Academic literature on the topic 'Ikonografia świętych'

POLSKIE I FRANCUSKIE NAZWY NARZĘDZI RZEMIEŚLNICZYCH BĘDĄCYCH ATRYBUTAMI ŚWIĘTYCH I BŁOGOSŁAWIONYCH W IKONOGRAFII Artykuł zawiera analizę atrybutów w ikonografiach świętych, w szczególności narzędzi, oraz ich nazwy w języku polskim i francuskim. W pierwszej części podane są definicje słownikowe wyrazu atrybut, a następnie wskazany termin atrybut desygnujący istotne elementy postaci analizowany jest w relacjach znaczeniowych do innych terminów oraz w relacji do rzeczywistości jako desygnujący elementy w różnych dziedzinach na przestrzeni wieków a współcześnie w informatyce. W kolejnych rozdziałach omówione są w perspektywie historycznej atrybuty jako identyfikatory przedstawianej postaci w kulturze chrześcijańskiej oraz podana ich klasyfikacja według formy i według tematu. Kryteria do ich wyodrębnienia zostały ustalone na podstawie definicji rzemiosła zawartej w polskiej ustawy o rzemiośle oraz struktury organizacyjnej Związku Rzemiosła Polskiego. Opracowane grupy narzędzi występujące w funkcji atrybutów zostały ilustrowane wybranymi wizerunkami świętych i błogosławionych z okresu od V do XIII wieku. Dla dzisiejszego człowieka, ery cyfrowej i robotyzacji, coraz więcej z wymienionych narzędzi pozostaje nieznanych, a ich nazwy stają się archaizmami lub poddane są ewolucji znaczeniowej. Artykuł zamyka refleksja nad współczesną kompozycją ikonograficzną świętych, nieraz wtórną do innych technik utrwalania oficjalnych wizerunków towarzyszących uroczystościom beatyfikacji i kanonizacji. W ikonach tych pisanych według wzoru ikonograficznego Wschodu obserwuje się malejącą rolę atrybutów (w tym narzędzi) indywidualnych a zaznaczanie elementu duchowego wyrażanego symbolicznie przez atrybuty uniwersalne i wspólne. Les dénominations polonaises et françaises des outils d’artisanat en tant qu’attributs des Saints et des Bienheureux dans l’iconographie L’article présente une analyse des attributs des saints dans l’iconographie et, en particulier, leurs outils d’artisans ainsi que leurs dénominations en polonais et en français. Dans la première partie, nous empruntons la définition du lexème attribut aux dictionnaires. Ensuite, le terme attribut, représentant les éléments importants des figures des saints, est analysé par rapport à d’autres termes, leurs significations ainsi que par rapport à la réalité. Dans les chapitres suivants, les attributs sont décrits d’un point de vue historique comme l’élément identifiant le personnange présenté dans la culture chrétienne. Ils sont également classés selon leur forme et leur thème. Les critères utilisés pour les distinguer ont été empruntés aux définitions des métiers fournies par la loi polonaise relative à l’artisanat ainsi que sur la base des statuts de l’Association Polonaise de l’Artisanat (Związek Rzemiosła Polskiego). Les groupes d’outils étudiés qui apparaissent comme attributs sont illustrés par les figures choisies des Saints et des Bienheureux de la période du Ve au XIIIe siècles. Pour l’homme d’aujourd’hui, de l’époque du numérique et de la robotique, un nombre de plus en plus important de ces outils est inconnu, et leurs noms semblent archaïques ou leur sens évolue. L’article se termine par une réflexion sur la représentation iconographique des saints aujourd’hui, bien différente des représentations officielles des saints et des bienheureux affichées pendant les cérémonies de canonisation et de béatification. Dans ces représentations, inspirées par les modèles iconographiques de l’Orient, nous pouvons observer un rôle de moins en moins important des attributs individuels, dont les outils font partie. En revanche, d’autres attributs symboliques, à caractère universel, permettent de mieux exprimer les éléments spirituels.

W różnych okresach chrześcijańskie malarstwo naścienne wizualizowało różnoraki stosunek do programów, obrazów, ikonografii i było blisko połączone z religijną identyfikacją społeczeństwa. Pod wpływem rozwoju nacjonalizmu w Gruzji w połowie XIX w. malarstwo naścienne również zaczęło odpowiadać potrzebom identyfikacji narodowej. Ramy czasowe artykułu zakreślają najważniejsze wydarzenia z historii tego kraju, takie jak podbój Wschodniej Gruzji przez Imperium Rosyjskie w 1801 r. i proklamowanie niepodległości przez Demokratyczną Republikę Gruzji w 1918 r. Pomiędzy tymi dwoma wydarzeniami w Gruzji powstało wiele malowideł sakralnych. Niektóre z nich miały na celu promowanie poczucia przynależności do Rosji i służyły konsolidacji władzy imperium nad podbitym krajem. Inne odzwierciedlały idee i aspiracje gruzińskiego nacjonalizmu. Różniły się one od średniowiecznych realizacji, ukazując wzrastające zainteresowanie narodowymi świętymi i wydarzeniami z historii gruzińskiego chrześcijaństwa. W artykule omówiono najbardziej znaczące ich przykłady.

Niniejsze studium składa się z dwóch części. Pierwszą stanowi wielokontekstowe wprowadzenie historyczne pozwalające na pełniejszą percepcję niezachowanego w całości dzieła wykonanego przez Hansa Memlinga (ok. 1435–94) i jego warsztat. W drugiej podjęto zarówno próbę uchwycenia sensu treści trzech tablic antwerpskich, jak i próbę dotarcia do źródeł ideowych wizji rzeczywistości pozaempirycznej z owych tablic. Obrazy tworzące niegdyś najprawdopodobniej najwyższą strefę poliptyku maryjnego, pochodzą z benedyktyńskiego klasztoru Santa María la Real w Nájera (Hiszpania). Najwcześniejszym i zarazem jedynym dokumentem, poza samymi obrazami (elementy heraldyczne na szatach aniołów), poświadczającym bezpośredni związek tablic z klasztorem w Nájera jest dziennik podróżny Gaspara Melchora de Jovellanos (1744–1811). Zanotowano w nim m.in., iż w klasztorze oprócz „tryptyku” antwerpskiego znajdowała się tablica ukazującą Wniebowzięcie Marii oraz inne z wizerunkami czterech świętych oraz dwóch apostołów. Tablice z Koninklijk Museum voor Schone Kunsten w Antwerpii przedstawiają Chrystusa pośród aniołów-muzyków. W realizacji centralnej figury zauważalne są analogie ikonograficzne do postaci Boga/ Chrystusa z Ołtarza Gandawskiego (Gandawa, Sint-Baafskathedraal, 1432) Huberta i Jana van Eyck oraz Chrystusa z Tryptyku Braque (Paryż, Musée du Louvre, ok. 1452) Rogiera van der Weyden. Atrybuty Chrystusa - korona oraz kula z krzyżem, odnoszą się do Jego władzy nad światem i triumfu Kościoła. Aniołowie-muzycy wykazujący związki ikonograficzne z wcześniejszym malarstwem niderlandzkim przywodzą na myśl muzykę wokalną i instrumentalną XV w. Europy. Ich rozdysponowanie zdaje się być próbą ukazania hierarchizacji aparatu wykonawczego. Dwa tercety flankujące Chrystusa zajmują najważniejsze miejsce, w dalszej kolejności plasują się muzycy grający na instrumentach głośnych (trzy trąbki i szałamaja) i cichych (psalterium, tubmaryna, lutnia, portatyw, harfa, fidel). Ta wielość i różnorodność instrumentów (a także śpiewacy) ma oddawać splendor nieba, jednego z wymiarów wieczności. Muzyka wykonywana przez skrzydlate istoty musi być także postrzegana w kontekście treści centralnej tablicy poliptyku (Wniebowzięcie Marii) – towarzyszy peregrynacji Marii oraz Jej przyjęciu w niebie. Ze względu na rolę tradycji malarskiej w Niderlandach, gdzie w szczególny sposób uobecniało się oddziaływanie pewnych typów ikonograficzno-kompozycyjnych, w tablicach z Antwerpii w niewielkim stopniu zauważalne są autentyczne elementy ówczesnej praktyki wykonawczej w Brugii. Tercety posiadają przede wszystkim konotacje trynitarne (w muzyce wokalnej układ trzygłosowy dominował w pierwszej poł. XV w.). Instrumenty głośne, mające podkreślać ceremonialny charakter głównej części retabulum, nie są typowe dla zespołów alta cappella, ich dobór wynika zapewne z zastosowanej przez Memlinga zasady asymetrii treści muzycznych. Zasadnicze źródła ideowe tablic tkwią w teologii (niebo, krzyż), liturgii (szaty Chrystusa i aniołów-muzyków) i ikonografii (figura Chrystusa, aniołowie-muzycy, instrumentarium). Poza wyraźnym oddziaływaniem Ołtarza Gandawskiego (figura Chrystusa, ekspresja mimiczna śpiewaków), jako kluczowa jawi się Fontanna życia (Madryt, Museo Nacional del Prado; 1445/50) z kręgów Jana van Eyck. Najprawdopodobniej Hans Memling znał jej ikonografię (rysunki, relacja piśmienna/ ustna, ogląd bezpośredni?), gdyż w obrazach z Antwerpii przedstawił te same instrumenty ciche, w tym rzadko ukazywaną w malarstwie tablicowym XV w. tubmarynę.

Prezentowany artykuł zajmuje się analizą motywu psa w Ap 22,15 w kontekście kulturowym starożytnej Grecji. Analiza stanu badań pokazała, że egzegeci w interpretacji terminu οἱ κύνες odwołują się przede wszystkim do tekstów paralelnych znajdujących się w samej Biblii (oraz literaturze pozabiblijnej). Taka interpretacja nie wyczerpuje jednak bogactwa znaczeniowego metafory psa. Ten sam tekst czytany przez chrześcijan, którzy mieli za sobą doświadczenie kultury hellenistycznej otwiera się na nowe znaczenia. Zdaniem autora artykułu chrześcijanie wywodzący się z kultury hellenistycznej mogli widzieć motyw psa w powiązaniu z zalotami o charakterze pederastycznym, gdzie stanowił on uosobienie starszego partnera w tej relacji – tzw. erastesa. Takie rozumienie metafory psa ma u swoich fundamentów odwołanie się do polowania, które stanowiło ważny element życia antycznych Greków. W literaturze greckiej oraz w malarstwie wazowym, przedstawiając homoseksualne zaloty starszych – erastesów względem młodszych – eromenosów odwoływano się do idei polowania. Widoczne jest to w ikonografii, gdzie sceny ukazujące pederastię często zawierają motyw psa, oraz literaturze, gdzie wysiłki erastesa ukazane są na podobieństwo polowania. Autor Apokalipsy umieszczając „psy” pośród kategorii ludzi wykluczonych z udziału w Mieście Świętym pokazał, że praktyki pederastyczne zamykają dostęp do wspólnoty nowego ludu Bożego.