Academic literature on the topic 'Glagolska dopuna'

Prijedlozi se kao vrsta riječi tradicionalno povezuju s imenicama u određenome padežu tvoreći s njima gramatičku cjelinu, tj. prijedložno-padežni izraz (Matas Ivanković 2009.; Barić i dr. 1997.). Ovdje je namjera s leksikološkoga aspekta uputiti na značenjsku vezu između glagola i prijedloga, koja s jedne strane proistječe iz valencijske snage pojedinih glagola da otvaraju mjesto prijedložno-padežnim dopunama, a s druge strane iz mogućnosti prijedloga da pobliže odredi značenjski potencijal glagola u određenoj komunikacijskoj situaciji. U radu se na primjerima preuzetima iz Kolokacijske baze hrvatskoga jezika Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje opisuju kolokacijska obilježja glagolsko-prijedložnih sveza u skladu s kriterijima prema kojima se mogu svrstati u takvu skupinu sveza. U gramatičkim se opisima hrvatskoga jezika prijedložno-padežne strukture uz glagole uglavnom određuju kao vrsta dopune ili dodatka, dok na leksikološkoj razini, dakle kao vrsta čvrstih sveza, nisu sustavno opisane. Analizom je obuhvaćeno sljedeće: 1. koji su glagoli s obzirom na svoja primarna značenja nositelji takvih sveza, 2. koji su prijedlozi najčešće sastavnice takvih sveza, 3. podjela glagolsko-prijedložnih kolokacija u hrvatskome jeziku.

U radu se preispituje mogućnost dalekometnosti anafore svoj analizom infinitivnih dopuna. Na temelju kriterija (ne)sposobnosti odobrenja neodređenih niječnih izraza preko infinitiva te uvođenja i infinitivne i finitne dopune predlaže se nova podjela hrvatskih glagola koji uvode infinitivnu dopunu na restrukturirajuće i nerestrukturirajuće. Restrukturiranjem se dalekometnost anafore svoj potvrđuje kao prividna te se odbacuje.

U radu se prikazuje pet mrežnih rječnika nastalih u svrhu opisa (glagolske) valentnosti u slavenskim jezicima. Uspoređuju se lingvistički i leksikografski opisi valentnosti te se ne razmatra njihova računalna osnova. četiri mrežna valencijska rječnika (ruski FrameBank, češki VALLEX, hrvatski CROVALLEX i poljski Walenty) detaljno se uspoređuju s e-Glavom, mrežnim valencijskim rječnikom hrvatskoga jezika koji se izrađuje u Institutu za hrvatski jezik i jezikoslovlje. na kraju rada opisuju se slična i različita svojstva svih spomenutih rječnika. Rječnici se razlikuju odnosom prema svršenim i nesvršenim te povratnim glagolima, odnosom prema adjunktima (dodatcima), polaznom točkom u shvaćanju valentnosti (semantička ili sintaktička) te bilježenjem uže (obvezne, neobvezne dopune i dodatci) ili šire valentnosti (sintaktičke preoblike poput pasiva, recipročnosti ili bezličnosti).

jedna skupina od nekoliko glagola, što ih s obzirom na njihovu leksičku semantiku možemo označiti kao »modalne« ili »načinske«: moći, umjeti, znati, htjeti, voljeti (u smislu lat. »malle«), smjeti, morati, trebati, valjati, imati i dati (lat. »sinere«), zauzimlje u okviru hrvat- skoga ili srpskoga glagola osobito mjesto, na što naša nauka nije do danas dovoljno ukazala. Tim su glagolima zajedničke dvije karakteri- stične crte — jedna morfološka, a druga sintaktička — po kojima stoje na po puta između pomoćnoga glagola biti i čitava mnoštva ostalih glagola, tzv. glagola potpuna smisla, koji znače objektivne glagolske sadržaje: radnje, bivanja i stanja. Taj se njihov status i određuje u prvom redu time što u pogledu leksičkoga značenja nisu sasvim samo- stalni, nego se — jedni obavezno, a drugi neobavezno — dopunjuju infinitivom glagola potpuna smisla ne označujući objektivne glagolske sadržaje, već različite stupnjeve modalnosti, načinskoga stava govor- noga lica prema stupnju stvarnosti glagolskog sadržaja izrečenoga dopunom u infinitivu.

U ovoj se analizi pošlo od rečenice kao izolirane strukturne cjeline a prema postavkama teorije valentnosti i gramatike ovisnosti Ulricha Engela. Glagol ima centralni položaj i glavnu ulogu u rečenici, pa on tim svojim osobinama otvara oko sebe mjesta obaveznim i neobaveznim rečeničnim članovima. Obavezni se rečenični članovi nazivaju dopune (’Erganzungen’), a oni ise međusobno razlikuju i to s obzirom na svoj oblik, funkciju i značenje. Neobavezni rečenični članovi- nazivaju se, već prema stupnju svoje neobaveznosti, dodaci i oznake. U ovome radu pažnja je posvećena glagolskoj dopuni (prema ’Ver- bativerganzung’ u terminologiji Ulricha Engela). Analiza istraženih primjera u njemačkom i hrvatskom pokazala je sljedeće: 1. Glagoska, se dopuna gotovo isključivo pojavljuje u vidu infinitiva, pa stoga predlažemo termin ’infinitivska dopuna’. 2. Glagoli koji uza se traže takvu dopunu u najvećem se broju slučajeva glagoli nepotpuna značenja (’Nebenverben’), kao što su npr. pomoćni glagoli, modalni glagoli, glagoli modaliteta i neki drugi glagoli, npr. glagoli modificirana značenja. 3. Svi istraženi glagoli su prema modelu valentnosti, kojim smo se rukovodili, dvo valentni ili tro valent ni, a to važi za oba kon- Ironlivnna jezika. Ako usporedimo njemačke glagole s njihovim ekvivalentima u hrvatskome, moramo ustanoviti da njihova valentnost nije uvijek raeiproćna. To smo pokušali prikazati popisom glagola koji uza se traže infinitlvsku dopunu.

Предмет овога рада јесте синтаксичко сагледавање статуса глаголских допуна у српском језику током XVI и XVII века.Глаголска допуна у морфосинтаксичком смислу обухвата именску фразу у одговарајућој падежној форми, инфинитив, односно комплементну клаузу чија је употреба дефинисана инхерентном лексичком семантиком глагола у функцији управне реченичне компоненте. Глаголска допуна у том смислу садржински конкретизује глаголску реч формирајући са њом рекцијску релацију. Реч је о зависној релацији у којој је глагол (зависно од типа формализације) управни члан, а рекцијска допуна зависни или регирани члан. Глаголска допуна у зависности од семантике свог лексичког експонента, те инхерентне лексичке семантике управног (глаголског) члана може имати различите синтаксичко-семантичке статусе. У начелу, може се говорити  (1) о објекатској или (2) о адвербијалној допуни. Рекцијски капацитет глагола као управног члана рекцијске везе испољава се заправо кроз његову валентност, која у крајњој инстанци и диктира устројство реченичне структуре, односно број реченичних аргумената и односе међу њима.С обзиром на морфосинтаксичку и лексичку сложеност овог феномена, чинило се корисним испитати какав је рекцијски капацитет глагола у XVI и XVII веку и сагледати на ком је степену развијености глаголска транзитивност у поменутом временском периоду. Материјал на коме се спровело истраживање обухвата реторички дискурс (односно пословноправну писмености) те поетски дискурс који укључује изворе из сфере  религиозности и белетристике.Резултат овога испитивања представља речник глагола са рекцијским допунама.
Predmet ovoga rada jeste sintaksičko sagledavanje statusa glagolskih dopuna u srpskom jeziku tokom XVI i XVII veka.Glagolska dopuna u morfosintaksičkom smislu obuhvata imensku frazu u odgovarajućoj padežnoj formi, infinitiv, odnosno komplementnu klauzu čija je upotreba definisana inherentnom leksičkom semantikom glagola u funkciji upravne rečenične komponente. Glagolska dopuna u tom smislu sadržinski konkretizuje glagolsku reč formirajući sa njom rekcijsku relaciju. Reč je o zavisnoj relaciji u kojoj je glagol (zavisno od tipa formalizacije) upravni član, a rekcijska dopuna zavisni ili regirani član. Glagolska dopuna u zavisnosti od semantike svog leksičkog eksponenta, te inherentne leksičke semantike upravnog (glagolskog) člana može imati različite sintaksičko-semantičke statuse. U načelu, može se govoriti  (1) o objekatskoj ili (2) o adverbijalnoj dopuni. Rekcijski kapacitet glagola kao upravnog člana rekcijske veze ispoljava se zapravo kroz njegovu valentnost, koja u krajnjoj instanci i diktira ustrojstvo rečenične strukture, odnosno broj rečeničnih argumenata i odnose među njima.S obzirom na morfosintaksičku i leksičku složenost ovog fenomena, činilo se korisnim ispitati kakav je rekcijski kapacitet glagola u XVI i XVII veku i sagledati na kom je stepenu razvijenosti glagolska tranzitivnost u pomenutom vremenskom periodu. Materijal na kome se sprovelo istraživanje obuhvata retorički diskurs (odnosno poslovnopravnu pismenosti) te poetski diskurs koji uključuje izvore iz sfere  religioznosti i beletristike.Rezultat ovoga ispitivanja predstavlja rečnik glagola sa rekcijskim dopunama.
The subject of this paper is syntactic observation of the status of verb complements in the Serbian language of the 16th and 17th century.Verb complementation in morphological-syntactic sense comprises the noun phrase in the corresponding case form, infinitive and complementary clause whose use is defined by inherent lexical semantics of the verb in the function of governing sentence component. Verb complementation in that sense specifies in terms of content the verbal word forming the rection relation with it. It is a dependent relation in which the verb (depending on the formalization type) is the governing member, whereas the rection complement is the dependent or subordinate member. Verb complement depending on the semantics of its lexical exponent and inherent lexical semantics of the governing (verbal) manner may have various syntactic-semantic statuses. In principle, we may discuss (1) object or (2) adverbial complement. Rection capacity of the verb as a governing member of the rection connection is expressed in fact via its valence, which eventually dictates the system of the sentence structure, i.e. the number of sentence arguments and relations among them.Taking into consideration the morphological-syntactic and lexical complexity of this phenomenon, it seemed useful to examine the rection capacity of verbs in 16th and 17th century and examine the level of development of the verbal transitivity during the mentioned time period. The material which is the corpus of the research comprises rhetorical discourse (i.e. business-legal literacy) and poetic discourse which includes sources from the sphere of religion and fiction.The result of this examination represents the dictionary of verbs with rection complements.

Studija REKCIJA GLAGOLA U GRČKOM I SRPSKOM JEZIKU sa gramatičkim rečnikom nastala je iz potrebe da se uporedi rekcija glagola u ovim jezicima i zatim predstavi u prvom takvom rekcijskom rečniku. Smatramo da je veoma bitna izrada rečnika glagolske rekcije za jezike koji su flektivni, tj. imaju razvijenu deklinaciju i složene paradigmatske odnose, jer će on biti od velike pomoći strancima pri usvajanju jezika. Upravo ta leksikografska i gramatička obrada rekcijskih odnosa u glagolskim frazama omogućiće strancu da bolje savlada važeća sintaksička i leksičkosemantička pravila jezika koji uči. Isto tako i izvorni govornik mora biti potpuno upoznat sa morfosintaksičkim pravilima udruživanja reči u svom jeziku, tačnije sa aktuelnom rekcijom maternjeg jezika. Budući da je rekcija grčkih i srpskih glagola nedovoljno istražena oblast i da nedostaju kontrastivne studije ova dva jezika, neophodni su istraživački poduhvati sa takvom tematskom i metodičkom orijentacijom. Dodajmo tome da mnogi rezultati dosadašnjih istraživanja nisu mogli biti šire prihvaćeni, jer nisu objavljivani u zasebnim knjigama ili specifičnim priručnicima, već u periodičnim publikacijama. Stoga ovakva analiza sa konfrotacionog aspekta, predstavlja doprinos proučavanju rekcije u oba jeziku, tačnije detaljnom sagledavanju rekcijskih sposobnosti glagolskih reči savremenog grčkog i srpskog jezika. Tu su izložena morfosintaksička pravila koja se tiču udruživanja glagola ne samo sa imenskim padežnim dopunama već i sa drugim tipovima dopuna. Analiza i razvrstavanje rekcijskih modela urađeni su na osnovu korpusa sačinjeno od primera sa više od 650 grčkih glagola, za koje su dati odgovarajući ekvivalenti u srpskom jeziku.
Rad se sastoji iz pet većih autonomnih celina. U prvom poglavlju (Uvodna razmatranja) određuje se osnovni okvir ovog istraživanja sa predmetom, ciljevima, tumačenjem teorijsko-metodološkog pristupa i opisom korpusa (rekcijskih rečnika i priručnika savremenog grčkog i srpskog jezika).
U drugom poglavlju (Pregled literature) dat je osvrt na relevantnu stranu literaturu vezanu za glagolski rod i dijatezu, valentnost predikata konfrontiranih jezika, rekciju glagola, kao i za druga gramatička učenja o udruživanju glagola sa dopunama. Tu se prezentuju opšteprihvaćeni zaključci o poliedarskom fenomenu rekcije i dopunama.
Treće poglavlje (Uporedna analiza rekcije grčkih i srpskih glagola) bavi se paralelnim izražavanjem i značenjem dopuna u obama jezicima, daju se rekcijski modeli i vrši se njihova analiza. Zatim se analitičko razvrstavanje glagola sprovodi u skladu sa njihovim značenjskim potencijalom; na kraju sledi prezentiranje primećenih tendencija vezanih za upotrebu dopuna i ukazivanje na didaktičke i metodičke aspekte ovog rada.
U četvrtom poglavlju (Zaključna razmatranja) izvode se zaključci na osnovu rezultata istraživanja, postavljenih principa i teorijskih razmatranja o sistematskom formalizovanju sintaksičkih odnosa, ali i unutarrečeničnih konstituenata.
Zasebnu celinu u radu, odnosno peto poglavlje (naslovljeno Rekcijski rečnik), čini rečnička obrada rekcije grčkog i srpskog jezika. Najpre u glavnim crtama se ilustruje struktura obrađenih glagolskih lema, a onda se određuju najučestalija značenja, daju ekvivalentni primere na srpskom jeziku, doslovne i opisne prevode glagolskih leksema u odgovarajućem kontekstu. Ovo je prvi takav rečnik glagola za grčki jezik.