Dissertations / Theses on the topic 'Jezik'

Predmet ove disertacije je oslovljavanje u nemačkom, srpskom i mađarskom jeziku (mađarskom jeziku u vojvođanskoj sredini) u neposrednoj usmenoj komunikaciji, posmatran sa makrolingvističkog i mikrolingvističkog stanovišta na osnovu primera dobivenih metodom ankete i intervjua, kao i onih zabeleženih u spontanim verbalnim interakcijama izvornih govornika nemačkog, srpskog i mađarskog jezika. Makrolingvistički pristup podrazumeva da će se isti parametri primeniti prilikom izbora ispitanika – starosna dob, pol i obrazovni nivo (tip obrazovne ustanove), te komunikativna situacija što će omogućiti sociopsiholingvističku analizu dobijenih podataka za svaku pojedinačnu jezičku grupu, ali i njihovo kompariranje. Predstavljanje gramatičkih i leksičkih modela oslovljavanja u posmatranim jezicima, uz vođenje računa o njihovoj pragmatičkoj vrednosti omogućiće analizu sa mikrolingvističkog stanovišta za svaki jezik pojedinačno, a zatim za njihovo kontrastiranje.

U rаdu se аnаlizirа predstаndаrdni leksikon,temаtski ogrаničen ne slаvenizme i knjiške rečiu trаgedijаmа i rаnim komedijаmа JovаnаSterije Popovićа, iz fonetskog, tvorbenog ifunkcionаlnog аspektа
U radu se analizira predstandardni leksikon,tematski ograničen ne slavenizme i knjiške rečiu tragedijama i ranim komedijama JovanaSterije Popovića, iz fonetskog, tvorbenog ifunkcionalnog aspekta
The paper analyzes the prestandard lexicon,thematically limited to Slavicisms and literarywords in the tragedies and early comedies byJovan Sterija Popovic, from the phonetic, wordformation and functional aspects.

U sklopu doktorske disertacije izvršeno je istraživanje vezano za automatskoraspoređivanje elemenata dijagrama. Kroz analizu postojećih rešenja uočen jeprostor za poboljšanja, posebno po pitanju raznovrsnosti dostupnih algoritamai pomoći korisniku pri izboru najpogodnijeg od njih. U okviru istraživanjaproučavan, implementiran i u pojedinim slučajevima unapređen je širokspektar algoritama za crtanje i analizu grafova. Definisan je postupakautomatskog izbora odgovarajućeg algoritma za raspoređivanje elemenatagrafova na osnovu njihovih osobina. Dodatno, osmišljen je jezik specifičan zadomen koji korisnicima grafičkih editora pruža pomoć u izboru algoritma zaraspoređivanje, a programerima brže pisanje koda za poziv željenog algoritma.
This thesis presents a research aimed towards the problem of automaticallylaying out elements of a diagram. The analysis of existing solutions showed that thereis some room for improvement, especially regarding variety of available algorithms.Also, none of the solutions offer possibility of automatically choosing an appropriategraph layout algorithm. Within the research, a large number of different algorithms forgraph drawing and analysis were studied, implemented, and, in some cases,enhanced. A method for automatically choosing the best available layout algorithmbased on properties of a graph was defined. Additionally, a domain-specific languagefor specifying a graph’s layout was designed.

U ovom istraţivanju bavimo se kategorijom koncesivnosti u francuskom, italijanskom i srpskom jeziku. Ovoj kategoriji pristupamo sa stanovišta sintakse i semantike: utvrĊujemo inventar formalnih sredstava i sintakstiĉkih postupaka kojima se koncesivnost formalizuje u posmatranim jezicima, a pritom analiziramo i semantiĉki sadrţaj tih struktura. Cilj ove studije jeste da se najpre ustanove razliĉiti postupci izraţavanja koncesivnosti na svim sintaksiĉkim nivoima, a zatim, u skladu sa kontrastivnim pristupom, da se utvrde i sistematizuju strukturne podudarnosti i nepodudarnosti u francuskom, italijanskom i srpskom jeziku, kao i da se utvrdi stemen semantiĉke ekvivalencije izmeĊu njih. Na teorijskom planu, rezultati ovog istraţivanja objedinjuju postojeća lingvistiĉka saznanja o ovoj problematici, a na praktiĉnom planu moguća je njihova primena u nastavi francuskog i italijanskog jezika kao stranih jezika, kao i u prevodilaĉkoj praksi.GraĊa za ovo istraţivanje ekscerpirana je iz dela napisanih na francuskom jeziku, i njihovih objavljenih prevoda na italijanski i srpski jezik.U prvom delu rada daje se pregled teorijskih stavova francuskih, italijanskih i srpskih lingvista o kategoriji koncesivnosti, kao i o njenom odnosu sa drugim semantiĉkim kategorijama, pre svega sa kategorijom kauzalnosti. U drugom delu rada navodi se inventar konstrukcija i leksiĉkih sredstava kojima se koncesivnost iskazuje u tri posmatrana jezika. Pri tom se pravi poseban osvrt na upotrebu glagolskih naĉina u zavisnim koncesivnim reĉenicama. Centralni deo rada predstavlja deo u kome se ustanovljeni inventar analizira na primerima iz korpusa. Pri tom se posebna paţnja posvećuje onim sredstvima za koja korpus beleţi upotrebe koje do sada nisu zabeleţene u literaturi. Zakljuĉna razmatranja sistematizuju dobijene rezultate, i ukazuju na mogućnosti daljih istraţivanja u ovom domenu.
This research deals with the category of concessionality in French, Italian and Serbian. This category is approached from the point of view of syntax and semantics: the research establishes the inventory of formal means and syntactic procedures by which concessionality is formalized in the languages being analyzed, while the semantic content of these structures is also analyzed in the process. The goal of this study is to first identify various procedures for expressing concessionality at all syntactic levels and then, in accordance with the contrastive approach, to determine and systematize the structural congruences and incongruences in French, Italian and Serbian, as well as to determine the level of semantic equivalence among them. At the theoretical level, the results of this study merge the existing linguistic knowledge on this issue, while at a practical level they enable its application in teaching French and Italian as foreign languages, as well as in doing professional translation.The corpus for this research was complied from literary titles written in French, as well as from their published translations into Italian and Serbian.The first part of the thesis provides an overview of theoretical approaches to the category of concessionality by various French, Italian and Serbian linguistcs, as well as of its relationship with other semantic categories, in particular with the category of causality. The second part enumerates the inventory of constructions and lexical means by which concessionality is being expressed in the three languages being analyzed. In doing so, a particular focus is placed on the use of the verbal category of mood in subordinate clauses of concession. The central part of the thesis is the one in which the identified inventory is analyzed on the examples from the corpus. In this part, a special attention is given to the means found in the corpus the use of which has so far not been mentioned in reference titles. Concluding remarks systematize the results and point at possible directions for further research in this field.

U ovom radu se bavimo opisom, poređenjem i kontrastiranjem somatske frazeologije u slovačkom i srpskom jeziku. Ciljevi ovog istraživanja su bili višestruki: ekscerpiranje i beleženje slovačke i srpske somatske frazeologije, formiranje frazeološkog fonda sa maksimalnim brojem slovačkih i srpskih somatskih frazema, kao i interdisciplinarna analiza ekscerpiranog frazeološkog uzorka koja obuhvata kvantitativnu, strukturno-komponencijalnu i semantičku analizu. U zvisnosti od analiziranog jezičkog problema u radu su bile primenjivane sledeće naučne metode: deskriptivna, kvalitativna, eksplanatorna i kontrastivna. Jezički frazeološki materijal od kojeg je bio formiran uzorak za analizu bio je ekscerpiran iz postojećih relevantnih rečnika slovačkog i srpskog jezika, prvenstveno frazeoloških. Istraživanje je obuhvatalo analizu književnih opštenarodnih oblika frazema. Analizirano je više od 3500 somatskih frazema.

Predmet istraživanja disertacije je slovačka i srpska biblijska frazeologija. Čini je skup frazema koji proizilaze iz Biblije. Osnovni cilj istraživanja je bilo formiranje fonda maksimalnog broja slovačkih i srpskih biblijskih frazema i paremija ekscerpiranjem materijala iz relevantnih izvora, utvrđivanje njihovih sličnosti i razlika, odnosno kontrastivna analiza sa kvantitativnog, stukturno-komponencijalnog, leksičkog i semantičkog aspekta. Sa tim ciljem je u radu primenjena kvalitativno-kvantitativna, kontrastivna, eksplanatorna i deskriptivna metoda. Analizom je obuhvaćeno više od 2500 biblijskih frazeoloških jedinica. Sa ciljem provere poznavanja prikupljenih frazema kod slovačko-srpskih dvojezičnih govornika svih uzrasnih kategorija je sprovedena i anketa formirana u skladu sa opštim teorijskim definisanjem i podelom biblijskih frazema, kao i pažljivim izborom jedinica s obzirom na kontrastivni aspekat rada. Poseban fokus je i na primeni moralnog i vaspitno-obrazovnog aspekta biblijskih frazema.

Za potrebe evaluacije kvaliteta vizuelizacije u svrhu prakse inkluzivnog dizajna razvijen je namenski jezik koji hendikepe vida opisuje kroz formalizam baziran na vizuelnim promenljivama. Namenski jezik se može koristiti kao dokumentacija, ili kao specifikacija hendikepa za posebno napisan simulator vizuelnih hendikepa koji se može koristiti za potrebe testiranja. Kao pandan ovoj tehnologiji razvijen je novi mehanizam za evaluaciju vizuelizacija koji kroz inovacije u metodologiji i statistici omogućava da se merodavni zaključci izvedu iz relativno malih uzoraka podataka.
For purposes of visualization quality evaluation as part of the practice ofinclusive design, a domain specific language was developed such that itdescribes visual handicaps through a formalism based on visual variables.This domain specific language can be used as documentation or as a handicapspecification for a specially constructed visual handicap simulator usable fortesting. Alongside this technology, a novel mechanism for visualizationevalution was developed. This mechanism allows, through innovations inmetholodoly and statistics, the production of trustworthy results from relativelysmall data sets.

Predmet doktorske disertacije je analiza fonetskih i morfoloških grešaka načinjenih prilikom učenja rumunskog jezika kao stranog jezika na Univerzitetu u Novom Sadu od školske 2010/11. do školske 2015/16. godine na nivoima A1 i A2. Korpus čine testovi završnih ispita, kolokvijuma i usmenih delova ispita 159 studenata sa različitih studijskih grupa. Cilj rada je sistematizovanje grešaka prema fonetskim i morfološkim nivoima i tipovima i opisivanje grešaka prema uzrocima njihovog nastajanja.
Rad je podeljen na tri glavne celine. Prva celina sadrži predmet, cilj i zadatke istraživanja, zatim metode i tehnike istraživanja, kao i izvore za korpus. Druga celina započinje teorijskim okvirom, a nastavlja se pregledom postojeće relevantne literature o učenju stranog jezika, razmatranjem razloga za učenje stranog jezika, kao i uloge profesora u procesu učenja. Posebno su predstavljene greške u učenju stranih jezika. Treća celina odnosi se na samu analizu dobijene građe, grešaka i interpretaciju dobijenih rezultata. Ova celina podeljena je na dva veća poglavlja koja se bave fonetskom i morfološkom analizom grešaka. U okviru poglavlja koje se bavi fonetskim greškama obrađene su sledeće oblasti: samoglasnici, diftonzi, triftonzi, alternacija samoglasnika, suglasnici, glasovne grupe ge, gi, ghe, ghi, ci, ce, chi, che, kao i alternacija suglasnika. U okviru drugog poglavlja, koje se bavi morfološkim greškama, obrađene su sledeće oblasti: pogrešna upotreba imenica, pogrešna upotreba određenog i neodređenog člana, greške u upotrebi zamenica (lične zamenice u nominativu i akuzativu, povratno-refleksivne zamenice, pokazne zamenice), greške u upotrebi prideva i greške u upotrebi brojeva. U pomenutom poglavlju obrađena su i glagolska vremena (prezent, perfekat, futur I i kolokvijalni futur), kao i lični (konjunktiv i imperativ) i nelični glagolski načini (infinitiv i particip sa aktivnim značenjem). Na kraju poglavlja obrađeni su i predlozi (la i în). Budući da su nastavni proces pratile promene koje se odnose na primenu modernih tehnologija u učenju stranog jezika i otklanjanju grešaka, deo našeg istraživanja je posvećen i tome.
Rezultati analize pokazali su da je najveći broj identifikovanih grešaka zapravo na morfološkom nivou, ali da fonetske greške predstavljaju prepreku u učenju rumunskog jezika. U najvećem broju primera ustanovili smo da su greške unutarjezičkog karaktera, ali i da su studenti primenjivali strategije transfera iz maternjeg ili nekog drugog stranog jezika koji znaju. Namera nam je bila da ukažemo na koje gramatičke kategorije profesori, ali i studenti, moraju da obrate pažnju prilikom učenja rumunskog kao stranog jezika i koji su nedostaci nastavnog procesa. Rezultati istraživanja će se koristiti u nastavi rumunskog jezika kao stranog i
Fonetska i morfološka analiza grešaka u učenju
rumunskog jezika kao stranog jezika
mogu pomoći u kreiranju posebnog kurikuluma. Greške se u dobroj meri mogu eliminisati korišćenjem posebnih metoda i vežbi, kao i inovacija u procesu nastave, jer je motivacija za učenje jezika mnogo veća.

A link between eye movement mechanics and the mental processing associated with text reading has been established in the past. The pausing of an eye gaze on a specific word within a sentence reflects correctness or fluency of a translated text. A cognitive translation system has been built employing a single, inexpensive web camera without the use of infrared illumination. It was shown that the system translates the text, detects rarely occurring and out-of-context words from eye gaze information, and provides solutions in real time while the user is still reading. The solutions are in form of a translation, definition or synonym for the word in question. The only effort required is that of reading.

Ova disertacija se usredsređuje na jezičke i vanjezičke opise srpsko-engleskog ili englesko-srpskog hibridnog jezika serbliša koji upotrebljavaju pripadnici mlađe generacije srpske dijaspore u Vankuveru. Tema zahvata oblast kontaktne i kontrastivne lingvistike, sociolingvistike, psiholingvistike i pragmatike i bavi se istražvanjem i opisom navedenog varijeteta na morfosintaksičkom, leksičkom (semantičkom i pragmatičkom), fonološkom i grafološkom nivou.Teorijsku podlogu ovog rada čine brojna proučavanja jezičkog kontakta sa lingvističkog, sociolingvističkog, pragmatičkog i psiholingvističkog aspekta, kako u svetu, tako i kod nas − u bivšoj Jugoslaviji i u Srbiji.Prvu fazu istraživanja predstavljalo je pilot-istraživanje koje je obuhvatilo pisane izvore na srpskom jeziku u Vankuveru, od kojih su najvažniji i najobimniji novine Kišobran koje su petnaest godina (od 1997. do 2012.) izlazile u Vankuveru. Podaci dobijeni ovim istraživanjem poslužili su kao osnova za sastavljanje upitnika za drugu fazu istraživanja.Analiza i opis serbliša kao varijeteta srpskog jezika zasniva se na građi dobijenoj u drugoj fazi istraživanja putem intervjua sa dvojezičnim ispitanicima i upitnika koji su ispitanici popunjavali. Prikupljena građa je analizirana i u odgovarajućim poglavljima predstavljena su svojstva ovog varijeteta na navedenim nivoima. Na kraju su izvedeni zaključci o svojstvima serbliša među pripadnicima mlađe generacije iseljenika, utvrđen je intenzitet i način uticaja engleskog jezika u konkretnoj kontaktnoj situaciji, ustanovljeni su slučajevi u kojima promene u jeziku nisu rezultat delovanja engleskog jezika, već nedovoljno naučenih aspekata srpskog jezika ili unutrašnjih tendencija u srpskom jeziku u matici i utvrđene su sličnosti i razlike u upotrebi jezika između dve ispitivane pogdrupe mlađe generacije govornika serbliša.Disertacije je podeljena u pet poglavlja. U prvom, uvodnom poglavlju dat je prikaz teme i ciljeva istraživanja i objašnjenje osnovnih termina. Drugo poglavlje daje prikaz teorijskih postavki istraživanja i pregled preovlađujućih stavova u literaturi. Metodi istraživanja, profil ispitanika, etički aspekti istraživanja, jezik na kojem je istraživanje vođeno, kao i prikupljanje i obrada podataka za korpus predstavljaju se u trećem poglavlju. U četvrtom poglavlju daje se analiza korpusa i diskusija dobijenih rezultata. U poslednjem, petom poglavlju daju se zaključna razmatranja sa rekapitulacijom rezultata istraživanja i implikacijama za dalja istraživanja.
This dissertation focuses on a linguistic and extralinguistic description of the Serbian-English or English-Serbian hybrid language Serblish as used by the younger generation of the Serbian diaspora in Vancouver. It encompasses the domains of contact and contrastive linguistics, sociolinguistics psycholinguistics and pragmatics and analyeses and describes this language variety at the morphosyntactic, lexical (semantic and pragmatic), phonological and graphological levels.Numerous studies of language contact from the linguistic, sociolinguistic, pragmatic and psycholinguistic aspects conducted around the world, as well as in the former Yugoslavia and in Serbia form the theoretical framework of this dissertation.The first stage of the research was a pilot research of written sources in the Serbian language in Vancouver, the most important and extensive being the Kišobran newspaper published in Vancouver over 15 years (from 1997 to 2012). The data obtained in this pilot study formed the basis for creating a questionnaire to be used in the second stage of the research.The analysis and description of Serblish as a variety of the Serbian language is based on the material obtained in the second stage of the research through interviews with bilingual research participants and through a questionnaire filled out by the participants. The collected material was analyzed, and the properties of this variety are presented in the corresponding chapters for each linguistic level. Finally, conclusions were drawn about the properties of Serblish as used by the younger generations of immigrants, the intensity and ways of the influence of English in the given language contact situation were specified, cases were determined where the observed changes are not a result of English influence, but stem from imperfect learning or from internally motivated changes in the Serbian language in the home country, and similarities and differences in the use of the language between the two generations were determined.This dissertation is divided into five chapters. The first, introductory chapter outlines the topic and goals of the research, as well as introducing the basic terminology. The second chapter presents the theoretical framework of the research and reviews the prevailing perspectives in the literature. Research methods, profile of the research participants, ethical issues and language mode in the research, as well as gathering and processing the corpus material are presented in the third chapter. The focus of the the fourth chapter is an analysis of the corpus and a discussion of the obtained results. The final, fifth chapter provides concluding remarks, summarizing the research findings and outlining implications for further research.

Osnovni cilj ove disertacije iz oblasti primenjene lingvistike je da ispita postojanje i uticaj jezičke anksioznosti na učenje engleskog jezika jer su istraživanja pokazala da se veliki broj osoba koje uče engleski jezik, bez obzira da li su to učenici mlađeg uzrasta, adolescenti ili odrasli, susreće se sa problemom jezičke anksioznosti. S obzirom da se dosadašnja istraživanja na ovu temu uglavnom fokusiraju na studente i odrasle polaznike, ova disertacija se bavi proučavanjem problema jezičke anksioznosti među učenicima viših razreda osnovne škole koji se često, učeći jezik u razrednoj situaciji, susreću s nemogućnošću da se adekvatno izraze na engleskom jeziku, što ne samo da utiče na njihov stav prema učenju jezika, već i na uspešnost u savladavanju istog. Uzroci jezičke anksioznosti, kao i situacije koje doprinose pojavi straha od izražavanja na stranom jeziku, dobro su poznate i detaljno opisane u literaturi, a sagledavanje problema sa tačke gledišta onih koji su ga iskusili od izuzetne je važnosti da bi ovaj problem mogaoda se sagleda u celini. Prema tome, u okviru ovog istraživanja, problem jezičke anksioznosti među učenicima viših razreda osnovne škole sagledan je iz više uglova i predstavlja sveobuhvatnu analizu ove pojave na osnovnoškolskom uzrastu.
Istraživanje za ovu doktorsku disertaciju sprovedeno je među učenicima šestog i osmog razreda osnovne škole, a bazirano je na istraživanju mešovitim metodama. Upotrebom ankete čiji je sastavni deo upitnik skaler ispitano je 287 učenika s ciljem da se otkrije da li je i u kojoj meri jezička anksioznost prisutna među učenicima koji engleski jezik uče u razrednoj situaciji. Kvantitativno istraživanje je potom dopunjeno kvalitativnim, gde su putem intervjua ispitana 22 učenika šestog razreda, koji su zahvaljujući ovoj metodi imali priliku da svojim rečima opišu stavove, iskustva i probleme sa kojima se susreću učeći engleski jezik u okviru redovne nastave.
Rezultati dobijeni putem ankete analizirani su kvantitativno, dok su podaci dobijeni putem intervjua analizirani kvalitativno. Na osnovu konačnih rezultata dobijenih u ovom istraživanju može da se zaključi da je jezička anksioznost prisutna među učenicima viših razreda osnovne škole i da je njen uticaj na učenje engleskog jezika u razrednoj situaciji značajan. Drugim rečima, analizom dobijenih rezultata uočeni su stvarni uzroci jezičke anksioznosti u razrednoj situaciji, što daje značajan potencijal ovom istraživanju. Sagledavajući problem jezičke anksioznost iz perspektive učenika jasnije su vidljivi faktori koji direktno utiču na stvaranje pozitivnih stavova prema stranom jeziku što, ukoliko se shvati ozbiljno, može da doprinese smanjenju nivoa jezičke anksioznosti u razrednoj situaciji, a samim tim i da motiviše učenike da engleski jezik što bolje savladaju.

Stavljajući akcenat na rasvetljavanje kompleksne pozicije i funkcije medija, kao i implikacija njihovih jezičkih praksi po njima svojstven socio-kulturni kontekst, putem ovog rada nastoji se ukazati na zavidan potencijal filozofije medija (pogotovo hermeneutičke kritike kao njenog bitnog aspekta) za razumevanje čovekove stvarnosti. Sprovođenje kritičkih promišljanja nekih od aktuelnih praksi zloupotrebe medija i njima svojstvenog jezika usmereno je ka konkretizaciji teorijskih promišljanja medija, ali i ka iznalaženju potencijalnih rešenja za redukovanje njihovih neadekvatnih upotreba. Polazeći od stava da unutar svakog društva postoje idejni sistemi motivisani interesima određenih grupacija koje, pod izgovorom da streme ka opštem društvenom dobru, svoje aktivnosti usmeravaju ka pribavljanju lične koristi, ono što se želi utvrditi jeste način na koji ove grupacije koriste medijski prostor ne samo radi plasiranja, već i radi nametanja sopstvenih idejnih i vrednosnih sistema. Putem ovog rada nastoji se ukazati i na to da limitiranim interesima opterećen medijski jezik ne predstavlja ništa drugo do instrument kojim se bitno redukuju potencijali kako samog jezika tako i čoveka kao društvenog subjekta s obzirom na to da upravo jezik predstavlja značajan aspekt njegovog bića.
Ono što se nastoji dokazati jeste da medijski jezik, koji stoji u službi moćnih interesnih grupacija, funkcioniše kao mehanizam instrumentalizacija društvenih subjekata, te da se kao takav negativno odražava po subjektivnost to jest osobenost pojedinaca i pojedinki. Takođe, u sklopu ovog rada zastupa se stav da je samo na osnovu toga što je za konkretne medije utvrđeno da stoje u službi određenih interesnih grupacija neprimereno izvoditi bilo kakve vrste zaključaka o medijima uopšte, ali i svu odgovornost za negativne posledice medijskih praksi pripisati isključivo grupacijama koje vrše uticaj na njih.

U ovom radu nam je cilj da pokažemo kako savremena filozofija jezika, u svojim pojavnim oblicima kroz različite segmente disciplina poput hermeneutike, fenomenologije, poststrukturalizma kao dekonstrukcije i postmoderne teorije, kao i tzv. analitičke filozofije, otvara prilike za kristalisanje jednog krajnje potentnog metoda naracije. Operativna logika navedene priče o narativnom metodu je takva da se područje njene primene istovremeno događa na nivou narativa koje smo prepoznali kao konstitutivne i odlučujuće za sâmo uočavanje narativnog metoda – upravo pobrojane discipline za koje smatramo da najlakše pokazuju čistu narativnost svakog jezičkog izraza – a konsekventno tome i na nivou samog metoda naracije. Drugim rečima, navedeni metod ne podrazumeva i ne zahteva meta-poziciju, već načelno dovodi u pitanje samu validnost takve tačke. On mora insistirati na paralelnoj samoprimeni, upravo jer cilja na dalekosežnost i široku obuhvatnost svog implementiranja.
Jedna od osnovnih teza ovog rada je da se strujanja savremene filozofije jezika mogu najodlučnije približiti jeziku i pokazati ga u njegovom autentičnom obliku, naime, kao čisto mnoštvo (kontingentnih) priča. Kao vid tog razotkrivanja prepoznat je narativni metod. U čitavom polju filozofije jezika, implicitno, eksplicitno, ili pak samo fragmentarno, uviđa se moguće ishodište narativnog metoda – tačnije, otvaraju se prilike za ocrtavanje njegovih kontura. Uočavanje prisustva narativnog metoda, a ujedno i polja delovanja, pruža šansu da on bude povratno primenjen upravo na filozofiju jezika, koju smo apostrofirali kao polazišnu tačku. Ispostaviće se da to polazište nije ekskluzivno i jedino moguće, ali će se prikazati unutrašnji razlozi za takav pristup. Oni leže prvenstveno u uverenju da je pomenuti put najkonkretniji za što ispravnije profilisanje narativnog metoda. Smatramo da je to najpre ostvarivo kroz ukrštanje priče narativnog metoda i nešto šireg određenja područja (filozofije) jezika, koje se fundamentalno razumeva nikako drugačije do kao mnoštvo priča. Putem njih smo u stanju najjednostavnije da prodremo i dopustimo jeziku da na površinu izvede svojevrsnu metodologiju. Ukratko, iz oblasti filozofije jezika i njenog bliskog susedstva je najlakše uočiti kako jezik dopušta da se metod naracije oblikuje. Ta kretanja idu u svim pravcima: dinamika lateralnog, kružnog, horizontalnog ili vertikalnog hoda, u kombinaciji sa raznolikim poimanjima temporalno-prostornih struktura, omogućiće plodotvorniji odnos prema datim pripovestima. Svaki korak unazad se istovremeno može tumačiti i kao prodor, kojim se, pak, ne zahteva nužno
novus, ali se dopušta da se on iskristališe ako je to potrebno. Mi to prodiranje svakako možemo razumevati iz vizure naizgled obeščašćenog i ukaljanog termina progresa, ali više bez bojazni da tim gestom ostajemo zarobljeni unutar nekih od tradicionalnih rasprava i njihovih aporetika. Pokazaće se da je moguće napraviti odlučan iskorak u odnosu na te probleme, pritom ih ne ignorišući, već misleći i na njihovom tragu.
Rad će imati svoj epicentar, koji se raspršuje na početak i kraj, razliva svoj diskurzivni delokrug iz jedne, možemo slobodno reći neuhvatljive centralne mrlje, na skicirane delove. Ona bi trebalo da bude dovoljno potentna da pruži potpunu čitljivost tim odeljcima. O tačnoj lokaciji te centralne mrlje ne bi trebalo donositi preuranjene odluke.

Glavni cilj ove doktorske teze jeste da sagleda i
opiše padeže kvalifikativnog značenja u
adverbijalnoj i adnominalnoj poziciji kao
koherentnu celinu. Njen glavni zadatak koji vodi
do postavljenog cilja jeste utvrđivanje
sintaksičko-semantičkih karakteristika padežnih i
predloško-padežnih konstrukcija, kao i sličnosti,
odnosno razlike među njima. Da bi se utvrdilo da
li se o kvalifikativnosti može govoriti kao o
samostalnoj semantičkoj kategoriji, sagledava se
pitanje prelaska, odnosno mešanja
kvalifikativnosti s ostalim semantičkim
kategorijama.

Predmet istraživanja ove disertacije je slovačkosrpskadvojezičnost u Vojvodini. Dvojezičnostje vrlo česta pojava u svetu te je i slovačkosrpskadvojezičnost u savremenoj multijezičkojvojvođanskoj sredini sasvim prirodna. Postoji više oblika dvojezičnosti, a prirodni dvojezični govornici su upravo pripadnici manjina (kao štoje slučaj Slovaka u Vojvodini). Da li ćedvojezični Slovak iz Vojvodine upotrebiti jedan(slovački) ili drugi (srpski) jezik zavisi odkomunikativne situacije kao i od sagovornika(da li je i on dvojezičan ili jednojezičan).Jezička kompetencija u oba jezika kod svihslovačko-srpskih govornika nije uvek ista i unjihovoj komunikaciji često dolazi do mešanjakodova. Ovo istraživanje u najkraćem obuhvatasledeća pitanja: 1) kakvi sve oblici slovačkosrpskedvojezičnosti u Vojvodini postoje,2) gde se sve paralelno koriste ova dva jezika,3) na kom nivou je jezička kompetencijaslovačko-srpskih dvojezičnih govornika i4) stav slovačko-srpskih dvojezičnih govornikao svojoj jezičkoj kompetenciji na jednom ilidrugom jeziku. Opšti cilj istraživanja bio jedetaljnije i sveobuhvatnije sagledavanjeslovačko-srpskog bilingvizmau Vojvodini
The topic of the research in this PhDthesis is Slovak-Serbian bilingualism inVojvodina. Bilingualism is a frequentoccurrence in the world so Slovak-Serbianbilingualism in the contemporary multilingualVojvodinian setting is quite natural. There areseveral forms of bilingualism, one of whichincludes natural bilingual speakers who are members of ethnic minorities (as is the case ofSlovaks in Vojvodina). Whether a bilingualSlovak from Vojvodina will use one language(Slovak) or the other language (Serbian)depends on the communicative situation and theinterlocutor (if he/she is bilingual ormonolingual). Linguistic competence in bothlanguages is not the same with all Slovak-Serbian speakers and in their communicationthere is a lot of code-switching.This research in brief included thefollowing questions: 1) what forms of Slovak-Serbian bilingualism in Vojvodina are there; 2)where are these two languages uses in parallel;3) at what level is the competence of Slovak-Serbian bilingual speakers; 4) what are theattitudes of Slovak-Serbian bilingual speakersregarding their linguistic competence in one orthe other language. The general aim of theresearch was to present a detailed andcomprehensive picture of Slovak-Serbianbilingualism in Vojvodina.

U ovoj studiji, sprovedeno je deset eksperimenata kako bi se ispitale karakteristike i mehanizam uticaja jezika u procesu diskriminacije boja. Karakteristike uticaja jezika su ispitivane u prvom delu studije kroz testiranje efekta kategoriĉke percepcije boja (KPB efekta) na granicama kategorija boja u srpskom jeziku: (1) plavo i teget i (2) crveno i bordo, kod govornika ĉiji je maternji jezik srpski i dvojeziĉnih govornika maĊarskog i srpskog jezika. Pre sprovoĊenja eksperimenata, primenom zadatka izlistavanja boja je, po prvi put, ispitivana kognitivna zasićenost naziva za boje u srpskom jeziku. Rezultati ovog zadatka su pokazali da su nazivi plavo i crveno visoko kognitivno zasićeni za govornike srpskog jezika, te se mogu klasifikovati kao osnovni nazivi, dok se teget i bordo mogu klasifikovati kao zasićeni ne-osnovni nazivi koji su na putu da steknu status osnovnih. Rezultati sprovedenih eksperimenata su pokazali da se, kod govornika ĉiji je maternji jezik srpski, KPB efekat moţe zabeleţiti i u zadatku diskriminacije plavih nijansi (eksperiment 1) i u zadatku diskriminacije crvenih nijansi (eksperiment 2). Nasuprot tome, kod dvojeziĉnih govornika, KPB efekat je zabeleţen samo u diskriminaciji crvenog dela prostora boja (eksperiment 4) koji je na sliĉan naĉin opisan u oba jezika ovih govornika. Dobijeni rezultati govore u prilog prethodnim nalazima da KPB efekat zavisi od naĉina na koji pojedinaĉni jezici opisuju prostor boja i dopunjuju ih prvom demonstracijom KPB efekta u zadatku diskriminacije crvenog dela prostora boja. Takođe, dobijeni rezultati pokazuju da je kognicija boja dvojeziĉnih govornika pod uticajem jezika koji uĉestalije koriste, ĉime se dopunjuju prethodni nalazi o kompleksnosti dvojeziĉne kognicije boja. Mehanizam uticaja jezika u procesu diskriminacije boja je ispitivan u drugom delu studije kroz testiranje uloge verbalnog i vizuelnog kodiranja u KPB efektu. Dve vrste kodiranja su ispitivane u zadacima diskriminacije plavih i zelenih nijansi u kojima je primenjena verbalna ili vizuelna interferencija, koja je osmišljena za potrebe ove studije. Dobijeni rezultati su potvrdili implikacije jedne struje prethodnih studija i pokazali da tip kodiranja zavisi od memorijskog opterećenja zadatka diskriminacije – u zadacima bez memorijskog opetrećenja, KPB efekat se dominantno zasnivao na vizuelnom kodiranju (eksperimenti 5-8), dok se u zadacima sa memorijskim opterećenjem, dominatno zasnivao na verbalnom kodiranju (eksperiment 9). Dobijeni rezultati su, takođe, pokazali da odnos dve vrste kodiranja zavisi od vrste interferencije primenjene u zadatku diskriminacije boja – primena verbalne interferencije je usmeravala paţnju ispitanika na verbalni aspekt zadatka, ĉak i kad je vizuelno kodiranje bilo dominantno (eksperimenti 5-7). MeĊutim, kada je u zadatku diskriminacije primenjena vizuelna interferencija (eksperimenti 8 i 10) to nije bio sluĉaj – tada su ispitanici obraćali dodatnu paţnju na vizuelne aspekte zadatka. Ovakvi rezultati ukazuju na kompleksnu interakciju jezika i drugih kognitivnih procesa i proširuju prethodne nalaze o sloţenom mehanizmu uticaja jezika u procesu diskriminacije boja. Demonstracijom KPB efekta u još jednom savremenom jeziku, u ovoj studiji je potvrđeno shvatanje o tome da naĉin na koji jezici opisuju prostor boja ima kompleksan uticaj na izvedbu govornika u kognitivnim zadacima sa obojenim stimulusima. Ispitivanje specifiĉne jeziĉke kategorizacije prostora boja u srpskom jeziku nam je omogućilo da pokaţemo da KPB efekat nije vezan samo za nazive za boje koji se u jeziku smatraju osnovnim i na osnovu toga iznesemo predlog o razmatranju KPB efekta u kontekstu šire grupe naziva za boje u jezicima. Na taj naĉin, ispitivanje KPB efekta bi se moglo proširiti na veću grupu jezika i na razliĉite delove prostora boja, što bi znaĉajno doprinelo razumevanju njegove prirode. Na kraju, ĉinjenica da je u ovoj studiji, po prvi put, ispitivana kognicija boja govornika srpskog jezika, omogućila nam je da pruţimo preliminarne rezultate o reĉniku boja srpskog jezika iz ugla kognitivne psihologije.

У овој дисертацији се бавимо семантичком категоријомкаузалности у француском и српском језикупревасходно са становишта синтаксе и семантике,односно утврђивањем инвентара и описом различитихсинтаксичких поступака и лексичких средстава којимасе ова категорија формализује у два посматрана језика.Циљ ове контрастивне студије је да се установе начиниза изражавање каузалности, те да се систематизујуструктурне подударности, односно неподударности уфранцуском и у српском језику, да се утврди степенсемантичке еквиваленције између њих, као и да сеукаже на најбоље могуће начине транспозицијесемантичког односа експлицитне или имплицитнекаузалности из једног посматраног језика у други. Натеоријском плану, резултати истраживања требало бида употпуне постојећа лингвистичка сазнања везана закаузалне односе уопште, а посебно у француском исрпском језику, док би се практичне импликациједобијених резултата огледале како у областипримењене лингвистике и у настави француског каостраног језика, тако и у непосредној преводилачкојпракси.
U ovoj disertaciji se bavimo semantičkom kategorijomkauzalnosti u francuskom i srpskom jezikuprevashodno sa stanovišta sintakse i semantike,odnosno utvrđivanjem inventara i opisom različitihsintaksičkih postupaka i leksičkih sredstava kojimase ova kategorija formalizuje u dva posmatrana jezika.Cilj ove kontrastivne studije je da se ustanove načiniza izražavanje kauzalnosti, te da se sistematizujustrukturne podudarnosti, odnosno nepodudarnosti ufrancuskom i u srpskom jeziku, da se utvrdi stepensemantičke ekvivalencije između njih, kao i da seukaže na najbolje moguće načine transpozicijesemantičkog odnosa eksplicitne ili implicitnekauzalnosti iz jednog posmatranog jezika u drugi. Nateorijskom planu, rezultati istraživanja trebalo bida upotpune postojeća lingvistička saznanja vezana zakauzalne odnose uopšte, a posebno u francuskom isrpskom jeziku, dok bi se praktične implikacijedobijenih rezultata ogledale kako u oblastiprimenjene lingvistike i u nastavi francuskog kaostranog jezika, tako i u neposrednoj prevodilačkojpraksi.
This thesis examines the semantic category of causality inFrench and Serbian, primarily from the point of view ofsyntax and semantics, i.e. it provides an inventory and adescription of different syntactic and lexical means bywhich this category is formalized in the two observedlanguages. The purpose of this contrastive study is toestablish the ways of expressing causality, to systematizestructural congruence, or rather incongruence in French andSerbian, to determine the degree of semantic equivalencebetween them, as well as to point to the best possible meansof transposition of the semantic relation of explicit orimplicit causality from one observed language into theother. At a theoretical level, the results of the researchshould contribute to the existing linguistic knowledge ofcausal relations in general, and particularly in French andSerbian. The results obtained should have considerablepractical implications not only for applied linguistics, butalso for teaching French as a foreign language, and fortranslation.

Kreiran je model učenja programskog jezika PASCAL na daljinu, sasmernicama za kvalitetniju realizaciju nastavnog procesa u primeniračunara. Primenjen je model Web baziranog sistema učenja na daljinuDLearn, sa 9 modula (upravljenje korisnicima i dozvolama,administrativni modul, modul za upravljanje korisničkim podacima, modulza održavanje nastavnih materijala (CM – Curriculum Module), modul zaproveru znanja, modul za prijavu ispita, modul za slanje e – mail poruka,modul za generisanje različitih izveštaja, modul za publikovanje poSCORM standardu). Omogućena primena savremene tehnologije, čime se prati sadašnji naučno – tehnološko – informatički razvoj, opismenjavanje učenika za primenu savremene tehnologije, nastavnicima olakšan i pojednostavljen načinpromene teorije i zadataka, i na taj način omogućeno jednostavnije i boljepraćenje ubrzanog društvenog razvoja, proučavanje gradiva kada učenicimaodgovara, nema propuštene nastave, prelazak na novu temu tek nakonsavladavanja prethodne, način i stil rada primereni su svakom učeniku,svako radi prema svojim sposobnostima i sklonostima, čime se povećavastepen usvojenosti predviđenog nastavnog sadržaja.
Created a model of learning programming language PASCAL in the distance, with guidelines for better implementation of the teaching process in the implementation of the computer. Applied the model of Web-based distance learning system DLearn, with 9 modules (control users and permissions, administrative module, the module for managing user data, module for the maintenance of teaching material (CM – Curriculum Module), module test, examine the application module, the module for sending e - mail messages, the module to generate various reports, the module for publication by SCORM standard). Enabled the application of modern technology, which monitors the current science - technology - informatics development, literacy students for the application of modern technology, teachers relieved and simplified theory of how the changes and tasks, and thus allow easier and better tracking of accelerated social development, studies of the match when the students, no missed school, switch to the new theme only after overcoming the previous, manner and style of work are appropriate each student, each working according to their abilities and preferences, increasing the level of acquisition of the scheduled content.

Предмет рада је анализа семантичке категорије теличности као дистинктивног обележја аспектуалног значења у француском и српском језику. Теличност представља једно од семантичких, односно инхерентних аспектуалних особина глаголских лексема или синтагми и означава постојање крајње тачке у одвијању глаголске радње. У теорији концептуалне семантике (Jackendoff 1996) теличност се дефинише као ограничење Путање, једне од основних концептуалних категорија, која заједно са категоријама Догађај и Време чини структуру глаголске ситуације.Циљ рада је анализа начина на које теличност учествује у стварању аспектуалног значења у француском и српском језику. У анализи су посматране семантичке класе глагола кретања, као и класе глагола извођења, стварања и трошења код којих важну улогу у изражавању теличности има директни објекат. Примењена метода контрастивне анализе открива да између француског и српског језика у начинима изражавања теличности највећа сличност постоји код глагола кретања: у француском ограниченост осе путање обележавају предлози à и jusque (+à/en), док предлог vers указује на неограниченост путање; у српском, ограниченост путање и достизање циља у току кретања изражавају предлошко-падежне конструкције са акузативом, док предлошко-падежне конструкције са дативом означавају да циљ у току кретања није достигнут и да је путања неограничена. У оба језика уочава се семантичка усклађеност између типа глаголске ситуације и предлога у француском, односно предлошко-падежних конструкција и глаголског вида у српском језику: уз ателичне глаголске ситуације у француском, односно неограниченотрајне глаголе у српском јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежном конструкцијом који такође означавају неограничену осу путање у процесу кретања (marcher/nager/courir vers – ходати/пливати/трчати према ка); уз глаголе који означавају тренутне радње, у француском теличне глаголске ситуације, а у српском глаголе свршеног вида, јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежне конструкције које указују да је оса путање у току кретања ограничена (arriver/venir/entrer à – стићи/доћи/ући у). Код семантичких класа глагола извођења, стварања и трошења у француском и српском језику, међутим, уочава се извесна разлика у погледу изражавања теличности. У француском језику концептуализација објекта као ограниченог или неограниченог учествује у изражавању теличности, те се глаголске ситуације у којима је објекат изражен као неограничен интерпретирају као ателичне (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), док се глаголске ситуације које подразумевају постојање објекта актуализованог као ограниченог, целовитог појма, посматрају као теличне (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). И у српском језику уочава се улога директног објекта у односу на теличност, али је она у вези са градилачким процесима. Код семантичких класа српских глагола извођења, стварања и трошења телични карактер глаголске ситуације обележава се непостојањем трећег члана видске опозиције у оним случајевима када перфективни облик глагола означава да је радња у потпуности протекла кроз објекат, односно када објекат настане или нестане у целости током глаголске радње (читати – прочитати – *прочитавати / писати – написати – *написавати / трошити – потрошити – *потрошивати). Уколико је објекат модификован или трансформисан, могуће је продужити радњу и тада постоји трећи члан видске опозиције (писати – уписати – уписивати). У оба језика, дакле, на концептуалном нивоу уочавају се истоветне појмовне категорије које се на структурно-језичком плану формализују на различите начине.
Predmet rada je analiza semantičke kategorije teličnosti kao distinktivnog obeležja aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. Teličnost predstavlja jedno od semantičkih, odnosno inherentnih aspektualnih osobina glagolskih leksema ili sintagmi i označava postojanje krajnje tačke u odvijanju glagolske radnje. U teoriji konceptualne semantike (Jackendoff 1996) teličnost se definiše kao ograničenje Putanje, jedne od osnovnih konceptualnih kategorija, koja zajedno sa kategorijama Događaj i Vreme čini strukturu glagolske situacije.Cilj rada je analiza načina na koje teličnost učestvuje u stvaranju aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. U analizi su posmatrane semantičke klase glagola kretanja, kao i klase glagola izvođenja, stvaranja i trošenja kod kojih važnu ulogu u izražavanju teličnosti ima direktni objekat. Primenjena metoda kontrastivne analize otkriva da između francuskog i srpskog jezika u načinima izražavanja teličnosti najveća sličnost postoji kod glagola kretanja: u francuskom ograničenost ose putanje obeležavaju predlozi à i jusque (+à/en), dok predlog vers ukazuje na neograničenost putanje; u srpskom, ograničenost putanje i dostizanje cilja u toku kretanja izražavaju predloško-padežne konstrukcije sa akuzativom, dok predloško-padežne konstrukcije sa dativom označavaju da cilj u toku kretanja nije dostignut i da je putanja neograničena. U oba jezika uočava se semantička usklađenost između tipa glagolske situacije i predloga u francuskom, odnosno predloško-padežnih konstrukcija i glagolskog vida u srpskom jeziku: uz atelične glagolske situacije u francuskom, odnosno neograničenotrajne glagole u srpskom javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežnom konstrukcijom koji takođe označavaju neograničenu osu putanje u procesu kretanja (marcher/nager/courir vers – hodati/plivati/trčati prema ka); uz glagole koji označavaju trenutne radnje, u francuskom telične glagolske situacije, a u srpskom glagole svršenog vida, javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežne konstrukcije koje ukazuju da je osa putanje u toku kretanja ograničena (arriver/venir/entrer à – stići/doći/ući u). Kod semantičkih klasa glagola izvođenja, stvaranja i trošenja u francuskom i srpskom jeziku, međutim, uočava se izvesna razlika u pogledu izražavanja teličnosti. U francuskom jeziku konceptualizacija objekta kao ograničenog ili neograničenog učestvuje u izražavanju teličnosti, te se glagolske situacije u kojima je objekat izražen kao neograničen interpretiraju kao atelične (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), dok se glagolske situacije koje podrazumevaju postojanje objekta aktualizovanog kao ograničenog, celovitog pojma, posmatraju kao telične (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). I u srpskom jeziku uočava se uloga direktnog objekta u odnosu na teličnost, ali je ona u vezi sa gradilačkim procesima. Kod semantičkih klasa srpskih glagola izvođenja, stvaranja i trošenja telični karakter glagolske situacije obeležava se nepostojanjem trećeg člana vidske opozicije u onim slučajevima kada perfektivni oblik glagola označava da je radnja u potpunosti protekla kroz objekat, odnosno kada objekat nastane ili nestane u celosti tokom glagolske radnje (čitati – pročitati – *pročitavati / pisati – napisati – *napisavati / trošiti – potrošiti – *potrošivati). Ukoliko je objekat modifikovan ili transformisan, moguće je produžiti radnju i tada postoji treći član vidske opozicije (pisati – upisati – upisivati). U oba jezika, dakle, na konceptualnom nivou uočavaju se istovetne pojmovne kategorije koje se na strukturno-jezičkom planu formalizuju na različite načine.
This thesis analyzes the semantic category of telicity as a distinctive feature of aspectual meaning in French and Serbian. Telicity is one of the semantic, or inherent aspectual features of the verb or phrase and indicates the existence of endpoints of a verbal action. In The theory of conceptual semantics (Jackendoff 1996) telicity is defined as boundedness of the Path, one of the basic conceptual categories, which together with the categories of Event and Time, constitute the structure of verb situations.The aim of the thesis is to analyze the ways in which telicity affects the creation of aspectual meaning in French and Serbian. The analysis was applied to the semantic class of verbs of motion, as well as the class of verbs of performance, creation and consumption for which the direct object plays an important role in expressing telicity. The applied method of contrastive analysis reveals that the greatest similarity between French and Serbian exists in the ways of expressing telicity with verbs of motion. In French, boundedness of the path is indicated by the prepositions à and jusque (+ à / en), while the preposition vers indicates boundlessness. In Serbian, boundedness of the path and reaching the goal during movement is expressed by preposition-case constructions with the accusative, while preposition-case constructions with the dative indicate that the goal is not reached during movement, and that the trajectory is unlimited. In both languages semantic consistency between the type of verb situation and preposition in French, or the preposition-case construction and verb aspect in Serbian can be observed. Syntagmatically foreseen prepositions occur with atelic verb situations in French, or durative verbs in Serbian and preposition-case constructions which also indicate the boundlessness of the path in the process of movement (marcher/nager/courir vers – hоdati/plivati/trčati prema ka); verbs that denote punctual actions in French, i.e. telic verb situations, and in Serbian, verbs in the perfect aspect occur with the syntagmatically foreseen preposition, or preposition-case constructions which indicate that the trajectory during movement is limited (arriver/venir/entrer à – stići/dоći/ući u). In the semantic class of verbs of performance, creation and consumption in French and Serbian, however, we can see certain differences in terms of expressing telicity. In French, conceptualization of the object as limited or unlimited participates in expressing telicity, verb situations in which the object is expressed as an unlimited are interpreted as atelic (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges) while verb situations which imply the existence of the object as a limited, unique concept, are regarded as telic (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). In Serbian, the role of the direct object in relation to telicity can also be observed, but it is related to derivational processes. With the semantic classes of Serbian verbs of performance, creation and consumption the telic character of the verb situation is marked by the absence of the third member of the aspectual opposition in those cases where the perfective form of the verb indicates that the action completely passed through the object, or when the object is completely created or consumed during the verbal action (čitati – prоčitati – *prоčitavati / pisati – napisati – *napisavati / trоšiti – pоtrоšiti – *pоtrоšivati). If the object has been modified or transformed, the verb action can be prolonged and the aspectual opposition admits the third form (pisati – upisati – upisivati). In both languages the conceptual level, therefore, reveals identical conceptual categories that in the structural-linguistic plan are formalized in different ways.

Предмет нашег истраживања су француски,италијански и српски фраземи који садржекулинарску терминологију (лексеме којеозначавају различите намирнице (нпр.јабука, јаје), поједине врсте једноставнијихјела (нпр. кајгана, каша), месне прерађевине(нпр. кобасица, салама) итд.). Циљистраживања је да компаративно-контрастивном анализом установимолексичка и семантичка (не)подударањаодабраних фразема француског,италијанског и српског језика. Поред тога,циљ је да фраземе тематски групишемопрема концептима које изражавају и даутврдимо на који начин је кулинарскатерминологија учествовала у изградњифразеолошког значења.Први део рада представља теоријски оквиристраживања, док други део рада садржианализу корпуса и обухвата две целине –анализу мотивације фразема и концептуалнуанализу фразема. У делу рада у којеманализирамо мотивацију фразема грађу ћеморазврстати по компонентама које су носиоцизначења, док ћемо у оквиру концептуалнеанализе фраземе тематски груписати ипридружити им одговарајуће дескрипторекоји их прецизније описују и представљајуодносе сличности међу њима.
Predmet našeg istraživanja su francuski,italijanski i srpski frazemi koji sadržekulinarsku terminologiju (lekseme kojeoznačavaju različite namirnice (npr.jabuka, jaje), pojedine vrste jednostavnijihjela (npr. kajgana, kaša), mesne prerađevine(npr. kobasica, salama) itd.). Ciljistraživanja je da komparativno-kontrastivnom analizom ustanovimoleksička i semantička (ne)podudaranjaodabranih frazema francuskog,italijanskog i srpskog jezika. Pored toga,cilj je da frazeme tematski grupišemoprema konceptima koje izražavaju i dautvrdimo na koji način je kulinarskaterminologija učestvovala u izgradnjifrazeološkog značenja.Prvi deo rada predstavlja teorijski okviristraživanja, dok drugi deo rada sadržianalizu korpusa i obuhvata dve celine –analizu motivacije frazema i konceptualnuanalizu frazema. U delu rada u kojemanaliziramo motivaciju frazema građu ćemorazvrstati po komponentama koje su nosiociznačenja, dok ćemo u okviru konceptualneanalize frazeme tematski grupisati ipridružiti im odgovarajuće deskriptorekoji ih preciznije opisuju i predstavljajuodnose sličnosti među njima.
The subject of this research are French, Italianand Serbian idioms comprising the culinaryterminology (lexemes that denote groceries (e.g.apple, egg), certain types of simple meals (e.g.omelette, porridge), meat products (e.g.sausage, salami), etc.). The aim of this study isto determine the lexical and semanticsimilarities and differences of the chosen idiomsby using comparative-contrastive analysis.Furthermore, our objective is to classify theidioms into groups based on the concepts whichthey express and to determine the way in whichthe culinary terminology motivates thephraseological meaning.The first part of this work presents thetheoretical frame of the research, while thesecond part contains the analysis of the corpusand consists of two parts – analysis of themotivation of the idioms and conceptualanalysis of the idioms. In the part where weanalyse the motivation of the idioms, the corpusis classified according to components which arethe carriers of meaning, while in the conceptualanalysis we will classify the idioms intothematic groups and we will associate theidioms with appropriate descriptors whichdescribe them more precisely and represent therelations of similarity between them.

Doktorska disertacija „Nov model stručnog usavršavanja profesora poslovnog engleskog jezika u Srbiji: teorijski, metodološki i praktični aspekti” bavi se stručnim usavršavanjem profesora poslovnog engleskog jezika u Srbiji. Cilj je upoznavanje profesora, ali i ostalih učesnika u obrazovanju sa savremenim teorijskim istraživanjima i kretanjima u nastavnoj praksi iz oblasti poslovnog engleskog jezika i stručnom usavršavanju profesora, te uzimajući u obzir aktuelno stanje u Srbiji u tom pogledu, autorka takođe nastoji da ponudi nov model stručnog usavršavanja profesora poslovnog engleskog jezika, koji će se zasnivati na savremenim shvatanjima procesa usavršavanja, ali će odgovarati i potrebama i radnim prilikama profesora.Nakon uvodnog poglavlja, koje sadrži opis ciljeva, metoda i tehnika istraživanja, pregled relevantne literature i prikaz organizacije izlaganja, naredna četiri poglavlja predstavljaju teorijski okvir disertacije. U drugom poglavlju opisani su pojmovi u vezi sa jezikom struke i poslovnim engleskim jezikom, dat je uvid u razvoj ovih oblasti i njihove karakteristike, te su povučene sličnosti i razlike između poslovnog i opšteg engleskog jezika.U trećem poglavlju predstavljen je profil profesora u kontekstu nastave poslovnog engleskog jezika. Na osnovu postojeće literature detaljno su opisane uloge i kompetencije profesora u pogledu poznavanja stručne discipline, analize potreba, kreiranja kursa, odabira i produkcije materijala i evaluacije.Četvrto poglavlje bavi se profilom profesora poslovnog engleskog jezika u okviru savremenog poimanja nastave uopšte. Tu je opisan razvoj pojma nastavničkog znanja i prikazan je model nastavničkih kompetencija koji je nastao u okviru obrazovnog sistema u Srbiji. Takođe, dat je osvrt na karakteristike ličnosti uspešnog i kompetentnog profesora.Predmet petog poglavlja jesu pojam i karakteristike stručnog usavršavanja profesora, sa posebnim naglaskom na usavršavanje profesora poslovnog engleskog jezika. U ovom poglavlju takođe je predstavljeno aktuelno stanje u Srbiji u pogledu učenja poslovnog engleskog jezika i stručnog usavršavanja.Šesto poglavlje sadrži opis organizacije i rezultate empirijskog istraživanja sprovedenog tokom 2014. i 2015. godine sa profesorima poslovnog engleskog jezika i polaznicima kurseva poslovnog engleskog jezika u Srbiji. Putem anketnih upitnika i intervjua, profesori su pružili uvid u svoja shvatanja, stavove, potrebe i očekivanja u vezi sa stručnim usavršavanjem, a polaznici u vezi sa potrebama i očekivanjima u kontekstu nastave, uloga i kompetencija profesora. Dobijeni rezultati su detaljno analizirani i protumačeni u svetlu savremene teorije i prakse.U sedmom poglavlju predstavljeni su opšti zaključci proistekli iz istraživanja i dat je predlog modela stručnog usavršavanja profesora poslovnog engleskog jezika u Srbiji.
The doctoral thesis “A New Model of Professional Development of Business English Teachers in Serbia: Theoretical, Methodological and Practical Aspects” deals with the professional development of Business English Teachers in Serbia. It aims at introducing teachers and other interested parties from the field of education with current research and trends in teaching practice regarding Business English and professional development of teachers. Taking into account the current state of these two fields in Serbia, the author also proposes a new model of professional development of Business English teachers, which draws on contemporary views of the process of professional development and also meets the needs and fits the working environment of the teachers.Following the introductory chapter, which offers the description of the aims, methods and techniques employed in this research, the overview of relevant literature as well as the thesis structure, the next four chapters represent a theoretical framework within which the research has been undertaken. The second chapter introduces the main concepts related to the language for specific purposes and Business English, shows the development of these two fields, draws similarities and explores differences between Business English and General English.The third chapter provides a description of the teacher profile within the Business English context. Based on findings in the literature, the author describes Business English teacher roles and competences in terms of knowledge of the specialist subject, needs analysis, course design, material selection and production, and evaluation.The fourth chapter addresses the teacher profile within the contemporary understanding of the teaching practice in general. It shows the development of the concept of teaching knowledge and presents a framework of teacher competences that has been created within the educational system in Serbia. At the end of the chapter, the author briefly touches upon the subject of personality features of successful and competent teachers.The fifth chapter outlines the main concepts and features of the field of teachers’ professional development and particularly focuses on the professional development of Business English teachers. It then proceeds with a description of the current situation in Serbia regarding learning and teaching Business English, as well as that of professional development of Business English teachers.The sixth chapter offers a thorough description of the organization and results of the empirical research conducted with Business English teachers and students in Serbia during 2014 and 2015. By employing a survey and an interview as research instruments, the teachers gave an insight into their attitudes, views, needs and expectations regarding professional development, and the students revealed their needs and expectations regarding Business English classes, teacher roles and competences. The findings have been analysed in detail and interpreted within the framework of contemporary teaching theory and practice.The seventh chapter presents the general conclusions that have been drawn from the empirical research and contains the author’s proposal of the model of professional development of Business English teachers in Serbia.

Предмет рада је анализа семантичке категорије теличности као дистинктивног обележја аспектуалног значења у француском и српском језику. Теличност представља једно од семантичких, односно инхерентних аспектуалних особина глаголских лексема или синтагми и означава постојање крајње тачке у одвијању глаголске радње. У теорији концептуалне семантике (Jackendoff 1996) теличност се дефинише као ограничење Путање, једне од основних концептуалних категорија, која заједно са категоријама Догађај и Време чини структуру глаголске ситуације.Циљ рада је анализа начина на које теличност учествује у стварању аспектуалног значења у француском и српском језику. У анализи су посматране семантичке класе глагола кретања, као и класе глагола извођења, стварања и трошења код којих важну улогу у изражавању теличности има директни објекат. Примењена метода контрастивне анализе открива да између француског и српског језика у начинима изражавања теличности највећа сличност постоји код глагола кретања: у француском ограниченост осе путање обележавају предлози à и jusque (+à/en), док предлог vers указује на неограниченост путање; у српском, ограниченост путање и достизање циља у току кретања изражавају предлошко-падежне конструкције са акузативом, док предлошко-падежне конструкције са дативом означавају да циљ у току кретања није достигнут и да је путања неограничена. У оба језика уочава се семантичка усклађеност између типа глаголске ситуације и предлога у француском, односно предлошко-падежних конструкција и глаголског вида у српском језику: уз ателичне глаголске ситуације у француском, односно неограниченотрајне глаголе у српском јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежном конструкцијом који такође означавају неограничену осу путање у процесу кретања (marcher/nager/courir vers – ходати/пливати/трчати према ка); уз глаголе који означавају тренутне радње, у француском теличне глаголске ситуације, а у српском глаголе свршеног вида, јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежне конструкције које указују да је оса путање у току кретања ограничена (arriver/venir/entrer à – стићи/доћи/ући у). Код семантичких класа глагола извођења, стварања и трошења у француском и српском језику, међутим, уочава се извесна разлика у погледу изражавања теличности. У француском језику концептуализација објекта као ограниченог или неограниченог учествује у изражавању теличности, те се глаголске ситуације у којима је објекат изражен као неограничен интерпретирају као ателичне (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), док се глаголске ситуације које подразумевају постојање објекта актуализованог као ограниченог, целовитог појма, посматрају као теличне (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). И у српском језику уочава се улога директног објекта у односу на теличност, али је она у вези са градилачким процесима. Код семантичких класа српских глагола извођења, стварања и трошења телични карактер глаголске ситуације обележава се непостојањем трећег члана видске опозиције у оним случајевима када перфективни облик глагола означава да је радња у потпуности протекла кроз објекат, односно када објекат настане или нестане у целости током глаголске радње (читати – прочитати – *прочитавати / писати – написати – *написавати / трошити – потрошити – *потрошивати). Уколико је објекат модификован или трансформисан, могуће је продужити радњу и тада постоји трећи члан видске опозиције (писати – уписати – уписивати). У оба језика, дакле, на концептуалном нивоу уочавају се истоветне појмовне категорије које се на структурно-језичком плану формализују на различите начине.
Predmet rada je analiza semantičke kategorije teličnosti kao distinktivnog obeležja aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. Teličnost predstavlja jedno od semantičkih, odnosno inherentnih aspektualnih osobina glagolskih leksema ili sintagmi i označava postojanje krajnje tačke u odvijanju glagolske radnje. U teoriji konceptualne semantike (Jackendoff 1996) teličnost se definiše kao ograničenje Putanje, jedne od osnovnih konceptualnih kategorija, koja zajedno sa kategorijama Događaj i Vreme čini strukturu glagolske situacije.Cilj rada je analiza načina na koje teličnost učestvuje u stvaranju aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. U analizi su posmatrane semantičke klase glagola kretanja, kao i klase glagola izvođenja, stvaranja i trošenja kod kojih važnu ulogu u izražavanju teličnosti ima direktni objekat. Primenjena metoda kontrastivne analize otkriva da između francuskog i srpskog jezika u načinima izražavanja teličnosti najveća sličnost postoji kod glagola kretanja: u francuskom ograničenost ose putanje obeležavaju predlozi à i jusque (+à/en), dok predlog vers ukazuje na neograničenost putanje; u srpskom, ograničenost putanje i dostizanje cilja u toku kretanja izražavaju predloško-padežne konstrukcije sa akuzativom, dok predloško-padežne konstrukcije sa dativom označavaju da cilj u toku kretanja nije dostignut i da je putanja neograničena. U oba jezika uočava se semantička usklađenost između tipa glagolske situacije i predloga u francuskom, odnosno predloško-padežnih konstrukcija i glagolskog vida u srpskom jeziku: uz atelične glagolske situacije u francuskom, odnosno neograničenotrajne glagole u srpskom javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežnom konstrukcijom koji takođe označavaju neograničenu osu putanje u procesu kretanja (marcher/nager/courir vers – hodati/plivati/trčati prema ka); uz glagole koji označavaju trenutne radnje, u francuskom telične glagolske situacije, a u srpskom glagole svršenog vida, javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežne konstrukcije koje ukazuju da je osa putanje u toku kretanja ograničena (arriver/venir/entrer à – stići/doći/ući u). Kod semantičkih klasa glagola izvođenja, stvaranja i trošenja u francuskom i srpskom jeziku, međutim, uočava se izvesna razlika u pogledu izražavanja teličnosti. U francuskom jeziku konceptualizacija objekta kao ograničenog ili neograničenog učestvuje u izražavanju teličnosti, te se glagolske situacije u kojima je objekat izražen kao neograničen interpretiraju kao atelične (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), dok se glagolske situacije koje podrazumevaju postojanje objekta aktualizovanog kao ograničenog, celovitog pojma, posmatraju kao telične (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). I u srpskom jeziku uočava se uloga direktnog objekta u odnosu na teličnost, ali je ona u vezi sa gradilačkim procesima. Kod semantičkih klasa srpskih glagola izvođenja, stvaranja i trošenja telični karakter glagolske situacije obeležava se nepostojanjem trećeg člana vidske opozicije u onim slučajevima kada perfektivni oblik glagola označava da je radnja u potpunosti protekla kroz objekat, odnosno kada objekat nastane ili nestane u celosti tokom glagolske radnje (čitati – pročitati – *pročitavati / pisati – napisati – *napisavati / trošiti – potrošiti – *potrošivati). Ukoliko je objekat modifikovan ili transformisan, moguće je produžiti radnju i tada postoji treći član vidske opozicije (pisati – upisati – upisivati). U oba jezika, dakle, na konceptualnom nivou uočavaju se istovetne pojmovne kategorije koje se na strukturno-jezičkom planu formalizuju na različite načine.
The subject of this dissertation is the presence,position and role of literary texts in thetextbooks of French as a foreign language.Though in the last few years a lot has beenwritten about the importance of using literarytexts in foreign language teaching and itsadvantages in comparison to other types ofteaching material, French glotodidacticianspoint to the fact that literary texts are used incontemporary communication-orientedtextbooks as any other texts, with the primarypurpose of developing language skills. In orderto prove this hypothesis, the textbooks ofnational and French authors in use inelementary and high schools in Serbia areanalysed. As reading, that is, understanding atext is a prerequisite to any further work on thetext, special attention is given to readingstrategies and models which facilitate students’access to literary texts used in textbooks. Thecomparative approach allows us to gain insightinto similarities and differences in choosingFrench authors and their work represented intextbooks, the position of literary texts inteaching unit, the ways they are presented andthe accompanying activities. These criteria areused in the analysis of all textbooks: the ones byour and French authors both for elementaryschools, and for high schools.

Studija REKCIJA GLAGOLA U GRČKOM I SRPSKOM JEZIKU sa gramatičkim rečnikom nastala je iz potrebe da se uporedi rekcija glagola u ovim jezicima i zatim predstavi u prvom takvom rekcijskom rečniku. Smatramo da je veoma bitna izrada rečnika glagolske rekcije za jezike koji su flektivni, tj. imaju razvijenu deklinaciju i složene paradigmatske odnose, jer će on biti od velike pomoći strancima pri usvajanju jezika. Upravo ta leksikografska i gramatička obrada rekcijskih odnosa u glagolskim frazama omogućiće strancu da bolje savlada važeća sintaksička i leksičkosemantička pravila jezika koji uči. Isto tako i izvorni govornik mora biti potpuno upoznat sa morfosintaksičkim pravilima udruživanja reči u svom jeziku, tačnije sa aktuelnom rekcijom maternjeg jezika. Budući da je rekcija grčkih i srpskih glagola nedovoljno istražena oblast i da nedostaju kontrastivne studije ova dva jezika, neophodni su istraživački poduhvati sa takvom tematskom i metodičkom orijentacijom. Dodajmo tome da mnogi rezultati dosadašnjih istraživanja nisu mogli biti šire prihvaćeni, jer nisu objavljivani u zasebnim knjigama ili specifičnim priručnicima, već u periodičnim publikacijama. Stoga ovakva analiza sa konfrotacionog aspekta, predstavlja doprinos proučavanju rekcije u oba jeziku, tačnije detaljnom sagledavanju rekcijskih sposobnosti glagolskih reči savremenog grčkog i srpskog jezika. Tu su izložena morfosintaksička pravila koja se tiču udruživanja glagola ne samo sa imenskim padežnim dopunama već i sa drugim tipovima dopuna. Analiza i razvrstavanje rekcijskih modela urađeni su na osnovu korpusa sačinjeno od primera sa više od 650 grčkih glagola, za koje su dati odgovarajući ekvivalenti u srpskom jeziku.
Rad se sastoji iz pet većih autonomnih celina. U prvom poglavlju (Uvodna razmatranja) određuje se osnovni okvir ovog istraživanja sa predmetom, ciljevima, tumačenjem teorijsko-metodološkog pristupa i opisom korpusa (rekcijskih rečnika i priručnika savremenog grčkog i srpskog jezika).
U drugom poglavlju (Pregled literature) dat je osvrt na relevantnu stranu literaturu vezanu za glagolski rod i dijatezu, valentnost predikata konfrontiranih jezika, rekciju glagola, kao i za druga gramatička učenja o udruživanju glagola sa dopunama. Tu se prezentuju opšteprihvaćeni zaključci o poliedarskom fenomenu rekcije i dopunama.
Treće poglavlje (Uporedna analiza rekcije grčkih i srpskih glagola) bavi se paralelnim izražavanjem i značenjem dopuna u obama jezicima, daju se rekcijski modeli i vrši se njihova analiza. Zatim se analitičko razvrstavanje glagola sprovodi u skladu sa njihovim značenjskim potencijalom; na kraju sledi prezentiranje primećenih tendencija vezanih za upotrebu dopuna i ukazivanje na didaktičke i metodičke aspekte ovog rada.
U četvrtom poglavlju (Zaključna razmatranja) izvode se zaključci na osnovu rezultata istraživanja, postavljenih principa i teorijskih razmatranja o sistematskom formalizovanju sintaksičkih odnosa, ali i unutarrečeničnih konstituenata.
Zasebnu celinu u radu, odnosno peto poglavlje (naslovljeno Rekcijski rečnik), čini rečnička obrada rekcije grčkog i srpskog jezika. Najpre u glavnim crtama se ilustruje struktura obrađenih glagolskih lema, a onda se određuju najučestalija značenja, daju ekvivalentni primere na srpskom jeziku, doslovne i opisne prevode glagolskih leksema u odgovarajućem kontekstu. Ovo je prvi takav rečnik glagola za grčki jezik.

Nastavni proces usmeren na davanje što veće sume gotovih znanja ne može više odolevati potrebama modernog doba. Problemska nastava osmišljena je sa ciljem da pomogne studentima da razviju unutrašnju motivaciju, veštine efikasnog rešavanja problema, saradnje kao i da razviju svoje stvaralačke sposobnosti, samostalno istražuju, analiziraju, zaključuju, izgrađuju sopstveni način mišljenja, a samim tim da se uspešnije snalaze u sve složenijim odnosima koje nameće savremeni razvoj društva.
Istraživanje u okviru ove disertacije imalo je za cilj da utvrdi kako primena problemske nastave doprinosi boljem usvajanju globalnih (organizacija, namena, čitaoci) i lokalnih (stil, gramatika, mehanika) aspekata pisanja u nastavi engleskog jezika struke prvenstveno jer postoji vrlo malo istraživanja koja se bave razvojem specifičnih aspekata pisanja i istraživači najčešće ispituju samo ukupno poboljšanje veštine pisanja.
U istraživanju su učestvovali studenti prve godine na Visokoj poslovnoj školi strukovnih studija u Novom Sadu koji su pohađali predmet Prvi strani poslovni jezik I – engleski. U skladu sa postavljenim problemom, ciljem i zadacima, u istraživanju je primenjena kauzalna metoda – eksperiment sa paralelnim grupama koji je imao za cilj utvrđivanje razlike inicijalnog i finalnog nivoa znanja globalnih i lokalnih aspekata pisanja u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi. Eksperimentalna grupa, učila je o globalnim i lokalnim aspektima pisanja po prethodno osmišljenim nastavnim jedinicama pripremljenim po principima problemske nastave dok su isti sadržaji obrađivani i u kontrolnoj grupi ali putem tradicionalne nastave.
Zbog kompleksnosti jezičke građe koju smo proučavali, opredelili smo se za pismeni sastav (pismo) kao merni instrument na inicijalnom i finalnom merenju i za analitičku skalu procene kao instrument za ocenjivanje pismenih sastava jer smo želeli da dobijemo pojedinačne ocene za svaki od ispitivanih aspekata i što detaljnije informacije o postignuću studenta. U cilju postizanja validnosti, pored autorke, u ovom istraživanju su učestvovala još dva nastavnika engleskog jezika sa dugogodišnjim iskustvom u nastavi engleskog jezika struke. Oni su imali ulogu ocenjivača i pregledali su sve radove kako bi odredili razliku u kvalitetu inicijalnih i finalnih sastava.
Ispitivanjem efikasnosti posmatranog modela dobili smo pozitivan odgovor na pitanje da li problemska nastava utiče na poboljšanje uspeha studenata u nastavi pisanja u jeziku struke. Upoređujući rezultate početnog testiranja i testiranja nakon izvođenja eksperimenta zaključili smo da su značajnije napredovali studenti koji su bili izloženi problemskoj nastavi a koji su pokazali značajna poboljšanja u svih šest ispitivanih aspekata pisanja.
Uz pomoć problemske nastave kao konstruktivističkog pristupa učenju nastavnici engleskog jezika struke pronalaze načine da pomognu studentima da se upoznaju sa tekstualnim karakteristikama relevantnih disciplina, da nauče da analiziraju potrebe ciljnih čitalaca, procenjuju očekivanja publike i pišu tekstove koji su prihvatljivi u diskursima određenih zajednica.
Ključne reči: problemska nastava, tradicionalna nastava, nastava pisanja, jezik struke, lokalni aspekti pisanja, globalni aspekti pisanja, analitička skala procene, ocenjivači.

Списи о Светом цару Урошу – Служба, Синаксарско житије и Житије Светог цара Уроша чине посебну и недељиву књижевну и рукописну целину, која је сачувана у аутографу патријарха Пајсеја, насталом 1641. године. Налази се у литургијском зборнику из 1676. године, који се чува у Библиотеци Српске патријаршије у Београду под бројем 33. Циљ истраживача био је да у форми селективне, двојезичне српскословенско-српске, лематизоване конкорданције пружи увид у све контексте у којима се пунозначне лексеме јављају и на тај начин обезбеди поуздан лексички материјал за различите врсте будућих језичких и књижевних истраживања. Такође, један од циљева био је и тај да се у форми лексикографске одреднице издвоје и дефинишу све значењске нијансе лексема у посведоченим контекстима, крећући се од примарних значења па до оних која настају у комбинацији са другим лексемама. У датом истраживању постојала је и тежња да се покаже да ли је и у коликој мери дошло до појаве нових значења у односу на стање у постојећим лексикографским изворима који бележе канонски и редакцијски материјал. Осветљавање лексичког нивоа језика у испитиваним делима указивањем на евентуалне разлике између поетског и прозних састава у корпусу био је још један од постављених циљева овог истраживања.Осим у аутографу, списи о Светом цару Урошу постоје и у једном препису на новоцрквенословенском језику с почетка четврте деценије XVIII века (Јазачки препис), који се чува у Музеју Српске православне цркве у Београду под бројем 333. Како главни део рада представља конкорданција култних списа о Светом цару Урошу у аутографу, делове који недостају нисмо допуњавали текстом из млађег преписа. Он је послужио као ослонац на оним местима која је у аутографу било тешко прочитати или су постојале недоумице у рашчитавању текста, а које су решене у појединим случајевима поређењем са млађим преписом. С друге стране, издвајањем фонетских и творбених дублета, синонима, као и текстолошких дублета дошли смо до закључка да постоји могућност да је као предложак Јазачком препису послужила и новија текстолошка редакција, а не само аутограф.У циљу извођења општег закључка о типу лексике у испитиваним делима, а који je, пре свега, требало да покаже да ли постоје одлике понародњавања српскословенског језика на лексичкој равни, указали смо на позајмљенице и доминантна творбена средства у различитим делима, с једне стране, и на синонимске парове лексема и семантичку раслојеност лексике, с друге стране.Процентуално гледано, удео страних речи приближно је једнак у свим делима. Код писца није била изражена тенденција употребе позајмљеница тамо где је постојала одговарајућа словенска реч. У Житију је забележено највише лексема са страном основом и то међу антропонимима (и присвојним придевима изведеним од њих), патронимима, етницима, топонимима и ктетицима. Потом следе лексеме којима се идентификују литургијски термини, духовна звања и чинови. Њих је највише у Служби, што је у директној вези с наменом овог дела и начином настанка.Сложеница је највише у поетском делу, али њихов удео ни у осталим делима није драстично мањи, што говори о уједначености стила у текстовима различитог жанра. Остала књишка творбена средства везују се превасходно за сферу духовности.Синонимски парови у којима је једна од лексема била позната народном говору говоре у прилог томе да Житије одликује уплив лексике из народне базе. Затечено стање може бити условљено како пореклом извора који су коришћени при састављању овог дела, тако и његовим карактером (владарско житије) и историјским околностима настанка. С друге стране, преовладавање лексема својствених књижевном идиому у Служби у директној је вези са степеном сакралности текста, али и с његовом општом наменом.Када се иста лексема јавља у различитим делима, запажа се да се у Житију она најчешће бележи у конкретном значењу и везује се за световни аспект живота, док у Служби врло често долази до семантичке промене конкретно > апстрактно, те се иста лексема јавља у фигуративном значењу и прелази у сферу духовности.
Spisi o Svetom caru Urošu – Služba, Sinaksarsko žitije i Žitije Svetog cara Uroša čine posebnu i nedeljivu književnu i rukopisnu celinu, koja je sačuvana u autografu patrijarha Pajseja, nastalom 1641. godine. Nalazi se u liturgijskom zborniku iz 1676. godine, koji se čuva u Biblioteci Srpske patrijaršije u Beogradu pod brojem 33. Cilj istraživača bio je da u formi selektivne, dvojezične srpskoslovensko-srpske, lematizovane konkordancije pruži uvid u sve kontekste u kojima se punoznačne lekseme javljaju i na taj način obezbedi pouzdan leksički materijal za različite vrste budućih jezičkih i književnih istraživanja. Takođe, jedan od ciljeva bio je i taj da se u formi leksikografske odrednice izdvoje i definišu sve značenjske nijanse leksema u posvedočenim kontekstima, krećući se od primarnih značenja pa do onih koja nastaju u kombinaciji sa drugim leksemama. U datom istraživanju postojala je i težnja da se pokaže da li je i u kolikoj meri došlo do pojave novih značenja u odnosu na stanje u postojećim leksikografskim izvorima koji beleže kanonski i redakcijski materijal. Osvetljavanje leksičkog nivoa jezika u ispitivanim delima ukazivanjem na eventualne razlike između poetskog i proznih sastava u korpusu bio je još jedan od postavljenih ciljeva ovog istraživanja.Osim u autografu, spisi o Svetom caru Urošu postoje i u jednom prepisu na novocrkvenoslovenskom jeziku s početka četvrte decenije XVIII veka (Jazački prepis), koji se čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu pod brojem 333. Kako glavni deo rada predstavlja konkordancija kultnih spisa o Svetom caru Urošu u autografu, delove koji nedostaju nismo dopunjavali tekstom iz mlađeg prepisa. On je poslužio kao oslonac na onim mestima koja je u autografu bilo teško pročitati ili su postojale nedoumice u raščitavanju teksta, a koje su rešene u pojedinim slučajevima poređenjem sa mlađim prepisom. S druge strane, izdvajanjem fonetskih i tvorbenih dubleta, sinonima, kao i tekstoloških dubleta došli smo do zaključka da postoji mogućnost da je kao predložak Jazačkom prepisu poslužila i novija tekstološka redakcija, a ne samo autograf.U cilju izvođenja opšteg zaključka o tipu leksike u ispitivanim delima, a koji je, pre svega, trebalo da pokaže da li postoje odlike ponarodnjavanja srpskoslovenskog jezika na leksičkoj ravni, ukazali smo na pozajmljenice i dominantna tvorbena sredstva u različitim delima, s jedne strane, i na sinonimske parove leksema i semantičku raslojenost leksike, s druge strane.Procentualno gledano, udeo stranih reči približno je jednak u svim delima. Kod pisca nije bila izražena tendencija upotrebe pozajmljenica tamo gde je postojala odgovarajuća slovenska reč. U Žitiju je zabeleženo najviše leksema sa stranom osnovom i to među antroponimima (i prisvojnim pridevima izvedenim od njih), patronimima, etnicima, toponimima i kteticima. Potom slede lekseme kojima se identifikuju liturgijski termini, duhovna zvanja i činovi. NJih je najviše u Službi, što je u direktnoj vezi s namenom ovog dela i načinom nastanka.Složenica je najviše u poetskom delu, ali njihov udeo ni u ostalim delima nije drastično manji, što govori o ujednačenosti stila u tekstovima različitog žanra. Ostala knjiška tvorbena sredstva vezuju se prevashodno za sferu duhovnosti.Sinonimski parovi u kojima je jedna od leksema bila poznata narodnom govoru govore u prilog tome da Žitije odlikuje upliv leksike iz narodne baze. Zatečeno stanje može biti uslovljeno kako poreklom izvora koji su korišćeni pri sastavljanju ovog dela, tako i njegovim karakterom (vladarsko žitije) i istorijskim okolnostima nastanka. S druge strane, preovladavanje leksema svojstvenih književnom idiomu u Službi u direktnoj je vezi sa stepenom sakralnosti teksta, ali i s njegovom opštom namenom.Kada se ista leksema javlja u različitim delima, zapaža se da se u Žitiju ona najčešće beleži u konkretnom značenju i vezuje se za svetovni aspekt života, dok u Službi vrlo često dolazi do semantičke promene konkretno > apstraktno, te se ista leksema javlja u figurativnom značenju i prelazi u sferu duhovnosti.

Predmet istraživanja je utvrđivanje efikasnosti korišćenja britanskih humorističkih serija u nastavi engleskog kao stranog jezika, radi usavršavanja britanskog izgovora učenika osnovnoškolskog uzrasta. Cilj ove disertacije je sticanje naučnog saznanja o efikasnosti primene britanskih humorističkih serija u nastavi engleskog kao stranog jezika, prevashodno saznanja o mogućnostima usavršavanja izgovora onih engleskih fonema kojih nema u fonološkom sistemu srpskog jezika, kao i fonema koje su karakteristične za izgovorne razlike između britanske i američke varijante engleskog jezika
The object of this research is to determine the efficiency of the use of British sitcoms in teaching English as a foreign language, in order to improve the British English pronunciation of primary school students. The aim of this thesis is to acquire scientific knowledge about the effectiveness of the implementation of British sitcoms in teaching English as a foreign language, primarily the knowledge about the potentials of improving the pronunciation of those English phonemes that are not in the phonological system of the Serbian language and those phonemes that represent the pronunciation differences between British and American varieties of the English language.

Cilj ovog rada je bio da se izvrši kontrastivna ana-IZ liza žanra tekstova o klasičnoj muzici na engleskom i srpskom jeziku koja bi omogućila predstavljanje ključnih jezičkih i sadržajnih sličnosti i razlika koje postoje među njima. U sklopu analize, žanr tekstova o klasičnoj muzici je sagledan i predstavljen kroz različite aspekte, a obavljena je i opsežna jezička analiza korpusa tekstova iz žanra, posebno za tekstove na engleskom jeziku i za one na srpskom. Nakon toga, obavljena je kontrastivna analiza, pomoću koje su uporedno sagledani rezultati dobijeni analizom žanra. Rezultati dobijeni u ovom radu mogu naći primjenu u četiri različita područja: u lingvističkim teorijama iz oblasti analize žanra i kontrastivne analize, pri upotrebi i kreiranju tekstova o klasičnoj muzici u okviru diskursne zajednice profesionalnih muzičara, prevođenju tekstova o klasičnoj muzici sa engleskog jezika na srpski i obrnuto i u nastavi engleskog jezika struke na visokoobrazovnim institucijama iz oblasti muzičke umjetnosti.
The aim of the paper was to perform a contrastiveAB genre analysis of texts on classical music in English and Serbian which would enable the presentation of key linguistic similarities and differences which exist between them. Within the analysis, the genre of texts on classical music was observed and presented through different aspects, and a comprehensive linguistic analysis of texts from the genre was performed as well, separately for texts in English and the ones in Serbian. After that, a contrastive analysis was performed, and by means of it the results obtained by the genre analysis were viewed comparatively. The results obtained in this paper introduce the genre of texts on classical music in the literature dedicated to genre analysis and contrastive analysis and can be applied in four different areas: linguistic theories dedicated to genre analysis and contrastive analysis, use and creation of texts on classical music within the discourse community of professional musicians, translation of texts on classical music from English to Serbian and viceversa and ESP teaching at highe

Disertacija Obrada sintagmatskih i paradigmatskih leksičkih odnosa u nastavi engleskog jezika u osmom razredu osnovne škole: teorijski i praktični aspekti bavi se definisanjem i obradom engleskih kolokacija, idioma i sinonima, kao i njihovim prevoĊenjem u osmom razredu osnovne škole. Istraţivanje je sprovedeno sa jednim odeljenjem uĉenika osmog razreda osnovne škole kroz grupni rad i zadatke koji su podeljeni na tri nivoa znanja: osnovni, srednji i napredni. Ovo istraţivanje bilo je dovoljno za predlog novog modela za obradu, uveţbavanje i ponavljanje kolokacija, idioma i sinonima kroz raznovrsne kreativne aktivnosti, a koji moţe biti od velike koristi nastavnicima stranih jezika, a samim tim i uĉenicima za primenu sistematiĉnog i detaljnog rada sa ovim sintagmatskim i paradigmatskim leksiĉkim odnosima u osnovnoj i srednjoj školi.

Cilj istraživanja je da pokažem prisustvoimplicitne rodne diskriminacije u skrivenomkurikulumu osnovne škole tokomkomunikacije između nastavnica i učenika iučenica u razredu na srpskom jeziku (u kojempostoje jasni jezički znaci za obeležje roda) i namađarskom jeziku (koji ne poznaje kategorijuroda u tipološkom sistemu jezika).Teorijski okvir čini teorija iz rodnih studija ovišestrukim identitetima (Batler 2010 [1990],2001 [1993] ) i „činjenje roda“ (West,Zimmerman 1987), u kojem se analiza diskursaafirmiše kao najpogodnija.Hipoteza je da je implicitna rodnadiskriminacija deo skrivenog diskursa ieksplicitne diskursne upotrebe jezika nastavnicau razredu.Korpus empirijskih podataka čine: 1.razgovor u razredu (transkripti video i audiozapisa dva školska časa maternjeg jezika usrpskom i mađarskom odeljenju 8. razreda udve osnovne škole u Subotici); 2. tekstovinastavnih programa i čitanki za isti razredsrpskog jezika (kao maternjeg i nematernjeg) imađarskog (kao maternjeg) 3. neverbalno iverbalno ponašanje učenika i učenica naškolskoj priredbi (dva video zapisa snimljenana Danu škole u dvojezičnoj osnovnoj školi sanastavom na srpskom i mađarskom jeziku).Rezultati pokazuju da: 1. nastavni časstrukturiraju i vode nastavnice - njima pripadagovoreni prostor u oba odeljenja, postojerazlike u njihovim diskursnim strategijama(oslovljavanju, prekidanjima, preklapanjima)prema učenicima i učenicama. 2. Rodnoosteljiva analiza nastavnih planova i čitankinije konstatovala integraciju rodneravnopravnosti u udžbeničke koncepcije isadržaje, nego potvrđuje rodne stereotipe iimplicitnu i eksplicitnu diskriminaciju popolu/rodu; 3. Analiza sadržaja i oblikaosnovnoškolskih godišnjih priredbi potvrđujeda je koncepcija priredbi u funkciji razvijanjamultikulturalizma, ali dijalog kultura izostaje.Hipoteza je potvrđena.Zaključujem da razgovor u razredu utiče naformiranje rodnih, jezičkih i kulturnih identitetaučenika i učenica po rodu kao komponentinjihovog identiteta. Zato u dvojezičnimškolama treba organizovani posebne oblikenastavnih sadržaja, strukture časa, razgovornogi pisanog materijala kojim bi se ove kategorijevrednosti i ponašanja i jezički uobličavali zapotrebe rodnog identiteta. Preporuka je da onikoji kreiraju obrazovne politike i kurikulume zaobrazovanje nastavničkog kadra kao i autori_kenacionalnih kurikuluma za škole i udžbenikapodignu svest o važnosti neposredne interakcijeu razredu.
The aim of the research is to show theexistence of implicit gender discrimination in thehidden curriculum in primary education that isreflected in the interaction between the teachersand the pupils in the classes taught in Serbian(with clear grammar gender markers) andHungarian (which does not recognize the gendercategories).The theoretical framework is based on thetheory of multiple identities in gender studies(Batler 2010 [1990], 2001 [1993]) and “doinggender” (West, Zimmerman 1987), wherediscourse analysis is considered to be the mostsuitable tool for investigation of this topic.The paper starts from the hypothesis that theimplicit gender-based discrimination is part ofthe hidden classroom discourse and the explicitlanguage used by teachers in the classroomsetting.The corpus consists of: 1.a classroom talk(the fine transcript of two video and audiorecordings of mother tongue lessons in Serbianand Hungarian classes made in the eighth gradein two primary schools in Subotica), 2. textstaken from the curricula and the eighth gradetextbooks used in classes in Serbian (taughteither as a mother tongue or a second language)and Hungarian (taught as mother tongue); 3.nonverbal and verbal behaviour of pupils duringthe school events (two video recordings madeduring “The School Day” in a bilingual primaryschool where teaching is conducted in bothSerbian and Hungarian).The results of the empirical investigation areas follows: 1. classes in both classrooms werestructured and led by teachers – classroominteraction time was mostly taken by teachers.Also, certain differences have been identifiedconcerning the teacher-pupil discourse strategiesin terms of addressing pupils, interruptions andoverlaps; 2. the gender sensitive analysis of curricula and textbooks has shown that genderequality principle is not their integral part.Instead, textbooks reflect gender bias anddiscrimination by gender/sex; 3. the analysis ofthe types and content of school events has shownthat although these events were aimed atdeveloping multiculturalism, the dialoguebetween cultures was missing.Therefore, the hypothesis has beenconfirmed.It has been concluded that classroominteraction influences the formation of gender,linguistic and cultural identities of both femaleand male pupils. Hence, bilingual schools shouldpay attention to class structure, devising specificteaching contents, and creating spoken andwritten materials which would help to developthe aforementioned values and types ofbehaviour. The general recommendation is thateducational policy makers as well as nationalcurriculum and textbook authors should makeeffort to raise awareness about the importance ofimmediate classroom interaction.

U našem radu reč je o elementima frankofone civilizacije u nastavi francuskog jezika. Tokom rada sa učenicima i studentima nivoa znanja A1-B2 francuskog, primetili smo da su manje senzibilizovani za frankofonu kulturu, i da su više upoznati sa elementima francuske kulture, u ovom slučaju mislimo na teritoriju današnje Francuske. To nas je navelo da uradimo analizu frankofonih elemenata u udžbenicima francuskog kao stranog jezika, korišćenim na prostoru Srbije. Naš korpus ekscerpiran je iz sto dvadeset čitanki i metoda francuskog jezika, od Drugog svetskog rata do 2013. g., reč je o metodama koje su objavljene na teritoriji bivše Jugoslavije, današnje Srbije i Francuske.U prvom delu rada objašnjeni su razlozi izbora teme, ciljevi rada kao i sama njegova struktura. Takođe je prikazano mesto koje zauzima učenje francuskog kao stranog jezika u obrazovnom sistemu aktuelne Srbije.Nakon toga izložen je teorijski pregled stavova kada su u pitanju pojmovi civilizacija, kultura i jezik, neodvojivi u učenju stranog jezika, kao i pojam interkulturalnosti, koja je jedna od nezaobilaznih kompetencija u nastavi stranih jezika danas. Potom je dato viđenje francuske i frankofone civilizacije u nastavi francuskog iz perspektive bivše i sadašnje teritorije naše države.U trećem delu rada objašnjen je pojam Frankofonije, razlozi zašto je značajna u nastavi francuskog, koja je njena uloga i šta ona zapravo danas predstavlja. Takođe je definisan pojam frankofonog elementa i dat opis udžbenika francuskog jezika, korišćenih od Drugog svetskog rata na prostoru današnje Srbije, kao i tematske kategorije prema kojima su klasifikovani frankofoni elementi.Četvrto poglavlje posvećeno je analizi korpusa koji je prethodno podeljen u sledeće tematske kategorije: „jezički varijeteti“, „geografija“, „slavne ličnosti, kulturni spomenici, istorija“, „grafičke umetnosti, skulptura i arhitektura“, „književnost“, „muzika“, „film“, „štampa i dokumentarni tekstovi“ i „stripovi“. U ovom delu rada prikazani su frankofoni elementi kroz osnovni pedagoški materijal, njihova upotreba, kao i jezičke kompetencije za koje su predviđeni.U poslednjoj fazi rada predložen je dodatni pedagoški materijal, nekoliko autentičnih frankofonih dokumenata, kao i njihova primena u nastavi francuskog kao stranog jezika, sve u cilju njihove bolje iskorišćenosti.VIIINa osnovu urađene analize izvodi se zaključak da frankofoni elementi nisu dovoljno zastupljeni u nastavi francuskog jezika i da bi trebalo da budu više prisutni, kroz različit i raznovrstan pedagoški materijal, pogotovo s obzirom na to da ih je moguće uklopiti u već postojeće udžbenike, za šta dajemo primere na samom kraju rada.U našem svetu višejezičnosti, mulitkulturalnosti i interkulturalnosti, budućnost francuskog jezika jeste u prihvatanju svih njegovih raznovrsnosti i različitosti.
Our dissertation deals with elements of the Francophone civilization in teaching the French language. While teaching students with the French language knowledge (level A1-B2), we noticed that they are less familiar with elements of Francophone culture, and more familiar with elements of French culture, meaning the culture of the territory of present-day France. That led us to perform an analysis of Francophone elements in textbooks used for teaching French as a foreign language which are used on the territory of Serbia. Our corpus was extracted from a hundred and twenty textbooks and methods used for teaching the French language, starting from the period of World War Two up to 2013. These methods were published on the territory of former Yugoslavia, present-day Serbia, and present-day France.The first part of the dissertation explains the reasons behind the choice of the topic, the aims of dissertation and its structure. This part also indicates the position of learning French as a foreign language in the current educational system of Serbia.This is followed by a theoretical overview of perspectives on the notions of civilization, culture, and language which are inseparable in learning a foreign language, including the notion of interculturality which is one of the mandatory competencies in teaching foreign languages today. After that, a look at the French and Francophone civilization in teaching the French language from the perspectives of the former and present-day territory of our country is provided.The third part of the dissertation explains the notion of Francophony, provides the reasons why it is significant in teaching the French language, what its role is and what it represents today. The notion of a Francophone element is also defined with a description of French language textbooks used from the period of World War Two on the territory of present-day Serbia, including thematic categories according to which the Francophone elements are classified.The fourth chapter is dedicated to analyzing the corpus which has previously been divided into the following thematic categories: “language varieties”, “geography”, “famous persons, cultural monuments, history”, “graphic arts, sculpting, and architecture”, “literature”, “music”, “film”, “press and documentary texts”, and “comic books”. This part of the dissertation displays Francophone elements through basic pedagogical material, their use, as well as language competencies they are prescribed for.The last phase of the dissertation suggests additional pedagogical material, several authentic Francophone documents, as well as their application in teaching French as a foreign language, all with the aim of maximizing their use.XBased on the performed analysis, a conclusion can be made that the Francophone elements are underrepresented in teaching the French language and that their presence should be increased through various and diverse pedagogical material, especially when it is taken into consideration that they can be fitted into already existing textbooks which is displayed by examples at the very end of the dissertation.

Predmet ove disertacije je analiza potreba kao neophodni – prvi korak, pre izrade kursa engleskog jezika za oblast tehnološke i inţenjerske struke. Kako je sa razvojem nastave jezika struke došlo do objedinjavanja više faktora u samom procesu analize potreba – analize jezika struke, analize ciljne situacije, analize trenutnog nivoa znanja polaznika kao i analize nastavnog konteksta, analiza potreba je u ovoj disertaciji sagledana sa svih pomenutih aspekata, a istraţivanje je obavljeno u dve faze. U prvoj fazi je ispitana analiza trenutnog stanja u vezi sa upotrebom i nastavom engleskog jezika sa aspekta studenata i predavaĉa engleskog jezika na tehnološkim fakultetima u Srbiji. S druge strane, sprovedena je i analiza potreba u vezi sa upotrebom engleskog jezika zaposlenih inţenjera tehnologije. Rezultati, koji su obraĊeni kvantitativnom metodom su pokazali nedovoljnu zastupljenost engleskog jezika struke i sa aspekta studenata i sa aspekta predavaĉa. Kada je u pitanju upotreba engleskog jezika zaposlenih inţenjera, rezultati su ukazali na potrebu za ĉestim korišćenjem engleskog jezika za potrebe svog posla, kao i na vaţnost znanja engleskog jezika radi veće uspešnosti u poslu, posebno istiĉući jeziĉke veštine ĉitanja i usmene i pismene komunikacije.Uzimajući u obzir dobijene rezultate analize potreba, pristupilo se izradi kursa engleskog jezika za potrebe studenata tehnologije, koji je trebalo da bude usklaĊeniji sa ispitanim potrebama budućih tehnologa i koji je bio ponuĊen eksperimentalnoj grupi studenata. Provera efikasnosti i svrsishodnostinovog kursa izvršena je u drugom delu istraţivanja, sa jedne strane kvantitativnom metodom, poreĊenjem rezultata testa postignuća izmeĊu studenata iz eksperimentalne i kontrolne grupe, a sa druge strane kvalitativnom metodom iz intervjua sa studentima. Rezultati testa postignuća su pokazali znaĉajno veću uspešnost kumulativnog broja poena studenata iz eksperimentalne grupe (ukupna ocena 8,8) u odnosu na kontrolnu grupu studenata (6,77), što je potvrĊeno i poreĊenjem pojedinaĉnih kriterijuma gde je u svim sluĉajevima ustanovljena statistiĉki znaĉajna razlika (p<0,0001). Rezultati, dobijeni kvalitativnom metodom, su potvrdili vaţnost jezika struke u nastavi na fakultetu, posebno ukazujući na faktor motivacije, koji je u direktnoj vezi sa zastupljenosti jezika struke. Što se tiĉe efikasnosti novog kursa, studenti su ukazali na vaţnost nastavnog materijala koji je neophodno da bude usmeren ka njihovoj budućoj struci, veću uĉestalost provere napretka studenata kao i na vaţnost afektivnih faktora (nastavnik, rad u grupama, atmosfera na ĉasu). Studenti su istakli ulogu nastavnika kao nekoga ko ih vodi kroz gradivo, a da pri tome nema dominantnu ulogu; rad u malim grupama im je omogućio veću slobodu da iznesu svoje mišljenje i uĉestvuju na ĉasu, a poţeljnu atmosferu na ĉasu su opisali kao opuštenu a pri tome ipak radnu. Rezultati istraţivanja su pokazali da kursevi koji su bazirani na sprovedenoj analizi potreba daju bolje rezultate na testu i pokazuju veću motivaciju i veće jeziĉke kompetencije kod studenata, što je još jedna potvrda teze o neophodnosti analize potreba kao koraka koji prethodi izradi EJS kursa.
This dissertation deals with needs analysis as anecessary, first step before EST course design. SinceESP teaching development covers numerous factorsin needs analysis – target situation analysis, discourseanalysis, present situation analysis and teachingcontext analysis, needs analysis in this dissertation isviewed from all of the mentioned aspects while theresearch is conducted in two phases.In the first phase, present situation analysis isperformed regarding use and teaching process fromthe point of view of technology students and Englishteachers. In parallel, needs analysis concerning theEnglish language use is also performed from theemployed technology engineers. The results obtainedand processed by quantitative methods showed poorfrequency of English for specific purposes in theteaching process from the aspect of students andEnglish language teachers. Concerning Englishlanguage use by the employed technology engineers,the results showed frequent English language use forprofessional purposes as well as the importance ofEnglish language competence for better performanceat work, especially emphasizing reading,communicative and writing skills.By taking into account the obtained needsanalysis results, a new course is designed fortechnology students’ purposes more adapted to theneeds of future technologists, which wassubsequently offered to experimental group ofstudents. The assessment of the efficiency andpurposefulness of a new course is performed in thesecond phase of the research, first by the quantitativemethod, comparing the achievement test results ofexperimental and control group of students, and thenby qualitative method from student interviews.The results of the achievement tests showedsignificant success in cumulative points of studentsin experimental group (total grade 8,8) in relation tocontrol group (6,77), which was also confirmed bythe comparison of individual criteria in whichstatistical significant difference is obtained(p<0,0001).The results obtained by the qualitative methodconfirmed the importance of English for specificpurposes in the teaching process at the faculty,pointing out a motivation factor in direct relation tofrequency of English for specific purposes.Regarding the efficacy of the new course, thestudents emphasized the importance of teachingmaterial that should necessarily be focused on theirfuture profession, more frequent student achievementtests as well as the importance of affective factors(teacher, group work, class atmosphere). Thestudents also emphasized the teacher’s non-dominantrole as a facilitator; as well as group work thatprovides them more freedom to express their opinion,and the preferred class atmosphere relaxed yet alsohard-working.The research results showed that the coursesbased on performed needs analysis give better resultsat the achievement test, better motivation and higherlanguage competences of students that confirm thethesis of necessary needs analysis as a pre-courseprocedure.

Osnovni cilj rada bio je da ustanovim relacije kojimase u medijima razvija empatija prema jednoj odsukobljenih strana u kontekstu ratnih sukoba, a kojapostaje deo kolektivnog identiteta publike (MI) inegativno predstavljanje druge, neprijateljske strane ukontekstu radnog sukoba (ONI).Osnovna naučna hipoteza bila je da se empatijskiodnos medija prema jednoj od zaraćenih strana uratnom sukobu veoma često manifestuje pristrasnimizveštavanjem, tako da se jezičkim mehanizmimasimboličke identifikacije jedna od zaraćenih stranaodređuje kao prijateljska strana u ratu, a njojsuprotstavljena kao neprijateljska .Korpus empirijskih podataka obuhvata šest dnevnihlistova (ukupno 58 primeraka dnevnih izdanja) i tritelevizijske stanice (1197 minuta televizijskogprograma) u desetodnevnom periodu. Primenjenaanaliza diskursa obuhvata veće jedinice od rečenice.Rezultati analize pokazuju sledeće.1. U najvećem broju ratnih izveštaja iskazan je(negativan ili pozitivan) medijski stav prema jednomod aktera koji odgovaraju oružanim formacijama usukobu2. Postoji simbolički prostor sa kojim se identifikujereportersko JA, u sklopu jedinstvene grupe kojapovezuje autora sa identitetom medijske publike(grupom MI).3. Medijski stav usmeren ka vojno-političkimpredstavnicima zaraćenih strana zavisi od toga da li jeodređena ličnost od strane medija prepoznata kaonosilac realne vojno-političke moći.4. Na leksičkom nivou medijski stav je iskazannajčešće: upotrebom ličnih zamenica u funkciji deiksi, ekspresivima, upotrebom termina saistorijskom konotacijom i kvalifikacijama, sve doironičnih naziva i pejorativa kao karakterističnihobeležja negativnog stava. Dominirajuće diskursnestrategije upotrebljene u tom cilju su: predikacija,perspektivizacija, legitimizacija (delegitimizacija) iintenzifikacija, kao i konstruktivne i perpetuacionemakrostrategije izgrađivanja nacionalnog identiteta.Zaključujem sledeće.1. Analiza diskursno-jezičkih obeležja za iskazivanjeličnog stava pokazala se kao odgovarajuća naučnaosnova za istraživanje jednostranog odnosa medijaprema stranama u ratnom sukobu.2.Tokom daljnjeg usavršavanja kritičke diskursanalize kao metoda potreban je ujednačeniji isistematizovaniji pristup određivanju diskursnihobeležja, usvojen i primenjen od strane grupaistraživača koji promovišu različite pristupe.3.Višestruka studija slučaja u sklopu metoda kritičkediskurs analize doprinela je da se identifikovanepojave mogu tumačiti u odnosu na vremenskuperspektivu, društvene i medijske uslove njihovognastanka.Rezultati se mogu primeniti: 1. za poboljšanjemedijske pismenost građana i građanki tokom procesarazobličavanja mehanizama manipulacije medijskomporukom; 2. za uspostavljanje minimuma standardaobjektivnog medijskog izveštavanja koji bi biliobezbeđeni i u uslovima vanrednih i ratnih okolnosti;3. za usavršavanje kritičke diskurs analize kao metodau interpretiranju medijskog diskursa.
The main aim of this paper was to ascertain therelations media employ to promote, on the one hand,empathy towards one of the conflicting parties at war,which consequently becomes a part of the collectiveidentity of the audience (US), and on the other,negative imaging of the opposing side or the enemy(THEM).The basic scientific hypothesis was that empatheticattitude of media towards one of the warring sides isoften reflected in partial reporting. The linguisticmechanism of symbolic identification helps todetermine one of the conflicting sides as friendly andthe opposing one as unfriendly.Empirical data corpus includes six daily newspapers(58 copies in total), plus three TV stations (1,197minutes of television broadcasting) over a ten-dayperiod. Discourse analysis applied here focused onlinguistic units larger than a sentence.The analysis results are as follows:1. A vast majority of war reports express a certain(positive or negative) media attitude towardsone of the participants in an armedconflict.2. There is a symbolic space a reporter’s I isidentified with as a part of a unique groupwhich connects the author to the identity ofthe media audience (the` US` group). 3. Media bias towards military and political representativesof the warring parties depends onwho is considered to wield the real militaryand political power.4. Lexically speaking, a negative attitude of themedia is most frequently expressed by the followingmeans: deictic use of personal pronouns,a use of expressive language, a use oflanguage with historic connotation and quality,as well as a use of irony and derogatoryterms. Dominant discourse strategies employedwith the same aim are predication,perspectivization, legitimization (delegitimatizon),intensification, as well as the use ofmacro-strategies of construction and perpetuationin creating national identities.Conclusions:1.The analysis of linguistic discourse featuresused to express personal attitude proved to bea proper scientific basis for research into abiased approach of media towards warringparties.2. Further improvement of the method of criticaldiscourse analysis requires the adoptionof a more balanced and systematic approachto defining discourse features by various researchgroups promoting different attitudes.3. A multiple case study as part of a criticaldiscourse analysis method helped to interpretthe identified phenomena with reference to atemporal, social and media context of theiroccurrence.The results can be useful in 1.improving medialiteracy of general public in an attempt tounmask manipulation mechanisms applied inmedia messages; 2.establishing a basic standardof unbiased media reporting which wouldapply even in emergency and war conditions;3.improving critical discourse analysis as amethod for interpretation of media discourse.

Predmet istraživanja doktorske disertacije Rečnik vladarskih žitija arhiepiskopa Danila II (prema prepisu Danilovog zbornika u Arhivu SANU, 1553. god.) jeste leksika vladarskih žitija kraljice Jelene i kralja Milutina. U reĉniku su leksikografski obraĊene sve reĉi (tj. leksemske realizacije) i naznaĉena sva njihova pojavljivanja. Reĉnik je opisni: sa odrednicom, gramatiĉkom obradom, podatkom o frekvenciji, definicijom i primerima. Odrednice su normalizovane prema etimološkom pravopisu. Osnovno polazište u odreĊivanju znaĉenja zasniva se na kontekstu. Reĉnik sadrži 2.520 odrednica.
The research subject of Ph.D. thesis titled Rečnik vladarskih žitija arhiepiskopa Danila II (prema prepisu Danilovog zbornika u Arhivu SANU, 1553. god.) is a lexicon of hagiographies of queen Jelena and king Milutin. All words (i. e. lexeme realizations) from the lexicon are processed and their appearances are marked. The lexicon is descriptive: with determinant, grammatical processing, data on frequency, definition and examples. Determinants are normalized according to etymological orthography. A basic starting point to determine signification is context. Lexicon contains 2,520 determinants.

Војводина је део Србије северно од Саве и Дунава и административнајединица са статусом аутономне покрајине, која заузима територију од 22.572 км2.Као пространа и плодна равница погодна је за разноврсну пољопривреднупроизводњу: ратарство, повртарство, воћарство и виноградарство. На падинамапланина и пешчарама земљиште је изузетно погодно за воћарску и виноградарскупроизводњу. У Војводини постоје три виноградарска региона: Фрушкогорски,Вршачки и Регион суботичко-хоргошке пешчаре.Виноградарска терминологија је до сада врло мало обрађена у нашојлингвистичкој литератури, стога је циљ овог рада био да се представи целокупнавиноградарска терминологија у три поменута виноградарска региона у Војводини.Грађа је прикупљена на терену (у 39 пунктова) помоћу Упитника за бележењевиноградарске лексике Института за српски језик САНУ и снимањем спонтаногговора информатора. Пажња је била посвећена лексичко-семантичкој и творбенојанализи, изради речника и представљању једног дела грађе помоћу лингвистичкихкарата.Лексичко-семантичка анализа рађена је према основним поставкама теоријесемантичких микропоља Н. И. Толстоја, која је (унеколико модификована)заступљена у основи и свих осталих досад описиваних терминологија у оквируновосадске лингвистичке школе. Прикупљена грађа разврстана је у оквиру 15семантичких поља, која су даље представљена и анализирана.Творбеном анализом обухваћене су именице, придеви и глаголи. Анализа јевршена на префиксалном, суфиксалном и префиксално-суфиксалном творбеномплану. Исто тако, обрађене су и сложенице и сложене (вишечлане) лексеме.У раду је примењен и лингвогеографски метод, па је део грађе представљенкроз 20 лингвистичких карата (са пратећим коментарима), помоћу којих је добијенајаснија слика о територијалној распрострањености појединих лексема.С обзиром на то да детаљно и системско проучавање виноградарскетерминологије до сада није урађено, ово истраживање ће попунити тај виднинедостатак.
Vojvodina je deo Srbije severno od Save i Dunava i administrativnajedinica sa statusom autonomne pokrajine, koja zauzima teritoriju od 22.572 km2.Kao prostrana i plodna ravnica pogodna je za raznovrsnu poljoprivrednuproizvodnju: ratarstvo, povrtarstvo, voćarstvo i vinogradarstvo. Na padinamaplanina i peščarama zemljište je izuzetno pogodno za voćarsku i vinogradarskuproizvodnju. U Vojvodini postoje tri vinogradarska regiona: Fruškogorski,Vršački i Region subotičko-horgoške peščare.Vinogradarska terminologija je do sada vrlo malo obrađena u našojlingvističkoj literaturi, stoga je cilj ovog rada bio da se predstavi celokupnavinogradarska terminologija u tri pomenuta vinogradarska regiona u Vojvodini.Građa je prikupljena na terenu (u 39 punktova) pomoću Upitnika za beleženjevinogradarske leksike Instituta za srpski jezik SANU i snimanjem spontanoggovora informatora. Pažnja je bila posvećena leksičko-semantičkoj i tvorbenojanalizi, izradi rečnika i predstavljanju jednog dela građe pomoću lingvističkihkarata.Leksičko-semantička analiza rađena je prema osnovnim postavkama teorijesemantičkih mikropolja N. I. Tolstoja, koja je (unekoliko modifikovana)zastupljena u osnovi i svih ostalih dosad opisivanih terminologija u okvirunovosadske lingvističke škole. Prikupljena građa razvrstana je u okviru 15semantičkih polja, koja su dalje predstavljena i analizirana.Tvorbenom analizom obuhvaćene su imenice, pridevi i glagoli. Analiza jevršena na prefiksalnom, sufiksalnom i prefiksalno-sufiksalnom tvorbenomplanu. Isto tako, obrađene su i složenice i složene (višečlane) lekseme.U radu je primenjen i lingvogeografski metod, pa je deo građe predstavljenkroz 20 lingvističkih karata (sa pratećim komentarima), pomoću kojih je dobijenajasnija slika o teritorijalnoj rasprostranjenosti pojedinih leksema.S obzirom na to da detaljno i sistemsko proučavanje vinogradarsketerminologije do sada nije urađeno, ovo istraživanje će popuniti taj vidninedostatak.
Vojvodina is a part of Serbia, north from the rivers Sava and Danube and is anadministrative unit with the status of autonomous province. Vojvodina covers an area of22,572 km2. The vast fertile plain is suitable for a wide range of agricultural production:truck farming, olericulture, pomology and viniculture. The soil on slopes of mountainsand in sandy areas is extremely suitable for pomology and viniculture. There are threevinicultural regions in Vojvodina: the Fruska Gora region, Vrsac region and the region ofSubotica – Horgos sandy area.The vinicultural terminology has not been researched to any greater extent in ourlinguistic literature, therefore, it is the aim of this paper to present the entire viniculturalterminology in the aforementioned three vinicultural regions in Vojvodna. The materialhas been gathered in the field (on 39 sites) with the use of Upitnik za beleženjevinogradarske leksike (Questionnaire for registering vinicultural lexis) of the SANUInstitute for the Serbian Language and by recording respondents’ spontaneous speech.The focus of the research was the lexical-semantical and word formational analysis forthe purpose of compiling a dictionary as well as presentation of part of the material inlinguistic cards.The lexical-semantical analysis was conducted in accordance with the basicpostulates of N. I. Tolstoy’s theory of semantic micro fields, which is (modified onoccasion) present in all other terminologies described by the linguistic school of NoviSad up to now. The material compiled is organized in 15 semantic fields, which arefurther presented and analyzed.The word formational analysis included nouns, adjectives and verbs. The analysishas been conducted on the prefix, suffix, and prefix-suffix word formational aspects.Also, compound nouns and compound (multi-part) lexemes have been analyzed.The linguo-geographic method was applied for the paper, therefore, part of thematerial is presented in 20 linguistic cards (with respective comments), which help createa clearer picture of territorial distribution of certain lexemes.Since no detailed and systematic study of vinicultural terminology has beenconducted so far, this research will fill this obvious void.

Ovim se istraživanjem na primeru osnovnih predikata (glagola) percepcije ruskog i srpskog jezika odgovara na pitanja vezana za sistemske odnose u oblasti leksike, klasifikaciju jezičkih jedinica, definisanje leksema, međusobnu zavisnost značenja leksema i njihovih morfoloških i sintaksičkih obeležja. Osnovni predikati (glagoli) percepcije ruskog i srpskog jezika pozicioniraju se unutar semantičkih paradigmi, zasnovanih na interakciji diferencijalnih i zajedničkih komponenata značenja svojih članova. Članovi paradigmi izdvajaju se na osnovu kriterijuma određenih u skladu s principima organizacije centra i periferije leksičkog sistema. Pozicioniranje izdvojenih predstavnika vizuelne, auditivne, olfaktorne, gustativne i taktilne percepcije, kao i njihovih vidskih korelata, rezultira utvrđivanjem strukture paradigmi i smerova semantičke derivacije u njima.
This dissertation focuses on systemic relationships among the basic predicates (verbs) of perception in Russian and Serbian. It investigates issues related to the lexicon, the classification of linguistic units, the relationships between the meanings of lexemes and their morphological and syntactic features, as well as the definition of the main members of the analysed lexico-semantic group. The basic predicates of perception in Russian and Serbian are positioned within the semantic paradigms, based on the interaction of differential and general components of meaning of their members. The members of the paradigms are selected based on criteria established in accordance with the principle of the organization of lexical systems into core and periphery. The positioning of the selected representatives of visual, auditory, olfactory, gustative and tactile perception, as well as their aspectual correlates, results in determining the structure of the paradigms and the directions of semantic derivation in them.

Doktorska disertacija pripada oblastiinformacionih sistema, odnosno podoblasti kojase bavi upravljanjem skladištenjem ipretraživanjem informacija. Osnovni ciljdisertacije je modeliranje i implementacijaskupa alata koji omogućavaju upotrebu fazilogike u radu sa relacionim bazama podataka.Da bi se do tog skupa alata došlo, najpre jerelacioni model podataka proširen elementimateorije fazi skupova, a zatim je definisano faziproširenje upitnog jezika SQL – PFSQL.Interpreter za taj jezik je implementiran uokviru fazi JDBC drajvera koji, osimimplementacije interpretera, sadrži i elementekoji omogućavaju jednostavnu upotrebu ovihmehanizama iz programskog jezika Java. Skupalata je zaokružen implementacijom CASEalata za razvoj fazi-relacionog modela bazepodataka. Osim toga, razmatrane su imogućnosti za upotrebu PFSQL jezika uvišeslojnim aplikacijama.
This doctoral dissertation belongs to thefield of information systems, subfieldinformation storage and retrieval management.The main subject of the dissertation is modelingand implementation of a set of tools that allowusage of fuzzy logic in relational databaseapplicationsIn order to achieve that goal, at first, therelational data model is extended with elementsof fuzzy set theory. After that, a fuzzyextension of the SQL query language, calledPFSQL, is defined. An interpreter for thatlanguage is implemented as a part of the fuzzyJDBC driver. Beside the implementation of theinterpreter, this fuzzy JDBC driver containselements that allow simple usage of offeredmechanisms from Java programming language.The set of tools is concluded with theimplementation of the CASE tool for thedevelopment of fuzzy-relational data models. Inaddition, possibilities to use PFSQL languageon the middle tier of multi tier systems arediscussed.

kursa poslovnog engleskog jezika koji ima za cilj razvoj pragmatičkekompetencije polaznika i unapređenje poslovne komunikacije na engleskom jeziku.Uspostavljanje i održavanje uspešne poslovne komunikacije koja uključuje poslovneljude kojima je engleski jezik zajedničko sredstvo komunikacije zavisi od njihovesposobnosti da koriste jezik na odgovarajući način u odgovarajućem poslovnomkontekstu.Istraživanje za disertaciju sastojalo se iz dva dela. U uvodnom deluistraživanja učestvovali su predavači poslovnog engleskog jezika, studenti koji slušajukurs poslovnog engleskog jezika i zaposleni polaznici koji pohađaju kurs poslovnogengleskog jezika u školama stranih jezika. Cilj ovog dela istraživanja je bio da seprikupe podaci o nastavi poslovnog engleskog jezika kod nas – na koji način se onaorganizuje i šta bi trebalo uključiti u nastavu kako bi polaznici bili što uspešniji uposlovnoj komunikaciji na engleskom jeziku.Nakon toga usledilo je glavno istraživanje u kome je učestvovalo dvadesetzaposlenih polaznika koji su pohađali kurs poslovnog engleskog jezika. Oni su bilipodeljeni u dve grupe, kontrolnu i eksperimentalnu, sa po deset polaznika. Obe grupesu pohađale kurs poslovnog engleskog jezika. Kontrolna grupa je kurs slušala samona osnovu odabranog udžbenika, a eksperimentalna grupa je pohađala kurs koji jeizrađen na osnovu analize potreba i u skladu sa poslovnim situacijama u kojima onikoriste engleski jezik. Pre početka kursa obe grupe su popunile upitnik sa opštimpodacima o njima i upitnik za analizu potreba, ulazni test opšteg engleskog jezika iulazni test poslovnog engleskog jezika. Podaci dobijeni upitnikom za analizu potrebaupotpunjeni su pitanjima u prvom intervjuu. Napredak u sposobnosti korišćenjaengleskog jezika u poslovnoj komunikaciji obe grupe, posebno u pogledu korišćenjagovornih činova, praćen je tokom kursa pomoću pet testova nakon svake obrađeneteme.Istraživanjem su dobijeni kvantitativni podaci (pomoću testa i upitnika) ikvalitativni podaci (pomoću upitnika i intervjua) koji su detaljno analizirani. Naosnovu analize svih podataka može se zaključiti da su polaznici iz eksperimentalnegrupe ostvarili primetno bolji napredak na testovima koji su pratili kurs, ali i usposobnosti poslovne komunikacije, što je bio i cilj kursa.Značaj ovog istraživanja je višestruk jer ukazuje na potrebu da se veća pažnjaposvećuje izradi kurseva poslovnog engleskog jezika za zaposlene polaznike,detaljnoj analizi poslovnog konteksta u kome rade i njihovih stvarnih potreba. Takvikursevi omogućavaju polaznicima da lakše i uspešnije razviju svoju pragmatičkukompetenciju i unaprede poslovnu komunikaciju.
This thesis in applied linguistics and language teaching focuses on designing abusiness English course for the purpose of the development of pragmatic competenceof business English learners in order to improve their business communication in theEnglish language. Establishing and maintaining successful business communicationinvolving business people who use English as a common communication languagedepends on their ability to use the language in an appropriate way in an appropriatebusiness context.The research for this thesis consisted of two parts. The first part of the researchinvolved teachers of business English, students who attended business Englishcourses and employed learners who attended business English courses in privatelanguage schools. The purpose of this part of the research was to collect the data onbusiness English language teaching, the way the courses are organized and whatshould be included in the courses so that the learners are able to participate inbusiness communication in the English language.This was followed by the main part of the research, which involved twentyprofessionals attending a business English course. They were divided into two groups,control and experimental, with ten learners in each group. Both groups attended abusiness English course, however, the control group had a course based only on theselected course book, and the experimental group had a course designed on the basisof needs analysis and in accordance with the business situations in which they useEnglish language daily. Prior to the course learners in both groups completed ageneral data questionnaire, a needs analysis questionnaire, general and businessEnglish language entrance tests. The data gathered by the needs analysis questionnairewere additionally clarified by the answers in the first interview. The learners' progressin using English in business communication in both groups, especially regarding theuse of speech acts, was monitored by five tests, one after each of the topics coveredduring the course.The data collected in the research, both quantitative (collected by tests andquestionnaires) and qualitative (collected by questionnaires and interviews), werethoroughly analyzed. The analysis led to a conclusion that learners from theexperimental group showed substantially better improvement in tests and their overallability to communicate in business related contexts.The significance of this research is manifold and suggests that greater attentionshould be paid to designing business English courses for professionals and to athorough needs and business context analysis. Such courses would enable learners todevelop their pragmatic competence more successfully and, consequently, improvetheir business communication.

Predmet ove doktorske disertacije bio je da seispitaju teškoće u čitanju na engleskom kao stranomjeziku kod učenika mlađeg uzrasta u osnovnimškolama u Srbiji. Od 2003. godine, kada je engleskijezik uveden kao obavezni predmet od prvog razredaosnovne škole, nije bilo nacionalnih istraživanja uvezi sa ranim razvojem veštine čitanja. Poštoteškoće u čitanju mogu negativno uticati nasamopouzdanje učenika, njihovu motivaciju istavove, kao i na akademska i profesionalnadostignuća, neophodno je efikasno delovanje u ciljusprečavanja teškoća u čitanju. Prvi korak u tompravcu predstavlja ispitivanje faktora koji moguimati nepovoljan uticaj na razvoj veštine čitanja.U istraživanju je učestvovalo 502 ispitanikauzrasta od 11 godina, koji su pohađali šest osnovnihškola u pet geografski udaljenih gradova Srbije.Primenjena je kombinovana metoda upotrebomosam instrumenata za prikupljanje kvantitativnih ikvalitativnih podataka. Kvantitativni podaci sudobijeni korišćenjem testa čitanja, upitnika oindividualnim faktorima, upitnika o kontekstualnimfaktorima, upitnika o strategijama, upitnika oteškoćama u čitanju, i intervjua, dok su kvalitativnipodaci dobijeni na osnovu pisanih refleksija učenikai upotrebom intervjua. Rezultati su pokazali dapostoji statistički značajna razlika u rezultatima testačitanja u zavisnosti od individualnih i kontekstualnihfaktora, kao i da teškoće u ranom čitanju naengleskom kao stranom jeziku mogu biti posledicanegativnog uticaja nekih individualnih ikontekstualnih faktora, kao što su nerazvijenelingvističke i strateške kompetencije učenika,negativan transfer veštine čitanja na maternjemjeziku, neadekvatan pristup razvoju veštine čitanja unastavi, i nedovoljno čitanje na stranom jeziku vančasova. Na osnovu rezultata sastavljena jetaksonomija od 25 teškoća u čitanju na engleskomkao stranom jeziku. Ovi rezultati imaju značajneimplikacije za dizajniranje programa ranog čitanja iprograma prevencije teškoća u čitanju, za nastavuranog čitanja, kao i za obrazovanje i stručnousavršavanje nastavnika engleskog jezika.
The primary focus of the present research studywas to investigate reading difficulties of young6learners learning English as a foreign language(EFL) in formal school settings in Serbia. Since theintroduction of English as a compulsory schoolsubject from primary Grade One in 2003, there havebeen no research studies in Serbia to verify what canrealistically be achieved in early reading skilldevelopment. As reading difficulties can negativelyaffect learners’ self-esteem, motivation, attitude,confidence, and academic and career prospects, theprevention of reading difficulties has emerged as anissue requiring effective action. The first steptowards successful teaching of early reading isexploration of factors that may have an adverseeffect on learners’ reading skill development.The present research study involved 502learners, aged 11, drawn from six state primaryschools located in five geographically distant regionsof the country. A mixed-method approach wasapplied in the study, and eight instruments were usedto collect both quantitative and qualitative data.Quantitative data was obtained with reading researchtool, individual factors questionnaire, contextualfactors questionnaire, reading strategiesquestionnaire, reading difficulties questionnaire,teacher questionnaire and prompted think-aloudprotocols, while qualitative data was collected withpost-reading reflection protocols and promptedthink-aloud protocols. The results showed that therewas a considerable difference in reading results inrelation to both individual and contextual factors,and that reading difficulties in early EFL readingmay have been the result of adverse effects of someindividual and contextual factors, like poor linguisticand strategic competences of young learners,negative transfer of L1 literacy, inappropriateteaching approach, and insufficient exposure to L2texts. A taxonomy of reading difficulties wascomplied, comprising 25 L2 reading difficulties.These results have significant implications fordesigning EFL reading and prevention programmes,for teaching beginning reading, and for pre-serviceand in-service EFL teacher education and training.

Jezik nad E je proizvoljan skup reci nad E, tj. proizvoljan podskup slobodnog monoida E*. Jezici nad datom azbukom formiraju al­ gebre jezika, sa operacijama unije, konkatenacije (dopisivanja red), Kleene-jeve iteracije i sa 0, {A} kao konstantama. Regularni jezici nad E su elementi podalgebre algebre jezika nad E generisane konačnim jezicima. Ispostavlja se da algebre jezika generišu isti varijetet (i stoga zadovoljavaju iste iden­titete) kao i algebre binarnih relacija snabdevene operacijama unije, kompozi­cije, refleksivno-tranzitivnog zatvorenja i praznom relacijom i dijagonalom kao konstantama. Reč je o varijetetu Kleenejevih algebri, i slobodne algebre tog varijeteta su baš algebre regularnih jezika. Na početku disertacije, izloženi su neki aspekti algebarske teorije automata i formalnih jezika, teorije binarnih relacija i univerzalne algebre, relevantni za ispitivanje identiteta na algebrama jezika. Zatim je dat klasični rezultat (Redko, 1964.) da varijetet Kleenejevih algebri nema konačnu bazu identiteta. Ovde je prikazan dokaz Conwaya iz 1971., budući da on sadrži neke ideje koje su se pokazale korisne za dalji rad. Glave 3 i 4 sadrže originalne rezultate usmerene na profinjenje Redkovog rezultata. Pokazano je da uzroci beskonačnosti baze identiteta za Kleenejeve algebre leže u interakciji operacija konkatenacije i iteracije jezika (odnosno, kompozicije i refleksivno-tranzitivnog zatvorenja relacija). Drugim recima, klasa redukata algebri jezika bez operacije unije nema konačnu bazu identiteta. To daje odgovor na problem D. A. Bredikhina iz 1993. godine. S druge strane, proširenjem tipa Kleenejevih algebri involutivnom operacijom inverza jezika, odnosno relacija, takođe se dolazi do beskonačno baziranih varijeteta, čime se rešava problem B. Jonssona iz 1988. godine. Analogno, komutativni jezici nad E su proizvoljni podskupovi slobodnog komutativnog monoida E®. U Glavi 5 je dokazano da se jednakosna teorija algebri komutativnih jezika poklapa sa jednakosnom teorijom algebre (regu­larnih) jezika nad jednoelementnim alfabetom, što daje odgovor na problem koji je još 1969. formulisao A. Salomaa u svojoj monografiji  Theory of Au­tomata.Na taj način, iz poznatih rezultata o jednakosnoj aksiomatizaciji komutativnih jezika se dobija jedna baza za algebre jezika nad jednoelement­nim alfabetom, kao i veoma kratak dokaz poznate činjenice (takođe Redko, 1964.) da algebre komutativnih jezika nemaju konačnu bazu identiteta. Na kraju disertacije, identiteti Kleenejevih algebri se posmatraju u kon­tekstu dinamičkih algebri. Reč je o algebarskoj verziji dinamičkih logika, koje su konstruisane sedamdesetih godina kao matematički model rada računara, kada se na njima izvršava program pisan u nekom imperativnom program­ skom jeziku. Na primer, problemi verifikacije i ekvivalentnosti programa se lako izražavaju preko identiteta dinamičkih algebri, tako da razne njihove jednakosne osobine odgovaraju pojmovima iz teorijskog računarstva. Takođe, interesatno je da je jednakosna teorija Kleenejevih algebri ’’ kodirana” u konačno baziranoj jednakosnoj teoriji dinamičih algebri. Polazeći od poznatih rezul­tata za dvosortne dinamičke algebre (pri čemu je jedna komponenta algebra istog tipa kao i Kleenejeve algebre, dok je druga Booleova algebra), neki od tih rezultata su transformisani i prošireni za Jonssonove dinamičke algebre (jednosortne modele dinamičkih logika). Na primer, ako se Kleenejeva algebra K može predstaviti kao konačan direktan proizvod slobodnih algebri varijeteta Kleenejevih algebri generisanih Kleenejevim relacionim algebrama, tada vari­jetet K-dinamičkih algebri ima odlučivu jednakosnu teoriju. Odavde se izvodi da svaki varijetet Kleenejevih algebri generisan Kleenejevim relacionim algeb­rama takođe ima odlučivu jednakosnu teoriju.
A language over £ is an arbitrary set of words, i.e. any subset of the free monoid £*. All languages over a given alphabet form the algebra of languages, which is equipped with the operations of union, concate­nation, Kleene iteration and 0, {A } as constants. Regular languages over £ are the elements of the subalgebra of the algebra of languages over £ generated by finite languages. It turns out that algebras of languages generate exactly the same variety as algebras of binary relations, endowed with union, rela­tion composition, formation of the refelxive-transitive closure and the empty relation and the diagonal as constants. The variety in question is the vari­ety of Kleene algebras, and the algebras of regular languages are just its free algebras. The present dissertation starts with several aspects of algebraic theory of automata and formal languages, theory of binary relations and universal alge­bra, which are related to problems concerning identities of language algebras. This material is followed by the classical result (Redko, 1964) claiming that the variety of Kleene algebras have no finite equational base. We present the proof of Conway from 1971, since it contains some ideas which can be used for generalizations in different directions. Chapters 3 and 4 contain original results which refine the one of Redko. It is shown that the cause of nonfinite axiomatizability of Kleene algebras lies in the superposition of the concatenation and the iteration of languages, that is, composition of relations and reflexive-transitive closure. In other words, the class of -(--free reducts of algebras of languages has no finite equational base, which answers in the negative a problem of D. A. Bredikhin from 1993. On the other hand, by extending the type of Kleene algebras by the involutive operation of inverse of  languages (converse of relations), we also obtain a nonfinitely based variety, which solves a problem of B. Jonsson from 1988. Analogously, commutative languages over E are defined as subsets of the free commutative monoid £®. It is proved in Chapter 5 that equational the­ ories of algebras of commutative languages and, respectively, of the algebra of (regular) languages over the one-element alphabet, coincide. This result settles a thirty year old problem of A. Salomaa, formulated back in his wellknown monograph  Theory of Automata.Thus, we obtain an equational base for the algebra of one-letter languages, and, on the other hand, a very short proof of another Redko’s result from 1964, according to which there is no finite equational base for algebras of commutative languages. Finally, identities of Kleene algebras are considered in the context of dy­namic algebras, which are just algebraic counterparts of dynamic logics. They were discovered in the seventies as a result of the quest for an appropriate logic for reasoning about computer programs written in an imperative pro­ gramming language. For example, problems concerning program verification and equivalence can be easily translated into identities of dynamic algebras, so that many of their equational properties correspond to notions from computer science. It is also interesting that the whole equational theory of Kleene alge­ bras is ’’encoded” in the finitely based equational theory of dynamic algebras.Starting with known results on two-sorted dynamic algebras (where one com­ ponent is an algebra of the same signature as Kleene algebras, while the other is a Boolean algebra), some of those results are transformed and extended for Jonsson dynamic algebras (that is, one-sorted models of dynamic logics). For example, if a Kleene algebra K can be represented as a finite direct product of free algebras of varieties of Kleene algebras generated by Kleene relation algebras, then the variety of K-dynamic algebras has a decidable equational theory. The latter yields that all varieties of Kleene algebras generated by Kleene relation algebras have decidable equational theories, too.

Дати рад има задатак да представи, опише и одреди статус лексички крњих глагола у руском и српском језику. Реч је о глаголима који нису способни самостално да функционишу, због чега су упућени на самосталне речи, са којима у споју остварују своју улогу и постају способни да изразе граматичко значење самосталних речи, као и читаве конструкције чији су саставни део.Глаголи овога типа биће класификовани у три основне групе: 1) копулативни глаголи; 2) модални и фазни глаголи и 3) формално пунозначни глаголи, њихова анализа спроводиће се како у оквиру наведених група, тако и у целини, а основу датог проучавања представљаће контрастивна анализа и одређивање статуса датих глагола у савременом руском и српском језику.Иако су више пута били предмет истраживања, непунозначни глаголи нису добили једну целовиту анализу, нису адекватно груписани и побројани, није урађена типолошка класификација ове групе глагола у оба поређена језика. Насупрот детаљно истраженој групи пунозначних (самосталних) глагола, група лексички непунозначних глагола заслужује исцрпнију анализу, јаснију научну дефиницију, изучавање њихове семантике, карактера, као и специфичности односа које означавају, односно положаја који заузимају у општем систему језичких јединица.
Dati rad ima zadatak da predstavi, opiše i odredi status leksički krnjih glagola u ruskom i srpskom jeziku. Reč je o glagolima koji nisu sposobni samostalno da funkcionišu, zbog čega su upućeni na samostalne reči, sa kojima u spoju ostvaruju svoju ulogu i postaju sposobni da izraze gramatičko značenje samostalnih reči, kao i čitave konstrukcije čiji su sastavni deo.Glagoli ovoga tipa biće klasifikovani u tri osnovne grupe: 1) kopulativni glagoli; 2) modalni i fazni glagoli i 3) formalno punoznačni glagoli, njihova analiza sprovodiće se kako u okviru navedenih grupa, tako i u celini, a osnovu datog proučavanja predstavljaće kontrastivna analiza i određivanje statusa datih glagola u savremenom ruskom i srpskom jeziku.Iako su više puta bili predmet istraživanja, nepunoznačni glagoli nisu dobili jednu celovitu analizu, nisu adekvatno grupisani i pobrojani, nije urađena tipološka klasifikacija ove grupe glagola u oba poređena jezika. Nasuprot detaljno istraženoj grupi punoznačnih (samostalnih) glagola, grupa leksički nepunoznačnih glagola zaslužuje iscrpniju analizu, jasniju naučnu definiciju, izučavanje njihove semantike, karaktera, kao i specifičnosti odnosa koje označavaju, odnosno položaja koji zauzimaju u opštem sistemu jezičkih jedinica.
The aim of this dissertation is to analyze and determine the status of lexically incomplete verbs in Russian and Serbian. Lexically incomplete verbs are those that cannot function independently, which is why they are directed towards independent words. It is by means of this relationship they are able to perform their function and express grammatical meaning of independent words, as well as of the entire phrase they are a part of.These verbs will be classified in three primary groups: 1) copulative verbs; 2) modal and phase verbs; 3) verbs with formally full meaning, their analysis will be performed both within the framework of the aforementioned groups and by treating them as a whole, whereas the basis for the study will be set by a contrastive analysis and the determination of the status of the verbs in modern Russian and Serbian.Even though they have so far been an object of numerous studies, verbs without full meaning have yet not been given a thorough analysis, nor have they been adequately grouped, inventoried and typologically classified in either of the two contrasted languages. If compared to the group of independent verbs with full meaning that were examined in great detail, the group of verbs without full lexical meaning deserves a more comprehensive analysis, a clearer scientific definition, an analysis of their semantics, character, as well as the specific relations they signify and the position they occupy in the general system of linguistic units.

U ovom istraživanju cilj je da na osnovu lične percepcije fenomena individualne višejezičnosti kod studenata i studentkinja Filozofskog fakulteta, Univerziteta u Novom Sadu, ispitam njihove stavove prema vlastitoj dvo- i višejezičnosti i utvrdim da li se, u kojoj meri i na koji način odvijaju međujezički uticaji u procesu učenja trećeg jezika.U Vojvodini je u službenoj upotrebi srpski jezik i ćirilično pismo, mađarski, slovački, hrvatski, rumunski i rusinski jezik i njihova pisma (Statut AP Vojvodine („Službeni list APV” br.17/09)) u skladu sa zakonom i pokrajinskom skupštinskom odlukom, a na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu postoji duga tradicija istraživanja dvo- i višejezičnosti u odnosu na jezik većinskog naroda (Mikeš 1961, 1964, 1965, 1991; 1998; Mikeš i Vlahović 1966; 1967; Mikeš i Savić 1972, 1973, 1974; Genc 1973, 1979, 1981, 1985, 1991; Međeši 2009; Tir 2002; Horakova 2002; Puja-Badesku 2009).Korpus empirijskih podataka čine dve grupe odgovora: odgovori dvojezičnih studenata (26) i studentkinja (74) prve godine Filozofskog fakulteta u Novom Sadu školske 2011/12. godine (prosečna starost 21;8 godina) za koje su dobijeni podaci pomoću upitnika i odgovori dve trojezične alumnistkinje istog fakulteta (44 godine) za koje su dobijeni podaci audio zapisom njihovih ličnih ispovesti (životnih priča).Upitnik ima sledeće celine: o maternjem jeziku, drugom i trećem jeziku, kao i međujezičkim uticajima; a audio zapisom su zabeleženi odgovori na slična pitanja u polustrukturiranom intervjuu. Prikupljeni podaci su analizirani na osnovu kombinacije mađarskog kao ugro-finskog i slovenskih (srpski/hrvatski, rusinski, slovački, ukrajinski, poljski, ruski), germanskih (nemački, engleski) i romanskih (rumunski, francuski, italijanski, španski) kao idoevropskih jezika.Dobijeni rezultati potvrđuju rezultate savremenih istraživanja dvo- i višejezičnosti i pokazuju sledeće: bez obzira na tipološke karakteristike jezika dvojezičnost efikasno utiče na usvajanje trećeg jezika (Ringbom 1987; Cenoz 2001; Jessner 2007; Gibbons 2009), što je u ovom istraživanju dokumentovano za kombinacije jezika: mađarski kao ugro-finski i slovenski (srpski/hrvatski, rusinski, slovački, ukrajinski, poljski, ruski), germanski (nemački, engleski) i romanski (rumunski, francuski, italijanski, španski) kao idoevropski jezici; drugi jezik ima veći uticaj na učenje trećeg jezika od prvonaučenog ili usvojenog jezika (Williams and Hammarberg 1998; Bardel and Falk 2007), ukoliko je kompetencija na visokom nivou, a izloženost drugom jeziku česta i dugotrajna i ukoliko su drugi i treći jezik tipološki slični; transfer jezičkog znanja sprovodi se na nesvesnom nivou i to češće u neformalnim, nego u formalnim situacijama, kao što je potvrđeno i u drugim istraživanjima (Hoffmann 2007); komunikativna strategija opisivanja se češće primenjuje u procesu stvaranja iskaza na trećem jeziku od strategije pravljenja hibridnih varijanti; kvalitativna analiza odgovora iz životnih priča potvrđuje osnovne rezultate dobijene na osnovu odgovora studenata i studentkinja i otkriva niz nijansi koje nije moguće dobiti upitnikom, a koje se odnose na kontekst, lična iskustva i sposobnosti da se metajezičke sposobnosti stave u funkciju učenja jezika.Iako je trojezičnost po svemu sudeći budućnost civilizacijskog toka i obrazovnog sistema, možda čak i od predškolskog uzrasta, o ovom fenomenu ima još uvek malo literature. Na bazi rezultata dobijenih u ovom istraživanju, iako njihova pouzdanost nije apsolutna, jer zavise od ličnog procenjivanja fenomena, moguće je nanovo razmotriti postojeće teorije i ponovo opisati metalingvističke sposobnosti kada su u pitanju jezici koji nisu srodni u odnosu na jezike koji su srodni kada je u pitanju trojezičnost u Vojvodini.
The aim of this study is to investigateattitudes towards personal bilingualism andmultilingualism and to determine if there is across-linguistic influence in the thirdlanguage acquisition process, how and howoften it occurs, according to a personalperception of the phenomenon of theindividual multilingualism among students atthe Faculty of Philosophy, University of NoviSad.In Vojvodina, the officially used languagesare: Serbian, Hungarian, Slovak, Croatian,Romanian and Ruthenian (AP of VojvodinaStatute („Službeni list APV” br.17/09)). Atthe Faculty of Philosophy in Novi Sadbilingualism, multilingualism and themajority language has been traditionallystudied since its foundation (Mikeš 1961,1964, 1965, 1991; 1998; Mikeš i Vlahović1966; 1967; Mikeš i Savić 1972, 1973, 1974;Genc 1973, 1979, 1981, 1985, 1991; Međeši2009; Tir 2002; Horakova 2002; Puja-Badesku 2009).The empirical data include two groups ofanswers: answers that the first year (2011/12)bilingual female (74) and male (26) students(mean age 21;8) gave to questions about theirmother tongue, second and third language andcross-linguistic influence in a questionnaireand answers that the trilingual alumni of the same faculty (44 years old) gave in their oralhistory.The questionnaire includes questions aboutmother tongue, second and third language, aswell as about cross-linguistic influences. Thequestions in the semi-structured interview forthe oral history are about the same topics. Theobtained data are analyzed according to thecombination of Hungarian as Finno-Ugriclanguage and Slavic (Serbian/Croatian,Ruthenian, Slovak, Ukrainian, Polish,Russian), Germanic (German, English) andRomance languages (Romanian, French,Italian, Spanish) as Indo-European languages.The obtained results confirm thecontemporary findings in bilingualism andmultilingualism research and show thefollowing: bilingualism has a positiveinfluence on third language acquisitionregardless of their typological characteristics(Cenoz 2001; Jessner 2007) and in thisresearch it is confirmed for combination oflanguages: Hungarian as Finno-Ugriclanguage and Slavic (Serbian/Croatian,Ruthenian, Slovak, Ukrainian, Polish,Russian), Germanic (German, English) andRomance languages (Romanian, French,Italian, Spanish) as Indo-European languages;the second language has a greater influenceon the third language acquisition process than the first one (Williams and Hammarberg1998; Bardel and Falk 2007), if thecompetence is on the high level, the secondlanguage exposure frequent and long, and ifthe second and the third language aretypologically similar; the linguisticknowledge is transferred subconsciously,more often in informal than in formalsituations, as it is confirmed in other studies(Hoffmann 2007); description as acommunicational strategy is more often usedthan creation of hybrid forms; qualitativeanalysis of the obtained answers in oralhistories confirm results obtained by thequestionnaire, but it also reveals variousnuances that cannot be found usingquestionnaire, about the context, personalexperiences and abilities to use metalinguisticawareness in the language learning process.In spite of the fact that trilingualism is thefuture in the civilization evolution and in theeducational system, even starting at thepreschool level, there is not enough literatureabout the phenomenon. According to theresults obtained in this research, althoughthey are not absolutely reliable, since theydepend on a personal judgment of thephenomenon, it is possible to redefineexisting theories and to describemetalinguistic abilities again when

Služeći se teorijsko-metodološkom praksom teorije
retoričke strukture u disertaciji se nastoji objasniti
veza između semantike odnosa koherentnih struktura
od globalnog značaja i diskursne funkcionalnosti žanra
novinske književne kritike čija se pragmatička
determinacija izvodi na osnovu dekomponovanog
komunkacijskog cilja relevantnog za aktuelnu
diskursnu zajednicu. Pored toga, na osnovu tekstualnih
koncepata intencije i koherencije i nomenklature
retoričkih odnosa koju ustanovljava TRS u studijima
slučaja se prikazuje međuzavisnost potencijalnih
shematskih obrazaca diskursnih kategorija (funkcija)
informisanje, tumačenje značenja, značaj književnog
dela i autoreprezentovanje i retoričkih strategija
autora, u onom smislu koliko se pragmatička matrica
žanra s jedne strane dovodi u vezu sa
institucionalizacijom i konvencionalizacijom
tekstualnih struktura određenih diskursnih tipova, dok
sa druge omogućava ispoljavanje autorskog načela.

Istraţivanje je imalo za cilj da provjeri ukojoj mjeri se naš kognitivni sistem moţeosloniti na fonotaktiĉke informacije, tj.moguće/dozvoljene kombinacije fonema/grafema, u zadacima automatske percepcije iprodukcije rijeĉi u jezicima sa bogatominfleksionom morfologijom.Da bi se dobio odgovor na to pitanje,sprovedene su tri studije. U prvoj studiji, uzpomoć mašina sa vektorima podrške (SVM),obavljena je diskriminacija promjenljivihvrsta rijeĉi. U drugoj studiji, produkcijainfleksionih oblika rijeĉi izvedena jepomoću uĉenja zasnovanog na memoriji(MBL). Na osnovu rezultata iz druge studije,izveden je eksperiment u kojem se traţilapotvrda kognitivne vjerodostojnosti modela ikorišćenih informacija.Diskriminacija promjenljivih vrsta rijeĉiobavljena je na osnovu dozvoljenih sekvencidva i tri grafema/fonema (tzv. bigrama itrigrama), ĉije su frekvencije javljanjaunutar pojedinaĉnih gramatiĉkih tipovaizraĉunate u zavisnosti od njihovog poloţajau rijeĉima: na poĉetku, na kraju, unutarrijeĉi, svi zajedno. Maksimalna taĉnost sekretala oko 95% i dobijena je na svimbigramima, uz pomoć RBF jezgrenefunkcije. Ovako visok procenat taĉnediskriminacije ukazuje da postojekarakteristiĉne distribucije bigrama zarazliĉite vrste promjenljivih rijeĉi. S drugestrane, najmanje informativnim su sepokazali bigrami na kraju i na poĉetku rijeĉi.MBL model iskorišćen je u zadatkuautomatske infleksione produkcije, tako štoje za zadatu rijeĉ, na osnovu fonotaktiĉkihinformacija iz posljednja ĉetiri sloga,generisan traţeni infleksioni oblik. Nauzorku od 89024 promjenljivih rijeĉi uzetihiz Frekvencijskog reĉnika dnevne štampesrpskog jezika, koristeći metod izostavljanjajednog primjera i konstantu veliĉinu skupasusjeda (k = 7), ostvarena je taĉnost oko92%. Identifikovano je nekoliko faktora kojisu uticali na ovu taĉnost, kao što su: vrstarijeĉi, gramatiĉki tip, naĉin tvorbe i brojprimjera u okviru jednog gramatiĉkog tipa,broju izuzetaka, broj fonoloških alternacijaitd.U istraţivanju na subjektima, u zadatkuleksiĉke odluke, za rijeĉi koje je MBLpogrešno obradio utvrĊeno je duţe vrijemeobrade. Ovo ukazuje na kognitivnuvjerodostojnost uĉenja zasnovanog namemoriji. Osim toga, potvrĊena je ikognitivna vjerodostojnost fonotaktiĉkihinformacija, ovaj put u zadatkurazumijevanja jezika.Sveukupno, nalazi dobijeni u ove tri studijegovore u prilog teze o znaĉajnoj ulozifonotaktiĉkih informacija u percepciji iprodukciji morfološki sloţenih rijeĉi.Rezultati, takoĊe, ukazuju na potrebu da seove informacije uzmu u obzir kada sediskutuje pojavljivanje većih jeziĉkihjedinica i obrazaca.
The study was aimed at testing the extent towhich our cognitive system can rely onphonotactic information, i.e., possible/permissible combinations of phonemes/graphemes, in the tasks of automaticprocessing and production of words inlanguages with rich inflectionalmorphology.In order to obtain the answer to thisquestion, three studies have been conducted.In the first study, by applying the supportvector machines (SVM) the discriminationof part of speech (PoS) with more than onepossible meaning (i.e., ambiguous PoS) wasperformed. In the second study, theproduction of inflected word forms wasdone with memory based learning (MBL).Based on the results from the second study,a behavioral experiment was conducted asthe third study, to test cognitive plausibilityof the MBL performance.The discrimination of ambiguous PoS wasperformed using permissible sequences oftwo and three characters/sounds (i.e.,bigrams and trigrams), whose frequency ofoccurrence within individual grammaticaltypes was calculated depending on theirposition in a word: at the beginning, at theend, and irrespective of position in a word.Maximum accuracy achieved wasapproximatelly 95%. It was obtained whenbigrams irrespective of position in a wordwere used. SVM model used RBF kernelfunction. Such high accuracy suggests thatbrigrams' probability distribution isinformative about the types of flectivewords. Interestingly, the least informativewere bigrams at the end and at the beginningof words.The MBL model was used in the task ofautomatic production of inflected forms,utilizingphonotactic information from thelast four syllables. In a sample of 89024flective words, taken from the Frequencydictionary of Serbian language (daily press),achieved accuracy was 92%. For this resultthe MBL used leave-one-out method and nearest neighborhood size of 7 (k = 7). Weidentified several factors that havecontributed to the accuracy; in particular,part of speech, grammatical type, formationmethod and number of examples within onegrammatical type, number of exceptions, thenumber of phonological alternations, etc.The visual lexical decision experimentrevealed that words that the MBL modelproduced incorrectly also induced elongatedreaction time latencies. Thus, we concludedthat the MBL model might be cognitivelyplausibile. In addition, we reconfirmedinformativeness of phonotactic information,this time in human conmprehension task.Overall, findings from three undertakenstudies are in favor of phonotacticinformation for both processing andproduction of morphologically complexwords. Results also suggest a necessity oftaking into account this information whendiscussing emergence of larger units andlanguage patterns.

U ovoj disertaciji se proučavaju efekti primene autentičnih tekstova u nastavi nemačkog jezika na motivaciju, jezičko znanje i jezičke kompetencije studenata. Da bi se dati efekti izmerili, odnosno da bi se postavljene hipoteze istraživanja potvrdile ili opovrgnule sprovedeno je eksperimentalno istraživanje na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu od oktobra 2014. do juna 2015. godine sa studentima koji uče nemački kao izborni jezik, na nivou znanja A2. Pre početka istraživanja grupe su ujednačene po znanju, a zatim je sprovedeno inicijalno testiranje kojim su se merile tri jezičke veštine: slušanje, čitanje i pisanje, kao i broj korišćenih reči (vokabular). Na početku istraživanja studenti su popunjavali i anketu o motivaciji za učenje nemačkog jezika, dok su nakon sprovedenog istraživanja, u junu, rađena finalna merenja.
Dobijeni rezultati pokazuju da je generalno interesovanje za učenje stranih jezika u eksperimentalnoj grupi nakon istraživanja statistički značajnije od kontrolne grupe, da studenti eksperimentalne grupe imaju pozitivnije i manje stereotipne asocijacije na Nemačku. Osim toga, u istraživanju je utvrđeno postojanje značajnih korelacija između stavova ispitanika prema Nemcima, nemačkom jeziku, nastavi nemačkog jezika, asocijacija na Nemačku i autentičnih tekstova. Istraživanje je, takođe, pokazalo da autentični tekstovi imaju pozitivne efekte na jezičko znanje i veštine, a ispitanici sami ocenjuju nastavu u kojoj se primenjuju autentični tekstovi efikasnijom od tradicionalne nastave koja se odvija uz pomoć udžbenika.

Природа, натура, спада у онај ред речи,као што су време, простор, живот, смрт,кретање, за које сви сматрају да знају штазначе, шта подразумевају, и које, наводно, неизискују темељних или додатнихобјашњења. Спада у такозване постулате илиаксиоме. Појам остаје подразумевајући, али,на својим границама, ипак флуидан. Говорисе о људској природи, природи критике,женској природи, природи као свету растињаи животиња.Природа у људској свести пуна је тајнии неразумевања живота. У тим тајнамапреплиће се реално и иреално, уобичајено,разумљиво са необичним и недоступнимразумевањем.Ова расправа креће од првобитнепоезије, Гилгамеша, грчких и римскихпесника, поезије америчких Индијанаца иЦрнаца до западноевропских песника,индијске, кинеске и јапанске традиције доанглосаксонске и свакако словенскетрадиције, руске, пољске, српске и хрватске,лужичкосрпске. А основна литература идеод Јолесових једноставних облика, прекостудије Грабовича о митотворности природекод Шевченка до Фридрихове структуремодерне лирике.Словенски фоклор још је у видикуинтереса слависта, али словенски мит ипоезија ретко допиру до сазнањазападноевропске науке, никако филозофије,с часним изузецима појединих немачкихслависта и А. Лорда с интересом за певачекоји причају. А. Јолес уопште није биосвестан још једне једноставне форме,заметка лирске књижевне врсте, тзв. лирскихискри или скратица, лат. scintilla lyrica, каошто су коломијка, частушка, копла, куплет,краковјак, бећарац, првенствено зато штоније познавао словенску усмену поезију.Ова расправа приказује митотворностприроде у светској, словенским иукрајинској поезији, проблематизујеиновације песничке традиције и описуједопринос својим закључцима науци окњижевности, пре свега у структури модернелирике и књижевних врста, допуњујућисазнања Х. Фридриха и А. Јолеса јер овиистраживачи нису познавали словенскекњижевности.
Priroda, natura, spada u onaj red reči,kao što su vreme, prostor, život, smrt,kretanje, za koje svi smatraju da znaju štaznače, šta podrazumevaju, i koje, navodno, neiziskuju temeljnih ili dodatnihobjašnjenja. Spada u takozvane postulate iliaksiome. Pojam ostaje podrazumevajući, ali,na svojim granicama, ipak fluidan. Govorise o ljudskoj prirodi, prirodi kritike,ženskoj prirodi, prirodi kao svetu rastinjai životinja.Priroda u ljudskoj svesti puna je tajnii nerazumevanja života. U tim tajnamaprepliće se realno i irealno, uobičajeno,razumljivo sa neobičnim i nedostupnimrazumevanjem.Ova rasprava kreće od prvobitnepoezije, Gilgameša, grčkih i rimskihpesnika, poezije američkih Indijanaca iCrnaca do zapadnoevropskih pesnika,indijske, kineske i japanske tradicije doanglosaksonske i svakako slovensketradicije, ruske, poljske, srpske i hrvatske,lužičkosrpske. A osnovna literatura ideod Jolesovih jednostavnih oblika, prekostudije Graboviča o mitotvornosti prirodekod Ševčenka do Fridrihove strukturemoderne lirike.Slovenski foklor još je u vidikuinteresa slavista, ali slovenski mit ipoezija retko dopiru do saznanjazapadnoevropske nauke, nikako filozofije,s časnim izuzecima pojedinih nemačkihslavista i A. Lorda s interesom za pevačekoji pričaju. A. Joles uopšte nije biosvestan još jedne jednostavne forme,zametka lirske književne vrste, tzv. lirskihiskri ili skratica, lat. scintilla lyrica, kaošto su kolomijka, častuška, kopla, kuplet,krakovjak, bećarac, prvenstveno zato štonije poznavao slovensku usmenu poeziju.Ova rasprava prikazuje mitotvornostprirode u svetskoj, slovenskim iukrajinskoj poeziji, problematizujeinovacije pesničke tradicije i opisujedoprinos svojim zaključcima nauci oknjiževnosti, pre svega u strukturi modernelirike i književnih vrsta, dopunjujućisaznanja H. Fridriha i A. Jolesa jer oviistraživači nisu poznavali slovenskeknjiževnosti.

Predmet ove doktorske disertacije je istraživanje interaktivnog učenja muzike i engleskog jezika primenom digitalnih medija. U fokusu istraživanja su dve matične nauke anglistika i muzička umetnost (muzička pedagogija), sa njihovim metodikama, metodikom nastave engleskog jezika i metodikom nastave muzičkih predmeta. Cilj rada je istraživanje mogućnosti metodičke primene različitih digitalnih medija kao podsticaja za unapređenje procesa povezivanja, integrisanja i korelacije sadržaja u interaktivnom učenju muzike i engleskog jezika. Pored toga, istražuju se mogućnosti primene različitih digitalnih medija radi unapređenja procesa učenja, stručnog usavršavanja i profesionalnog razvoja nastavnika u obe nastavne oblasti. U prvom delu istraživačkog rada cilj je bio (primenom anketnog upitnika) istražiti moguće i trenutne načine povezanosti učenja muzike i engleskog jezika primenom digitalnih medija. U drugom delu rada, istraživani su inovativni nastavni sadržaji i načini njihove moguće primene u digitalnom okruženju radi podsticanja i unapređenja interaktivnog učenja muzike i engleskog jezika na različitim nivoima obrazovanja. Kvalitativnom analizom digitalnih medija, odnosno, digitalnih i virtuelnih okruženja za učenje predstavljeni su različiti načini povezivanja (integracije i korelacije) nastavnih sadržaja iz ovih naučnih disciplina, s ciljem da se ukaže na neke od postojećih mogućnosti, ali i da se podstaknu nova razmišljanja na tu temu. Na osnovu analize i rezultata istraživanja može se zaključiti da primena digitalnih medija u interaktivnom učenju muzike i engleskog jezika, može doprineti kao podsticaj i medijum prikazivanja obrazovnih sadržaja u usvajanju znanja i veština, ali i uspešnom integrisanju drugih umetnosti i medijske pismenosti u nastavi i učenju. Značaj ovog istraživanja je višestruk za teoriju usvajanja engleskog jezika, za teoriju muzičkog obrazovanja i CLIL nastave, dakle, za metodička, didaktička i andragoška pitanja okruženja učenja u oblastima nastave i učenja engleskog jezika i muzičkih predmeta.

Analizirani su važniji predstavnici čisto-funkcionalnih programskih jezika i važniji načini njihove implementacije . Na osnovu uočenih osobina, jezici su podeljeni na klase. Definisan je novi medjujezik za implementaciju čisto-funkcionalnih programskih jezika kojim je moguće predstaviti više klasa funkcionalnih programskih jezika nego postojećim medjujezicima. Konstruisani su algoritmi translacije 4 viša funkcionalna jezika u medjujezik i algoritmi prevodjenja medjujezika u mašinske jezike 5 apstraktnih mašina. Diskutovani su neki praktični aspekti implementacije nedjujezika i izvršene analize performansi nekoliko  realizovanih prevodilaca.
Important purely functional languages and important ways of their implementation are analyzed. Based on observed characteristics, functional languages are divided into appropriate classes. A new specialized intermediate code for implementation of functional programming languages is defined, which enable a representation of more classes of high-level functional languages than existing intermediate codes. Algorithms for translation of four high-level functional languages into intermediate code are constructed, as well as algorithms for compilation of intermediate code into five abstract machine languages. Performance of several implemented compilers are analyzed.

Проза Радована Белог Марковића није фантастична уцелини, већ садржи елементе фантастике. Типовифантастике у њој су разноврсни. Типологија фантастикеу прози овога писца изведена је из његовог делаиндуктивном методом и унеколико се заснива на даљоји ближој литерарној традицији, али и на закључцима докојих смо дошли и на основу којих су изведени и другитипови фантастике у делу овога писца.Типологија фантастике у прози Радована БелогМарковићаФ А Н Т А С Т И К АЛИРСКА, ЈЕЗИЧКА,ДЕЛИРИЧНАса елементима ониричког,са елементима ониричког и сакралногДемитологизованаМитолошка и фолклорнаДесакрализованаПриповедног простора и временаДвојникаМеланхолије и досадеПредметаПриродеСмртиМнимих бићаJединственост Радована Белог Марковића у савременојсрпској књижевности огледа се у начинуструктурирања дела, његовим формалним одликама,као и у бројним и разноврсним начинимамистификације приповеданог, у лиризацији прозногтекста и барокности језика, што су углавном и његовинајвећи доприноси књижевности којој припада.
Proza Radovana Belog Markovića nije fantastična ucelini, već sadrži elemente fantastike. Tipovifantastike u njoj su raznovrsni. Tipologija fantastikeu prozi ovoga pisca izvedena je iz njegovog delainduktivnom metodom i unekoliko se zasniva na daljoji bližoj literarnoj tradiciji, ali i na zaključcima dokojih smo došli i na osnovu kojih su izvedeni i drugitipovi fantastike u delu ovoga pisca.Tipologija fantastike u prozi Radovana BelogMarkovićaF A N T A S T I K ALIRSKA, JEZIČKA,DELIRIČNAsa elementima oniričkog,sa elementima oniričkog i sakralnogDemitologizovanaMitološka i folklornaDesakralizovanaPripovednog prostora i vremenaDvojnikaMelanholije i dosadePredmetaPrirodeSmrtiMnimih bićaJedinstvenost Radovana Belog Markovića u savremenojsrpskoj književnosti ogleda se u načinustrukturiranja dela, njegovim formalnim odlikama,kao i u brojnim i raznovrsnim načinimamistifikacije pripovedanog, u lirizaciji proznogteksta i baroknosti jezika, što su uglavnom i njegovinajveći doprinosi književnosti kojoj pripada.
Тhe prose of Radovan Beli Marković is not fantastic as awhole, but contains elements of fiction. Tipes offantasticism in it are diverse. The typology of fantasticismin prose of this writer is derived from his work using theinductive method. This typology is based on a distant andrecent literary tradition, but also on conclusions reachedby the author of this dissertation, on the basis of whichother types of fiction were derived in the writing of thisauthor.Typology of Fantasticism in prose of Radovan BeliMarkovićF А N Т А S Т I C I S MLyric, linguisticDelirious- with elements of oneiric- with elements of oneiric and sacredDemythologizedMythological and folkloreDesanctifiedNarrative space and time counterpartMelancholy and boredomObjectsNatureDeathImaginary creaturesThe uniqueness of Radovan Beli Markovic's writing incontemporary Serbian literature is reflected in the way ofstructuring his writing, its formal qualities, as well as innumerous and diverse ways of mystification of thenarration, in making his prose lyrical and languagebaroque, representing mainly his greatest contribution toliterature where he belongs.