Academic literature on the topic 'Język fiński'

An Old Language with a New Status. Some Aspects of the Kvens’ Identity in the BorderlandKvens are one of the groups which are recognized as minorities in Norway. In this article I will address the issue of language as an important identity creating factor. After I have given the most important informations about the hardly known minority group I will present a short description of the Kven language’s classification and status in Norway – both earlier and nowadays. Then I want to present how the Kven language is used while creating the Kven identity. Stary język o nowym statusie. Kilka aspektów tożsamości Kvenów na PograniczuKvenowie są jedną z kilku grup uznawanych w Norwegii za mniejszości. Zarówno definicja jak i etnonim „Kven” budzą wiele kontrowersji. W myśl najpowszechniejszej definicji Kvenowie to potomkowie fińskich imigrantów w Norwegii. Jednakże trzeba pamiętać, że posługując się słowem „imigranci” możemy natrafić na sprzeciw, ponieważ w przypadku Kvenów mówimy często o migracjach na obszarze północnej Skandynawii wcześniejszych od ustanowienia dzisiejszych granic państwowych. Podobnie termin Finowie nie jest powszechnie akceptowany. Wątpliwości budzi on zwłaszcza wśród badaczy oraz tych członków grupy, którzy podkreślają zróżnicowanie etniczne dzisiejszej Finlandii. Mimo to wielu członków grupy nazywanej Kvenami uważa, że „Kven” i „Fin” oznaczają to samo. Protestują przy tym przeciwko nazywaniu ich Kvenami, ponieważ to niegdyś używane przez norweską większość słowo miało pejoratywny wydźwięk. Wśród współczesnych definicji kategorii „Kven” często pojawia się następująca: „Kvenowie to fińskojęzyczny lud przybyły do Norwegii przed rokiem 1900 oraz jego potomkowie” (Skarstein 2002: 85). Również i ta definicja może napotkać opór, ponieważ kveński uważany jest w Norwegii za odrębny język od roku 2005, a różnicę między kveńskim a fińskim bardzo wielu badaczy i użytkowników języka uważa za istotną. W niniejszym artykule zajmę się kwestią języka jako znaczącego czynnika tworzącego tożsamość. Przedstawię najważniejsze wiadomości o mało znanej mniejszości, a następnie omówię krótko klasyfikację i status języka kveńskiego w Norwegii, dawniej i dzisiaj. W końcu zajmę się kwestią wykorzystywania języka w procesie tworzenia tożsamości Kvenów.

The article discusses selected issues concerning the Uralic terminology, focusing on Polish terms and names. We understand Uralic studies as both a study programme and a scholarly line of research. In Section 2 of the paper, we delimit a general point of reference for the Uralic terminology, whereas Section 3 provides an overview of specific terminological problems related to the labelling of Uralic languages and ethnolects, with special emphasis on the Finno-Ugric group. We conclude that the Polish Uralic terminology lacks a number of relevant Uralic names/labels/terms and champions its own idiosyncratic terminological solutions. Further standardisation and internationalisation of the Uralic terms in Polish are recommended. Wybrane problemy i przykłady terminologii uralistycznej. Streszczenie: Analizie zostają poddane wybrane problemy terminologiczne w kontekście uralistyki rozumianej zarówno jako kierunek studiów uniwersyteckich, jak i specjalizacja badawcza ze szczególnym uwzględnieniem terminologii polskiej. Po wstępnych poszukiwaniach mniej lub bardziej ogólnych terminów na odniesienia do przedmiotu badań i studiów uralistycznych (część 2) następuje bardziej szczegółowy przegląd nazw języków uralskich, przede wszystkim podgrupy ugrofińskiej (część 3). W obu przypadkach stwierdza się albo brak nazw szeregu języków, pojęć i zjawisk, albo znikomą korelację między terminami w języku polskim i innych językach, a zwłaszcza w fińskim, angielskim i rosyjskim. Postuluje się dalszą standaryzację i internacjonalizację polskiej terminologii uralistycznej. Słowa kluczowe: języki uralskie (ugrofińskie), terminologia językoznawcza, językoznawstwo opisowe a nazewnictwo, badania naukowe a kształcenie filologiczne

Izhorians: A disappearing ethnic group indigenous to the Leningrad regionThere is no body of research focusing specifically on Izhorians, a Finno-Ugrian minority group indigenous to the Leningrad region. Information about them is usually embedded in wider studies investigating Finnic minorities living at the intersection of Russia, Estonia and Finland. Consequently, it is fragmented, disjointed and marginalised, and available almost only in Russian, Estonian or Finnish. However, the most recent report on the state of the Izhorian language (which is part of a general study of Finnic minority languages in Russia) is available in English. Even though information about Izhorians lacks unity and cohesion, all researchers share the same concern, namely that Izhorians are disappearing as a distinct ethnic group. This concern manifests itself as a tendency to follow the dynamics of the Izhorian population, paying special attention to statistical data. Accordingly, this paper begins with a presentation of those data as a feature that connects all available research and proceeds to a commentary clarifying the reasons for the decline of this ethnic group. It also evaluates the current state of the Izhorian language. This review article presents a concise overview of selected research findings related to various issues concerning the study of Izhorians, including works by A. I. Kir′ianen, A. V. Labudin and A. A. Samodurov (2017); A. I. Kir′ianen (2016); N. Kuznetsova, E. Markus and M. Muslimov (2015); M. Muslimov (2005); A. P. Chush′′ialova (2010); F. I. Rozhanskiĭ and E. B. Markus (2013); and V. I. Mirenkov (2000). Iżorowie – zanikająca rdzenna grupa etniczna w regionie leningradzkimJak dotąd, nie ma literatury badawczej skupiającej się na Iżorach, rdzennej ugrofińskiej grupie etnicznej żyjącej w regionie leningradzkim. Informacje na ich temat zwykle stanowią część szerszych prac dotyczących mniejszości bałtofińskich na pograniczu Rosji, Estonii i Finlandii, są zatem fragmentaryczne, rozproszone, zmarginalizowane i dostępne niemal wyłącznie w językach rosyjskim, estońskim lub fińskim. Najnowsze studium dotyczące stanu języka iżorskiego (stanowiące część ogólnego opracowania na temat bałtofińskich mniejszości językowych w Rosji) jest dostępne w języku angielskim. Pomimo tego, że badania dotyczące Iżorów cechuje brak spójności, wszyscy badacze podzielają obawę o ich przetrwanie jako odrębnej grupy etnicznej, co przejawia się w tendencji do śledzenia dynamiki populacji, ze szczególnym uwzględnieniem danych statystycznych. Autorka wychodzi od przedstawienia tych danych jako elementu łączącego wszystkie dostępne badania i omawia przyczyny zanikania Iżorów jako odrębnej grupy etnicznej. Artykuł przedstawia również ocenę obecnego stanu języka iżorskiego. Zawiera też zwięzły przegląd wyników wybranych badań dotyczących Iżorów i omawia prace takich autorów jak: A. I. Kir′ianen, A. V. Labudin i A. A. Samodurov (2017); A. I. Kir′ianen (2016); N. Kuznetsova, E. Markus i M. Muslimov (2015); M. Muslimov (2005); A. P. Chush′′ialova (2010); F. I. Rozhanskiĭ i E. B. Markus (2013); V. I. Mirenkov (2000).

Gmina łucka, choć mniejsza od gmin w Trokach czy Haliczu, może się pochwalić nie mniej chlubnym rodowodem. Według tradycji jej początki sięgają czasów Księcia Witolda, który miał sprowadzić Karaimów na Wołyń. Z Łucka wywodziło się wielu uczonych Karaimów, jak na przykład Mordechaj Sułtański czy najsłynniejszy karaimski uczony Abraham Firkowicz. Łucka gmina karaimska dzieliła losy miasta – nie omijały jej różne nieszczęścia, najazdy wroga, pożary, epidemie. I choć niewielka liczebnie, przetrwała jednak do XX wieku jako jedna z pięciu gmin karaimskich na terenach Polski i Litwy.
 
 
 
 
 
 
 
 Karaimi z Łucka, ok. 1938
 
 
 
 
 W 1939 roku gmina liczyła 60 osób. Miała swój cmentarz i położoną na brzegu Styru drewnianą kienesę. Wojna i zmiany, jakie po niej nastąpiły, nie oszczędziły łuckich Karaimów. Czterech mężczyzn zginęło: Leon Pilecki poległ na froncie karelo-fińskim, Selim Rudkowski i Józef Gołub zostali zamordowani przez bandy ukraińskie, Mojsiej Nowicki zginął w czasie bombardowania w Essen (Niemcy). Osiem osób emigrowało z Łucka, jedna rodzina została deportowana do Kazachstanu.
 2 lutego 1944 r. Niemcy opuszczają miasto, wkraczają wojska radzieckie, a wraz z nimi wojsko polskie. W lipcu odwiedza nas ku naszej wielkiej radości Mieczek – Józef Sulimowicz, Karaim z Halicza, który w 1941 roku był wzięty do Armii Czerwonej. Teraz jest już w polskim mundurze. W Łucku następuje mobilizacja mężczyzn do wojska. Dostają powołanie i zostają wcieleni do wojska polskiego Daniel Gołub (kawaleria) oraz Józef Nowicki (lotnictwo).
 5 kwietnia 1944 r. w Łucku smutna wiadomość – umiera Aleksander Mardkowicz, wybitny karaimski działacz, pisarz, poeta, założyciel “Karaj Awazy”, pisma w języku karaimskim, autor słownika “Karaj sez – bitigi. Słownik karaimski. Karaimisches wöterbuch”. Za pogrzebem na chłopskim wozie, pod gradem kul odprowadzamy zasłużonego członka naszej społeczności na cmentarz.
 Wkrótce miejscowa ludność zostaje poinformowana, że na mocy porozumień między Polską a ZSRR odbędzie się ewakuacja ludności polskiej i żydowskiej za Bug. O Karaimach umowa repatriacyjna nie wspomina.
 Pewnego dnia na Karaimszczyźnie zjawiają się dwaj panowie z PUR-u (Państwowego Urzędu Repatria-cyjnego), aby porozmawiać o dalszych losach Karaimów, lojalnych obywateli państwa polskiego. Proponują pomoc w repatriacji. Długie rozmowy, rozważania. Decyzja nie była łatwa. Nie wszyscy zdecydowali się na wyjazd. Pociągał za sobą opuszczenie domowych ognisk, rozstanie z kienesą i cmentarzem, których już nigdzie nie mieliśmy znaleźć.
 W końcu kilka rodzin zdecydowało się na wyjazd. Byli to Michał i Aleksandra Gołub, Maria Gołub, Marek Gołub, Stella Gołub, Sabina Gołub, Józef Kaliski, Rozalia Mardkowicz, Tamara Mardkowicz, Emanuel Nowicki, Sabina Nowicka, Dorota Nowicka, Anna Nowicka, Amalia Nowicka, Nazim Rudkowski, Tamara Rudkowska.
 Przed wyjazdem wszyscy razem odwiedziliśmy cmentarz, by pożegnać bliskich. Po raz ostatni zgromadziliśmy się na nabożeństwie w kienesie. 15 lipca 1945 roku jednym transportem wyjechaliśmy z Łucka i osiedliliśmy się w Opolu.
 
 
 
 
 
 
 
 Orucz na cmentarzu w Łucku, ok. 1938
 
 
 
 
 Dziś w Łucku nie ma już kienesy – spłonęła w pożarze w 1972 roku, a na miejscu, gdzie był cmentarz, wyrosła nowa dzielnica miasta. Zatarte zostały w Łucku ślady Karaimów, przez kilka wieków zaznaczających swą obecność na kresach Rzeczpospolitej. Dziś* w Łucku mieszka już tylko jedna rodzina karaimska, rodzina Szymona Eszwowicza. Pan Szymon, ostatni łucki Karaim, pomimo swego sędziwego wieku, przybył latem 1989 roku do Trok, by wziąć udział w zjeździe Karaimów.
 Wielu Karaimów, przybyłych z Łucka w czasie tej repatriacji, a także wcześniej, już nie żyje. Spoczywają w Warszawie na jedynym w Polsce karaimskim cmentarzu. Część wyjechała z Opola tam, gdzie były większe skupiska rodaków: do Warszawy, Wrocławia, na Wybrzeże. Obecnie mieszka w Polsce trzynaścioro Karaimów z Łucka.
 Gmina karaimska w Łucku – 1939 rok
 
 Rebeka Bezikowicz z d. Kaliska
 Stefania Bezikowicz
 Sabina Bezikowicz
 Anna Bezikowicz
 Mikołaj Bezikowicz
 Jakub Eszwowicz
 Estera Eszwowicz z d. Turczyn
 Szymon Eszwowicz
 Maria Eszwowicz z d. Pilecka
 Romuald Eszwowicz
 Józef Eszwowicz
 Aleksander Firkowicz ojciec
 Rozalia Firkowicz z d. Pilecka
 Aleksander Firkowicz
 Eliasz Firkowicz
 Michał Gołub
 Aleksandra Gołub z d. Abrahamowicz
 Aleksander Gołub
 Daniel Gołub
 Józef Gołub
 Aleksander Gołub
 Maria Gołub z d. Eszwowicz
 Marek Gołub
 Stella Gołub
 Sabina Gołub
 Aleksander Greczny
 Józef Kaliski
 Sabina Kapłanowska
 Józef Łobanos – hazzan
 Helena Łobanos z d. Ławrecka
 Mikołaj Łokszynski
 Aleksander Mardkowicz
 Rozalia Mardkowicz z d. Sandomirska
 Tamara Mardkowicz
 Anatol Mardkowicz
 Marek Mardkowicz
 Aleksandra Mardkowicz
 Dorota Nowicka z d. Sułtańska
 Emanuel Nowicki
 Sabina Nowicka z d. Abrahamowicz
 Anna Nowicka
 Józef Nowicki
 Amalia Nowicka
 Mojsiej Nowicki
 Szymon Nowicki
 Michał Nowicki
 Sabina Nowicka z d. Eszwowicz
 Halina Nowicka
 Alina Robaczewska z d. Szpakowska
 Eugeniusz Robaczewski
 Julia Robaczewska
 Romuald Robaczewski
 Ananiasz Rojecki
 Beniamin Rojecki
 Leon Pilecki
 Sara Pilecka z d. Leonowicz
 Sergiusz Rudkowski
 Tamara Rudkowska z d. Majewska
 Selim Rudkowski
 Nazim Rudkowski
 Zachariasz Szpakowski
 
 
 * Niniejszy tekst był pisany w 1989 roku z zamiarem zamieszczenia go w numerze drugim pierwszej serii Awazymyz, numerze, który nigdy się nie ukazał.