i jego paryskim otoczeniem. Zwłaszcza w Chants polonais kompozytor nawiązał do propagowanych przez Chodźkę i Joachima Lelewela poglądów podkreślających wyjątkową geograficzną, językową i etniczną różnorodność Rzeczypospolitej Obojga Narodów, różnorodność, która miała zaowocować wspaniałą muzyczną i polityczną przyszłością. Tymczasem w swoich pismach krytycznych z lat 40. ludowe tradycje ukraińskie Sowiński interpretował już jako przemawiające głównie do doświadczeń regionalnie ograniczonych, za podstawę dla tworzenia się nowoczesnej polskiej tożsamości muzycznej uznając Warszawę z jej muzycznymi instytucjami. W okresie pracy nad Słownikiem i Polskimi pieśniami religijnymi kompozytor przesunął punkt ciężkości swojej argumentacji z owego wyjątkowego statusu Polski na rzecz długiej tradycji wymiany intelektualnej z Europą Zachodnią, którą kraj miał w przeważającej mierze zawdzięczać działalności dworów i Kościoła katolickiego.

W dziejach polskiej emigracji po II wojnie światowej było wiele ważnych wydarzeń. Ta społeczność, rozproszona po całym świecie, musi stawić czoła wielu nowym okolicznościom. Aby zachować swoją tożsamość, musi stawić czoła nowym wyzwaniom w dziedzinie kultury, finansów i polityki. Po ponad 50 latach walki o ochronę najważniejszych elementów składających się na kulturę narodową oraz o zachowanie tradycji rodzinnych pomagających we wszelkich próbach wyzwolenia Polski spod jarzma systemu komunistycznego, pojawia się nowe wyzwanie, stawiające nowe pytanie: co należy rozwijać i jakie wartości wzmacniać, a także pytanie o to, co powinno łączyć Polonii za granicą. Niniejszy esej ukazuje znaczenie i rolę duszpasterstwa wśród Polonii szwedzkiej. Działalność, której celem jest wspieranie i rozwój polskiej kultury, budowanie jedności między Polakami w diasporze, wspieranie polskich rodzin w wychowaniu dzieci i młodzieży oraz wzmacnianie więzi z krajem pochodzenia. Podsumowując, jest to próba ukazania wartości i wzniosłej roli, jaką Polska Misja Katolicka odgrywa w Kościele katolickim w Szwecji w procesie umacniania kultury polskiej w społeczeństwie wielonarodowym, którego największym wyzwaniem jest budowanie integracji kulturowej.

Współczesna gospodarka, oparta na usługach, wymaga od absolwentów szkół wyższych umiejętności sprawnego komunikowania się nie tylko w mowie, lecz także pisemnie. W polskim szkolnictwie wyższym, poza przygotowaniem prac dyplomowych, obszarowi temu poświęca się niewiele zainteresowania. Dla odróżnienia, w wyższym szkolnictwie brytyjskim esej stanowi jedno z podstawowych narzędzi nauczania i sprawdzania wiedzy. W artykule przedstawiono formy wykorzystania eseju w London School of Economics. Następnie przedstawiono problemy, z którymi jest związane jego potencjalne upowszechnienie w Polsce oraz sposoby ich rozwiązania.

Posługując się metodologią z obszaru Translator Studies, w artykule przedstawiono postać niemieckiego tłumacza i wybitnego popularyzatora literatury polskiej w Niemczech Albrechta Lemppa. Tekst ukazuje jego biografię językową (w odniesieniu do polszczyzny) i zarysowuje wizerunek translatora, wskazując na główne obszary jego działalności (polska proza końca XX i początku XXI wieku). Artykuł dowodzi, że Lempp należy do wąskiego grona osób, które lansując i tłumacząc powieści, opowiadania i eseje współczesnych polskich pisarzy, stworzył skuteczne i nowoczesne narzędzia do promowania literatury polskiej na świecie. Tekst dotyka zagadnień recepcji literackiej, kontekstów funkcjonowania literatury poza rodzimym systemem kulturowym, a zarazem jej doniosłego znaczenia w dialogu europejskim.

Krzysztof Uniłowski zmarł na początku grudnia. Przez ostatnie dwadzieścia lat był wśrod kluczowych figur polskiego literaturoznawstwa. Pisząc na bardzo zróżnicowane tematy - od recenzji współczesnych polskich powieści po eseje o ideach nowoczesności, od klasowo podbudowanych analiz fantastyki i seriali telewizyjnych po komentarze dotyczące polityczności i etosu krytyki literackiej - Uniłowski rozwinął imponującą i wyjątkową krytyczną perspektywę, a wręcz szczególny język krytyki, który zainspirował - i bez wątpienia nadal będzie inspirować - krytyków wszystkich pokoleń. W swojej pracy Uniłowski czerpał chętnie z materializmu historycznego, stale balansując swoje intuicyjne skupienie na tym, co polityczne (w szczególności na kategorii klasy) z równie intuicyjnym przekonaniem co do niezastępowalności formy literackiej. Chociaż nie zawsze się z nim zgadzaliśmy - co jest na lewicy normą, jeśli nie tradycją - to jako redaktorzy i redaktorki „Praktyki Teoretycznej” cieszymy się, mogąc nazwać go nietylko punktem odniesienia, ale towarzyszem. Uniłowski zmarł w trakcie końcowych prac nad esejem, który prezentujemy poniżej. Niestety, nie zdążył przesłać nam gotowego abstraktu/streszczenia, musimy więc sami podjąć próbę podsumowania jego głównych punktów. Kwestie podniesione w tym erudycyjnym i formalnie złożonym artykule dotyczą spraw zasadniczych: w jakim sensie fikcyjne światy przypominają świat niefikcyjny, i w jaki sposób owe światy zamieszkujemy? Jak wygląda relacja między imersją i interpretacją? Jakie figury mogą pomóc nam w wyobrażeniu sobie - zwizualizowaniu - naszej intymnej, lecz przecież nieuchronnie społecznej relacji z tym, co fikcyjne (czy jesteśmy gośćmi, mieszkańcami, przechodniami...)? Uniłowski szuka odpowiedzi we współczesnej krytyce marksistowskiej (Eagleton, Jameson, Berardi), w pisarstwie sci-fi i fantasy (Lem, Sapkowski, Martin), a także w nowoczesnej filozofii kontynentalnej (Gadamer, Heidegger) oraz - w ostatniej części eseju - we współczesnych badaniach gier. Cieszymy się, mogąc przedstawić artykuł Uniłowskiego w dwóch wersjach - w polskim oryginale oraz w angielskim tłumaczeniu (autorstwa Jakoba Zigurasa). Po to, by zachować trudny do pomylenia flow myśli Uniłowskiego w języku angielskim, do tekstu wprowadzono na etapie tłumaczenia - przy pełnej współpracy autora - drobne zmiany. Mamy nadzieję, że dla naszych polskojęzycznych czytelniczek i czytelników porównanie obu wersji okaże się ciekawe i pożyteczne - wydaje sie bowiem oferować szczególny wgląd w warsztat pisarski Uniłowskiego.

Celem artykułu jest przedstawienie pojęcia granicy jako użytecznego odniesienia myślowego do zaprezentowania specyfiki myślenia o polskiej historii. Historyczne granice Polski pozwalają na wielorakie rekonstruowa- nie wpływów, choćby językowych, czy też wymiany kulturowej: od sztuki po zwyczaje, praktykowane w obrębie niewielkich czasem społeczności, zwłaszcza jeśli mówimy o organizacji państwowej charakteryzującej się wieloetnicznością. Ponadto dla ludzi myślących w języku polskim pojęcie granicy zakodowane zostało na przestrzeni dziejów w określeniach takich jak np.: „Polska od morza do morza”, „przedmurze chrześcijaństwa”, czy też „kresy”, co z trudnością napotyka odniesienia w umysłach zwykłych dokonywać operacji myślowych za pomocą słownictwa przypisanego do innych kodów kulturowych. Dodajmy jeszcze, że wszystkie wymienione wyżej pojęcia odnoszą się nie tylko do znaczeń ściśle związanych z określonym terytorium, ale mają swoją nośność emocjonalną, budowaną na wiedzy historycznej, przekazanej przede wszystkim w procesie kształcenia, uzupełnionego bagażem własnych doświadczeń nabytych za sprawą komunikowania się z otoczeniem. Autor, przywołując ustalenia historyków, polityków, a nawet liturgistów, ukazuje, jak bardzo pojęcie granicy związane jest z myśleniem w horyzoncie wartości, charakterystycznym dla polskiej kultury. W toku prowadzonych analiz przywołuje refleksje zaczerpnięte także z dzieł literackich o różnym charakterze: od utworu scenicznego Kontrakt Sławomira Mrożka, przez esej Jana Parandowskiego Polska leży nad Morzem Śródziemnym, po poezję Juliusza Słowackiego. Szczególne miejsce w przywołanych źródłach stanowią teksty związane z wojną i wojskowością, powstałe w kręgu literatury chrześcijańskiej. Dzięki temu ukazany został ciąg literackich obrazów służących przez stulecia wykształceniu polskich żołnierzy, dla których podręczniki życia duchowego pisali sławni kaznodzieje królewscy: Piotr Skarga, Mateusz Bembus czy Szymon Starowolski. Uchwycone zostało również powiązanie pomiędzy myśleniem o granicy a kulturą rycerską, w której broni się nie tylko jakiegoś terytorium, ale także określonych wartości. Szczególnym nawiązaniem do tego w polskiej kulturze jest wzorzec osobowy, określany jako miles christianus, stanowiący doskonałe połączenie idei walki duchowej, obecnej w kulturze monastycznej, z walką fizyczną w obronie chrześcijaństwa. Porównując ze sobą teksty z różnych dziedzin, autor wysnuwa istotne wnioski na temat charakteru polskiej religijności. W jej ukształtowaniu bardzo istotną rolę odegrała idea walki, a zwłaszcza obrona chrześcijaństwa. Dlatego też obecny model chrześcijaństwa, proponowany przez papieża Franciszka, w którym wszelka wojna i przemoc są odrzucone, nie spotyka się ze zrozumieniem wśród polskich katolików. Przyzwyczajeni do wizji Kościoła walczącego, z trudem utożsamiają się z nowym modelem eklezjologicznym, zdominowanym przez wizję Kościoła zwycięskiego, odrzucającego wszelkie bariery i podziały w świecie.

The process of translating literary texts balances on the border of creativity and reproduction, which attracts the attention of researchers and extends the knowledge of translation with new perspectives of reflection on the source text and the target culture. A unique example of this phenomenon comes with essay translation, a genre considered to be hybrid in all its varieties. The borderline area is a changing and complex space where hostility coexists with kindness, enriching the individual also in cognitive, emotional, aesthetic and anthropological aspects. The geographic dimension of the borderline space has not been without influence on the Slovenian cultural identity, which was shaped at the crossroads of several European cultures. This is why the belief exists that translation of Slovenian essays may be a challenge for the translator, just because it focuses on the “in-between” thought mechanism defined by the borderline space. This doctoral dissertation is an attempt to present translation strategies in translation of Drago Jančar’s essayistic texts from Slovenian into Polish. The essays of the Slovenian writer clearly show that the analysed borderline space can be perceived in a thematic, genological and communication perspective, which specifically emphasises their ontological continued existence on the borderline of literature and non-literature and strong foundation in numerous historical, cultural, social and political contexts. The dissertation is also focused on presenting possible difficulties and traps for the translator, which limit the broad spectrum of references present in the original, thus resulting in a change in the perception perspective of the secondary readers. The work draws from the research material of the Polish translations of Drag Jančar’s essays published in the Terra incognita (1993) and Essays (1999) collections, translated by Joanna Pomorska. Majority of the analysed essays come from the first volume, as they touch the discussed problem deepest. The whole dissertation consists of five chapters, the first two of which are dedicated to theoretical problems. The first chapter deals with the definition and semantic problems of the borderline concept. It presents definition-related difficulties and characterises the discussed category, emphasising its proprietary system of values, liquidity, uniqueness of the centreperiphery system, dynamism and dialogism. It also focuses on the borderline experience based on building relationships and defining identity, as well as describes the borderline inhabitant who builds consciousness with the “transversal reason” (according to the Wolfgang Welsch’s concept). The Welsch’s theory not only enhances the life-giving tension, but also emphasises the importance of openness to the world around. The “transversal reason” abandons authority and domination for understanding and co-existence. The second chapter is an attempt to synthesise reflections on what the essay is and what structural rules govern it, and how they are transferred into the other language within the translation process in the perspective of the textual, linguistic and cultural borderline space. The statement that the translation, the borderline, and the essay are all interlinked by the mental mechanism of tension summarises the theoretical considerations. The next three chapters constitute the essential part of the reflection on the problem stated in the title of the work. Their basis is the hermeneutic theory of interpretation that uses the terms of self-consciousness, understanding and experience. Translation of essays has been analysed in the linguistic perspective on the lexical, syntactic and morphological levels; in the pragmatic perspective in view of the different cultural scripts and communication styles; and in the cultural perspective in terms of the transfer of the meaning of the text from one cultural area to another in the perspective of the intertextual relations with other cultural texts. The double number category, lexical, stylistic and stylistic-syntactic solutions, as well as the use of participles, often resulting in changes in sentence structures, are of special interest. The analysed examples confirm the thesis of the different Slovenian and Polish communication styles. The Slovenian style features meandrity and ellipticity, use of imagery, vagueness, digressivity and periphrastia, and it uses complicated arguments and vague reasoning. The Polish style features increased simplicity of expressing content, linearity, economics of meanings and precision in naming. Borderline space is also becoming an important element of intercultural communication, as it significantly affects the communication aspect of translation. It shapes new perspectives, thus strengthening the elements of cultural dialogue in the translation process. It is mostly apparent in intertextual relations, which allow texts to enter dialogues with other texts of culture. As a result, they reinforce the polyphony of the essay, even though they can simultaneously become a trap for the translator. One can notice in the translation that the “in-between” mentality is mostly shaped with the genre form, whereas borderline awareness is exhibited through linguistic and cultural texts. Jančar’s essays are a synthesis of numerous literary, cultural, and social references, which the translation strives to protect, keeping in mind the impossibility of the exact equivalence. The translation employs the hermeneutic “in-between” idea in this case, based on the principle of “linguistic hospitality” referred to by Ricoeur. Its ethical dimension is summarised in overcoming the fear of the unknown and in the acceptance of the fact that perfect translation does not exist.

This dissertation thesis consists of three essays on new EU foreign exchange markets (FX), i.e. the Czech koruna, Polish zloty and Hungarian forint. In the first two essays, the impact of foreign macroeconomic news announcements and central banks' monetary policy settings on the value and volatility of examined exchange rates is analyzed. In the third chapter, the conditional comovements and volatility spillovers on new EU FX markets is examined. The aim of this thesis is to contribute to the existing empirical literature by providing new evidence of the examined currencies during periods, which have not been examined yet (after the Global financial crisis (GFC), during the EU debt crisis and during currency interventions in the Czech Republic). The first essay (Chapter 2) examines the impact of Eurozone/Germany and US macroeconomic news announcements and monetary policy settings of the ECB and the Fed on the value of new EU member states' currencies. It is a complex analysis of 1-minute intraday dataset performed by event study methodology (ESM). We observe different reactions of exchange rates in pair with the US dollar on the US macroeconomic announcements and Euro-expressed FX rates on Germany macro news during the EU debt crisis and after it. We also provide evidence of leaking news, showing...

Diese Publikation umfasst die inhaltlichen Resultate des Projektes „Polen und Deutschland im gemeinsamen Europa“, welches von der Berlin-Brandenburgischen Auslandsgesellschaft e.V. getragen und von der Europäischen Union im Rahmen des Programms „Europa für Bürgerinnen und Bürger 2007-2013“ gefördert wurde. Das Projekt umfasste mehrere deutsch-polnische studentische Workshops unter Leitung von Prof. Dr. Bogdan Koszel (Adam-Mickiewicz-Universität Poznan) und Prof. Dr. Jochen Franzke (Universität Potsdam) in Potsdam, Frankfurt (Oder), Poznan und Mikuszewo zwischen November 2007 und Juni 2008. Parallel zum Seminarzyklus wurde ein deutsch-polnischer Essay-Wettbewerb ausgeschrieben. Der erste Teil dieser Publikation gibt einen Bericht über dieses Projekt, an dem rund 40 Studenten aus Potsdam und Poznan teilnahmen, um sich gemeinsam über die deutsch-polnischen Beziehungen und die Rolle beider Staaten in der Europäischen Union auszutauschen und die verschiedene Sichten kennenzulernen und zu diskutieren. Im zweiten Teil werden die im Wettbewerb „Gemeinsam für Europa. Neue Wege zur deutsch-polnischen Zusammenarbeit“ prämierten Essays veröffentlicht. Die Essays werden in der jeweils eingereichten Sprache und Form veröffentlicht und spiegeln die Meinung der Autoren, nicht unbedingt der Herausgeber wider. Die Auswahl der Sieger im Essaywettbwerb traf Ende April 2008 eine deutsch-polnische Jury, der neben den beiden bereits genannten Workshop-Leitern Prof. Dr. Andrzej Sakson (Instytut Zachodni Poznan), HD Dr. Raimund Krämer (Zeitschrift WeltTrends) und Kilian Kindelberger (Berlin-Brandenburgische Auslandsgesellschaft e.V.) angehörten.

This essay concerns the main transformation’s tendencies and processes of Polish society in the last three decades. The changes are the result of political, economic and cultural conversions of a social system toward democratic rule. The text includes the analysis process of the restructure, decomposition and disorganisation of the social structure and the crisis of a community’s bonds, rising citizens participation, reorientation of cultural identity and changes to the value’s system.