Dissertations / Theses on the topic 'Filozofia współczesna'

W interdyscyplinarną debatę nad problem praw człowieka, która jeszcze do niedawna toczyła się przede wszystkim w środowiskach naukowych, coraz częściej włączają się media masowe, które wielokrotnie w sposób powierzchowny – niejednokrotnie zatracając granicę pomiędzy faktem a opinią, czy pomijając płaszczyzny i poziomy dyskusji – informują nas o złamaniu kolejnego prawa w stosunku do indywiduum X czy społeczności Y. Do burzliwe-go strumienia informacji o prawdziwym czy rzekomym łamaniu praw człowieka włącza się także w coraz bardziej istotny sposób Internet. Prawa ludzkie stanowią także kryterium oceny politycznej oraz etycznej (m.in. pod-czas oceny współczesnych systemów politycznych), pozostają również ważną przesłanką w dyskusjach na temat miejsca religii w świecie, roli współczesnej kultury (szczególnie tej preferującej inny system wartości niż Zachodni), roli i zakresu kompetencji władzy, czy na temat samego człowieka.

Punktem wyjścia niniejszej pracy była teza postawiona przez Bertranda Saint-Sernina. Teza ta głosi, że wnikając dostatecznie głęboko w klimat intelektualny wielkiej filozoficznej debaty, jaką między innymi z udziałem Kanta zainicjowano ponad dwieście lat temu wokół rozumu, mamy faktyczną szansę odnaleźć w niej właściwy impuls do zapoczątkowania w naszych czasach podobnej dyskusji. Jak zostało to podkreślone, autor Rozumu w XX wieku formułuje swą tezę w momencie, gdy racjonalność nie jest już centralnym tematem filozofii i trwa - zdaniem wielu myślicieli - w poważnym kryzysie. W świetle tego faktu postanowiono rozpatrzyć wątpliwości podważające słuszność nadziei Saint- Sernina. Chodzi o wątpliwości podnoszące problem fundamentalnej różnicy warunków, w jakich filozofia rozumu znajdowała się w czasach Kanta czy Hegla i w jakich znajduje się obecnie. Analizowane wątpliwości rodziły kwestię, czy porównanie współczesnej sytuacji rozumu z tą, w jakiej rozum funkcjonował jeszcze dwa wieki temu, nie ujawnia pomiędzy nimi na tyle głębokich różnic, że zainicjowanie obecnie dyskusji nad rozumem w skali sprzed ponad dwustu lat staje się aktualnie zadaniem niemożliwym dla filozofii. Mając na celu zbadanie powyższego problemu, podjęto wyżej próbę skonfrontowania z sobą dwu wyobrażeń rozumu: tego mianowicie, jakim filozofowie rozporządzali, z grubsza rzecz biorąc, do czasu Kanta i Hegla oraz tego, jaki filozofii przypada w udziale współcześnie - na przełomie XX i XXI wieku.

Założeniem tej pracy jest przedstawienie dwóch nurtów argumentacji lub raczej preferencji w etyce oraz wyeksponowanie konsekwencji, jakie one niosą dla samego człowieka, wynikających z jego stosunku do wartości, które określone zostały mianem wartości życia. Pierwszym z nich jest nurt racjonalny, zgodny z tendencją cywilizacji współczesnej, odwołujący się do autorytetu rozumu, stanowiący jednocześnie filar cywilizacji utylitarnej obejmującej współczesne państwa demokratyczne. Drugi natomiast można umownie określić jako nurt emocjonalny, odwołujący się do uczucia jako sfery niejako powołanej do tego, by w ramach rozstrzygnięć moralnych utrzymywać przysługujące dla tego obszaru pierwszeństwo racji uczuć. Zadaniem moim będzie przedstawienie argumentów (na podstawie studiów dorobku filozoficznego wybranych przedstawicieli tej dyscypliny) podkreślających błąd współczesnej cywilizacji, polegający na próbie zastąpienia uczucia myśleniem lub co najmniej zepchnięcia sfery uczuć do roli absolutnie marginalnej.

Etyka troski pozostawia jak się zdaje wiele do życzenia w zakresie spójności wewnętrznej i jednoznaczności zajmowanego stanowiska. Zasadniczo wydaje się opisem co najmniej dwóch stanowisk kryjących się pod jedną nazwą. Taka sytuacja prowadzi do opisanych w niniejszej pracy niejasności i sporów. Prawdopodobnie zbyt ogólny sposób formułowania pojęć i tez pozostawia zbyt wiele dowolności interpretacyjnych. Jednakże dopóki nie zostanie jednoznacznie stwierdzony brak zróżnicowania w sposobach rozumowania moralnego między ludźmi, dorobek etyki troski zasługuje na naszą uwagę, a jej twierdzenia stanowią zachętę do przeprowadzania dalszych analiz.

Praca ma dwa podstawowe cele. Po pierwsze, stanowi filozoficzne opracowanie myśli Edmonda Jabèsa, poety i myśliciela, którego dzieło było dotąd analizowane głównie z punktu widzenia literaturoznawstwa. Zadaniem pracy jest wykazanie, że z pism Jabèsa można wyinterpretować oryginalną i spójną filozoficzną koncepcję, w wielu miejscach antycypującą Derridiańską dekonstrukcję, ale stanowiącą własną odpowiedź poety na stan powojennej kultury i humanistyki. Filozofia Jabèsa eksploruje wątki wycofania Boga, nieobecności jako podstawy istnienia, pisania, urastającego do rangi modelu wszelkiego stworzenia. W pracy przedstawiono również mesjanistyczny aspekt Jabèsowskiego myślenia - a także związki między pisaniem a judaizmem, stale przewijające się w pismach poety. Wiele z kategorii, które Jabès stosował dość luźno, zostało w pracy precyzyjnie zinterpretowanych i poddanych procesowi abstrakcji; dzięki temu Jabès jawi się jako postać równorzędna innym myślicielom drugiej połowy dwudziestego wieku. Drugi cel tej pracy polegał na przemyśleniu powinowactwa myśli Jabèsa ze współczesną mu filozofią i szeroko pojętą humanistyką, szczególnie w zakresie reinterpretacji żydowskiego dziedzictwa. Punktem oparcia dla tych rozważań jest zaproponowana w pracy koncepcja żydowskiej filozofii nowoczesności, która stara się wyjaśnić mechanizm rekonstrukcji judaizmu w nowoczesnej, w szczególności dwudziestowiecznej filozofii.
The dissertation has two main purposes. Firstly, it aims to provide a philosophical reconstruction of the philosophy of Edmond Jabès, the poet and thinker whose work has been hitherto interpreted mainly by literature researchers. The dissertation attempts to prove that Jabès' writings contain an original and coherent philosophy, in various respects anticipating Derrida's deconstruction, yet constituting a poet's distinct answer to post-war philosophy and broadly construed humanities. Jabès' philosophy develops ideas such as withdrawal of God, absence as the ground for being, as well as writing assuming the role of a universal model of creation. Moreover, the dissertation reconstructs the messianic aspect of Jabèsian thinking and explicates links between writing and Judaism, to which Jabès often refers. Manifold categories that Jabès used metaphorically were strictly interpreted and subjected to abstraction, so that his thinking could stand comparison to works of classic philosophers of the 20th century. The second purpose of the dissertation was to analyse affinities between Jabès' thinking and contemporary philosophy, with special regard to the reinterpretation of Jewish heritage. In order to cast light on them, a new term was coined: Jewish philosophy of modernity. Its purpose is to explain how Judaism has been reconstructed in modern, particularly 20th century philosophy.

The contemporary art seems to transform violence into kind of a critical gesture that engages aesthetic relations. In this text, we will try to explore - based on the example of the key representative of contemporary British art: Damien Hirst - how contemporary art re-assimilates this debate by forcing the viewer to a radical experience in which the shock, sensation becomes the moment of a certain critical intelligence. Confrontation with the work of art thus opens the space of a "productive paradox" in which the sensation becomes intelligence. Contemporary artists, must confront with this paradox of contemporary art. At the same time, it is more and more clearly visible that the category of violence gained a privileged place in contemporary aesthetics. The aestheticization of violence carried out mainly by the media is thus a challenge to the autonomy of art and the function of the work of art itself. In the presented work, we try to reconstruct the representation of violence in the mainstream art. We decided to do this by analyzing the works of the British artist Damien Hirst, representative of the movement referred to as Young British Artists. The choice of Hirst is motivated not only by the fact that at least once he publicly drew attention to the visual nature of terrorism, but also because of the way in which Hirst has transformed violence into the basic modus operandi of his work; his theory as well as artistic praxis.

Rozprawa ma na celu podjęcie pytania o to, jak zmienia się filozoficzny wizerunek pomiotu ludzkiego w obliczu zachwiania paradygmatu antropocentrycznego i kryzysu podmiotowości. Staram się dotrzeć do odpowiedzi poprzez namysł nad tytułowymi kategoriami tego, co „ludzkie” oraz tego, co „nieludzkie”. Kategorie te nie zostają potraktowane jako opozycyjne. Przeciwnie, badam, w jaki sposób krzyżują się one ze sobą, wzajemnie przenikają i układają w hybrydyczne konstelacje, pozwalając na wyłonienie się podmiotu usytuowanego w nieuchronnej bliskości i splątaniu z tym, co „nieludzkie” – z tym, co technologiczne, zwierzęce, naturalne, dyskursywne, wykluczone, z mechanizmami władzy, języka i ekonomii. Rozpoznawszy, w jaki sposób siły te przekraczają go, fundują, zmieniają i formują, podmiot taki poszukuje nowych sposobów bycia i orientowania się w świecie. Giorgio Agamben jest jednym z filozofów, którzy podejmują się zadania przemyślenia swoistej topografii, która wytyczana jest przez to, co „ludzkie” i to, co „nieludzkie”. Jego krytyka tradycyjnych formuł człowieczeństwa (opartych na takich kategoriach jak godność, rozumność, świętość życia ludzkiego czy mowa) oraz krytyczna rewizja, jakiej poddaje klasyczne pojęcia etyczne i polityczne, stanowią krok na drodze ku ontologii nowego podmiotu: podmiotu eksperymentalnego, ludzko-nieludzkiego, zwielokrotnionego i otwartego ku potencjalności. Rozprawa ma za główny cel zbadanie, jakiego rodzaju projekt etyczny wyrasta z takiego przeformułowania podmiotowości ludzkiej. Mając za przewodnika myśli Giorgia Agambena, pytam o to, jakiego rodzaju odpowiedzialność wobec innych, zarówno tych „ludzkich”, jak i „pozaludzkich”, ciąży na post-człowieku – na tym, który rozpoznaje swoją nieusuwalną obecność w świecie skomponowanym z innych bytów; jakie sposoby bycia razem, typy wspólnoty i formy współpracy staną się możliwe, jeśli porzucimy przekonanie o uprzywilejowanej pozycji człowieka w świecie, a w jego miejsce zobaczymy w człowieku to, co od początku relacyjne, wystawione na świat, ludzko-nieludzkie? Jakie „przestrzenie etyczności” staną się dostępne jeśli rozpoznamy mechanizmy wykluczenia obecne w odziedziczonych modelach podmiotowości ludzkiej i sposobach definiowania pojęcia „człowiek”?; jakie sposoby i formy życia, jaka polityka będą mogły się wówczas wyłonić? Stawiam tezę, że taka rekonceptualizacja podmiotu, w której nie sytuuje on się w pełni ani po stronie „ludzkiego”, ani też „nieludzkiego”, lecz raczej w pewnym obszarze pojawiającym się „pomiędzy” nimi, pozwala na wyłonienie się nowych propozycji etycznych i politycznych. Podważenie tradycji humanistycznej, która opiera się na odróżnieniu „ludzkiego” od „nieludzkiego”, daje szansę na zbudowanie nowych definicji człowieczeństwa i formuł współ-bycia z innymi, tym samym niosąc nadzieję na powstrzymanie logiki dominacji i podporządkowania (której podlegają ci, którzy określeni są mianem „nie-ludzi”) i wykluczenia (tych, którzy zostali uznani za „nie w pełni” ludzi).
In my doctoral thesis, I pose a question about how philosophical models of the human subject shifted in the wake of the fall of the anthropocentric paradigm and the crisis of the subject. I intend to address this question by analyzing two categories: “the human” and “the nonhuman”. These categories are not treated as binary opposites. On the contrary, I analyze their intertwinement, interrelations, and the ways in which they form hybrid constellations. Their intersections allow for an emergence of the kind of subject that is always already situated in proximity with the “nonhuman” – i.e. the technological; animal; natural; discursive; excluded; and the mechanisms of power, language, and economy. Having recognized that the aforementioned factors constitute, form, and transform the human subject, the subject searches for new modes of being in the world and orienting themselves within it. Giorgio Agamben is one of the philosophers who has undertaken the task to re-think the topography which is mapped by the entanglements of “the human” and “the nonhuman”. His prominent critique of the dominant formulae of the human subject (which are grounded in categories such as dignity, rationality, sacredness of the human life, language, etc.) and a critical revision of the traditional ethical and political concepts pave the way for an ontology of the new subject: the experimental, human-nonhuman, multiplied subject which is open towards their potentiality. The dissertation’s main goal is to analyze the ethical projects that emerge from such a reformulation of the human subjectivity. With Giorgio Agamben’s philosophy to guide me, I explore the following questions: what kind of responsibility lies with the “post-humans” – the ones who recognize their irrevocable involvement in the world composed of other – human and nonhuman – beings? What ways of being-together, forms of community and collaboration will become possible if we abandon the privileged place we have granted the human, and instead see the human as relational, exposed to the world, and not “all too human”? What spheres of ethicality will become accessible if we uncover the mechanisms of exclusion inherent to the models of the human subject and definitions of the human that we inherited from the past? What praxes and forms of life, what kind of politics will then come into existence? I claim that such a conceptualization of the subject in which the subject is located “between the human and nonhuman”, without belonging fully to either of these realms, opens up a possibility of new ethical and political propositions. Challenging the humanist tradition, which is based on the human/nonhuman division, constitutes a chance to construct more inclusive formulae of humanity and coexistence with the others. In this, in particular, a new hope to stop the logics of domination and subjugation (of the non-humans) and exclusion (of those who are “not enough human”) can be placed.

Najważniejsza teza rozprawy brzmi następująco: kategoria ciała i analizy dotyczące cielesności nie znalazły swojego miejsca w rozważaniach feministek I i II fali. Praca dotyczy przeanalizowania przyczyn tej paradoksalnej sytuacji. Obszerna część pracy została poświęcona opisaniu III fali, tego odłamu współczesnego feminizmu, który przywraca ciału znaczące miejsce w feministycznych dysputach, przede wszystkim tych dotyczących ustalenia „nowej wizji” kobiecości, w połączeniu z rozważaniami nad tym, kto współcześnie może być nazwany podmiotem. Szczegółowym badaniom zostają poddane teorie Butler (performatywne kształtowanie płci i tożsamości płciowej/seksualnej), Braidotti (podmiotowość nomadyczna) oraz Grosz (koncepcja podmiotowości ucieleśnionej). Wymienione kwestie zostają rozpatrywane na tle dyskusji, która ciągnie się w humanistyce od kilku dekad, która sprowadza się do pytania: natura czy kultura? Filozofki tworzące w ramach III fali raz na zawsze zmieniły nie tylko sposób myślenia o ciele i cielesności obecny we współczesnym dyskursie tożsamościowym, ale dały początek rozważaniom o płci kulturowej – głównym wyznaczniku tożsamościowym wedle gender studies a także pośrednio przyczyniły się do rozwoju badań nad wszelkimi nieheteronormatywnymi formami tożsamości płciowej/seksualnej, jakimi jest teoria queer. Analizy nad queerowym wykorzystywaniem kategorii ciała i cielesności w opisaniu tożsamości podmiotowej stanowią kolejną część badawczą rozprawy.

The goal of my dissertation is to dispel seemingly inevitable contradiction within the theory, according to which one can look favorably upon religion, as in: treating religion seriously, while remaining an at heist (by that we understand a person, who doesn`t believe in any religious dogmas). An analysis of the views of the subjects of this dissertation is an attempt at understanding what is a philosophical stand that we have decided to call Atheistic Apology o f Religion , and to single it out as a full - fledged philosophical theory of religion. In the first part of the dissertation we draw a historical background of Atheistic Apology of Religion as expressed in the views of two philosophers: Benjamin Constant and Arthur Schopenhauer. We also felt that it was necessary to mention two other authors: Ludwig Feuerbach and Ludwik Gumplowicz, whose views directly influenced those of the subjects of this dissertation. In the history of philosophy there are probably more names that could fall into the category of Atheistic Apology of Religion , but the analysis of their views wouldn’t add more to our inquires. In this section we also discuss the basic concepts and ideas of philosophy of religion that are necessary to under stand the essence of Atheistic Apology of Religion . In the main section of the dissertation we present the profiles and views of five prominent 20 th - century Polish philosophers: Henryk Elzenberg, Marian Przełęcki, Stanisław Lem, Leszek Kołakowski and Bogu sław Wolniewicz. The decision to focus solely on their views was not accidental, as in the course of the 20 th - century and in the early 21 st - century they were the ones that created the Polish tradition of Atheistic Apology of Religion which has become, in my opinion, a showcase of the contemporary Polish philosophy of religion. The value of the views of the above - mentioned philosophers lies also within the fact that their shared opinions on the essence of religion were formulated on the basis of various, mu tually incompatible, metaphysical theories, that is: naturalistic rationalism (Lem, Przełęcki), antinaturalistic rationalism (Elzenberg, Wolniewicz) and antinaturalistic irrationalism (Kołakowski). All five philosophers, despite differences in their opinions on the nature of the world, repeat independently and in various forms, Cons tant’s dictum : “Humans are religious because they are humans”. Alien to them is the mindset of militant atheism, as they do not think that getting rid of religion from the world is fruitful or even possible. Summing it up, all the subjects of this disserta tion have two opinions in common: assertion regarding inalienability of religion, and conviction about certain social benefits that religion carries 2 (although religions can differ greatly in that respect). Taking all of the above points into consideration, the shared views of our five Polish philosophers regarding religion, seem to be of high importance and are worth promoting.
Niniejsza praca z zakresu filozofii religii ma na celu rozwianie nieusuwalnej – wydawałoby się – sprzeczności w obrębie stanowiska, wedle które go można być religii przychylnym i traktować ją poważnie, a jednocześnie pozostawać ateistą, to jest osobą niewierzącą w religijne dogmaty. Analiza poglądów bohaterów dysertacji stanowi próbę syntetycznego opracowania stanowiska ateistycznej apologetyki re ligii i wyróżnienia go jako pełnoprawnego poglądu na gruncie filozofii religii. W pierwszej części rozprawy przedstawione zostały historyczne podstawy ateistycznej apologetyki religii , zawarte w poglądach dwóch filozofów sprzed 200 lat – Benjamina Constant a i Artura Schopenhauera. Nie sposób było również nie wspomnieć o dwóch kolejnych autorach, których myśli wywarły piętno na poglądy polskich filozofów – Ludwika Feuerbacha i Ludwika Gumplowicza. Zapewne w historii filozofii dałoby się wskazać również inne nazwiska, które zaliczyć by można do tradycji ateistycznej apologetyki religii , jednakże dla naszych rozważań zdecydowaliśmy skupić się jedynie na tych filozofach, których idee w bezpośredni sposób oddziaływały na teorie bohaterów dysertacji. Prócz tego om ówione w tej części zostały podstawowe pojęcia i idee z zakresu filozofii religii, konieczne do zrozumienia istoty tytułowego stanowiska. W części zasadniczej zaprezentowane zostały sylwetki i poglądy pięciu wybitnych dwudziestowiecznych polskich filozofów – Henryka Elzenberga, Mariana Przełęckiego, Stanisława Lema, Leszka Kołakowskiego oraz Bogusława Wolniewicza. Decyzja o skupieniu się właśnie na poglądach tych konkretnych polskich autorów nie była przypadkowa i wynikała, w dużej mierze, z tego, że na prz estrzeni dwudziestego wieku, oraz w początkach wieku dwudziestego pierwszego, stworzyli oni tradycję ateistycznych apologetów , która stała się, w moim odczuciu, wizytówką współczesnej polskiej filozofii religii. O wadze wspomnianej piątki przesądza również to, że ich współdzielone poglądy na istotę religii sformułowane zostały na gruncie różnych opcji metafizycznych, często wzajemnie do siebie nieprzystających – to jest naturalizmu racjonalistycznego (Lem, Przełęcki), antynaturalizmu racjonalistycznego (Elz enberg, Wolniewicz) oraz antynaturalizmu irracjonalistycznego (Kołakowski). Wszystkich pięciu filozofów, pomimo dzielących ich różnic w zakresie zapatrywań na naturę świata, powtarza, w różnej formie, dictum Constanta: „Człowiek jest religijny, ponieważ je st człowiekiem”. Obcy jest im styl myślenia wojujących ateistów . W przeciwieństwie do tych ostatnich nie uważają oni jakoby pozbycie się religii ze świata 2 było czymś pożytecznym, a nawet możliwym. Wspólne bohaterom dysertacji nie jest jednak jedynie twierd zenie o niezbywalności religii, są oni wszyscy także przekonani o społecznych pożytkach, które niesie religia (jakkolwiek religie różnią się pod tym względem). To wszystko sprawia, że wspólne stanowisko bohaterów niniejszej pracy względem religii jest czym ś ważkim i wartym upowszechnienia.

The aim of this dissertation is to determine the most powerful factors of the body discourse conducted in contemporary philosophy, science and fine arts, which influence human thoughts about his status in present world and future existing. The huge amount of examples that could serve as illustrations to support the thesis that embodiment is a powerful tool that can have impact on human preservation as a species, had to be reduced and only the subjective selection is discussed. Especially the issues concerning the progress in science and technology leading to the creation of “new human” are emphasized. The corporeal practices are widely taken in modern medicine not only to support life, but also to prevent from diseases and repair diseased bodies and those practices reflect in philosophical thoughts and arts.

Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej.
Celem rozprawy jest określenie statusu gier językowych w rosyjskiej prozie postmodernistycznej, pokazanie ich różnorodności, sposobów uobecniania się oraz funkcjonalizacji w utworach rosyjskich postmodernistów, począwszy od przełomu lat 70. i 80. XX wieku, a kończąc na tekstach powstałych na początku XXI wieku. Wywód zmierza do uzasadnienia tezy o kluczowej roli gier językowych dla poetyki omawianych tekstów, nie tylko w warstwie stylistycznej czy kompozycyjnej. Gry językowe w znaczący sposób współdecydują bowiem o istocie takich aspektów dzieła jak: podmiot, fikcja oraz mimesis, przekraczając ich tradycyjne pojmowanie, skupiając jak w soczewce najważniejsze elementy postmodernistycznego paradygmatu. Analiza i interpretacja poszczególnych tekstów jest z jednej strony ukierunkowana na ukazanie specyfiki postmodernistycznego ujęcia gry, z drugiej - jest próbą pokazania swoistości funkcjonowania i realizacji strategii gry u poszczególnych prozaików, z uwzględnieniem sposobów przekraczania przez rosyjskich twórców jej ograniczeń. Powyższe zagadnienia omawiane są na przykładzie wybranych utworów Saszy Sokołowa, Walerii Narbikowej i Wiktora Pielewina.
The study shows diversity and functionality of language games in Russian postmodern fiction. The analysis aims at proving the crucial role of language games in terms of style, composition and epistemology of novels by Sasha Sokolov, Valeria Narbikova and Victor Pelevin. Language games help – in a meaningful way – to surpass traditional understanding of such essential aspects of fiction as subject and mimesis. They function as a focus of postmodern paradigm. The analysis has revealed the specificity of postmodern approach to language games, and confirmed the hypothesis, that Russian writers – while using ontological, epistemological and stylistic attitudes – were also focused on transcending limitations of postmodernism, e.g. in attempts to restore mimesis, satire or tragism within the fictional and metafictional games.

„Postrenesansem rosyjskim” nazywamy okres w historii myśli rosyjskiej, który nastąpił po tzw. Srebrnym Wieku bądź po prostu po renesansie religijno filozoficznym, jaki miał miejsce w kulturze rosyjskiej pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Innymi słowy okres ten można określić mianem współczesnej myśli rosyjskiej, która, jak i jej poprzedniczka, nie jest jednorodna i jednowymiarowa, lecz dostrzegane są w niej różne nurty i kierunki. Ponadto postrenesans jest fenomenem kulturowym, który ukonstytuował się w obliczu epoki go poprzedzającej, z czym związana jest krytyka epoki poprzedniej, zmiana charakteru myśli, odwołanie się do innych źródeł. O ile Srebrny Wiek był związany z bardzo ogólnie rozumianym neoplatonizmem europejskim, o tyle postrenesans nawiązuje do tradycji arystotelesowskiej i patrystycznej. Pierwszym elementem postrenesansu rosyjskiego jest neopatrystyka, której celem było zrzucenie niewoli neoplatońskiej z myśli religijnej, teologicznej, na rzecz hasła „powrotu do Ojców greckich”. Drugą stroną postrenesansu jest oczyszczenie myśli rosyjskiej z wpływów neoplatońskich, w czym pomocą służyli Arystoteles i Heidegger. Kolejnym, rozpatrywanym przez nas elementem postrenesansu jest twórczy wkład współczesnych myślicieli rosyjskich do filozofii w ogóle. Takimi filozofami są Sergiusz Chorużyj i Włodzimierz Bibichin. Pierwszy, rozwija własną koncepcję antropologii synergicznej, która pojawiła się na bazie syntezy prawosławnej tradycji hezychastycznej z filozofią współczesną i jest próbą rozwijania współczesnej myśli prawosławnej. Drugi natomiast, nawiązując do Heideggera, abstrahuje od myśli religijnej i w ogóle od myśli „jakiejś”, by rozpocząć nowe myślenie, którego celem jest „przyjmujące rozumienie”, jak sam pisze, czyli arystotelesowskie obcowanie z rzeczami w świecie. Jednocześnie w postrenesansie jako takim oraz u dwóch wybranych przez nas myślicieli dostrzec można wątek wspólny, dotyczący zainteresowania kwestią energii. Problem rozumienia energii legł u podstaw nowego postrenesansowego filozofowania. Neopatrystyka wiązała się z fascynacją teologią energii św. Grzegorza Palamasa, a w koncepcjach Chorużyja i Bibichina mamy do czynienia z rozwijaniem tego pojęcia i konstruowaniem wokół niego ich głównych idei.
The Russian Post-renaissance is the period in the history of Russian thought after the Silver Age or just after the religious-philosophy renaissance, which took place in Russian culture in the late nineteenth and the first half of the twentieth century. In other words, this period may be described as a contemporary Russian thought, which, as well as its predecessor, is not homogeneous and one-dimensional, but has various trends and directions. In addition, the Post-renaissance is a cultural phenomenon, which is distinguishable from the previous age - it is combined with a critique of the thinkers of the Silver Age, the change in the nature of thought and with reference to other sources. While the Silver Age was associated with a general understanding of European Neoplatonism, its Post-renaissance refers to tradition of Aristotle and Patristic tradition. The first element of the Russian Post-rainessance is the “Neopatristic Synthesis” of G. Florovsky. This idea embodies the resignation from the Neoplatonism in the religious thought and to choose patristic theology (with the famous slogan "return to the Greek Fathers"). The second element of the Post-renaissance, is to clear the mindset of the Russian thought from Neoplatonic influences, proposed by Aristotle and Heidegger. Another element of the Post-renaissance is the creative contribution of contemporary Russian thinkers to philosophy in general. Such philosophers were Sergey Choruzhy and Vladimir Bibichin. Sergey Choruzhy, developed his own concept of synergistic anthropology, which appeared on the basis of the synthesis of the Orthodox hesychastic tradition with contemporary philosophy and is an attempt to develop a modern Orthodox thought. The second, made reference to the ideas of Heidegger, by abstracting from all religious thought. His thought begins to seek a new way of thinking, which aims to "understanding things in the world", and to the Aristotelian association with things and the world. From these two selected thinkers in the Post-renaissance, we can see a common trend at the same time, which is of interest in the question of energy. The question of energy lays the basis for a new Post-renaissance’s philosophy. The “Neopatristic Synthesis” was associated with fascination for the theology of energy of Saint Gregory Palamas. The concepts of Choruzhy and Bibichin ideally leads to the development of the concept of energy and the construction of their concept around it.

Niniejsza rozprawa doktorska została poświęcona problematyce walki i męczeństwa narodu żydowskiego w kontekście problemów filozoficznych i teologicznych. W pierwszym rozdziale pracy badam znaczenie pojęć: Kidusz HaSzem (Uświęcenie Imienia Bożego) oraz Kidusz HaChaim (Uświęcenie życia ludzkiego), Pikuah Nefesz, Szoah, Holokaust, Zagłada, Churban, skupiam się na etymologii oraz zmianom w użyciu na przestrzeni dziejów. Najważniejszym problemem badawczym jest próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy tradycyjna koncepcja męczeństwa w sensie Kidusz HaSzem odnosi się także do sytuacji społeczności żydowskiej podczas Szoah. Analizuję zagadnienie martyrologii żydowskiej z okresu reżimu hitlerowskiego, kiedy to samo posiadanie żydowskiego pochodzenia oznaczało wyrok śmierci. Oznacza to, że ofiary mordów i prześladowań ze strony nazistów nie zawsze wyróżniały się pobożnością i przestrzeganiem prawa mojżeszowego, ginęły, ponieważ zostały zidentyfikowane przez oprawców jako Żydzi, przedstawiciele rasy podludzi, skazanej na eksterminację. Od tego wyroku nie było odwołania. Podczas okupacji nawet dobrowolny chrzest oraz wyparcie się wiary nie mogły wybawić od śmierci i tortur. Czy w takiej rzeczywistości należałoby przedefiniować pojęcia Kidusz HaSzem i Kidusz HaChaim z uwagi na to, że położenie ofiar Szoah diametralnie różniło się od sytuacji ich przodków, konających na stosach Inkwizycji dla uświęcenia Imienia Bożego? W drugim rozdziale analizuję postawy żydowskiego ruchu oporu oraz przedstawiam realia życia w gettach i obozach zagłady, przywołuję postacie: Emanuela Ringelbluma, Filipa Bialowitza, Samuela Willenberga i Marka Edelmana. Najważniejszy problem to właściwa definicja heroizmu, jego znaczenie w kontekście Kidusz HaSzem i Kidusz HaChaim W trzecim rozdziale omawiam soteriologiczny i eschatologiczny wymiar teologii Holokaustu oraz powstania państwa Izraela. Praca stanowi próbę odpowiedzi na najważniejsze dylematy ludzkości: skąd zło? Czy męczeństwo może być celem zwykłych ludzi? Dlaczego doszło do Zagłady sześciu milionów Żydów?
In this dissertation I have researched some theological and philosophical issues related to the Holocaust, specifically, the problem of the martyrdom in the context of the annihilation of the Jewish people during the Second War World. The title, Theological dimension of the Shoah in modern Jewish Thought: the relevance of Kiddush HaShem and Kiddush HaChaim, involves a major concept in the Jewish Thought. Kiddush HaShem means the sanctification of the Divine Name, respect of ethical teaching of Judaism, which implies, in the extreme situations, especially when Jews are forced to commit idolatry, assassination or sexual abuses, they should choose death. That is why, in many popular contexts Kiddush Hashem is understood as martyrdom. Kiddush HaChaim, yet, is sanctification of life, as human life is the most important value in the Jewish Law; for example, to save human life it is not necessarily required to respect commandments of Shabbat, religious holidays, or kashrut. Related concepts Pikuah Nephesh (saving the soul, the permission of being disobeyed considering the kosher and Shabbat) and Chillul HaShem (profanation of the Divine Name, unethical, disgraceful behaviour) are also considered.In the ghettos and in the concentration camps Jews had to choose between saving their life and violating the tradition of fathers. All religious problems considered in this dissertation have been researched from the perspective of the experience of witnesses of the Holocaust, described in memoires, and also the press and movies (Barbara Engelking, Emmanuel Ringelblum, Marek Edelman, Hanna Krall, Samuel Willenberg, Tomasz Blatt, Henryk Mandelbaum, Shlomo Venezia, Miklos Nyiszli, Calel Perechodnik, Mordechaj Chaim Rumkowski, Elie Wiesel, Emil Fackenheim, Abraham Joshua Heschel, rabbi Ephraim Oshry, Bogdan Wojdowski, Primo Levi and Jean Amery).The Holocaust poses a challenge for theologians and philosophers because this traumatic historical episode demands the reinterpretation of the Jewish religious law and the traditional perception of God. In the law and practice of the Third Reich all people of Jewish origin were to be murdered, regardless their spiritual, cultural and political affiliation. Also baptized Jews in the third generation belonged to Jewish people according to the Nazi regime. Edith Stein is the most famous Catholic victim of Jewish origin: she converted to Christianity as an adult woman with PhD in philosophy, and became a nun in the Carmelite monastery; yet she went to Auschwitz in 1942 as a Jew.During the Second World War Jews did not have a choice; the whole population was to be murdered. In the context of these facts, the question must be asked, Were the Jews martyrs, dying for the sanctification of God’s Name (that is, Kidush HaShem)? My thesis says that in general they cannot be considered martyrs. I have also reviewed the problem, What was, according to the Jewish religious law, the position of the baptized Jews with respect to Kiddush HaShem?