Dissertations / Theses on the topic 'Fazi AHP'

Одрживи индустријски развој директно је повезан са стварањем повољних услова за спровођење иновативних активности. Главни изазов на пољу управљања иновацијама је избор и рангирање индикатора који омогућавају стварање иновација, како на нивоу државе / регије (макро нивоу), тако и на нивоу предузећа (микро нивоу).Oво истраживање је спроведено за оба нивоа одвојено. Рангирање индикатора на макро нивоу извршено је за појединачне државе чланице ЕУ и за ЕУ као јединствену регију За ту сврху примењена је метода статистичког учења. На микро нивоу, урађена је студија случаја за рангирање индикатора иновацијског потенцијала за сектор ММСП у Србији, коришћeњем методe структурираног упитника и методe вишекритеријумске анализе. Резултати истраживања пружају прилику да се укаже на значај појединих индикатора у процесу стварања иновације, како на макро тако и на микро нивоу.
Održivi industrijski razvoj direktno je povezan sa stvaranjem povoljnih uslova za sprovođenje inovativnih aktivnosti. Glavni izazov na polju upravljanja inovacijama je izbor i rangiranje indikatora koji omogućavaju stvaranje inovacija, kako na nivou države / regije (makro nivou), tako i na nivou preduzeća (mikro nivou).Ovo istraživanje je sprovedeno za oba nivoa odvojeno. Rangiranje indikatora na makro nivou izvršeno je za pojedinačne države članice EU i za EU kao jedinstvenu regiju Za tu svrhu primenjena je metoda statističkog učenja. Na mikro nivou, urađena je studija slučaja za rangiranje indikatora inovacijskog potencijala za sektor MMSP u Srbiji, korišćenjem metode strukturiranog upitnika i metode višekriterijumske analize. Rezultati istraživanja pružaju priliku da se ukaže na značaj pojedinih indikatora u procesu stvaranja inovacije, kako na makro tako i na mikro nivou.
Sustainable industrial development is directly related to the creation of favorable conditions for the implementation of innovative activities. The main challenge in the field of innovation management is the selection and ranking of indicators that enable the creation of innovation, both at the state/region level (macro level) and at the enterprise level (micro level). This research was conducted for both levels separately. The ranking of indicators at the macro level was done for individual member states of EU, and for the EU as a unique region. For this purpose, the method of statistical learning was applied. At the micro level, a case study for ranking the indicators of innovation potential was done for the MSME sector in Serbia, using the method of a structured questionnaire and the method of multi-criteria analysis. The results of the research provide an opportunity to see the importance of individual indicators in the process of creation of innovation, both at the macro and micro levels.

U ovoj tezi dokazane su teoreme o nepokretnoj tački koje predstavljaju jednoznačna i višeznačna uopštenja Banahovog prin­cipa kontrakcije u verovatnosnim metričkim i fazi metričkim pros­torima. Dokazana je teorema koja predstavlja uopštenje teoreme o nepokretnoj tački za verovatnosnu ^-kontrakciju / :  S —* S,gde je  ( S ,  J7, T ) kompletan Mengerov prostor. Uveden je pojam jake (6n)-kontrakcije i dokazana je teorema koja predstavlja uopštenje teoreme Sehgala i Bharuche-Reid kada je preslikavanje / :  S —> S jaka (6n)-kontrakcija. Teorema Caristija, koja predstavlja jedan od najvažnijih rezultata za teoriju nepokretne tačke i nelinearnu analizu uopštena je u kompletnom Mengerovom prostoru  (S ,  F , T ), gde je t-norma  T H -tipa. Kako Mengerovi prostori pripadaju klasi kvazi-uniformnih prostora dokazana je teorema o nepokretnoj tački tri preslikavanja u jednoj specijalnoj klasi kvazi-uniformnih prostora. Dokazana je teorema o nepokretnoj tački koja predstavlja verovatnosno uopštenje Nadlerove g-kontrakcije za tri preslikavanja kao i uopštenje Hiksovog principa kontrakcije za tri preslikavanja. Teorijakontraktora, koju je uveo M. Altman, odnosi se na rešavanje nelin­earnih operatorskih jednačina u Banahovim prostorima. U tezi su dokazane teoreme koje obezbeđuju postojanje i jedinstvenost rešenja za nelinearne operatorske jednačine sa jednoznačnim i višeznačnim operatorom u nearhimedovskim Mengerovim verovatnosnim normi­ ranim prostorima.
In this thesis fixed point theorems which present singleval­ued and multivalued generalization of Banach contraction principlein probabilistic metric and fuzzy metric spaces are proved. Thetheorem which presents generalization of fixed point theorem forprobabilistic g-contraction / :  S —* S is proved, where ( S ,  J7, T ) iscomplete Menger space. A notion of strong (£>n)-contraction is in­troduced and the theorem which presents a generalization of Sehgaland Bharucha-Raid theorem when the mapping / :  S  —»  S is strong(6n)-contraction is proved. Caristi’s theorem, which presents one ofthe most imortant results for the fixed point theorem and nonlinearanalysis is generalized in complete Menger space  (S, J-, T ), wheret-norm  T is of  H -type. As Menger’s spaces belong to the class ofquasi-uniformizable spaces, the fixed point theorem for three map­pings in one special class of quasi-uniformizable spaces is proved.The fixed point theorem which presents a probabilistic generaliza­tion of Nadler g-contraction for three mappings is proved as wellas the generalization of Hicks’s contraction principle for three map­pings. The theory of contractor, which was introduced by M. A lt­man refers to solving nonlinear operator equations in Banach spaces.This thesis proves the theorems which provide the existence anduniqueness of the solutions for nonlinear operator equations withsinglevalued and multivalued operators in nonarhimedian Menger’sprobabilistic normed spaces

Neka je A neprazan skup  i ℒ = (L, ≤) proizvoljna mreža sa nulom i jedinicom. Svako preslikavanje µ: A → L zovemo rasplinuti podskup od A. U ovoj tezi proučavali smo rasplinute posete i relacije rasplinutog poretka. Uveli smo neke nove pojmove: rasplinuta uređena grupa, rasplinuti pozitivan konus, rasplinuti negativan konus, rasplinuta mrežno uređena grupa. Posmatrajući strukturu svih relacija slabog rasplinutog poretka koje su podskup klasične relacije poretka ≤ , došli smo do zaključka da ova struktura predstavlja kompletnu mrežu. Takođe, važan zadatak je bio da ispitamo egzistenciju rasplinute mrežno uređene podgrupe l –uređene grupe koja nije linearno uređena. Bitan rezultat je rasplinuta mrežno uređena podgrupa date mrežno uređene grupe G, koja je konstruisana pomoću mreže svih kompleksnih l –podgrupa od G.
Let A be a nonempty set, and let ℒ = (L, ≤) be a lattice with 0 and 1. The mapping: µ: A → L is called a fuzzy subset of A. In this work we investigated fuzzy posets and fuzzy ordering relations. We introduced some new notions: fuzzy ordered groups, fuzzy positive cone, fuzzy negative cone, fuzzy lattice ordered group. Considering a structure of all weak fuzzy orderings contained in the crisp order ≤, we concluded that this structure represents a complete lattice. Also, an important task was to investigate the existence of a fuzzy lattice ordered subgroup of an l–ordered group which is not linearly ordered. A main result is a fuzzy lattice ordered subgroup of a given lattice ordered group G, which is constructed by the lattice of all convex l-subgroups of G.

Predmet izučavanja doktorske disertacije jeste postavljanje univerzalne metode za rešavanje fazi linearnih sistema primenom blokovske reprezentacije uopštenih inverza matrice. Pre svega, postavljen je potreban i dovoljan uslov za ekzistenciju rešanja fazi linearnog sistema. Zatim je data tačna algebarska forma rešenja i na kraju je predstavljen efikasan algoritam.
Thе subject of research of thesis is setting universal method for solving fuzzy linear systems using a block representation of generalized inversis of a matrix. A necessary and sufficienf condition for the existence solutions of fuzzy linear systems is given. The exact algebraic form of any solutiof fuzzy linear system is established.

Merenje kvaliteta slike korišćenjem indeksa za kvalitet slike, ne mora da odražava i praktični kvalitet slike, odnosno nije baziran na HVS (Human visual system) modelu. Formiranje razmatranih funkcija, koje se koriste u algoritmu filtriranja za određivanje rastojanja među pikselima, može se vršiti  na različite načine, što se može videti u radovima iz oblasti filtriranja slike, daje širok spektar mogućnosti da se ispita uticaj fazi rastojanja npr. fazi T-metrike ili fazi Ѕ-metrike mogu imati na sam proces filtriranja slike. Cilj je poboljšanje kvaliteta slike u odnosu na medijanski filter. U okviru teorijskih razmatranja prostora sa fazi rastojanjem dobijeni su i rezultati iz teorije nepokretne tačke koji pružaju mogućnost dalje primene ovih prostora u tehnici.
Measuring the image quality using a given image quality index does not necessarily reflect the practical quality of the image, that is, it is not based on the HVS (Human Visual System) model. The formation of given functions, which are used in the filtering algorithm for determining the distance between the pixels, can be done in different ways, which can be seen in works in the field of image filtering, provides a wide range of possibilities to examine the effect of fuzzy distance, for example, of the fuzzy T-metric or the fuzzy S-metric can have on the image filtering process itself. The goal is to improve image quality in relation to a vector median filter. Within the theoretical considerations of space with fuzzy distance, results from the fixed point theory have been obtained which provide the possibility of further application of these spaces in the technique.

U stvarnom životu većina informacija dolazi kao neprecizne ilinepotpune vrednosti.  XML tehnologija je napravila velikinapredak u oblasti skladištenja i prenosa podataka.  Doktorskadisertacija definiše fazi XML sintaksu koja kombinuje neodređenostiu vrednostima XML-a i neodređenosti u strukturi XML dokumenata.Takođe, rad proširuje standardnu XQuery upitnu sintaksu fazielementima i uvodi prioritete i pragove zadovoljenja pomoćuGPFCSP-a. Za razliku od drugih radova koji se fokusiraju napostavljanje teorija i definisanje sintaksi, rad posebnu pažnjuposvećuje praktičnoj upotrebi definisanih sintaksi. Za potrebeistraživanja razvijen je softverski paket koji omogućava rad kako sastandardnim, tako i sa fazi XML, XSD i DTD dokumentima, kao ipostavljanje i izvršavanje prioritizovanih fazi XQuery upita. Alat jetestiran nad primerima iz prakse.
In real life, as opposed to virtual, most information comes in theform of imprecise or incomplete values. XML  technology hasmade great progress in the field of storage and data transfer.This doctoral dissertation  developed XML extension whichcombines  indefiniteness in the values of XML andindefiniteness in the structure of XML into a single fuzzy XMLextension. Furthermore,  dissertation  expands XQuery syntaxwith fuzzy values and  includes priorities and thresholds infuzzy XQuery extension using  GPFCSP for the first time.Unlike other papers that focus on setting up theories anddefining syntax, in this  dissertation, special attention  is turnedto their practical use. A tool for working with XML, XSD andDTD documents and prioritized fuzzy XQuery extensionqueries has been developed. The tool has been tested onpractical examples.

Doktorska disertacija izučava primenu fazi operacija, prvenstveno agregacionih operatora na funkcije rastojanja i metrike. Originalan doprinos teze je u konstrukciji novih funkcija rastojanja i metrika primenom agregacionih operatora na neke polazne funkcije rastojanja i metrike. Za neke tipove agregacionih operatora i polaznih funkcija rastojanja i metrika su ispitane osobine ovako konstruisanih funkcija rastojanja i metrika. Za neke od njih su ispitane performanse pri primeni u segmentaciji slike „Fuzzy c-means“ algoritmom.
This thesis studies application of fuzzy operations, especially aggregation operators, on distance functions and metrics. The contribution of the thesis is construction of new distance functions and metrics by application of aggregation operators on some basic distance functions and metrics. For some types of aggregation operators and basic distance functions and metrics, properties of distance functions and metrics constructed in this way are analyzed. For some of them, performances in application in Fuzzy c-means algorithm are analyzed.

Doktorska disertacija “Model procene kvaliteta podzemne vode sapovećanim sadržajem arsena primenom fazi logike” urađena je kao rezultatpotrebe za istraživanjem mogućnosti primene fazi logike u savremenompristupu procene kvaliteta podzemnih voda. Imajući u vidu da ova tematikanije dovoljno istražena u našem okruženju i da joj nije dat odgovarajućiakcenat i težina, osnovni cilj disertacije je da se razrade optimalni modeli zaprocenu kvaliteta podzemnih voda sa povećanim sadržajem arsena.Disertacija pored teorijske dimenzije prezentuje i primenu evaluiranih fazimodela na primeru eksperimenatlno odabranog lokaliteta grada Zrenjanina.Razvijene modele je moguće transponovati na urbanim i ruralnim područjimauz odgovarajuće iteracije.
PhD Thesis “Model assessment for groundwater quality with elevated arseniccontent with application of fuzzy logic” was elaborated as a result of the needto explore the possibilities of application of fuzzy logic in the modernapproach of assessing the groundwater quality. Because this issue has notbeen sufficiently explored and it was not given proper emphasis and weight,the main aim of the dissertation is to develop optimal models for assessingthe groundwater quality with elevated arsenic content. Dissertation, besidestheoretical dimensions, presente and evaluate the implementation of thecreated models to the experimentaly selected locality of the city of Zrenjanin.The developed models can be transposed to the urban and rural areas withappropriate iteration.

Predmet istraživanja ovog rada su mere neodređenosti, posebno merakredibliteta, kao i mogućnost njihove primene u aktuarstvu. U ciljugeneralizacije teorije kredibiliteta, uvedena je nova mera, nazvana mera c-kredibiliteta. Mera c-kredibiliteta na X je skupovna funkcija takva da suzadovoljene osobine normalnosti, monotonosti, samodualnosti i maksimalnosti.Za nju su dokazane neke osobine kao što su npr. subaditivnost ipoluneprekidnost. Nadalje, definisan je integral zasnovan na meri c-kredibiliteta, a navedena su i dokazana određena svojstva. Nova mera je uvedenai u fazi okruženju kao agregirana vrednost mera mogućnosti i neophodnosti.
This thesis studies uncertainty measures, especially credibility measure, as well asthe possibility of their application in actuaries. In order to generalize credibility theory,a new fuzzy measure is proposed, called c − credibility measure. C − credibilitymeasure on X is a set function that satisfies normality, monotonicity, self-duality andmaximality. Certain properties of the c−credibility measure are proved, such as, forexample, subadditivity and semicontinuity. Furthermore, an integral based on thismeasure is defined, in analogy to the existing integrals, and its properties are proved.Then, the credibility measure in a fuzzy environment is introduced as the aggregatevalue of the possibility and necessity measures.

Moždani udar predstavlja drugi uzrok smrti u celom svetu i neurološku bolest sa najvećim stepenom invaliditeta. Za povoljan ishod moždanog udara veoma je važno sprečavanje i lečenje somatskih kompikacija (SK), pri čemu je njihova učestalost i značaj za oporavak pacijenata potcenjena, a uticaj na ishod moždanog udara zanemaren. Ciljevi istraživanja su bili da se utvrdi učestalost pacijenata sa somatskim komplikacijama u akutnoj fazi moždanog udara; zatim da se utvrdi učestalost svake pojedinačne somatske komplikacije: pneumonije, urinarnih infekcija, duboke venske tromboze, tromboembolije pluća, dijarealnog sindroma i akutnog koronarnog sindroma; zatim da se utvrde faktori rizika za nastanak svake pojedinačne SK, kao i da se utvrdi uticaj SK na ishod bolesti - iskazan kroz njihovu povezanost sa funkcionalnim statusom, dužinom hospitalizacije i mortalitetom pacijenata. Istraživanje je sprovedeno kao prospektivno i obuhvatilo je 403 pacijenta hospitalizovanih zbog akutnog moždanog udara na Klinici za neurologiju Kliničkog centra Vojvodine u periodu od godinu dana. Pacijenti su podeljeni u dve grupe, gde su prvu grupu sačinjavali pacijenti sa registrovanom jednom ili više somatskih komplikacija (n = 162), a drugu su činili pacijenti koji nisu imali somatske komplikacije (n = 241). Evaluacija pacijenata obuhvatila je registrovanje sociodemografskih karakteristika, ličnu i porodičnu anamnezu, karakteristike moždanog udara, neurološki status na prijemu i otpustu, funkcionalni status na prijemu i otpustu, laboratorijske analize krvi i urina na prijemu, vrstu i vreme nastanka pojedinačne somatske komplikacije, sve relevantne dijagnostičke metode za postavljenje dijagnoze i definisanje potencijalnih faktora rizika. Somatske komplikacije se češće javljaju kod starijih osoba, prosečne starosti 72,9 godina, kod osoba ženskog pola i kod pacijenata sa hemoragijskim moždanim udarom. Somatske komplikacije registrovane su kod 40,2% pacijenata, pri tome urinarnu infekciju imalo je 20,3% pacijenata, pneumoniju 16,3%, infarkt miokarda 4,7%, plućnu tromboemboliju 3,4%, duboku vensku trombozu 2,4% i dijarealni sindrom 2,9% pacijenata. Nezavisni prediktori pneumonije su disfagija, narušeno stanje svesti, hronična opstruktivna bolest pluća, mRS veći od 3. Prediktori urinarnih infekcija su: podatak o rekurentnim urinarnim infekcijama, ženski pol, starost preko 70 godina, mRS veći od 3 i NIHSS skor veći od 16. Kao nezavisni prediktori plućnog tromboembolizma dobijeni su duboka venska tromboza, narušeno stanje svesti i gojaznost, dok se jedinim nezavisnim prediktorom dijarealnog sindroma pokazala starost pacijenta preko 70 godina. Prediktori akutnog koronarnog sindroma su: starost veća od 70 godina i hemoragijski moždani udar. Pacijenti sa SK, na kraju hospitalnog lečenja imaju značajno lošiji funkcionalni status u odnosu na pacijente bez somatskih komplikacija. Somatske komplikacije statistički značajno produžavaju hospitalizaciju. Kod četvrtine pacijenata (25,9%) sa somatskim komplikacijama u akutnoj fazi moždanog udara registrovan je letalni ishod. Najveći procenat smrtnih ishoda kod pacijenata sa somatskim komplikacijama registrovan je kod pacijenata sa infarktom miokarda (63,2%), a najmanji kod pacijenata sa urinarnom infekcijom (18,3%).
Stroke is the second cause of death worldwide and neurological disease with the highest level of disability. For a favorable outcome of stroke, the prevention and treatment of somatic complications are of great importance, while their frequency and the importance of the recovery of patients are underestimated, and the influence on the outcome of stroke is neglected. The aims of the study were: to determine the frequency of patients with somatic complications in the acute phase of stroke; to determine the frequency of each somatic complication: pneumonia, urinary infections, deep venous thrombosis, lung thromboembolism, diarrheal syndrome, and acute coronary syndrome; to identify risk factors for the emergence of each somatic complication, as well as to determine the effect of those complications on the outcome of the disease - expressed through their association with the functional status, length of hospitalization and mortality of patients. The study was conducted as a prospective and included 403 patients hospitalized due to acute stroke at the Clinic for Neurology of the Clinical Center of Vojvodina for a period of one year. Patients were divided into two groups; the first group included patients with one or more somatic complications registered (n = 162), and the second group consisted of patients without any somatic complication (n = 241). Patient evaluation included registration of socio-demographic characteristics, personal and family history, stroke characteristics, neurological and functional status at the time of admission and discharge, laboratory analysis of blood and urine at admission, type and time of emergence of each somatic complication, all relevant diagnostic methods for setting diagnosis and defining potential risk factors. Somatic complications are more common in older people (the average age of 72.9 years) in females and in patients with hemorrhagic stroke. Somatic complications were reported in 40.2% of patients, 20.3% of patients had urinary infection, 16.3% pneumonia, 4.7% myocardial infarction, 3.4% pulmonary thromboembolism, deep venous thrombosis 2.4% and diarrheal syndrome 2.9% of patients. Independent predictors of pneumonia were dysphagia, impaired state of consciousness, chronic obstructive pulmonary disease, mRS higher than 3. Predictors of urinary infections were: data on recurrent urinary tract infections, female sex, age over 70 years, mRS higher than 3 and NIHSS score higher than 16. As independent predictors of pulmonary thromboembolism, deep venous thrombosis, impaired state of consciousness and obesity were obtained, while the only independent predictor of diarrheal syndrome proved to be the age of the patient over 70 years. Predictors of acute coronary syndrome were: age over 70 years and haemorrhagic stroke. Patients with somatic complications at the end of hospital treatment had significantly worse functional status compared to patients without somatic complications. Somatic complications statistically significantly prolong hospitalization. A quarter of patients (25.9%) with somatic complications in the acute phase of the stroke had a lethal outcome. The highest percentage of deaths in patients with somatic complications was registered in patients with myocardial infarction (63.2%) and the lowest was registered in patients with urinary tract infections (18.3%).

Predmet istraživanja u doktorskoj disertaciji su metode za egzistenciju i konstrukciju nepokretne tačke za jednoznačna i višeznačna preslikavanja kontraktivnog tipa u metričkom i generalizovanim metričkim prostorima (konveksan metrički, fazi metrički i fazi G metrički prostor).
The subject of research in the doctoral dissertation is the methods for the existence and construction of a fixed point for the single and multivalued mappings of a contraction type in metric and in generalized spaces(convex metric spaces, fuzzy metric spaces and fuzzy G-metric spaces).

Klasi£ne integralne nejednakosti vezane za Lebegov integral uop²tene
su za integrale bazirane na neaditivnim merama. U ovoj tezi dokazana je
Bervaldova nejednakost za Sugenov integral. Data je nejednakost koju zadovoljava
univerzalni integral, £ije su posledice nejednakosti ebi²eva i Minkovskog.
Uop²tenja nejednakosti Jensena, ebi²eva, Holdera i Minkovskog
dokazane su za pseudo-integral i data je njihova primena u pseudo-verovatno-
¢i. Sli£no kao u klasi£noj teoriji mere pokazane nejednakosti za pseudointegral
su primenjene prilikom uop²tavanja klasi£nog Lp prostora

Problemi klasifikacije i segmentacije digitalnih slika su veomaaktuelni i zastupljeni u praksi. Potreba za modelima koji razmatrajuovu problematiku u poslednjih nekoliko decenija ubrzanim tempompoprima sve veći značaj i obim u svakodnevnom životu. Koriste se uračunarskoj grafici, prepoznavanju oblika, medicinskoj analizi slika,saobraćaju, analizi dokumenata, pokreta i izraza lica i sl.U okviru ove disertacije, predstavljeno istraživanje motivisano jeprimenama razvijenih modela u klasifikaciji i segmentacijidigitalnih slika. Istraživanje obuhvata dva segmenta. Ovi segmentipovezani su terminom neodređenosti, koji je uz upotrebu adekvatnogmatematičkog aparata (teorije fazi skupova), ugrađen u modele razvijeza primenu u obradi slike.Jedan pravac istraživanja baziran je na teoriji fazi skupova, t-normama, t-konormama, operatorima agregacije i agregiranimfunkcijama rastojanja. U okviru toga, istraživanje je sprovedeno sastruktuiranom matematičkom podlogom, izložene su osnovnedefinicije, teoreme, kao i osobine korištenih operatora, proširenisu teorijski koncepti t-normi i t-konormi. Definisani su novi tipovioperatora agregacije i njihovom primenom konstruisane su novefunkcije rastojanja, čija je upotreba diskutovana kroz uspešnost uprocesu segmentacije digitalnih slika.Drugi pravac istraživanja, izložen u ovoj disertaciji, obuhvata višeinženjerski pristup rešavanju problema klasifikacije teksturadigitalnih slika. U skladu sa tim, detaljno je analizirana idiskutovana klasa lokalnih binarnih deskriptora teksture.Inspirisana uspešnošću pomenute LBP klase deskriptora, uvedena jejedna nova podfamilija α-deskriptora teksture. Uvedeni modeldeskriptora formiran je na temeljima idejnih principa lokalnihbinarnih kodova i bazičnih pojmova iz teorije fazi skupova. Praktičnaupotreba i značaj predstavljenog modela demonstrirani su kroz veomauspešne procese klasifikacije na nekoliko javno dostupnih baza slika.
Classification and segmentation problems of digital images is a very attractivetopic and has been making impact in many different applied disciplines. In thepast few decades, the demand for models that address these issues has beengaining momentum and applications in everyday life. These models are used incomputer graphics, shape recognition, medical image analysis, traffic, documentanalysis, facial movements and expressions, etc.The research within this doctoral dissertation was motivated by the application ofdeveloped methods in classification and segmentation tasks. The conductedresearch covered two segments, which were linked by the term of indeterminacy,with the usage of the theory of fuzzy sets, which is incorporated into methodsdeveloped for application in image processing.One direction of the research was founded on the theory of fuzzy sets, t-norms,t-conorms, aggregation operators, and aggregated distance functions. Within thisframework, the research was conducted with a structured mathematicalbackground. Firstly, basic definitions, theorems and characteristics of the usedoperators were presented, followed by the theoretical concepts of t-norms and tconormsthat were extended. New types of aggregation operators and distancefunctions were defined, and finally, their contribution in the digital imagesegmentation process was explored and discussed.The second direction of the research presented in this dissertation involved moreof an engineering-type of approach to solving the problem of the classification ofdigital image textures. To that end, a class of local binary texture descriptors(LBPs) was analyzed and discussed in detail. Inspired by the results of theabove-mentioned LBP descriptors, one new sub-family of the $\alpha$-descriptors was introduced by the author. The introduced descriptor model wasbased on the conceptual principles of LBPs and basic definitions from the fuzzyset theory. Its practical usage and importance were established and reflected invery successful classification results, achieved in the application on severalpublicly available image datasets.

U ovoj doktorskoj disertaciji predložen je i analiziran metod koji kombinuje primenu entropije odabranih obeležja mrežnog saobraćaja i Takagi-Sugeno-Kang (TSK) neuro-fazi modela u detekciji DoS napada. Entropija je primenjena jer omogućava detekciju širokog spektra statističkih anomalija uzrokovanih DoS napadima dok TSK neuro-fazi model daje dodatni kvalitet u konačnom određivanju tačaka početka i kraja napada povećavajući odnos ispravno i pogrešno detektovanih napada.
In this thesis a new method for DoS attack detection is proposed. This methodcombines the use of entropy of some characteristic parameters of network trafficand Takagi-Sugeno-Kang (TSK) neuro-fuzzy model. Entropy has been used becauseit enables detection of wide spectar of network anomalies caused by DoS attacks,while TSK adds new value to final detection of the start and the end of an attackincreasing ratio between true and false detections.

Apstrakt je obrađen tehnologijama za optičko prepoznavanje teksta (OCR).

Istraživanja u ovom radu imala su za cilj da daju doprinos razjašnjenju fluidodinamike sistema gas-čvrsto-punjenje i definisanju osnovnih karakteristika ovog sistema: pada pritiska i dinamičkog i statičkog sadržaja čvrste faze. Eksperimentalna merenja osnovnih fluidodinamičkih karakteristika sistema ostvarena su u zavisnosti od: uticaja brzina pokretnih faza (gasne i čvrste faze), tipa punjenja, veličine čestica čvrste faze i visine sloja punjenja. Ispitivanja su ostvarena na najčešće korišćenim komercijalnim punjenjima: Raschigovim prstenovima, Pall prstenovima, Intaloks sedlima i cilindričnim mrežicama, kao i do sada ne korišćenim punjenjima (keramičke kuglice i lomljeni kamen). Na osnovu eksperimentalnih podataka izvedene su korelacione jednačine za predviđanje pada pritiska i dinamičkog i statičkog sadržaja čvrste faze i granice između režima pre nakupljanja i nakupljanja u zavisnosti od osnovnih parametara kontaktora: brzina gasne i čvrste faze, veličina čestica čvrste faze i karakteristika punjenja. Korišćenjem dosadašnjih literaturnih saznanja o uticaju operativnih parametara i osobina punjenja, gasa i čvrste faze na fluidodinamiku kontaktora gas-čvrsto-punjenje i sospstvenih eksperimentalnih rezultata proverena je validnost predloženih korelacija. Dobijeni zadovoljavajući rezultati predloženih korelacija pružaju mogućnost za predviđanje režima rada i fluidodinamičkih karakteristika ovog tipa kontaktora koji ima široku mogućnost primene u procesima toplotne razmene, adsorpcije, prečišćavanja otpadnih gasova i hemijskim reakcijama.

Cilj ovog istraživanja bio je da se razvije model za ocjenuefikasnosti i efektivnosti željezničkih operatera koji bibio u funkciji povećanja konkurentskih sposobnosti istih. Dabi se to ostvarilo na osnovu stanja u literaturi i praksi,definisani su i vrednovani kriterijumi koji utiču naefikasnost i efektivnost i izvršen njihov izbor primjenomfazi AXP. Razvijeni su modeli za ocjenu efikasnostiželjezničkog operatera. U razvoju modela korišćeni suprincipi DEA i fazi logike da se modeluje neodređenost upodacima i koristi ekspertsko znanje za ocjenu. Testiranjemmodela na željezničkom operateru u BiH zaključeno je da jemodel primjenljiv kao alat za ocjenu efikasnosti.
The objective of this study was to develop a model for evaluating theeffectiveness and efficiency of railway undertakings, which would beaimed at increasing the competitive capabilities of the railwayundertakings. In order to achieve this on the basis of the state inliterature and practice, the criteria that affect the efficiency andeffectiveness are defined and evaluated and their selection is madewith the application of Fuzzy AHP. Models for the assessment of theefficiency of railway undertakings have been developed. In developingthe model, the principles of DEA and Fuzzy logic have been used tomodel the uncertainty in the data and to use the expertise forassessment. By testing the model on the railway undertaking in Bosniaand Herzegovina it was concluded that the model is useful as a tool forthe assessment of efficiency.

Sprovedeno istraživanje u okvirudisertacije obuhvata procenu distribucije16 EPA primarnih policikličnih aromatičnihugljovodonika između gasovite i čvrstefaze u atmosferi, na selektovanimlokalitetima urbanog, industrijskog iruralnog područja na teritoriji ZapadnogBalkana. Rezultati eksperimentalnogodređivanja predstavljali su osnovu zaevaluaciju reprezentativnih modelarasprostiranja poluisparljivih organskihjedinjenja kroz površinski atmosferski sloji raspodele gas/suspendovane čestice,čime je dat uvid u mehanizme kojidominiraju atmosferskom distribucijompolicikličnih aromatičnih ugljovodonika.Metodom dijagnostičkih odnosarealizovana je kvalitativna karakterizacijaizvora emisije PAH u atmosferu.Korekcijom postojećih empirijskih iteorijskih izraza koji opisuju gas/čestičnuparticiju PAH, razvijen je matematičkimodel raspodele policikličnih aromatičnihugljovodonika u ambijentalnom vazduhu.
Gas-particle distribution of 16 EPA primarypolycyclic aromatic hydrocarbons in theatmosphere at the selected sampling sitesin urban, industrial and rural area of theWestern Balkan countries has beenanalyzed within the doctoral dissertation.On the basis of obtained experimentaldata, representative models of transportthrough surface atmospheric layer and gasparticlepartitioning of the semivolatileorganic compounds have been evaluated,giving the overview on mechanisms whichgovern atmospheric distribution ofpolycyclic aromatic hydrocarbons. Usingthe method of diagnostic ratio, qualitativecharacterization of emission sources ofPAHs in the atmosphere has been realized.Through correction of actual empirical andtheoretical expressions, explaining gasparticlepartitioning of PAHs,mathematical model of distribution ofpolycyclic aromatic hydrocarbons in theambient air has been developed.

U radu je ispitana mogućnost primene margarina za laminiranje smanjenog sadržaja trans masnih kiselina u izradi lisnatog peciva. U prvoj fazi eksperimentalnog rada ispitivanjem uticaja vrste (MZ1 i MZ2) i količine margarina za zames (1, 3 i 5% na masu brašna) i količine emulgatora (0,1, 0,3, i 0,5% na masu brašna), kao i njihove interakcije na fizičke osobine testa i kvalitet peciva, definisan je sirovinski sastav osnovnog testa, koji obezbeđuje optimalnu obradivost tokom laminiranja. Rezultati merenja empirijskih i fundamentalnih reoloških pokazatelja kvaliteta osnovnog testa i kvaliteta peciva jasno su pokazali da je optimalna količina dodataka 1% margarina MZ2 i 0,3% emulgatora.Ispitivanjem uticaja sastava masne faze margarina za laminiranje na kvalitet peciva utvrđeno je da je količinu margarina, kao i vreme odmaranja između faza laminiranja neophodno prilagoditi fizičkohemijskim osobinama margarina. Zadovoljavajući kvalitet lisnatog peciva sa margarinom MLT1 najboljih fizičkih osobina, ali i najpoželjnijeg masnokiselinskog sastava, moguće je postići dodatkom samo 35% margarina, što je najčeše donja granica u izradi lisnatog peciva. Za dobijanje prihvatljivih fizičkih i karakterističnih senzornih osobina peciva neophodan je dodatak 45% margarina MLT3, odnosno 55% margarina MLT2 i MLT4.Primena margarina MLT1 i MLT4 koji imaju veći sadržaj čvrstih triglicerida zahteva vreme odmaranja od 30 minuta. Najbolji kvalitet peciva sa margarinom MLT2 ili MLT3 koje karakteriše niži sadržaj SFC i manja tvrdoća dobija se kada je vreme relaksacijeizmeđu faza laminiranja 45 minuta.Optimizacijom tehnološkog procesa proizvodnje peciva od laminiranog testa utvrđeno je da margarini niskog sadržaja trans masnih kiselina, kod kojih su očuvane optimalne fizičke osobine, mogu uspešno da zamene margarine dobijene postupkom parcijalne hidrogenacije biljnog ulja. Primenom margarina modifikovanog sastava masne faze moguće je smanjiti energetsku vrednost peciva za 12%, odnosno smanjenjem udela masti za 30% i trans masnih kiselina za 100% poboljšati nutritivnu vrednost peciva.
The possibility of application of low-trans margarine in the puff pastry production was investigated in this work. The base dough formula, which ensures the optimal dough handling during the laminating, has been defined in the first phase of the experimental work. It has been achieved through the analysis of the influence of two dough margarines composition (MZ1 and MZ2) and quantity (1, 3 and 5 % based on flour) in combination with emulsifier quantity (0.1, 0.3 and 0.5% based on flour) on physical properties of dough and puff pastry quality. The results of the measurements of empirical and fundamental rheological parameters of the base dough quality as well as the quality of the puff pastry, have clearly indicated that the optimal quantity of margarine MZ2 and emulsifier are 1% and 0.3%, respectively.By analyzing the impact of the fat phase composition of puff pastry margarine on pastry quality, it has been revealed that the quantity of the margarine and the relaxation time between laminating, need to be adjusted to the physicochemical characteristics of the margarine.It is possible to achieve the satisfactory quality of the puff pastry with margarine MLT1 of the best physical, and of the most optimal fatty acid composition, by adding only 35% of margarine which is at most times, the lowest possible quantity in producing the puff pastry. For the achievement of the acceptable physical and typical sensory characteristics of the pastry it is needed to add 45 % of the margarine MLT3, or 55% of margarine MLT2 and MLT4.The use of the margarines MLT1 and MLT4 which have high values of solid fat content, requires relaxationtime of 30 minutes. The best quality of the pastry with margarine MLT2 or MLT3 which is typical of lower solid fat content and lower firmness is achieved when the time of the relaxation between the laminating is 45 minutes.By the optimization of the production of the puff pastry, it has been identified that the margarines of the low content of trans fatty acids can successfully replace the margarines produced by the partial hydrogenation of the vegetable oil. It is possible to reduce the energy value of the pastry by 12%, by using the margarine of the modified content of the fat phase. Namely by reducing the content of the fat by 30% and trans fatty acids by 100%, it is possible to improve the nutritive value of the pastry.

U doktorskoj disertaciji rešavaju se sledeći problemi: problem opisivanja sistema masovnog opsluživanja kada teorija masovnog opsluživanja nailazi na ograničenja primene, problem predviđanja vremena čekanja, problem modelovanja odnosa na tržištu ekspres usluga kao izvora uticaja na redove čekanja, problem upravljanja brojem aktivnih kanala sistema masovnog opsluživanja i problem uticaja na subjektivno vreme čekanja. Primenom elemenata veštačke inteligencije i statističkih metoda razvijen je model za predviđanje parametra vremena čekanja u realnom vremenu pri jedinicama poštanske mreže za pružanje usluga korisnicima.
The dissertation provides answers to the following issues: the problem of describing the queueing system when the queueing theory encounters limitations in its use, predicting the waiting time, the problem of modeling relations in the market of express services as a source of influence on the queues, managing the number of active channels in the queueing systems and the impact on subjective waiting time. Through application of artificial intelligence and statistical methods, a model has been developed which in real time predicts the parameters of waiting time at the units of postal network that provide service to customers.

Disertacija prikazuje novi algoritam za detekciju i izdvajanje registarskih tablica iz slike vozila koristeći fazi 2D Gaborov filtar. Parametri filtra: orijentacija i talasna dužina su fazifikovani u cilju optimizacije odziva Gaborovog filtra i postizanja dodatne selektivnosti filtra. Prethodno navedeni parametri dominiraju u rezultatu filtriranja. Bellova i trougaona funkcija pripadnosti pokazale su se kao najbolji izbor pri fazifikaciji parametara filtra. Algoritam je evaluiran nad više baza slika i postignuti su zadovoljavajući rezultati. Komponente od interesa su efikasno izdvojene i postignuta značajna otpornost na šum i degradaciju na slici.
The thesis presents a new algorithm for detection and extraction of license plates from a vehicle image using a fuzzy two-dimensional Gabor filter. The filter parameters, orientation and wavelengths are fuzzified to optimize the Gabor filter’s response and achieve a greater selectivity. It was concluded that Bell’s function and triangular membership function are the most efficient methods for fuzzification. Algorithm was evaluated on several databases and has provided satisfactory results. The components of interest were efficiently extracted, and the procedure was found to be very noise-resistant.

The doctoral thesis deals with the study of quantitative aspects of shape attribute ssuitable for numerical characterization, i.e., shape descriptors, as well as the theory of uncertainty, particularly the theory of fuzzy sets, and their application in imageprocessing. The original contributions and results of the thesis can be naturally divided into two groups, in accordance with the approaches used to obtain them. The first group of contributions relates to introducing new shape descriptors (of hexagonality and fuzzy squareness) and associated measures that evaluate to what extent the shape considered satisfies these properties. The introduced measures are naturally defined, theoretically well-founded, and satisfy most of the desirable properties expected to be satisfied by each well-defined shape measure. To mention some of them: they both range through (0,1] and achieve the largest possible value 1 if and only if the shape considered is a hexagon, respectively a fuzzy square; there is no non-zero area shape with the measured hexagonality or fuzzy squareness equal to 0; both introduced measures are invariant to similarity transformations; and provide results that are consistent with the theoretically proven results, as well as human perception and expectation. Numerous experiments on synthetic and real examples are shown aimed to illustrate theoretically proven considerations and to provide clearer insight into the behaviour of the introduced shape measures. Their advantages and applicability are illustrated in various tasks of recognizing and classifying objects images of several well-known and most frequently used image datasets. Besides, the doctoral thesis contains research related to the application of the theory of uncertainty, in the narrower sense fuzzy set theory, in the different tasks of image processing and shape analysis. We distinguish between the tasks relating to the extraction of shape features, and those relating to performance improvement of different image processing and image analysis techniques. Regarding the first group of tasks, we deal with the application of fuzzy set theory in the tasks of introducing new fuzzy shape-based descriptor, named fuzzy squareness, and measuring how much fuzzy square is given fuzzy shape. In the second group of tasks, we deal withthe study of improving the performance of estimates of both the Euclidean distancetransform in three dimensions (3D EDT) and the centroid distance signature of shape in two dimensions. Performance improvement is particularly reflected in terms of achieved accuracy and precision, increased invariance to geometrical transformations (e.g., rotation and translation), and robustness in the presence of noise and uncertainty resulting from the imperfection of devices or imaging conditions. The latter also refers to the second group of the original contributions and results of the thesis. It is motivated by the fact that the shape analysis traditionally assumes that the objects appearing in the image are previously uniquely and crisply extracted from the image. This is usually achieved in the process of sharp (i.e., binary) segmentation of the original image where a decision on the membership of point to an imaged object is made in a sharp manner. Nevertheless, due to the imperfections of imaging conditions or devices, the presence of noise, and various types of imprecision (e.g., lack of precise object boundary or clear boundaries between the objects, errors in computation, lack of information, etc.), different levels of uncertainty and vagueness in the process of making a decision regarding the membership of image point may potentially occur. This is particularly noticeable in the case of discretization (i.e., sampling) of continuous image domain when a single image element, related to corresponding image sample point, iscovered by multiple objects in an image. In this respect, it is clear that this type of segmentation can potentially lead to a wrong decision on the membership of image points, and consequently irreversible information loss about the imaged objects. Thisstems from the fact that image segmentation performed in this way does not permit that the image point may be a member to a particular imaged object to some degree, further leading to the potential risk that points partially contained in the object beforesegmentation will not be assigned to the object after segmentation. However, if instead of binary segmentation, it is performed segmentation where a decision about the membership of image point is made in a gradual rather than crisp manner, enabling that point may be a member to an object to some extent, then making a sharp decision on the membership can be avoided at this early analysis step. This further leads that potentially a large amount of object information can be preserved after segmentation and used in the following analysis steps. In this regard, we are interested in one specific type of fuzzy segmentation, named coverage image segmentation, resulting in fuzzy digital image representation where membership value assigned to each image element is proportional to its relative coverage by a continuous object present in the original image. In this thesis, we deal with the study of coverage digitization model providing coverage digital image representation and present how significant improvements in estimating 3D EDT, as well as the centroid distance signature of continuous shape, can be achieved, if the coverageinformation available in this type of image representation is appropriately considered.
Докторска дисертација се бави проучавањем квантитативних аспеката атрибутаоблика погодних за нумеричку карактеризацију, то јест дескриптора облика, као итеоријом неодређености, посебно теоријом фази скупова, и њиховом применом у обради слике. Оригинални доприноси и резултати тезе могу се природно поделити у две групе, у складу са приступом и методологијом која је коришћена за њихово добијање. Прва група доприноса односи се на увођење нових дескриптора облика (шестоугаоности и фази квадратности) као и одговарајућих мера које нумерички оцењују у ком обиму разматрани облик задовољава разматрана својства. Уведене мере су природно дефинисане, теоријски добро засноване и задовољавају већину пожељних својстава које свака добро дефинисана мера облика треба да задовољава. Поменимо неке од њих: обе мере узимају вредности из интервала (0,1] и достижу највећу могућу вредност 1 ако и само ако је облик који се посматра шестоугао, односно фази квадрат; не постоји облик не-нула површине чија је измерена шестоугаоност, односно фази квадратност једнака 0; обе уведене мере су инваријантне у односу на трансформације сличности; и дају резултате који су у складу са теоријски доказаним резултатима, као и људском перцепцијом и очекивањима. Бројни експерименти на синтетичким и реалним примерима приказани су у циљу илустровања теоријски доказаних разматрања и пружања јаснијег увида у понашање уведених мера. Њихова предност и корисност илустровани су у различитим задацима препознавања и класификације слика објеката неколико познатих и најчешће коришћених база слика. Поред тога, докторска теза садржи истраживања везана за примену теорије неодређености, у ужем смислу теорије фази скупова, у различитим задацима обраде слике и анализе облика. Разликујемо задатке који се односе на издвајање карактеристика облика ионе који се односе на побољшање перформанси различитих техника обраде ианализе слике. Што се тиче прве групе задатака, бавимо се применом теорије фази скупова у задацима дефинисања новог дескриптора фази облика, назван фази квадратност, и мерења колико је фази квадратан посматрани фази облик. У другој групи задатака бавимо се истраживањем побољшања перформанси оцене трансформације слике еуклидским растојањима у три димензије (3Д ЕДТ), као и сигнатуре непрекидног облика у две димензије засноване на растојању одцентроида облика. Ово последње се посебно огледа у постигнутој тачности ипрецизности оцене, повећаној инваријантности у односу на ротацију и транслацију објекта, као и робустности у присуству шума и неодређености које су последица несавршености уређаја или услова снимања. Последњи резултати се такође односе и на другу групу оригиналних доприноса тезе који су мотивисани чињеницом да анализа облика традиционално претпоставља да су објекти на слици претходно једнозначно и јасно издвојени из слике. Такво издвајање објеката се обично постиже у процесу јасне (то јест бинарне) сегментације оригиналне слике где се одлука о припадности тачке објекту на слици доноси на једнозначан и недвосмислени начин. Међутим, услед несавршености услова или уређаја за снимање, присуства шума и различитих врста непрецизности (на пример непостојање прецизне границе објекта или јасних граница између самих објеката, грешке у рачунању, недостатка информација, итд.), могу се појавити различити нивои несигурности и неодређености у процесу доношења одлуке у вези са припадношћу тачке слике. Ово је посебно видљиво у случају дискретизације (то јест узорковања) непрекидног домена слике кадаелемент слике, придружен одговарајућој тачки узорка домена, може битиделимично покривен са више објеката на слици. У том смислу, имамо да ова врста сегментације може потенцијално довести до погрешне одлуке о припадности тачака слике, а самим тим и неповратног губитка информација о објектима који се на слици налазе. То произлази из чињенице да сегментација слике изведена на овај начин не дозвољава да тачка слике може делимично у одређеном обиму бити члан посматраног објекта на слици, што даље води потенцијалном ризику да тачке делимично садржане у објекту пре сегментације неће бити придружене објекту након сегментације. Међутим, ако се уместо бинарне сегментације изврши сегментација слике где се одлука о припадности тачке слике објекту доноси на начин који омогућава да тачка може делимично бити члан објекта у неком обиму, тада се доношење бинарне одлуке о чланство тачке објекту на слици може избећи у овом раном кораку анализе. То даље резултира да се потенцијално велика количина информација о објектима присутним на слици може сачувати након сегментације, и користити у следећим корацима анализе. С тим у вези, од посебног интереса за нас јесте специјална врста фази сегментације слике, сегментација заснована на покривености елемената слике, која као резултат обезбеђује фази дигиталну репрезентацију слике где је вредност чланства додељена сваком елементу пропорционална његовој релативној покривености непрекидним објектом на оригиналној слици. У овој тези бавимо се истраживањем модела дигитализације покривености који пружа овакву врсту репрезентацију слике и представљамо како се могу постићи значајна побољшања у оцени 3Д ЕДТ, као и сигнатуре непрекидног облика засноване на растојању од центроида, ако су информације о покривеностидоступне у овој репрезентацији слике разматране на одговарајући начин.
Doktorska disertacija se bavi proučavanjem kvantitativnih aspekata atributaoblika pogodnih za numeričku karakterizaciju, to jest deskriptora oblika, kao iteorijom neodređenosti, posebno teorijom fazi skupova, i njihovom primenom u obradi slike. Originalni doprinosi i rezultati teze mogu se prirodno podeliti u dve grupe, u skladu sa pristupom i metodologijom koja je korišćena za njihovo dobijanje. Prva grupa doprinosa odnosi se na uvođenje novih deskriptora oblika (šestougaonosti i fazi kvadratnosti) kao i odgovarajućih mera koje numerički ocenjuju u kom obimu razmatrani oblik zadovoljava razmatrana svojstva. Uvedene mere su prirodno definisane, teorijski dobro zasnovane i zadovoljavaju većinu poželjnih svojstava koje svaka dobro definisana mera oblika treba da zadovoljava. Pomenimo neke od njih: obe mere uzimaju vrednosti iz intervala (0,1] i dostižu najveću moguću vrednost 1 ako i samo ako je oblik koji se posmatra šestougao, odnosno fazi kvadrat; ne postoji oblik ne-nula površine čija je izmerena šestougaonost, odnosno fazi kvadratnost jednaka 0; obe uvedene mere su invarijantne u odnosu na transformacije sličnosti; i daju rezultate koji su u skladu sa teorijski dokazanim rezultatima, kao i ljudskom percepcijom i očekivanjima. Brojni eksperimenti na sintetičkim i realnim primerima prikazani su u cilju ilustrovanja teorijski dokazanih razmatranja i pružanja jasnijeg uvida u ponašanje uvedenih mera. NJihova prednost i korisnost ilustrovani su u različitim zadacima prepoznavanja i klasifikacije slika objekata nekoliko poznatih i najčešće korišćenih baza slika. Pored toga, doktorska teza sadrži istraživanja vezana za primenu teorije neodređenosti, u užem smislu teorije fazi skupova, u različitim zadacima obrade slike i analize oblika. Razlikujemo zadatke koji se odnose na izdvajanje karakteristika oblika ione koji se odnose na poboljšanje performansi različitih tehnika obrade ianalize slike. Što se tiče prve grupe zadataka, bavimo se primenom teorije fazi skupova u zadacima definisanja novog deskriptora fazi oblika, nazvan fazi kvadratnost, i merenja koliko je fazi kvadratan posmatrani fazi oblik. U drugoj grupi zadataka bavimo se istraživanjem poboljšanja performansi ocene transformacije slike euklidskim rastojanjima u tri dimenzije (3D EDT), kao i signature neprekidnog oblika u dve dimenzije zasnovane na rastojanju odcentroida oblika. Ovo poslednje se posebno ogleda u postignutoj tačnosti ipreciznosti ocene, povećanoj invarijantnosti u odnosu na rotaciju i translaciju objekta, kao i robustnosti u prisustvu šuma i neodređenosti koje su posledica nesavršenosti uređaja ili uslova snimanja. Poslednji rezultati se takođe odnose i na drugu grupu originalnih doprinosa teze koji su motivisani činjenicom da analiza oblika tradicionalno pretpostavlja da su objekti na slici prethodno jednoznačno i jasno izdvojeni iz slike. Takvo izdvajanje objekata se obično postiže u procesu jasne (to jest binarne) segmentacije originalne slike gde se odluka o pripadnosti tačke objektu na slici donosi na jednoznačan i nedvosmisleni način. Međutim, usled nesavršenosti uslova ili uređaja za snimanje, prisustva šuma i različitih vrsta nepreciznosti (na primer nepostojanje precizne granice objekta ili jasnih granica između samih objekata, greške u računanju, nedostatka informacija, itd.), mogu se pojaviti različiti nivoi nesigurnosti i neodređenosti u procesu donošenja odluke u vezi sa pripadnošću tačke slike. Ovo je posebno vidljivo u slučaju diskretizacije (to jest uzorkovanja) neprekidnog domena slike kadaelement slike, pridružen odgovarajućoj tački uzorka domena, može bitidelimično pokriven sa više objekata na slici. U tom smislu, imamo da ova vrsta segmentacije može potencijalno dovesti do pogrešne odluke o pripadnosti tačaka slike, a samim tim i nepovratnog gubitka informacija o objektima koji se na slici nalaze. To proizlazi iz činjenice da segmentacija slike izvedena na ovaj način ne dozvoljava da tačka slike može delimično u određenom obimu biti član posmatranog objekta na slici, što dalje vodi potencijalnom riziku da tačke delimično sadržane u objektu pre segmentacije neće biti pridružene objektu nakon segmentacije. Međutim, ako se umesto binarne segmentacije izvrši segmentacija slike gde se odluka o pripadnosti tačke slike objektu donosi na način koji omogućava da tačka može delimično biti član objekta u nekom obimu, tada se donošenje binarne odluke o članstvo tačke objektu na slici može izbeći u ovom ranom koraku analize. To dalje rezultira da se potencijalno velika količina informacija o objektima prisutnim na slici može sačuvati nakon segmentacije, i koristiti u sledećim koracima analize. S tim u vezi, od posebnog interesa za nas jeste specijalna vrsta fazi segmentacije slike, segmentacija zasnovana na pokrivenosti elemenata slike, koja kao rezultat obezbeđuje fazi digitalnu reprezentaciju slike gde je vrednost članstva dodeljena svakom elementu proporcionalna njegovoj relativnoj pokrivenosti neprekidnim objektom na originalnoj slici. U ovoj tezi bavimo se istraživanjem modela digitalizacije pokrivenosti koji pruža ovakvu vrstu reprezentaciju slike i predstavljamo kako se mogu postići značajna poboljšanja u oceni 3D EDT, kao i signature neprekidnog oblika zasnovane na rastojanju od centroida, ako su informacije o pokrivenostidostupne u ovoj reprezentaciji slike razmatrane na odgovarajući način.

Cilj istraživanja doktorske disertacije je bio ispitivanje mogućnosti primenevlakana od nerđajućeg čelika za koalescenciju kapi mineralnih ulja različite polarnostipri različitoj permeabilnosti sloja. Pored toga cilj je bio i komparativna analiza efikasnosti separacije ispitivanih ulja vlaknima visoke i niske energije površine. Postavljena je i modifikovana metoda kinetike upijanja tečnosti za ocenu sklonosti ulja ka odabranim vlaknima od kojih se formira sloj. Po prvi put je primenjena i metoda veštačkih neuronskih mreža za simulaciju koalescentne filtracije.Eksperimentalni program koalescentne filtracije je realizovan na model emulzijidispergovanog ulja u vodi konstantne ulazne koncentracije 500 mg/l,pri konstantnoj temperaturi od 20°C, horizontalnoj orijentaciji toka fluida iprosečnoj veličini kapi ulja od 10 μm. Uticaj geometrije sloja ispitivan je variranjempermeabilnosti u opsegu od 0,1810^-9 m2 do 5,510^-9 m² za konstantnudebljinu sloja od 5 cm. Testirana su tri uzorka mineralnog ulja velikog rasponaviskoznosti i polarnosti. Svi ogledi su realizovani pri konstantnoj brzini fluida u intervalu od 10 m/h do 80 m/h. Izlazna koncentracija dispergovane fazeodredivana je FTIR spektrofotometrijom.Značajan doprinos u istraživanju fenomena koalescencije u sloju vlakanaogleda se u utvrdivanju mogućnosti primene vlakana nerdajućeg čelika naseparaciju kapi mineralnih ulja, razumevanju simultanog uticaja energijepovršine, geometrije sloja i prirode uljne faze, kao i uvodenju nove veličineizo-izlazne koncentracije. Test odredivanja kinetike upijanja tečnosti je pokazaoda odnos liofilno-liofobne kvašljivosti materijala adekvatno opisuje sklonostnekog filtarskog materijala ka separaciji ulja mineralnog porekla. Ovakosveobuhvatna analiza uticaja različitih parametara na efikasnost koalescentnefiltracije, data u ovoj disertaciji, nije zabeležena u dostupnim literaturnim navodima.Rezultati doktorske disertacije omogući će skraćivanje vremena i materijalnihtroškova neophodnih za projektovanje koalescera, jer smanjuju potrebanobim eksperimentalnih istraživanja potrebnih za uspešno projektovanje.Odabrani uslovi rada, prvenstveno prečnik vlakana materijala u odnosu naulaznu veličinu kapi, kao i način njihovog pakovanja, uz obezbedivanje poznatei definisane permeabilnosti, obezbedili su željenu separaciju, čija se efikasnostseparacije kapi ispitivanih ulja vlaknima od nerdajućeg čelika kreće uopsegu od 91% do 99% za opseg brzina fluida od 10 m/h do 50 m/h. Kod slojavlakana od nerdajućeg čelika efikasnija separacija je zapažena pri niskim vrednostimapermeabilnosti, dok je kod polimernog materijala obrnut slučaj. Zaključeno je da, u postojećim okolnostima, kod posmatranih materijala dominirajurazličiti mehanizmi koalescencije u sloju. Oblik zavisnosti izlazne koncentracijeod brzine i permeabilnosti za oba ispitivana materijala, nerdajući čelik ipolipropilen, je sličan. Polipropilen ima veći radni opseg brzina u odnosu nanerdajući čelik. Medutim, nerdajući čelik uspešnije separiše ulje najniže viskoznostiu oblasti niskih vrednosti permeabilnosti i pri niskim radnim brzinamau odnosu na polipropilen. Zadovoljavajući kvalitet separacije se kod polipropilenaostvaruje pri najvišoj permeabilnosti i u širokom opsegu brzina, dok sekod nerđajućeg čelika najviše vrednosti kritične brzine za ceo opseg ispitivaneviskoznosti ostvaruju pri najnižoj permeabilnosti sloja.
The aim of the doctoral thesis was to investigate the possibility of the stainlesssteel fibers application for the coalescence of mineral oil drops with differentpolarity varying also the bed permeability. Additional aim was the comparativeanalysis of the tested oil separation efficiency with fibers that have highand low surface energy. The method for the evaluation of the fiber-liquid wettingkinetic was set up and modified in order to assess the affinity of oil to theselected fiber that was used to form the filtration bed. For the first time, themethod of artificial neural networks was applied to simulate the coalescencefiltration.Experimental program of coalescence filtration was performed on oil-in-watermodel emulsion with constant inlet concentration of 500 mg/l, at a constanttemperature of 20°C, horizontal fluid flow orientation and average oil dropsize of 10 μm. The influence of bed geometry was studied varying bed permeabilityin the range from 0,1810^-9 m2 to 5,51010^-9 m2 for the constant layer thickness of 5 cm. Three samples of mineral oil that have large range of viscosityand polarity were tested. All experiments were carried out at constantfluid velocity in the range from 10 m/h to 80 m/h. The output dispersed phaseconcentration was determined by FTIR spectrophotometry.A significant contribution to the research of the coalescence phenomenon ina fiber bed was achieved by determining the possibility to use stainless steelfibers for the separation of mineral oil drops, broadening the apprehensionof the simultaneous influence of surface energy, bed geometry and oil phasenature, as well as the introduction of an iso-output concentration as a newparameter. The evaluation of the fiber-liquid wetting kinetic showed that thelipophilic-lyophobic wettability ratio of the material adequately describes thetendency of a filter material for the mineral oil separation. Such comprehensiveanalysis of the various parameters impact on the efficiency of coalescencefiltration, presented in this thesis, was not found in available literature. The resultsof the doctoral thesis will enable the reduction of time and material costneeded for the design of coalescer, by decreasing the extent of experimentalresearch necessary for successful design.Selected working conditions, primarily the fiber diameter in relation to the inputdrop size, as well as bed packaging, while ensuring the known and definedbed permeability, provided the desired separation, with the oil drop separationefficiency of tested stainless steel fibers in the range from 91% to 99% for a fluidvelocity range from 10 m/h to 50 m/h. When stainless steel was used, moreefficient separation was observed for the low bed permeability, whereas forthe polymer fibers the reverse order was identified. It was concluded that, inthe existing circumstances, different mechanisms of oil drop coalescence dominatefor these materials. The dependence of output concentration from thevelocity and bed permeability for both tested materials, stainless steel and polypropylene, was similar. Polypropylene has a higher operating velocity rangein comparison to stainless steel. However, when compared to polypropylene,stainless steel separates more successfully the oil with the lowest viscosity inthe low bed permeability and at low fluid velocity domain. Satisfactory qualityof separation with polypropylene is achieved at the highest bed permeabilityand in a wide fluid velocity range, whereas, with the stainless steel, the highestvalues of critical velocity, for the entire range of tested viscosity, are realized atthe lowest bed permeability.

Predmet istraživanja ove doktorske disertacije su prahovi litijum-indijum oksida dopirani različitim jonima retkih zemalja (Eu³⁺; Sm³⁺; Er³⁺; Yb³⁺), sintetisani reakcijom u  čvrstoj fazi. Litijum-indijum oksid ima raznovrsne potencijalne primene u viduscintilatora,  matrice fosfora za jone retkih zemalja, za  čuvanje i konverziju energije i u fotokatalizi. U istraživanju je ustanovljena optimalna metoda sinteze fazno  čistih prahova novih fosfora LiInO₂:RE³⁺ i izvršena njihova detaljna karakterizacija primenom difrakcije X-zraka, skenirajuće elektronske mikroskopije, termogravimetrije i diferencijalno termijske analize, Ramanske spektroskopije i difuzno-refleksione spektroskopije.  Fotoluminescentna spektroskopija je primenjena u cilju ispitivanja osobina presudnih za  primenu ovih materijala. Emisioni spektri i vrednosti vremena života pokazuju efikasne potencijalne fosfore, dok ispitivanja emisije uzorka LiInO₂:Er³⁺ na različitim temperaturama ukazuju na to da je u pitanju veoma dobar temperaturni senzor u oblasti temperatura (10-300) K.
The subject of this dissertation are powders of lithium-indium oxide doped with different rare earth ions (Eu³⁺; Sm³⁺; Er³⁺; Yb³⁺), synthesized by solid-state reaction. Lithium-indium oxide has a variety of potential applications in the form of scintillators, phosphor matrixes for rare-earth ions, storage and energy conversion devices and photocatalysts. In this study the optimal method of synthesis of pure-phased powders of new phosphors LiInO₂:RE³⁺ was determined. Also, their detailed characterization using the X-ray diffraction, scanning electron microscopy, thermogravimetry and  differential thermal analysis, Raman spectroscopy and diffuse-reflection spectroscopy  was performed. Photoluminescence spectroscopy was applied to investigate the properties crucial for the application of these materials. Emission spectra and lifetime values, showed these materials are potential efficient phosphors. Examining the emission of LiInO₂:Er³⁺ sample at different temperatures indicated that this is a very good temperature sensor in the temperature range (10-300) K.

Cilj ove doktorske disertacije je da dâ doprinos u proučavanju nedovoljno poznatih fenomena koalescentne filtracije, kako bi se smanjio obim potrebnih poluindustrijskih istraživanja prilikom projektovnja filtera za neku konkretnu primenu. Svi materijali korišćeni u ovoj doktorskoj disertaciji su otpadni materijali, čija primena kao filtarskog punjenja predstavlja poseban doprinos održivom razvoju. Jedan od ciljeva ove doktorske disertacije je proučavanje istovremenog uticaja promene permeabilnosti sloja i debljine vlakana na osobine sloja, pad pritiska i efikasnost separacije dispergovanog ulja iz kontinualne vodene faze. Uticaj geometrije sloja proučavan je na slojevima homogene i heterogene geometrije po dubini. Realizovano je detaljno ispitivanje izgleda, morfologije vlakana, kao i strukture sloja, izgleda i rasporeda njegovih pora, primenom skening elektronske mikroskopije i optičke mikroskopije. U radu je dat pregled istraživanja primene vlakana različite prirode (slobodnih i međusobno povezanih, krutih i elastičnih, različite debljine te time i različite vijugavosti) i njihovih slojeva. Takođe, dat je doprinos proučavanju istovremenog uticaja promena ulazne koncentracije dispergovane faze i permeabilnosti sloja. U veći deo ostvarenih istraživanja ukjučeno je i proučavanje uticaja prirode uljne faze, pri čemu je neophodno istaći da su sva korišćena ulja mineralnog porekla. Cilj optimizacije rada koalescera bio je da se pronađu uslovi u kojima se postiže maksimalna vrednost kritične brzine uz minimalni pad pritiska.
The aim of this doctoral dissertation is to contribute to the study of insufficiently known phenomena of coalescent filtration, in order to reduce the number of pilot plant experiments required for designing filters for some specific applications. All the used materials are waste materials the use of which as a filter media contributes to sustainable development. One of the goals of this doctoral dissertation is to study the simultaneous effect of changes in bed permeability and fiber thickness on bed properties, pressure drop and the efficiency of the dispersed oil separation from a continuous aqueous phase. The effect of bed geometry was studied by applying the beds of homogeneous and heterogeneous geometry in depth. A detailed examination of the appearance and morphology of the fibers, as well as the structure of the bed and the appearance and arrangement of its pores, was performed by scanning electron microscopy and optical microscopy. The doctoral dissertation gives an overview of the testing of fibers of different nature (free and interconnected, rigid and elastic, of different thickness and thus of different meandering) and their beds. The simultaneous effect of the changes in the input dispersed phase concentration and the bed permeability was also investigated. Much of the conducted research includes the study of the impact of the nature of the oil phase, and it is necessary to point out that all used oils are mineral oils. The goal of optimizing the operation of a coalescer was to find the conditions providing the maximum critical velocity value with a minimum pressure drop.

Дисертација истражује најприхватљивије методе мерења стабилности фреквенције уфреквенцијском домену, односно мерење вредности величине „фазни шум“, приликомпроцеса еталонирања мерне опреме. Када се говори о мерној опреми која је предмететалонирања, дисертација је, пре свега, окренута ка еталонирању врхунскихкомерцијалних стандарда (еталона) фреквенције. Приказана истраживања су била основза покретање и реализацију истраживачко-развојног пројекта у оквиру Министарстваодбране, који је имао за циљ оспособљавање метролошке лабораторије Техничкогопитног центра Војске Србије за потпуно еталонирање мерне опреме из областивремена и фреквенције. Различите методе мерења подразумевају и различите мернемогућности, као и врло широк спектар еталонске и мерне опреме која се користи прињиховој реализацији. У дисертацији се приказују различити начини мерења фазног шумаи описују методе реализоване на основу доступне мерне опреме. Како се ради ометодама упоредне анализе референтног и мереног сигнала, посебно критична позицијаје одабир референце, односно референтног еталона. Истраживање је довело дозакључака којима је предложен метод мерења потребне и довољне мерне несигурностикао и начин реализације изабране методе, односно одабир еталонске мерне опреме. Уциљу увођења мерне методе у употребу, извршена су и приказана мерења наразличитим типовима и врстама мерне опреме. Валидација методе је остваренабилатералним поређењем са Дирекцијом за мере и драгоцене метале, Група за време,фреквенцију и дистрибуцију времена. Да је могуће реализовати методу мерења фазногшума приликом еталонирања најквалитетнијих осцилатора је постављена хипотезадисертације, која је истраживањем доказана и практично спроведена. Крајњи резултатистраживања је довео до увођења признате методе еталонирања фазног шума, први пут
Disertacija istražuje najprihvatljivije metode merenja stabilnosti frekvencije ufrekvencijskom domenu, odnosno merenje vrednosti veličine „fazni šum“, prilikomprocesa etaloniranja merne opreme. Kada se govori o mernoj opremi koja je predmetetaloniranja, disertacija je, pre svega, okrenuta ka etaloniranju vrhunskihkomercijalnih standarda (etalona) frekvencije. Prikazana istraživanja su bila osnovza pokretanje i realizaciju istraživačko-razvojnog projekta u okviru Ministarstvaodbrane, koji je imao za cilj osposobljavanje metrološke laboratorije Tehničkogopitnog centra Vojske Srbije za potpuno etaloniranje merne opreme iz oblastivremena i frekvencije. Različite metode merenja podrazumevaju i različite mernemogućnosti, kao i vrlo širok spektar etalonske i merne opreme koja se koristi prinjihovoj realizaciji. U disertaciji se prikazuju različiti načini merenja faznog šumai opisuju metode realizovane na osnovu dostupne merne opreme. Kako se radi ometodama uporedne analize referentnog i merenog signala, posebno kritična pozicijaje odabir reference, odnosno referentnog etalona. Istraživanje je dovelo dozaključaka kojima je predložen metod merenja potrebne i dovoljne merne nesigurnostikao i način realizacije izabrane metode, odnosno odabir etalonske merne opreme. Ucilju uvođenja merne metode u upotrebu, izvršena su i prikazana merenja narazličitim tipovima i vrstama merne opreme. Validacija metode je ostvarenabilateralnim poređenjem sa Direkcijom za mere i dragocene metale, Grupa za vreme,frekvenciju i distribuciju vremena. Da je moguće realizovati metodu merenja faznogšuma prilikom etaloniranja najkvalitetnijih oscilatora je postavljena hipotezadisertacije, koja je istraživanjem dokazana i praktično sprovedena. Krajnji rezultatistraživanja je doveo do uvođenja priznate metode etaloniranja faznog šuma, prvi put
The dissertation examines the most acceptable methods for measuring the frequency stabilityin the frequency domain, that is, measuring the value of the "phase noise", during the processof measuring equipment calibration. When it comes to measuring equipment as a subject ofcalibration, the dissertation is, first of all, oriented towards the calibration of the highestcommercial frequency standards. The presented researches were the basis for initiation andrealization of the research and development project within the Ministry of Defense, which wasaimed at training the metrology laboratory of the Technical Test Center of the Serbian Armyfor complete calibration of measuring equipment in the area of time and frequency. Differentmeasurement methods also involve different measurement possibilities, as well as a very widerange of calibration and measuring equipment used in their realization. Different methods ofmeasuring phase noise are described in the dissertation and they describe realized methodsbased on available measuring equipment. As for methods of comparative analysis of thereference and measured signal, a particularly critical position is the selection of the reference,that is, the reference oscillator. The research led to conclusions suggesting the method ofmeasuring the necessary and sufficient measurement uncertainty, as well as the method ofrealization of the chosen method, i.e. selection of the standard measuring equipment. In orderto put the measurement method into practice, measurements were performed on differenttypes of measuring equipment. Validation of the method was achieved by bilateralcomparison with the Directorate of Measures and Precious Metals, Group for time, frequencyand time dissemination. The possibility to realize the method of phase noise measurementduring the calibration of the highest quality oscillators is a hypothesis of the dissertation thathas been set up, and has been proven and practically carried out by the research. The finalresult of the research led to the introduction of a recognized calibration method of the phasenoise, for the first time in the Republic of Serbia.

Konditorska industrija Srbije za proizvodnju mazivog krem proizvoda isključivo koristi sojin lecitin. Veliki obim proizvodnje ulja iz semena suncokreta i uljane repice u Srbiji uticao je na proizvodnju suncokretovog i repičinog lecitina, kao nusproizvoda postupka degumiranja u fazi rafinacije ovih ulja.Masna faza mazivog krem proizvoda sadrži biljne masti dobijene metodama hidrogenacije, koje kao nusprodukte imaju visok udeo nepoželjnih trans-masnih kiselina. U cilju poboljšanja mazivosti ovog proizvoda dodaje se i rafinisano suncokretovo ulje, koje sadrži veliki udeo linolne esencijalne masne kiseline, kao i α-tokoferol (E vitamin), ima prosečan sadržaj sterola, nizak sadržaj skvalena i karotenoida, ali gotovo da ne sadrži esencijalnu α-linolensku masnu kiselinu i antioksidante δ- i γ-tokoferol.U prvoj fazi doktorske teze ispitana je mogudnost zamene sojinog lecitina u proizvodnji mazivog kakao-krem proizvoda sa suncokretovim i repičinim lecitinom u smislu optimizacije koncentracije dodatog lecitina i vremena mlevenja u laboratorijskom kugličnom mlinu. U drugoj fazi ispitana je mogudnost poboljšanja nutritivne vrednosti mazivog kakao-krem proizvoda zamenom dela i celokupne količine suncokretovog ulja funkcionalnim uljima iz semena soje, uljane repice i susama.Gasnom hromatografijom ispitan je sastav masnih kiselina u masti, biljnim uljima i lecitinima različitog porekla, gde je u lecitinima određen i sastav fosfolipida primenom kvantitativne fosforne nuklearno-magnetno-rezonantne tehnike. Kristalizacione osobine masne faze mazivog kakao-krem proizvoda ispitane su pulsnom nuklearno-magnetnom-rezonantnom spektroskopijom, dok je kinetika kristalizacije definisana primenom Gompertz-ovog matematičkog modela.Reološke karakteristike mazivog kakao-krem proizvoda ispitane su rotacionom viskozimetrijom, određene su teksturalne karakteristike proizvoda na teksturometru i toplotne osobine primenom diferencijalne skenirajude kalorimetrije. Boja proizvoda definisana je tristimulusnom kolorimetrijom, a senzorna analiza određena je metodom skale u vremenskom intervalu od šest meseci čuvanja uzorka na tamnom mestu i sobnoj temperaturi. Ispitivanje održivosti mazivog kakao-krem proizvoda obuhvatilo je određivanje nastalih aldehida, kao proizvoda oksidacije lipida, gasnom hromatografijom.
Soy lecithin is widely used emulsifier in confectionery industry of Serbia. On the other hand, there is a large production of sunflower and rapeseed oil, which contributed the production of sunflower and rapeseed lecithin as a by-product of degumming of crude oil during refining process. Another issue is a high level of undesirable trans-fatty acids in hydrogenated vegetable fats that are being used in the production of cream spread. Beside hidrogenated fats, cream product contains sunflower oil with essential fatty acids (oleic and linoleic) and α-tocopherol (E vitamin), has an average content of sterols, squalene and a low content of carotenoids, but almost does not contain the essential α-linolenic acid and antioxidants, δ-and γ-tocopherol.The first phase of this work investigatesthe possibility of soy lecithin replacement in cocoa spread cream production with sunflower and rapeseed lecithin, in terms of optimizing the amount of lecithin and milling time in laboratory ball mill.The second phase investigates nutrition value improvement of cocoa spread cream, with partly or completely replacing sunflower oil with functional soybean, rapeseed and sesame oil.Gas chromatography was used in order to examine the fatty acid composition in edible non trans-fat and vegetable oils, as well as in lecithin from different sources. Phospholipid composition in soy, sunflower and rapeseed lecithin was determined using quantitative phosphorus nuclear magnetic resonance technique. Crystallization properties of fat phase of cocoa spread cream were examined by pulsed nuclear magnetic resonance spectroscopy, while crystallization kinetics was defined using the Gompertz's mathematical model.Rheological properties of cocoa spread cream were analyzed by rotational viscosity, certain textural characteristics were determined using texture analyser and also thermal properties using differential scanning calorimetry. The color on the surface of cocoa spread cream was defined using tristimulus colorimetric method, and sensory analysis was determined by the scale over a period of six months of storage in the dark and room temperature. Shelf-life of cocoa spread cream was determined applying gas chromatographic analyses of the formed aldehydes as secondary products of lipid oxidation.

Fazil' Iskander's Sandro iz Chegema, an eclectic compilation, reflects the diversity of its literary age. It compiles on the thematic, stylistic, and narrative levels, combining a surface conventionality with a potentially innovative disregard for the niceties of form.
The first chapter retraces the piecemeal emergence of Sandro and the often contradictory critical response. The second focuses on the period's proclaimed goal of expanding into larger and ultimately epic forms. A compilative impulse based on recurrence and a quasi-oral tone is shown in the third to run throughout Iskander's work.
Chapters Four and Five compare parallel cycles with Sandro to demonstrate the compartmentalization effect of aphorism and autobiographical reminiscence. The final chapter discusses the I-narrator's compilative position within and without the narrated world.
This structural isomorphism, together with a vertical dynamics replacing the more familiar linear development, is considered to lend to Iskander's compilative method its own, open-ended unity.

U disertaciji je dato jedno rešenje automatskog operativnogupravljanja dvosmernom brodskom prevodnicom sa jednom komorom.Kreiran je ekspertski sistem zasnovan na rasplinutoj (fuzzy) logici.Upravljački sistem je testiran na modelu brodske prevodnice koji jekreiran na osnovu statističkih podataka o gustini saobraćaja nahidrosistemu DTD (Dunav-Tisa-Dunav), na osnovu tehničkedokumentacije brodske prevodnice i na osnovu razgovora saoperaterima. Sistem je zatim optimizovan globalnim algoritmimaoptimizacije. Dobijeno rešenje se pokazalo značajno bolje u poređenjusa standardnim algoritmima odluke.
This thesis presents a solution to automatic control of a two-way one-channelship lock. Expert system based on fuzzy logic is designed. This controlsystem is tested on model of ship lock created using statistical data oftransportation density on DTD (Danube-Tisa-Danube) channel, usingtechnical documentation of ship lock and interview with operators. Thesystem is further optimized with global optimization techniques. Givensolution proved to be significantly better than standard decision algorithms. 

У докторској дисертацији су предложена два модела: модел за планирање испорука и агрегационо планирање производње и модел за прогнозу купчеве потражње у ланцу снабдевања у аутомобилској индустрији. Оба модела примењена су на студији случаја у предузећима два добављача из области аутомобилске индустрије у Републици Србији. Истраживање је показало применљивост предложених модела на практичним проблемима у присуству неизвесности и употребљивост њихових резултата у аутомобилској индустрији. Модели су показали боље резултате у односу на практичне податке у предузећима и у односу на основне стратегије за планирање производње и залиха које се користе у аутомобилској индустрији.
U doktorskoj disertaciji su predložena dva modela: model za planiranje isporuka i agregaciono planiranje proizvodnje i model za prognozu kupčeve potražnje u lancu snabdevanja u automobilskoj industriji. Oba modela primenjena su na studiji slučaja u preduzećima dva dobavljača iz oblasti automobilske industrije u Republici Srbiji. Istraživanje je pokazalo primenljivost predloženih modela na praktičnim problemima u prisustvu neizvesnosti i upotrebljivost njihovih rezultata u automobilskoj industriji. Modeli su pokazali bolje rezultate u odnosu na praktične podatke u preduzećima i u odnosu na osnovne strategije za planiranje proizvodnje i zaliha koje se koriste u automobilskoj industriji.
In doctoral dissertation are proposed two models: model for delivery planning and aggregate production planning and model for customer demand forecasting in supply chain in automotive industry. Both models are applied on the case study in enterprises of two suppliers from area of automotive industry in Republic of Serbia. The research shows applicability of proposed models on practital problems in the presence of uncertanty and usability of their results in automotive industry. Models have showed better results in regard to both the practical data in enterprises and a basic strategies for production planning and inventory planning which are used in automotive industry.

U ovoj tezi je definisana uopštena konvolucija koja pripada domenu pseudo-analize i ima veliku primenu u mnogim matematičkim teorijama, npr. u proba-bilističkim metričkim prostorima, PDJ, teorijama odlučivanja, sistema, kontrole i fazi brojeva. Dokazane su bitne osobine ove operacije sa funkcijama. Dokazana je veza izmedju pseudo-konvolucija baziranih na poluprstenima različitih klasa Definisana je (5, C/)-konvolucija bazirana na uslovno distributivnom poluprstenu ([0,1], S, U)).Dat je još jedan vid uopštenja konvolucije baziran na uopštenim pseudo-operacijama.
In this thesis the generalized convolution have been defined. This operation with functions has applications in different mathematical theo­ ries, for example in Probabilistic Metric Spaces, PDE, System and Control Theory, Fuzzy numbers. Some basic properties of this operation has been proved, as well as connection between generalized convolutions based on dif­ferent classes of semirings. (5, U)-convolution has been defined, as well as convolution based on generalized pseudo-operations.

Postojanje ugljeničnih nanocevi (UNC), kao jedne od brojnih alotropskih modifikacija ugljenika, zabeleženo je još pre više od pola veka. Međutim, do prave eksplozijeinteresovanja za ovu vrstu nanomaterijala je došlo tek 1991. godine kada ih je "ponovo" otkrio japanski naučnik S. Iijima. Od tada, zbog svojih izuzetnih fizičko-hemijskih osobina, UNC počinju da privlače pažnju naučne javnosti i spajaju istraživače iz različitih oblasti sa zajedničkim imeniteljem - nanotehnologija. Otkriće UNC je u znatnoj meri omogućilo razvoj visoke tehnologije u oblastima kao što su elektronika, optika, kompozitni materijali, kataliza, zaštita životne sredine, itd. Danas, primena nanocevi sve više doprinosi lakšoj implementaciji principa održivog razvoja u pomenute oblasti. Kataliza je polje od dvostrukog interesa, jer je jedan od načina dobijanja UNC upravo katalitički, a osim toga i same cevi su interesantne kao nosač novog katalizatora.Istraživanje čiji su rezultati prikazani u okviru ove doktorske disertacije je obuhvatilo više oblasti proučavanja UNC, počevši od razvoja metode za njihovu sintezu, preko prečišćavanja i funkcionalizacije finalnog proizvoda, pa do primene nanocevi u dva procesa od značaja za oblast zaštite životne sredine.Razvoj katalitičke metode sinteze UNC započet je primenom vertikalnog cevnog kvarcnog reaktora, iz CO i CH4 kao izvora ugljenika, pri čemu su u reakciji testiranimonometalni katalizatori na bazi Fe, Co i Ni na Al2O3 kao nosaču (I serija katalizatora). Rezultati ovih preliminarnih eksperimenata su pokazali malu aktivnost I serije monometalnih katalizatora, što se može pripisati, kako neadekvatnoj hidrodinamici reaktora i loše odabranim reakcionim parametrima, tako i neodgovarajućoj veličini katalitičkih čestica i načina njihovog pakovanja u vertikalnomreaktoru. Shodno tome, u cilju postizanja boljeg prinosa nanocevi, dalji eksperimenti sinteze izvedeni su u horizontalnom reaktoru u struji C2H4 i u prisustvu II serijemonometalnih katalizatora sa Al2O3 i SiO2 kao nosačima, koji se u odnosu na I seriju razlikuju po udelu aktivne faze i veličini čestica katalizatora (praškast oblik). Katalizatori II serije su pokazali zadovoljavajuću aktivnost u reakciji sinteze UNC, a rezultati karakterizacije dobijenih uzoraka nanocevi ukazuju na različit uticaj nosača katalizatora na morfologiju sintetisanih nanocevi. Shodno ostvarenom prinosu ugljenika, a u cilju optimizacije reakcionih parametara, katalizator na bazi Fe sa SiO2 kao nosačem je odabran kao reprezentativan za ispitivanje uticaja vremena trajanja sinteze UNC, kao i zapreminskog udela C2H4 u smeši sa azotom, na prinosnanocevi i selektivnost procesa.                                                                                        Optimizacija reakcionih uslova je u daljoj fazi rada dovela do uvođenja bimetalnih katalizatora sa istim tradicionalnim nosačima – Al2O3 i SiO2. Najveći prinos ugljenika ostvaren je na katalizatorima sa Fe i Co kao aktivnom fazom, bez obzira na vrstu nosača. UNC sintetisane na pomenutim katalizatorima su karakterisane u ciljuispitivanja uticaja primenjenih nosača na njihove fizičkohemijske osobine, pa je shodno tome i predložen vršni mehanizam njihovog rasta. Rezultati ispitivanja kvaliteta sintetisanih UNC su ukazali da primena SiO2, kao nosača katalizatora, za razliku od Al2O3, favorizuje rast UNC boljeg površinskog i ukupnog kvaliteta. S obzirom na raznolikost mogućnosti primene UNC, istraživanja u tom smeru zahtevaju čiste UNC, pa su shodno tome proizvodi sinteze prečišćeni metodom tečne oksidacije. Rezultati fizičko-hemijske karakterizacije prečišćenih UNC su ukazali na efikasnost primenjene metode sa aspekta uklanjanja prisutnog katalizatora, ali i na njen različit uticaj na strukturu, odnosno kvalitet prečišćenih uzoraka. Kao posledica promena unutar strukture UNC, kao i različitog stepena njihove funkcionalizacije, ukupni kvalitet prečišćenih nanocevi je, u zavisnosti od primenjenog nosača katalizatora, promenjen u odnosu na odgovarajuće neprečišćene uzorke.Poslednjih godina se posebna pažnja poklanja nanomaterijalima koji se mogu primeniti za uklanjanje različitih polutanata iz životne sredine, kako u funkciji adsorbenata, tako i u funkciji katalizatora. U okviru ove doktorske disertacije obuhvaćena je primena UNC kao adsorbenta za uklanjanje insekticida tiametoksama iz vode, kao i njihova primena kao nosača katalizatora u reakcijidenitracije vode. Rezultati eksperimenata adsorpcije su pokazali da UNC, prethodno tretirane u ccHNO3, predstavljaju dobar adsorbent za uklanjanje insekticida tiametoksama iz vodenog rastvora. Odabir procesnih parametara za proučavanje kinetike adsorpcije, adsorpcione ravnoteže, kao i termodinamike procesa izvršen je primenom frakcionog faktorskog dizajna na dva nivoa, 5 1 V 2 , a dobijeni rezultati su ukazali da je pomenuti proces adsorpcije spontan i kontrolisan uglavnom unutrašnjom difuzijom molekula insekticida u mezopore uzorka UNC. Performanse katalizatora sa UNC kao nosačem su testirane u reakciji katalitičke denitracije, pri čemu su dobijeni rezultati pokazali da se novoformirani katalizator karakteriše zadovoljavajućom disperznošću sa udelombimetalnih Pd-Cu nanočestica koje omogućavaju 60% konverzije nitratnog jona.
The existance of carbon nanotubes (CNTs), as one of the carbon allotropes, was noted over half century ago. However, the true interest for these nanomaterials appeared at 1991, when they were "redescovered" by Japanese scientist S. Iijima. Since then, due to their unique physico-chemical properties, CNTs begin to attract attention of the scientific community and to gather researchers from different areas within the common field of interest – nanotechnology. The CNTs discovery substantially enabled the high technology development in the fields such as electronics, optics, composite materials, catalysis, environmental protection, etc. Nowdays, the application of nanotubes is increasingly contributing to easier implementation of sustainable development principles in the above mentioned areas. Catalysis is the field of double interest – one of the CNTs synthesis method is catalytical, and the nanotubes can also be used as the support of the new catalyst.The research, which results are shown within this PhD Thesis, includes few different CNTs research fields, starting from the synthesis method development, over the purification and functionalization of the final product, to the application ofnanotubes in two processes of significance for the field of environmental protection.The development of the CNTs catalytic synthesis method was started by the use of vertical quartz tube reactor, in the flow of CO and CH4 as the carbon source, and in the presence of monometallic catalysts based on Fe, Co and Ni at Al2O3 as the support (the first series of catalysts). The results of these preliminary experiments have shown the low activity of these monometallic catalysts, which can be attributed to the inadequate reactor hydrodynamics and selected reaction parameters, as well as the inadequate size of the catalytic particles and the type of their packing in the vertical reactor. Consequently, in order to achieve the higher nanotubes yield, further synthesis experiments were carried out in a horizontal reactor in the flow of C2H4 as the carbon source, and in the presence of the second series of monometallic catalysts with Al2O3 and SiO2 as the supports. The catalysts of the second series have shown satisfactory activity in the CNTs synthesis reaction, and the results of the obtained samples characterization idicate a different influence of the catalyst support on the synthesized CNTs morphology. In order to optimize the reaction parameters, Fe/SiO2 catalyst was chosen as a representative to examine the effect of the CNTs synthesis duration, as well as the volume percentage of C2H4 in the mixture with nitrogen to the CNTs yield and process selectivity. In a further phase of work, the optimization of thereaction parameters led to the introduction of the bimetallic catalysts with the same traditional supports, Al2O3 and SiO2. The highest carbon yield was achieved over Fe, Co based catalysts, regardless of the type of the catalyst support. CNTs synthesized over the above mentioned catalysts were characterized in order to study the effect of the used supports on their physico-chemical properties, and consequently the CNTs tip growth mechanism was proposed. The results of quality examination of the synthesized CNTs showed that the use of SiO2, as a catalyst support, unlike Al2O3, favors the growth of nanotubes of better surface and overall crystalline quality. In view of the diversity of possible CNTs applications, investigation in that direction requires purified CNTs and accordingly the final CNTs products were purified by liquid oxidation method. The results of physico-chemical characterization of the purified CNTs showed that the applied purification method was effective in terms of removing the present catalyst, but on the other hand it had different influence on the structure and quality of the purified samples. As a consequence of CNTs structural changes, as well as their different degree of functionalization, the overall crystalline quality of the purified nanotubes, originating from different catalyst supports, was changed in comparison to the corresponding unpurified samples. Over the past few years, special attention was focused onnanomaterials that can be applied as adsorbents or catalysts for the removal of various pollutants from the environment. This PhD Thesis considers the use of CNTs, as adsorbent, for the removal of insecticide thiamethoxam from water, as well as their use as catalyst support for water denitration reaction. The results of adsorption experiments have shown that the CNTs, pretreated in ccHNO3, represent a good adsorbent for the removal of thiamethoxam from the aqueous solutions. Theselection of the process parameters in order to study the adsorption kinetics and equilibrium, as well as the thermodynamics of the process, was conducted using thefractional factorial design at two levels, 5 1 V 2 . The obtained results showed that the adsorption process is spontaneous and controlled mainly by an internal diffusion of molecules of insecticide in the mesopores of CNTs. The performance of the catalyst with the CNTs as the support were tested in catalytic water denitration reaction, whereby the results showed that the newly formed catalyst is characterized by satisfactory dispersion of Pd-Cu bimetallic nanoparticles which enable the 60% conversion of nitrate ions.

Kukuruzni plamenca (Ostrinia nubilalis, Hbn.) je vrsta umerenog klimatskog područja koja niske zimske  temperature preživljava ulaskom u dijapauzu u stadijumu gusenice. Dijapauza i otpornost na hladnoću (cold hardiness,  eng.), kod mnogih insekatskih vrsta često predstavljaju esencijalne, tesno povezane komponente strategije preživljavanja delovanja niske temperature, kao što je to slučaj i kod kukuruznog plamenca  Ostrinia  nubilalis, Hbn. U okviru grupe insekata otpornih na hladnoću, svrstava se u insekte otporne na zamrzavanje (freeze tolerant,  eng.) jer su  sposobne da prežive ekstracelularno zamrzavanje telesnih tečnosti.Iako se o osnovnim strukturnim i metaboličkim dešavanjima u dijapauzi insekata već dosta zna, još uvek postoje brojne dileme o ovom vidu preživljavanja insekata u nepovoljnim uslovima sredine, posebno sa aspekta izloženosti niskim zimskim temperaturama i mehanizmima krioprotekcije. Zbog toga je  cilj ove doktorske disertacije  bio  da se sa aspekta biofizičkih osobina lipida i sastava masnih kiselina:  odrede biofizičke osobine (temperature faznog prelaza) ukupnih lipida nedijapauzirajućih i dijapauzirajućih gusenica tokom dijapauze (početak, sredina i kraj),  kao i u kontrolisanim uslovima hlađenja dijapauzirajućih gusenica; zatim da se  odredi zastupljenost pojedinih klasa lipida u hemolimfi i masnom telu nedijapauzirajućih i dijapauzirajućih gusenica;  da se  utvrde promene sastava masnih kiselina strukturne (polarne) i rezervne (nepolarne)  frakcije  lipida celih gusenica  tokom dijapauze i pod uticajem različitih temperatura u eksperimentalnim uslovima; kao i da se  odredi tkivna specifičnost, hemolimfe i masnog tela, masnih kiselina ukupnih lipida  i  biofizičke  osobine ukupnih lipida masnog tela nedijapauzirajućih i dijapauzirajućih gusenica tokom dijapauze, kao i u kontrolisanim uslovima hlađenja dijapauzirajućih gusenica.  U analizi lipida kukuruznog plamenca Ostrinia nubilalis, Hbn. korišćene su sledeće tehnike: tankoslojna hromatografija (TLC) sa skenirajućom denzitometrijom, za razdvajanje i analizu klasa lipida;  zatim  gasno-masena hromatografija (GC-MS), za analizu masnih kiselina kao i diferencijalna skenirajuća kalorimetrija (DSC  –  differential scanning calorimetry,  eng.), za termalnu analizu ekstrahovanih lipida.Kod  gusenica Ostrinia  nubilalis sastav  masnih kiselina ukupnih lipida analiziranih tkiva i lipidnih frakcija značajno se razlikuje između  ova dva fiziološka stanja, stanja dijapauze i nedijapauze.  Dijapauza indukuje značajno povećanje sadržaja mononezasićenih masnih kiselina, pre svega palmitoleinske (16:1n-7) i oleinske masne kiseline (18:1n-9) uz istovremeno smanjenje sadržaja zasićenih i  polinezasićenih masnih kiselina, pre svega palmitinske (16:0) i linolne masne kiseline (18:2n-6).  Temperature faznog prelaza ukupnih lipida celih gusenica i masnog tela  značajno su niže kod dijapauzirajućih gusenica  O. nubilalis,  usled  značajnog povećanja  stepena nezasićenosti masnih kiselina u njihovom sastavu. Značajno niže temperature  faznog prelaza lipida dijapauzirajućih gusenica  O.nubilalis  rezultat su povećanja stepena nezasićenosti njihovih masnih kiselina. Možemo zaključiti da su  promene u sastavu  masnih kiselina lipida indukovane dijapauzom važna komponenta preživljavanja niskih temperatura kod  O. nubilalis  Hbn. jer se  veliki deo lipida održava u tečnom stanju čak i na temperaturama daleko ispod 0°C, što je neophodno za održavanje njihove fluidnosti odnosno funkcionalnosti.
European corn borer (Ostrinia nubilalis,  Hbn.)  inhabiting temperate regions  that survive low winter temperatures as a diapausing fifth instar larva.  Diapausing larvae are cold hardy and freeze tolerant as they are able to survive the extracellular formation of ice crystals. Winter survival for many insect species living in seasonally cold environments includes a radical remodeling of metabolism. This implies entry into a developmentally arrested, hypometabolic state of winter diapause, which in O. nubilalis  and  many  other  insect species of these habitats is closely related to their cold hardiness.Although the basic structural and metabolic events consider insect diapause is already known, there are still many doubts about the survival of insects in an unfavorable environment, particularly in terms of  exposure to low winter temperatures  and mechanisms of cryoprotection. Therefore, the aim of this thesis in terms of biophysical properties of lipids and fatty acid compositions,  was to: i) to determine  the biophysical properties (phase transition temperatures) of the total lipids of non-diapausing  larvae  and diapausing larvae during diapause (early diapause, mid diapause and termination of diapause), as well as under controlled cooling conditions during different phases of diapause; ii) to determine the fatty acid compositions of structural (polar) and storage (non-polar)  total  lipid fractions of non-diapausing  larvae  and diapausing larvae, as well as under the influence of different temperatures during diapause in the controled experimental conditions; iii)  to determine the lipid classes  composition of total lipids extracted from the haemolymph and fat body of non-diapausing and diapausing larvae;  iiii) to determine  the haemolymph and fat body total lipid fatty acid compositions  as well as the biophysical properties of the fat body total lipids of non-diapausing larvae  and diapausing larvae during diapause as well as in terms of controlled cooling conditions. Thus, our research was focused on the non-diapausing (ND) as well as the diapausing larvae  (D) that  were exposed to low temperatures during different phases  of diapause.During analysis of European corn borer  O. nubilalis  lipids, the following techniques was used: thin  layer  chromatography (TLC) with scanning densitometry, for the separation and quantification  of lipid classes; gas-mass chromatography (GC-MS ) for the  analysis of the fatty acid composition  of lipids and  the differential scanning calorimetry (DSC), for the thermal analysis of the extracted lipids.The fatty acid compositions  and biophysical properties of lipids differed markedly between non-diapausing and diapausing larvae  of  O. nubilalis. Diapause was associated with a dramatic increase  mainly the proportions of palmitoleic acid (16:1n-7) and oleic acid (18:1n-9), with concurrent reductions in palmitic acid (16:0) and linoleic acid (18:2n-6). The increase in  the level of unsaturation of  lipids,  which caused a marked shift in their phase transitions to lower temperatures,  was triggered  by diapause rather than low temperatures.  Adjustments of fatty acid compositions are likely to be an important component of winter diapause  mechaisms, possibly maintaining the fluidity of cell membranes, and the functionality  of the organism during lower winter temperatures.  We conclude that  O. nubilalis  undergoes remodeling of fatty acid profiles of lipids as an element of its overwintering physiology which may improve the ability to harden during diapause.

PONTIFÍCIA UNIVERSIDADE CATÓLICA DO RIO DE JANEIRO
COORDENAÇÃO DE APERFEIÇOAMENTO DO PESSOAL DE ENSINO SUPERIOR
PROGRAMA DE SUPORTE À PÓS-GRADUAÇÃO DE INSTS. DE ENSINO
O presente trabalho tem como objeto as escolhas temáticas na música do Clube da Esquina, grupo de amigos cujo auge da produção musical se deu nos anos 1970, tendo como lugar de encontro a cidade de Belo Horizonte, em Minas Gerais. A questão central que vai guiar a análise das canções é como se dá a transformação das ideias, discussões e pensamentos dos envolvidos no grupo em música. O objetivo é entender aquilo que escolhem como tema e é objeto de uma fruição conjunta. Como tema, é importante pensar não apenas nos assuntos, no que está nas letras das canções, mas também nas escolhas sonoras feitas na criação dessa produção musical. Dentre os principais temas analisados estão as influências culturais do Estado de Minas Gerais, a articulação destas com referências globais, os contextos social, político e cultural dos anos 1970 e grupos étnicos que têm em comum o fato de terem sido dominados em algum momento histórico. Bastante diversos e, em alguns casos, aparentemente opostos, esses temas estão presentes de forma harmônica na música do Clube da Esquina, o que mostra uma convivência entre a diversidade de referências dos vários integrantes, que se torna possível pela via da amizade.
This thesis is a study of the thematic choices made by the members of Clube da Esquina, a group of musical friends in Belo Horizonte, Minas Gerais, who were in their heyday in the 1970s. The central question that will guide the analysis of the songs is how ideas, thoughts and discussions of group members were transformed into music. The goal is to understand their choices of themes as objects of collective enjoyment. Theme here is taken to mean not only the subjects of song lyrics but also the musical choices made. Among the key themes analyzed are the cultural influences of Minas Gerais State, their relation with global references, the social, political and cultural context of the 1970s, and ethnic groups having as a common characteristic the fact that all were subjugated at some moment in history. Quite diversified and at times seemingly opposed to one another, these themes are harmoniously present in the music of Clube da Esquina, highlighting the coexistence of the different backgrounds of the various members, made possible by the ties of friendship.

Doktorskom disertacijom je dokazano da postojeće metode detekcije i identifikacije loših podataka nisu primenjive na distributivne mreže usled njihovih specifičnosti u stepenu redundanse merenja i broja pseudo merenja. Dodatno, razvijeni su algoritmi detekcije loših oblasti primenom dekuplovanog Hi-kvadrat testa, identifikacije loših merenja primenom novo definisanih izbeljenih reziduala, estimacije fazne konektivnosti primenom uslovnih ograničenja u estimatoru stanja, i korekcije pseudo merenja primenom informacija sa pametnih brojila. Navedeni algoritmi su specijalizovani za distributivne mreže i verifikovani primenom na dva test sistema.
The doctoral dissertation has demonstrated that conventional bad data detection andidentification methods cannot be efficiently applied in distribution networks, due totheir characteristics such as low measurement redundancy, number of pseudomeasurements and level of measurements correlation. In addition, the doctoraldissertation described newly developed algorithms for bad area detection based ondecoupled Chi-squares test, bad data identification using newly defined whitenedresiduals, estimation of phase connectivity by extension of state estimation withconditional constraints and correction of pseudo measurements using AMI data. Thementioned algorithms are specialized for distribution networks and verified throughsimulation on two test systems.

Proces pečenja u proizvodnji keramičkog crepa u većini slučajeva se izvodi uoksidavionoj atmosferi. Dobijena mikrostruktura koja obezbeđuje najvažnije osobineprimene zavisi od mineraloškog sastava polaznog materijala i temperature termičkogtretmana.Sa stanovišta proizvodnje glinenog crepa, sirovina sa značajnim sadržajem karbonata kao što je kop gline u Kanjiži, predstavlja problem te se ne može koristiti u njenom prirodnom sastavu. U oksidacionom termičkom tretmanu, staklasta faza koja se formira razgradnjom lakotopivih glinenih minerala ne kvasi u dovoljnoj meri zemnoalkalne okside nastale razgradnjom karbonata. Očekivane nove kristalne faze, kao što su gelenit i anortit, koje predstavljaju osnovu dobrih tehničkih osobina crepa, ne mogu nastati u potrebnoj količini. Jedno od rešenja ovog problema je poboljšanje interakcije između silikata i CaO/MgO promenom kvaliteta atmosfere pečenja.Cilj je bio da se dobije odgovor na pitanje, da li se mogu promenom tehnološkihparametara pečenja poboljšati karakteristike finalnog proizvoda dobijenog od sirovinske smeše sa visokim masenim udelom karbonata.Dati su rezultati pečenja u oksidacionoj i redukcionoj atmosferi u pogledu fizičkomehaničkih karakteristika i nastanka novih kristalnih faza. U radu su primenjene metode 57Fe Mössbauer spektroskopije, difrakcija X zraka i dilatometrijska analiza zaidentifikaciju promena faza tokom pečenja u oksidacionoj i redukcionoj atmosferi(CO/N2 atmosfera) na temperaturama od 700-1060°C. Ove promene reflektujudehidroksilaciju glinenih minerala, dekompoziciju karbonata, denzifikaciju i formiranjenovih kristalnih faza (plagioklasi). U cilju analize industrijskih uzoraka, pored 57FeMössbauer spektroskopije, primenjene su i sledeće metode: skenirajuća elektronskamikroskopija (SEM) sa EDS analizom, živina porozimetrija, fotoelektronska spektroskopija (XPS) i karakterizacija apsorbcije vode, otpornosti na mraz i nosivosti.Primena redukujuće atmosfere pokazala se kao opravdana, dobijen je glineni creppoboljšanih karakteristika u odnosu na standardni proizvod pečen u oksidacionojatmosferi.
The firing process in clay roofing tile production is normally carried out in oxidizingfiring atmosphere. The obtained microstructure which provides the most importantproperties of the application depends on the mineralogical composition of the starting raw material and the firing temperature.Concerning the production of roofing tiles, clay raw materials with a high content ofcarbonates such as the Kanjiza clay material, possess an inappropriate composition. The melt phase is formed after the decomposition of clay minerals during the common firing process. This liquid phase, due to its extent wetting characteristics, is not able to wet properly the earth alkali oxides obtained after the decomposition of the carbonates. The expected new crystalline phases, like gehlenite and anorthite, which are needed for the favorable technical properties of the roofing tiles, can not be formed in the required quality and quantity. One solution to this problem is the limebonding improvement by changing the conditions of the firing atmosphere.The main aim of this work is to examine the effects of firing conditions on theproperties of clay roofing tiles with high carbonate content. The obtained physical andmechanical properties and the obtained new crystalline phases are described in detail.The experiment used dilatometry, X-ray diffractometry, 57Fe Mössbauerspectroscopy to identify the changes during the firing process in oxidizing andreducing atmosphere (CO/N2 atmosphere) at temperatures between 700 and 1060°C.Furthermore, for industrial sample analysis, scanning electronmicroscopy with EDS,XPS, Hg porosimetry, water absorption procedure, frost resistance and bendingmeasurements were applied.The application of reducing atmosphere was proved to be valid. The obtainedroofing tiles had improved properties compared to the standard production which usesoxidizing firing atmosphere.

Дати рад има задатак да представи, опише и одреди статус лексички крњих глагола у руском и српском језику. Реч је о глаголима који нису способни самостално да функционишу, због чега су упућени на самосталне речи, са којима у споју остварују своју улогу и постају способни да изразе граматичко значење самосталних речи, као и читаве конструкције чији су саставни део.Глаголи овога типа биће класификовани у три основне групе: 1) копулативни глаголи; 2) модални и фазни глаголи и 3) формално пунозначни глаголи, њихова анализа спроводиће се како у оквиру наведених група, тако и у целини, а основу датог проучавања представљаће контрастивна анализа и одређивање статуса датих глагола у савременом руском и српском језику.Иако су више пута били предмет истраживања, непунозначни глаголи нису добили једну целовиту анализу, нису адекватно груписани и побројани, није урађена типолошка класификација ове групе глагола у оба поређена језика. Насупрот детаљно истраженој групи пунозначних (самосталних) глагола, група лексички непунозначних глагола заслужује исцрпнију анализу, јаснију научну дефиницију, изучавање њихове семантике, карактера, као и специфичности односа које означавају, односно положаја који заузимају у општем систему језичких јединица.
Dati rad ima zadatak da predstavi, opiše i odredi status leksički krnjih glagola u ruskom i srpskom jeziku. Reč je o glagolima koji nisu sposobni samostalno da funkcionišu, zbog čega su upućeni na samostalne reči, sa kojima u spoju ostvaruju svoju ulogu i postaju sposobni da izraze gramatičko značenje samostalnih reči, kao i čitave konstrukcije čiji su sastavni deo.Glagoli ovoga tipa biće klasifikovani u tri osnovne grupe: 1) kopulativni glagoli; 2) modalni i fazni glagoli i 3) formalno punoznačni glagoli, njihova analiza sprovodiće se kako u okviru navedenih grupa, tako i u celini, a osnovu datog proučavanja predstavljaće kontrastivna analiza i određivanje statusa datih glagola u savremenom ruskom i srpskom jeziku.Iako su više puta bili predmet istraživanja, nepunoznačni glagoli nisu dobili jednu celovitu analizu, nisu adekvatno grupisani i pobrojani, nije urađena tipološka klasifikacija ove grupe glagola u oba poređena jezika. Nasuprot detaljno istraženoj grupi punoznačnih (samostalnih) glagola, grupa leksički nepunoznačnih glagola zaslužuje iscrpniju analizu, jasniju naučnu definiciju, izučavanje njihove semantike, karaktera, kao i specifičnosti odnosa koje označavaju, odnosno položaja koji zauzimaju u opštem sistemu jezičkih jedinica.
The aim of this dissertation is to analyze and determine the status of lexically incomplete verbs in Russian and Serbian. Lexically incomplete verbs are those that cannot function independently, which is why they are directed towards independent words. It is by means of this relationship they are able to perform their function and express grammatical meaning of independent words, as well as of the entire phrase they are a part of.These verbs will be classified in three primary groups: 1) copulative verbs; 2) modal and phase verbs; 3) verbs with formally full meaning, their analysis will be performed both within the framework of the aforementioned groups and by treating them as a whole, whereas the basis for the study will be set by a contrastive analysis and the determination of the status of the verbs in modern Russian and Serbian.Even though they have so far been an object of numerous studies, verbs without full meaning have yet not been given a thorough analysis, nor have they been adequately grouped, inventoried and typologically classified in either of the two contrasted languages. If compared to the group of independent verbs with full meaning that were examined in great detail, the group of verbs without full lexical meaning deserves a more comprehensive analysis, a clearer scientific definition, an analysis of their semantics, character, as well as the specific relations they signify and the position they occupy in the general system of linguistic units.

Antimikrobielle Resistenzen stellen eine weltweite Herausforderung dar und sind mit einer hohen Morbidität und Mortalität verbunden. Die Letalitätsrate durch multiresistente Keime steigt stetig an, weshalb die WHO im Jahr 2017 eine Prioritätenliste resistenter Keime erstellte, die die Entwicklung neuer Antibiotika vorantreiben soll. Diese umfasst vornehmlich gramnegative Bakterien, da diese aufgrund ihres Zellaufbaus sowie diverser Resistenzmechanismen besonders widerstandsfähig gegenüber dem Angriff vieler Antibiotika sind. Einige grampositive Keime (z.B. S. aureus) stehen ebenfalls auf dieser Liste und stellen eine große Herausforderung für die Medizin dar. Infolgedessen ist die Entwicklung neuer Antiinfektiva mit neuen Angriffspunkten gegen resistente Pathogene zwingend nötig, um mit bisherigen Resistenzen umgehen zu können. Die vorliegende Arbeit beschäftigt sich mit der Entwicklung und Synthese von kovalent (reversibel) bindenden Inhibitoren der Enoyl-ACP-Reduktase FabI (Staphylococcus aureus, Escherichia coli) und der Thiolase FadA5 (Mycobacterium tuberculosis). Beide Enzyme sind essenziell für das Überleben des jeweiligen Bakteriums. FabI ist ein wichtiges und geschwindigkeitsbestimmendes Schlüsselenzym der Fettsäuresynthese Typ II diverser Bakterien. Hierbei werden wichtige Phospholipide hergestellt, die für den Aufbau der Zellmembran nötig sind. Schiebel et al. ist es gelungen, einen potenten Inhibitor für den Erreger S. aureus sowie E. coli zu entwickeln und zu charakterisieren. Ausgehend von dieser Verbindung wurde eine Substanzbibliothek mit verschiedenen „warheads“ hergestellt. Hierbei wurde die Verknüpfung zwischen dem Pyridon-Grundgerüst und der elektrophilen Gruppe sowie die über den Ether verknüpften aromatischen Ringsysteme variiert. Diese Verbindungen wurden hinsichtlich ihrer inhibitorischen Aktivität am jeweiligen Enzym getestet. Anschließend wurde von Verbindung 32 und 33, die jeweils eine gute Inhibition des Enzyms aufweisen, der IC50-Wert gemessen. Beide Verbindungen weisen eine 50-prozentige Reduktion der Enzymaktivität im mittleren nanomolaren Bereich auf. Zusätzlich wurde Verbindung 32 in einem sogenannten „jump-dilution“-Assay auf kovalente Inhibition getestet. Durch dieses Experiment konnte eine kovalente Inhibition des Enzyms ausgeschlossen werden. Die Reaktivität der eingesetzten „warheads“ wurde gegenüber einem Tripeptid mittels eines LC/MS-Iontrap-Systems bestimmt. Die untersuchten Verbindungen zeigten keine signifikante Reaktion mit der im Tripeptid eingebauten nukleophilen Aminosäure Tyrosin, deren Nukleophilie bei dem pH-Wert des Tests (pH = 8.2 und 10.8) nicht hoch genug ist. Um einen Einblick in den Bindemodus der Verbindungen zu erhalten, wurden ferner Kristallisationsversuche durchgeführt. Die erhaltenen Kristallstrukturen zeigen, dass die Verbindungen mit dem gewünschten Bindemodus am Zielenzym binden, aber eine kovalente Modifizierung des Tyrosins146 durch die eingesetzten „warheads“ aufgrund der großen Entfernung (6 Å zwischen elektrophiler Gruppe und Tyrosin146), unwahrscheinlich ist. Zusätzlich wurden die physikochemischen Eigenschaften (Stabilität, Wasserlöslichkeit und logP) der Verbindung 32 sowie Verbindung 33 charakterisiert. M. tuberculosis ist der Erreger der global verbreiteten Infektionskrankheit Tuberkulose (TB), die zu den zehn häufigsten Todesursachen weltweit gehört. Das Bakterium kann das im menschlichen Körper vorkommende Cholesterol metabolisieren und nutzt dessen Abbauprodukte als wichtige Kohlenstoffquelle. Die Thiolase FadA5 ist bei diesem Abbau ein wichtiges Enzym und konnte als potenzielles innovatives Target für neue Antibiotika definiert werden. Durch Dockingstudien konnten zwei potenzielle Leitstrukturen als Inhibitoren der Thiolase FadA5 identifiziert werden. Im Rahmen dieser Arbeit wurden die vorgeschlagenen Strukturen mit dem gewünschten „warhead“ synthetisiert und hinsichtlich ihrer inhibitorischen Aktivität gegenüber dem Enzym untersucht. Die Zielverbindungen zeigen keine signifikante Hemmung sowie kovalente Bindung über die eingesetzten „warheads“ an die Thiolase FadA5
Antimicrobial resistance poses a global challenge and is associated with high morbidity and mortality. The case fatality rate of infections caused by multidrug-resistant pathogens continues to be on the rise, causing the WHO to compile a priority pathogens list that is supposed to advance the development of new antimicrobial compounds. The list is mainly comprised of gramnegative bacteria, since these are especially resilient to many antibiotics. This is due to their cellular structure and various mechanisms of resistance. Some grampositive bacteria are also a danger to public health and are therefore part of this list. Consequently, there is an urgent need for the development of new antiinfectives with novel modes of action, so that the current resistance situation can be adequately addressed. This work is concerned with the development and synthesis of covalent reversible inhibitors of the enoyl-ACP reductase FabI (Staphylococcus aureus, Escherichia Coli) and the thiolase FadA5 (Mycobacterium tuberculosis). Both enzymes are critically important for the survival of the respective bacteria. FabI is an essential and rate determining enzyme of the type II fatty acid synthesis of various bacteria. A number of important phospholipids required for the cell membrane are biosynthesized via this metabolic pathway. Schiebel et al. were able to develop and characterize a potent inhibitor for S. aureus and E. Coli. Using this compound as a starting point, a library of compounds carrying various “warheads” was synthesized. Further structural variations were introduced by using different linkers between the pyridone scaffold and the electrophilic group as well as diverse aromatic rings connected via the ether bridge. These compounds were assayed concerning their inhibitory activity at the respective enzyme. Of these, substances 32 and 33 showed good inhibition of the enzyme, prompting the determination of the IC50 values. The two substances were able to reduce enzymatic activity by 50% at nanomolar concentration levels. In addition, substance 32 was characterized concerning its ability to covalently inhibit its molecular target by means of the so-called jump dilution assay. This experiment showed no covalent inhibition of the target enzyme. The individual reactivity of the warhead moieties present in the library was determined against a synthetic tripeptide by using a LC/MS iontrap system. All the examined compounds showed no reaction with the nucleophilic amino acid tyrosine contained in the tripeptide at significant levels, which indicates that its nucleophilicity is insufficient at the pH of the assay (pH = 8,2 and 10,8, respectively). Crystallization experiments were conducted to ascertain the binding mode of the compounds. The crystal structures showed the substances binding to the enzyme in the desired pose, yet a covalent modification of tyrosine146 remains unlikely due to the large distance (6 Å) between the electrophilic moiety and the amino acid. Additionally, some physicochemical properties (Stability, aqueous solubility and logP) of compounds 32 and 33 were characterized. M. tuberculosis is the causative pathogen of the globally occurring infectious disease tuberculosis, which belongs to the 10 most frequently occurring causes of death worldwide. The germ is able to metabolize the cholesterol present in the human body and uses its degradation products as an important carbon source. The thiolase FadA5 is involved in this metabolic pathway and was identified as a potentially innovative target for novel antibiotics. Docking studies enabled the identification of two potential lead structures for inhibitors of FadA5. In this work, the proposed structures carrying the desired warheads were synthesized and characterized concerning their inhibitory activity at the target enzyme. The target compounds showed no significant inhibition or covalent binding to FadA5

The thesis deals with X-ray crystallographic analysis of two enzymes involved in the fatty acid biosynthesis pathway, known as Fatty Acid Synthase or FAS, of the malarial parasite, Plasmodium falciparum, in order to understand their functions at the atomic level and to provide structural basis for the rational design of antimalarial compounds. Targeting highly specific and well-characterized biochemical pathways to develop effective therapeutic agents has the advantage of designing new drugs or modifying the existing ones based on the details of the known features of the processes. Knowledge of the three-dimensional structures of the molecules involved in the reactions will enhance the capabilities of this procedure. The recently identified fatty acid biosynthesis pathway in Plasmodium falciparum is undoubtedly an attractive target for drug development as it differs from that in humans. In the malarial parasite, each reaction of the pathway is catalyzed by a specific enzyme whereas in humans, the synthesis is carried out by a single multidomain enzyme. Essentially each step in the FAS of P. falciparum can be a potential target to prevent the growth of the parasite as the fatty acids are essential for the formation of the cell membrane which is vital for its survival. All the reactions of this pathway have been well-characterized. Nevertheless, there is a dearth of structural information of the proteins involved in performing various functions in this pathway. When this work was initiated, crystal structures of none of these proteins were reported. The current work on the plasmodial FAS proteins has been undertaken with a view to obtain precise structural details of their reaction and inhibition mechanisms. The introductory chapter of the thesis includes a discussion on malaria, the fatty acid biosynthesis in various organisms and an overview of the structural features of the enzymes involved in the pathway that have been characterized from other organisms.The second chapter includes the tools of X-ray crystallography that were used for structural studies of the present work. It also discusses the other computational and biophysical methods used to further characterize the enzymes under study. FabI, the enoyl acyl carrier protein reductase, that regulates the third step in FAS has been crystallized as a binary complex with its cofactor NADH and as a ternary complex with NAD+and triclosan. The crystal structures of the binary and the ternary complexes have been determined at 2.5 and 2.2 ˚A, respectively. The mode of binding of the cofactor and the inhibitor triclosan to the enzyme with details of the interactions between them could be clearly obtained from these structures. Each subunit of the tetrameric FabI has the classical Rossmann fold. We carried out a thorough analysis of this structure and compared it with the FabI structures from various sources, four microbial (Escherichia coli, Mycobacterium tuberculosis and Helicobacter pylori) and one plant (Brassica napus), and arrived at a number of significant conclusions: Though the tertiary and the quaternary structures of the enzymes from different sources are similar, the substrate binding loop shows significant changes. The position and nature of the loop are strongly correlated to the affinity of triclosan to the enzyme. Small to major changes in the structure of the enzyme occur to enhance ligand binding. Water molecules play an important role in enzyme-ligand interactions. The crystal structure has also confirmed our previous prediction based on modeling studies of the enzyme that the introduction of bulkier groups at carbon 4’ of triclosan is likely to improve its efficacy as an inhibitor of FabI of P. falciparum. It has also provided the structural basis for its preference to bind to the coenzyme NADH but not to NADPH which was also predicted by our modeling studies. Chapters 3 and 4 discuss the structure solution and a comparative analysis of the crystal structures of FabIs from various sources. The crystal structure of FabZ, the β-hydroxyacyl acyl carrier protein dehydratase of P. falciparum, has been determined at a resolution of 2.4 ˚A. Each subunit of FabZ has a hotdog fold with one long central α-helix surrounded by a six-stranded antiparallel β-sheet. FabZ has been found to exist as a homodimer in the crystals of the present study in contrast to the hexameric form which is a trimer of dimers crystallized in a different condition, reported while we completed the structure of the dimeric form. In the dimeric form, the architecture of the catalytic site has been drastically altered with two catalytic histidine residues moving away from the catalytic site caused by two cis to trans peptide flips compared to the hexameric form. These alterations not only prevent the formation of a hexamer but also distort the active site geometry resulting in a dimeric form of FabZ that is incapable of substrate-binding. The dimeric state and an altered catalytic site architecture make the dimeric FabZ presented in the thesis distinctly different from the FabZ structures described so far. This is the first observation and report of the existence of an inactive form of the enzyme and its unique structural features. Further analysis using dynamic light scattering and size exclusion chromatographic studies have shown that a pH-related conformational switching occurs between the inactive dimers and active hexamers of FabZ in P. falciparum. These findings open alternate and entirely new strategies to design inhibitors to make FabZ inactive. FabZ crystals show polymorphism with varying length of its longest cell axis. We could collect X-ray diffraction data for three of these forms. An analysis of these forms revealed that three flexible loops of the structure including those containing the peptide flips compete for the space between two symmetry-related molecules. In the form with the longest cell axis, the loops have the highest stability resulting in a better diffraction from the crystal. We also performed docking studies with two previously characterized inhibitors of FabZ. The docking showed that the inhibitors bind strongly at the active site each one making a number of different interactions with the catalytic residues. Observations from our docking studies are in excellent agreement with and strongly supported by chemical modification and fluorimetric analysis of the wild type enzyme and its mutants. Chapters 5 and 6 explain in detail about the structure solution of dimeric form of PfFabZ, the pH induced conformational flipping of two cis-trans peptide flips that lead to different oligomeric states, and the structural basis for these oligomeric shifts. The mechanism of action of PfFabZ inhibitors NAS-21 and NAS-91 are also discussed in detail. Intrigued by the hot dog fold of the Fab enzyme, we have analyzed and compared proteins having this fold in their structures. It has been observed that the fold is often associated with fatty acids. However, the sequences, the quaternary structures, substrate specificities and the reactions that the proteins catalyze are quite diverse. The consensus sequence motifs lining the interface of quaternary association and at active site clearly indicated that the information for different modes of quaternary associations is embedded in the sequences itself. The diversity in function and quaternary association of hot dog fold proteins and their structure-function relationships are discussed in chapter 7. Malaria affects hundreds of millions of people worldwide causing about two million deaths every year. In spite of the commendable success of the available antimalarials, it has not been possible to contain the disease completely as the protozoan has become resistant to a majority of frontline drugs. The structural studies presented here should enhance the current biochemical knowledge to develop selective and more potent inhibitors of the pathway and contribute to the ongoing efforts to fight the disease.