To see the other types of publications on this topic, follow the link: Kalit so'zlar: interfaol usul.
Journal articles on the topic 'Kalit so'zlar: interfaol usul'
Create a spot-on reference in APA, MLA, Chicago, Harvard, and other styles
Consult the top 50 journal articles for your research on the topic 'Kalit so'zlar: interfaol usul.'
Next to every source in the list of references, there is an 'Add to bibliography' button. Press on it, and we will generate automatically the bibliographic reference to the chosen work in the citation style you need: APA, MLA, Harvard, Chicago, Vancouver, etc.
You can also download the full text of the academic publication as pdf and read online its abstract whenever available in the metadata.
Browse journal articles on a wide variety of disciplines and organise your bibliography correctly.
1
Axmedova, Mavjuda Turg'unovna. "BIOLOGIYA DARSLARIDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISH." PEDAGOGS international research journal 2, no. 1 (2022): 208–15. https://doi.org/10.5281/zenodo.5920050.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Taqdim etilayotgan bu maqolada biologiya darslarida qo’llaniladigan samarali interfaol usullar, tadbir va ochiq dars ishlanmalaridan namunalar keltirilgan bo’lib, bu jamlanma biologiya fani o’qituvchilari uchun xizmat qilsa ajab emas. <strong>1.“Kamalak” usuli .</strong> Bu usulni biror bob yoki bo’lim yuzasidan o’tkazish mumkin.Bunda birinchi ustindagi asosiy tushunchalar har xil ranglarda beriladi. Jadvalning qolgan qismlarida so’zlar aralash yozilgan bo’ladi. O’quvchilar ushbu tushunchalarni asosiy tushuncha ranglariga mos ranglarda ifodalahslari shart.Bunda jadval bo’yatiladi yoki yopishuvchi rangdor qog’ozlar to’plamidan foydalanib to’ldiriladi. Bu usulning afzalligi shundan iboratki, bir paytning o’zida 9 nafar o’quvchining bilimi sinab ko’riladi. <strong>Dastlabki holati</strong> Mitoz Konyugatsiya, krossingover sodir bo’ladi. Xromosomalar soni ikki hissa kamaygan hujayralar hosil bo’ladi. Yumaloq, amyobasimon shaklli, harakatsiz hujayra Meyoz Bu hujayralar ma’lum shakl va hajmga ega bo’ladi Gametogenez, spermatogenez, ovogenez Sitoplazma bo’linib, ikkita yangi qiz hujayra hosil bo’ladi. Jinsiy hujayralar Anafaza II da sentromera bilan birikkan xromatidlar bir biridan ajraladi. Somatik hujayralarning bo’linish usuli Mitoz va meyoz bo’linish kuzatiladi. <strong>Tayyor holati</strong> Mitoz Konyugatsiya, krossingover sodir bo’ladi. Xromosomalar soni ikki hissa kamaygan hujayralar hosil bo’ladi. Yumaloq, amyobasimon shaklli, harakatsiz hujayra Meyoz Bu hujayralar ma’lum shakl va hajmga ega bo’ladi Gametogenez, spermatogenez, ovogenez Sitoplazma bo’linib, ikkita yangi qiz hujayra hosil bo’ladi. Jinsiy hujayralar Anafaza II da sentromera bilan birikkan xromatid-lar bir biridan ajraladi. Somatik hujayralarning bo’linish usuli Mitoz va meyoz bo’linish kuzatiladi. Topshiriq javoblari albatta tahlil qilinadi. Noto’gri belgilangan tushunchalar to’grilanadi.Bu topshriqni to’g’ri bajargan o’quvchilar bir ballni qo’lga kiritishadi. <strong>2.”Domino” usuli.</strong> Bu usulni biror bob yoki bo’lim yuzasidan o’tkazish mumkin.Bunda o’quvchilar atama yoki biologiya faniga oid so’zning oxirgi harfiga keyingi so’zni bog’laydi.Masalan: <strong>Amyoba-askarida-ayiq-qo’ng’iz-zigota va hokoza.</strong> <strong>3.”Pochta qutisi”usuli.</strong> Bu usulni guruhlarda ham, kichik juftliklarda ham qo’llash mumkin.Bunda o’quvchilarga turli mavzular yuzasidan aralash atama va tushunchalar aralash holatda beriladi. Pochta qutisi berilgandan so’ng o’quvchilarga quti ichidagi so’z yoki atamalarni mos tarzda ajratishi aytiladi.Masalan: <strong>Tobulg’i, archa, vergin, savr, maymunjon, itsigak, bo’ritaroq, afsonak, yeryong’oq, talg’ir lola, qarag’ay, sarvi archa.</strong> Bunda ochiq urug’li va yopiq urug’li o’simliklarni ajtaring deb topshriq beriladi. Topshiriqni bajarish uchun so’zlar soniga qarab vaqt beriladi.Bundan tashqari ikki oila o’rtasida(6-sinflarda), ikki sinfni , turkumni(7-sinflarda), ichki, tashqi, aralsh bezlarni, odam organizmidagi organlarni(8-sinflarda) bir biridan ajratib olishida ham qo’llash mumkin. <strong>4.”Matn+test” usuli.</strong> Bunda o’quvchilarga matn o’qib beriladi yoki ovozli moslama yordamida matn eshittiriladi. O’quvchilar diqqat bilan tinglaydi va quyida beriladigan testlarning yechimini topishadi.Bu usul orqali o’quvchilarning diqqat va xotirasi mustahkamlanadi.Bu usul butun sinf bilan ishlaganda qo’llanadi. Masalan: Bir tup o’simlik ildizining tukchalari bir-biriga ulab chiqilsa, uzunligi 20 kmga yetishi mumkin.Ildiz tukchalarining faoliyati 10-20 kun davom etadi.Ildizning po’st hujayralari tirik, yumaloq va yupqa qobiqli bo’ladi.Makkajo’xorining 1 mm<sup>2 </sup>so’rish qismida 700 ta ildiz tukchalari bo’ladi.G’o’za nihollarining ildizi bir kecha kunduzda 2-3 sm o’sadi.
2
Saydaliyva, Matluba Qambaraliyevna. "KIMYONI O'QITISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR." PEDAGOGS international research journal 2, no. 2 (2022): 30–35. https://doi.org/10.5281/zenodo.5937276.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola Kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, kimyo o`qitish metodikasiga mo’ljallangan bo’lib, kimyo o’qituvchilarining kasbiy tayyorgarligiga zamin tayyorlaydigan kimyoni o`qitishning zamonaviy texnologiyalari va o’quvtarbiya jarayonini loyihalashtirish mazmunini o`zida ifoda etadi. Uzluksiz ta’lim tizimida davlat buyurtmasi va ijtimoiy talabga muvofiq har bir ta`lim muassasasi va unda xizmat qiluvchi pedagog-kadrlar zimmasiga ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini oshirish, ilm-fanning so‘nggi yutuqlarini amaliyotga joriy etish orqali ijodkor, ijtimoiy faol, yuksak ma’naviyatli, kasb-hunarli, el-yurtga sadoqatli milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalangan, ijodiy va mustaqil fikr yurita oladigan, davlat, jamiyat va oila oldida o`z burchi va javobgarlini his eta oladigan, raqobatbardosh barkamol shaxsni tarbiyalash va kamolga yetkazish, ularning ongi va qalbiga milliy istiqlol g'oyasini singdirish kabi muhim vazifalarni amalga oshirish yuklatilgan. Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli hal etilishi ta’lim-tarbiya jarayonida zamonaviy ta’lim texnologiyalardan foydalanish bilan uzviy ravishda bog'liq. Ta`lim jarayonida yuqori sifat va samaradorlikka erishish ta’lim-tarbiya jarayoniga nisbatan innovatsion yondashuvni talab qiladi. «Innovatsiya» iborasi inglizcha so’zdan olingan bo’lib, «innovation» - «yangilik kiritish», «yangi g’oya» degan ma’nolarni bildiradi. Innovatsion o’qitishda bilimlar vazifasi o’zgaradi. Ya’ni, avvalgi doimiy yod olishdan mantiqiy fikrlash, izlanishga o’tiladi. Bunday faoliyat o`quvchi faoliyatidagi ijodkorlikni rivojlantiradi. U o’z tengdoshlari va o’qituvchisi bilan o’zaro faol «sub’yekt-sub’yekt» munosabatlariga kirishadi. O'qitish jarayoni dinamik va barhayot jabha bo`lganligi tufayli ham unga yangilik kirishi va yangilanish amaliyotining davom etishi tabiiydir. Shuning uchun ham, sinalgan va samara beradigan zamonaviy texnologiyalarni qo'llash zaruriy holdir. Kimyoni o`qitishda eng ko’p tarqalgan va xususiyatga ega bo’lgan zamonaviy pedagogik texnologiyalar quyidagilar hisoblanadi: suhbat, bahs, o’yin, keys-stadi, loyihalar usuli, muammoli usul, aqliy hujum va boshqalar hisoblanadi.
3
O'ktamov, Asqarali Axmadaliyevich. ""TARIX FANINI O'QITISHDA INNOVATSION METODLARDAN FOYDALANISHNING SAMARADORLIGI"." PEDAGOGS international research journal 1, no. 1 (2022): 124–27. https://doi.org/10.5281/zenodo.5845506.
Full textAbstract:
<strong><em>Annotatsiya:</em></strong> Oliy ta’lim muassasalarida tarix fanlarini o‘qitish uzoq tarixga borib taqaladi. Tarix fanlarining oliy ta’lim muassasalarida talabalarga o‘qitilishi uzoq tarixga borib taqaladi. Dunyoning barcha davlatlarida o‘rta maxsus ta’lim muassasalaridan keyin ham xar bir davlat oliy ta’lim muassasalarida o‘z yurti tarixini fan sifatida o‘rganish davlat fuqarolarini siyosiy, ma’naviy, iqtisodiy va marifiy dunyoqarashini shakllantirishning eng asosiy tayanchi bo‘lib xizmat qiladi. Maqola oliy ta’lim muassasalarida tarix fanlarini o‘qitilishining ahamiyati va zamonaviy pedagogik metodlardan foydalanish masalalariga bag‘ishlangan. Maqoladan ko’zlangan maqsad oliy ta’lim muassasalarida rivojlanib borayotgan dunyo talablariga javob beradigan darajada tarix fanlarini o'qitishning zamonaviy pedagogik metodlardan foydalanishga doir muammolarning yechimlari ilmiy asosda qayd etilgan. Oliy ta’lim muassasalarida ijtimoiy-gumanitar fanlar orasida qanday mutaxassis yo‘nalishida tahsil olishidan qa’tiy nazar talabaning yetuk shaxs va faol dunyoqarashga ega fuqaro bo’lib yetishishida, fikrlashning to‘g‘ri shakllanishida tarix fanlari aloxida rol o'ynaydi. Bu masalaga prezidentimiz Sh.Mirziyoyev tomonidan ham aloxida ahamiyat berilmoqda. O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 30 iyun kuni «O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi huzurida O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha Jamoatchilik kengashi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi qarorni imzoladi. Ushbu qaror «O‘zbekiston milliy davlatchiligining vujudga kelishi va taraqqiy topishining eng yangi tarixini tadqiq etish va o‘qitish, ilmiy, ilmiy-ommabop, o‘quv-metodik, ma'rifiy adabiyotlarni tayyorlash va chop etish, ilm-fanning ta'lim va boshqa ijtimoiy sohalar bilan integratsiyasi mexanizmlarini mustahkamlash va rivojlantirish borasida ilmiy, madaniy, ta'lim, jamoat muassasalari va tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish ishlarining samaradorligini oshirish, yoshlarda, avvalambor umumta'lim maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar o‘quvchilarida, oliy o‘quv muassasalari talabalarida mamlakat tarixi haqidagi chuqur bilimlarni shakllantirish maqsadida» qabul qilingan. Aynan shu qaror samarasi sifatida “O‘zbekistonning eng yangi tarixi” fanini bakalavr yo‘nalishlarga fan sifatida o‘tilishini ta’minlash maqsadida darsliklar ishlab chiqilmoqda. So‘nggi yillarda oliy ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini yaxshilash va rivojlantirish maqsadida talabalarning mutaxassis fanlariga berilayotgan e’tiborning kuchayishi ortidan tarix fanlari nomutaxassis fanlar qatorida soat hajmi jihatidan qisqarib boryotgani o‘qituvchi-pedagog tomonidan fanning to‘liq mazmunini yoritib berish va talab darajasida bilimlarni yetkazib berish uchun yangi va zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish zamon talabiga aylanib bormoqda. Shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda talabalarni faqat tayyor bilimlarni egalashga orgatib kelingandi. Bunday usul talaba (yoki o`quvchi) larda mustaqil fikrlash, ijodiy izlanish, tashabbuskorlikni so`ndirar edi. Endi o`quv jarayonini yangilangan dastur va standart talablariga javob beradigan zamonaviy darslar asosida tashkil etish davri keldi. Boshqacha qilib aytganda zerikarli darslar o`rniga zamonaviy darslarni tashkil etishga ma’suliyat bilan yondashadigan, kasbiy bilimdon, metodik mahoratga ega, ma’suliyatli, interfaol pedagogik texnologiyani mukammal o`zlashtirib olgan, innovatsiyalar asosida ta’limni tashkil eta oladigan o`qituvchilarga talab oshib bormoqda. Shuning uchun ham, ta’lim muassasalarining oquv tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o`qitish uslublari-interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o`rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularni ta’limda qo`llanishiga oid bilimlar, tajriba talabalarni bilimli va yetuk malakaga ega bo`lishlarini ta’minlaydi. Oliy ta’lim tizimida tarix fanlarini o‘qitish deganda, tarixiy material vositasida talabalarga bilim berish, ularni milliy istiqlol ruhida tarbiyalash, vatanga muhabbatva kamol toptirish vazifalarini amalga oshirish zarur bo’lgan jarayon, o’qituvchi va o’quvchilarning aqliy (ichki) hamda o’quv harakatlari (tashqi) jarayoni tushuniladi. Tarix fanini nafaqat mutaxassis tarix yo‘nalishi bakalavriati talabalariga balki, boshqa nomutaxassis bakalavriat yo‘nalishlarga o‘tilishi qanchalik ahamiyatli? Oxirgi yillarda O‘zbekiston Respublikasida oliy ta’lim soxasini rivojlantirish yo‘lida olib borilayotgan islohotlar natijasida ko‘plab nomutaxassis fanlar olib tashlanmoqda, lekin aynan tarix fani oliy ta’limda nomutaxassis bakalavriat o‘quv rejalarida saqlab kelinmoqda. Bu holat faqatgina bizning yurtimizdagi jarayon emas, balki juda ko‘plab rivojlangan davlatlarda tarix fani majburiy fanlar ro‘yxatida turadi. Tarix fanini nomutaxassis majburiy fanlar ro‘yxatidan joy olishi XIX asrga borib taqaladi. Aynan shu asrga kelib, tarix fani vujudga kelgan majburiy va zamonaviy o'quv muassasalarining asosiy yo'nalishlaridan biri sifatida namoyon bo'la boshlagan. Dastlab Yevropa davlatlari oliy ta’lim tizimida asosan “milliy o'ziga xoslikni rivojlantirish va itoatkor inson tarbiyalash maqsadi”da o‘qitilgan.
4
G.O.Ochilova. "MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA IJODKORLIK FAOLIYATINI SHAKLLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI." PEDAGOGS international research journal 5, no. 1 (2022): 224–27. https://doi.org/10.5281/zenodo.6349376.
Full textAbstract:
Annоtatsiya: ushbu maqolada maktabgacha ta’lim tashklotlarida bolalar ijodiy rivojlanishining faoliyatini shakllantirish shart-sharoitlari jarayoni, ta’lim tiizimini axborotlashtirish orqali bolalarning ijodiy faoliyatini shakllantirishda bilim, malaka, ko’nikma haqida fikr yuritiladi.
5
Risolat, Xolovna Rajabova. ""3-SINF MATEMATIKA DARSIDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISH VA ULARNING SAMARASI"." JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 2, no. 1 (2022): 53–56. https://doi.org/10.5281/zenodo.6409885.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Ushbu maqolada 3-sinflarda matematika o‘qitish metodikasi va ta’lim texnologiyalari, fanlar bilan bog’liqligi, o`qitish samaradorligini oshirish bo’yicha fikrlar keltirilgan.
6
Idrisova, Diloromxon Akyulovna. "SIFAT. SIFATNING MA'NOSI VA GRAMMATIK BELGILARI SIFAT SO'Z TURKUMINI O'RGANISHDA INTERFAOL USULLARNI QO'LLASH." PEDAGOGS international research journal 3, no. 2 (2022): 6–10. https://doi.org/10.5281/zenodo.6035341.
Full textAbstract:
Annotatsiya: ushbu maqolada sifat. sifatning ma'nosi va grammatik belgilari sifat so’z turkumini o‘rganishda interfaol usullarni qo’llash haqida so’z yurutiladi
7
F.Anorboyzoda. "IQBOL MIRZO SHE'RIYATINI O'RGANISHDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISH." PEDAGOGS international research journal 3, no. 1 (2022): 196–200. https://doi.org/10.5281/zenodo.5998333.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya</strong>: Maqolada o'quvchilarga Iqbol Mirzo ijodini o'rgatishda interfaol metodlarning ahamiyati, turli metodlardan foydalanish haqida so'z yuritiladi<strong>. </strong>
8
Hayitova, Dilshoda Murodjonovna. "INGLIZ VA O'ZBEK TILLARIDA HAZILNI IFODA ETISHNI LISONIY VOSITALARI." PEDAGOGS international research journal 7, no. 1 (2022): 114–21. https://doi.org/10.5281/zenodo.6411969.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz va o’zbek tilidagi hazil va hajviy so’zlarni tarjima qilishdagi usul va vositalar ochib beriladi. Maqollarni bir tildan boshqa bir tilga tarjima qilishdagi duch kelinadigan muommolar va qanday lisoniy vositalar orqali tarjima qilish kerakligi dalil va misollar bilan ochib beriladi
9
Abduraimova, Manzura. "INTERFAOL METODLARNING TARIX FANINI O'QITISHDA QO'LLANILISHI." PEDAGOGS international research journal 4, no. 1 (2022): 217–26. https://doi.org/10.5281/zenodo.6260603.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Tarixiy bilish nazariyasida tarixiy materialni qandaydir metodlar asosida o’rganish tarix fani qanday mazmunga ega bo’ladi degan savolga javob berishga harakat qiladi. Tarixiy tafakkur metodlarining o’zini o’rganishga yaroqli bo’lgan tarix fanlaridan analiz, sintez, deduksiya, induksiyaning roli kattadir. Ular yordamida tarixchi o’ziga tanish manbalar bilan o’zini qiziqtiradigan dalil haqiqatdan mavjud bo’lganmi yoki yo’qmi ekanligini tasdiqlashi mumkin. Tarixiy tadqiqotda umumfan va maxsus fan metodlaridan o’rinli va samarali foydalanish tarixiy qurilmaning mohiyatini anglashga, tushunarli bo’lishiga imkon beradi. Tarix fanida interfaol metodlar ishlatilishi fanning mohiyatini tez anglash imkonini beradi.
10
Karimova, Sevara Zayniddinovna. "ERTAK JANRIGA OID FOLKLOR ASARLARINI O'QITISHDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISH USULLARI." JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 2, no. 1 (2022): 447–55. https://doi.org/10.5281/zenodo.6448630.
Full textAbstract:
Mazkur maqolada o‘zbek xalq ertaklarining maktab adabiyot darsliklarida o‘qitilishida interfaol ta’lim metodlardan foydalanish samaradorligi, shuningdek, amalda bo‘lgan adabiyot darsliklarida ertaklarni o‘qitish-o‘rgatish jarayoni bilan bog‘liq masalalar yoritilgan.
11
Aziza, Raxmatova, and Umarova Dilfuza. "BOSHLANG'ICH SINFDA O'QITISHNING ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH USULLARI." PEDAGOGLAR huquqiy, tibbiy, ijtimoiy, ilmiy jurnal 11, no. 3 (2021): 133–37. https://doi.org/10.5281/zenodo.5824840.
Full textAbstract:
Annotatsiya: ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda interfaol o’yinli metodlarni qo’llash usullari va bu usullardan foydalanishning ta’lim samaradorligini oshirishdagi ahamiyati yoritib berilgan. Didaktik o’yin bolalarda bilish jarayoniga jonli qiziqish uyg’otadi va ma’lummotlarni qabul qilishga yordam beradi. Bu o’yinlar bolalarning atrof-muhit haqidagi tasavvurlarini kengaytirishga, tartibga solishga, qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantirishga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Didaktik o’yinlar o’quvchilar uchun qiyin bo’lgan bilim olish jarayonini yengillashtiradi. Ta’limiy o’yinlardan, mavzuga oid oddiy qiziqarli savol-javoblardan darsning ma’lum qismida foydalanish lozim. Boshqotirma, tez aytish kabi o’yinlar muntazam o’tkazib turilsa, o’quvchilarda ma’lum bir ko’nikmalar hosil bo’lib boradi. Dars jarayonida o’yinlarni to’g’ri tashkil etish va o’tkazishda vazifalar, qoidalar va ularning natijalarini tashkil qilishni aniq belgilab olish lozim. Masalan o’qish darslarida “So’zdan so’z yasash” o’yinini o’tkazish o’quvchilarning lug’at boyligini oshirishga, so’z boyligini o’stirishga yordam beradi.
12
Jo'rayev, Mirjalol Qahramonovich, and Doniyor Radjabovich Husenov. ""ELEKTR MASHINALARI" FANINI O'QITISHDA TALABALAR MUSTAQIL FIKRLASHLARINI SHAKLLANTIRISH MANBALARI." JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 2, no. 1 (2022): 264–70. https://doi.org/10.5281/zenodo.6425545.
Full textAbstract:
Annotatsiya Maqolada “Elektr mashinalari ” fanini o’qitishda har bir talabaning mustaqil fikrlashini, dunyo qarashini shakllantirish muhim omil hisoblanadi. Talabalarni mustaqil fikrlashga o’rgatish orqali kelajakda malakali kadrlar tayyorlash maqsadimizdir.
13
Jonuzaqov, Adhamjon Abdullahatovich, and Yo'ldashev S. ""TURKISTONDA JADIDCHILIK HARAKATINING VUJUDGA KELISHI" MAVZUSINI O'QITISHDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH." PEDAGOGS international research journal 4, no. 1 (2022): 42–60. https://doi.org/10.5281/zenodo.6144306.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Ushbu uslubiy qo’llanma O’zbekiston tarixini o’qitish va o’rganishdagi masalalar haqida ma’lumot berilgan. Shuningdek metodik qo’llanmadan ishidan kerakli ma’lumotlarni interfaol usullar yordamida o’rganish aytib o’tilgan. Obyekt sifatida akademik litseylar dasturidagi «Turkistonda jadidchilik harakatining vujudga kelishi» mavzusi tanlab olingan. Bunda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda o’quvchilarda yangi bilim, keng dunyoqarash, ijodiy fikrlashga yo’naltirilgan faoliyat tahlil qilingan. Ushbu malak ishidan ta’lim muassasalarida keng miqyosda foydalanish mumkin.
14
Xurramov, Keldiyor Muradullaevich, Madinabonu Nurullo qizi Ismatova та Dilafruz Lazizbek qizi Qosimova. "PEDAGOGIK TAʼLIM INNOVATSION KLASTERI: EHTIYOJ, ZARURAT, NATIJA". PEDAGOGS international research journal 2, № 2 (2022): 247–54. https://doi.org/10.5281/zenodo.5940380.
Full textAbstract:
<strong>Anotatsiya:</strong> Ushbu maqolada Pedagogik taʼlim innovatsion klasteri: ehtiyoj, zarurat, natija haiqda ma'lumotlar berilgan. Daraxtning ildizi qanchalik chuqur va tarmoqlangan boʻlsa, u shunchalik mustahkam, uning umri shunchalik davomli, hosili esa moʻl-koʻl boʻladi. Insoniyat koʻp ming yillik taraqqiyoti davomida jamiyatni rivojlantirishning taʼlim, ilm va hunardan samaraliroq vositasini kashf qila olgan emas. Shu sababli ham taʼlim, ilm-fan har qanday jamiyat, millat va davlatning kelajagini belgilab beradigan, uning taraqqiyotiga xizmat qiladigan muhim omildir.Taʼlim oʻz ildizlarini ilm-fan va ishlab chiqarish, ijtimoiy turmush, bir soʻz bilan aytganda, hayot bilan bogʻlay olgan, ichki va turdosh tarmoqlar bilan har tomonlama integratsiyaga kirishgan taqdirdagina oʻz oldiga qoʻygan natijalarga erisha oladi, fan, taʼlim-tarbiya va iqtisodiyotning oʻzaro chuqur, har tomonlama uzluksiz aloqasini taʼminlay olgan va jamiyat hayotining barcha sohalariga tatbiq eta olgan davlat esa taraqqiyotga erishadi. Bu borada mamlakatimiz taʼlim sohasida salmoqli ishlar amalga oshirilayotganligi hech kimga sir emas. Taʼlim tizimini tubdan takomillashtirish, oliy maʼlumotli mutaxassislar tayyorlashning maqsadli yoʻnalishlarini aniqlash, ayniqsa, pedagog kadrlarning kasbiy malakalari va bilim saviyasini uzluksiz yuksaltirish eng dolzarb masalalardandir. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil uchun moʻljallangan eng muhim ustuvor vazifalar toʻgʻrisidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida ham dolzarb masalalar qatorida ilm-fan va taʼlim, taʼlim va ijtimoiy-iqtisodiy hayot munosabatlariga alohida urgʻu berilganligi bejiz emas. Modomiki, taʼlim tizimining markazida inson kapitali, uni toʻgʻri taqsimlash, undan samarali foydalanish va maqsadli yoʻnaltirish turar ekan, bunda maktabgacha, umumiy oʻrta va oliy taʼlim tizimini jamiyatning barcha manfaatdor tomonlari, taʼlim jarayonining barcha subyektlari bilan yaxlit bir butunlikda bugungi kun talablari asosida tashkil etish hamda taʼlimning toʻliq uzluksizligiga erishish oldimizda turgan muhim vazifalardandir.Keyingi yillarda yuz berayotgan tub oʻzgarishlar jamiyat hayotining barcha sohalariga yangicha innovatsion yondashuvlar, mavjud qarashlar, tushunchalar va munosabatlarni taraqqiyot koʻzgusi va samaradorlik mezonlari bilan qayta koʻzdan kechirishni taqozo etmoqda. Istiqlol yillarida taʼlim va kadrlar tayyorlash sohasida koʻplab ijobiy ishlar amalga oshirilganini taʼkidlagan holda, aytishimiz joizki, maqsadlar va ularga erishish usul va vositalarini aniq belgilay olmaslik, mehnat bozori talablarini chuqur oʻrganmaslik, undagi talab va taklifning nomuvofiqligi, odamlarning ijtimoiy ahvoli va xohish-istaklarini inobatga olmaslik oqibatida anchagina jiddiy xato va kamchiliklar ham kuzatildi. Natijada, “Taʼlim toʻgʻrisida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”da nazarda tutilgan talablar toʻliq ijrosini topmadi. Oʻtgan yillar davomida biz barcha sohalar kabi taʼlim va kadrlar tayyorlash sohasida ham oʻzimizga xos va mos yoʻlni topishga koʻproq eʼtibor qaratdik.
15
Omonov, Alisher Axmad o'g'li, and Ulug'bek Murodullayevich Rasulov. "RAQAMLI TA'LIM ISHTIROKCHILARI KOMPETENTLIGI OSHIRISH MUAMMOLARI." PEDAGOGS international research journal 2, no. 1 (2022): 150–53. https://doi.org/10.5281/zenodo.5919934.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Mazkur maqola jamiyat sohalarida, jumladan ta’lim sohasida raqamlashtirish jarayonining o’ziga xosliklari, undagi yutuqlar v qiyinchiliklar va kamchiliklar haqida to’xtalib, ayrim yechimlar taklif qilingan. <strong>Kirish:</strong> Sohalarga, jumladan ta’limning turli bosqichlarida sun’iy intellektning joriy etilishi, jarayonning raqamlashuvi, mobillashuvi, bilan bog’liq muhim davrni boshdan kechirmoqda, 2022 yilga kelib dunyo YaIMning qariyb chorak qismi raqamli ijtimoiy-iqtisodiy sohaga to’g’ri kelishi bashorat qilinmoqda. Ta’lim sohasini raqamlashtirish – bu katta hajmli ma’lumotlar elektron bazasini yaratish, qayta ishlash, almashish texnologiyalarni joriy etish hisobiga ta’lim tizimida, xususan oliy ta’lim va boshqaruv jarayonini, kundalik ijtimoiy jarayonlarni o’zgartirishni anglatadi. <strong>Asosiy qism:</strong> Ta’lim jarayoni qatnashuvchilar o’rtasida o’zaro teskari aloqa mavjud bo’lsagini samarali bo’lishi mumkin. Shu sababli an’anaviy ta’lim bilan birga onlayn bakalavr va magistrlik dasturlari bo’lishi ta’lim jarayoninig to’liqligini ta’minlaydi. Hozirda raqamli ko’rinishda eng yaxshi ta’limni olish imkoniyatlari mavjud. Masalan eng nufuzli xorijiy universitetda o’qitiluvchi ma’ruzalarni internetda tinglash mumkin. Ammo bunda bevosita auditoriyada bo’lish muhim omil hisoblanadi, ya’ni bilimlarni shundoqqini uzatishdan ko’ra, diskussiya, turli g’oyalarni muhokama qilish, bilimlarni bevosita sinab ko’rish aralash ta’limning muhimligini isbotlaydi [1]. Raqamli ta’lim formatida o’rganish va o’rgatish ancha qiyin bo’lganligi uchun barcha ta’lim turlari va shakllarni bu formatga o’tkazish doimo to’g’ri emas deb hisoblaymiz. Muammo o’rta va o’rta-maxsus ta’lim tayyorlayotgan yangi kadrlar ommaviy va muvaffaqiyatli ravishda an’anaviy ta’lim shaklida eski bozor sistemasi uchun moslashtirilganligida va bundan darhol bo’lmasada, asta-sekinlik bilan voz kechish payti kelgan deb hisoblaymiz. Axborot texnologiyalari bilan shug’ullanuvchilar barcha ishlovchilarning taxminan 1,2 % ini tashkil qiladi. Eng samarali yo’l, bir avlod o’rtacha 25-30 yilda almashishini, texnologiyalar esa har 5-6 yilda yangilanishini e’tiborga olinsa, o’rta maktab davridan raqamli texnologiyalarga o’rgatish muhim deb hisoblaymiz. Demak, raqamli texnologiya ishtirokchilaridan hozirgiga nisbatan butunlay boshqacha kompetensiyalar talab qilinadi [2]. «Raqamli O’zbekiston — 2030» strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni (PF-6079-son, 05.10.2020) asosida mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, davlat boshqaruvi, ta’lim, sog’liqni saqlash va qishloq xo’jaligida zamonaviy AKTini keng joriy etish bo’yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Xususan, elektron hukumat tizimini takomillashtirish, dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalarining mahalliy bozorini yanada rivojlantirish, respublikaning barcha hududlarida IT-parklarni tashkil etish, shuningdek, sohani malakali kadrlar bilan ta’minlashni ko’zda tutuvchi 220 dan ortiq ustuvor loyihalarni amalga oshirish boshlangan [3]. Prezident farmoni asosida ishlab chiqilgan «Raqamli O’zbekiston — 2030» strategiyasi yaqin yillarda raqamli savodsizlikka butunlay barham berish, texnologik asosni shakllantirish va malaka oshirishni yo’lga qo’yish zaruriyatini tug’diradi. Maktabgacha ta’lim muassasalaridan boshlab ta’limning barcha bosqichlarida o’zaro bog’liq kompetensiyalar qo’llanilishi, bolalarda algoritmik fikrlashni rivojlantirish birinchi o’ringa qo’yilishi kerak. Ammo o’qitishning zamonaviy axborotlashgan formatdagi masofaviy ta’limning ham o’qituvchilar nazdida salbiy jahatlari ham borki, ularni ta’limning bu turini keng joriy qilishda va bu borada yuzaga keladigan muammolarni yechishda e’tiborga olish kerak bo’ladi: jonli va amaliy harakatlarni talab qiluvchi amaliy mashg’ulotlarni o’tkazishning murakkabligi; yozma yoki test shaklidagi onlayn nazorat ishlarini bajarish vaqtida talabalrni nazorat qilish imkoniyatining yetarli emasligi; texnik nosozliklarning ikki tomonlama yuz berish ehtimolining yuqoriligi; bilim oluvchilar bilan individual aloqa o’rnatishga ko’p vaqt sarfi yoki buning umuman imkonsizligi; talabalar individual nazorat topshiriqlarini tekshirishga vaqt sarfininsh ortishi; talabalarda o’qishga bo’lgan motivasiyaning pasayishi; talabalarda o’z fikrlarini ommaviy bayon qilish ko’nikmasining yo’qotilishi va h.k. Demak, xulosa sifatida aytish mumkinki, asosiy urg’u fuqarolar, talabalar individual kompetensiya profilini va individual rivojlanish yo’lini moslashuvchan tarzda yaratish imkonini bermaydigan ko’pgina keraksiz, eskirgan elementlardan qutulishga va talabalarni individuallikka chorlovchi, raqamli texnologiyalarni birgalikda qo’llovchi usul va metodlarga qaratilishi lozim.
16
Uzakova, Kamola Bexzodovna, Kamariddin Abduxalilovich Xalbekov, Камола Бехзодовна Узакова, Камариддин Абдухалилович Халбеков, Uzakova Bexzodovna Kamola, and Kamariddin Abdukhalilovich Halbekov. "O'ZBEKISTON IQTISODIYOTI RIVOJLANISHIDA XORIJIY INVESTITSIYALARNING ISTIQBOLI." MOLIYA TIZIMINI RIVOJLANTIRISHNING ZAMONAVIY TENDENSIYALARI VA ISTIQBOLLARI 1, no. 4 (2024): 1215–21. https://doi.org/10.5281/zenodo.11403477.
Full textAbstract:
Annotatsiya. Xorijiy investitsiyalar har qanday davlat iqtisodiyotining rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Ular milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirishning zarur shartidir, shuningdek, ichki investitsiyalarni rivojlantirishga hissa qo'shadi, yangi texnologiyalar va zamonaviy boshqaruv usullarini olib keladi. O‘zbekistonda keyingi yillarda milliy iqtisodiyotning ochiqligini ta’minlash va uning xalqaro bozorga integratsiyalashuvi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirildi.
17
Qurbonova, Shohida Musurmonovna. "MAKTABLARDA KIMYO FANINING O'QITISH METODIKASI." PEDAGOGS international research journal 2, no. 2 (2022): 40–45. https://doi.org/10.5281/zenodo.5937340.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola Kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, kimyo o`qitish metodikasiga mo’ljallangan bo’lib, kimyo o’qituvchilarining kasbiy tayyorgarligiga zamin tayyorlaydigan kimyoni o`qitishning zamonaviy texnologiyalari va o’quv-tarbiya jarayonini loyihalashtirish mazmunini o`zida ifoda etadi.
18
Mamarasulov, Umidjon Kulbek o'g'li. "UMUMTA'LIM MAKTABLARIDA INTELLEKTUAL O'YINLARDAN FOYDALANISHNING ISTIQBOLLARI (TARIX FANI MISOLIDA)." PEDAGOGS international research journal 2, no. 1 (2022): 117–26. https://doi.org/10.5281/zenodo.5883587.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Zamonaviy talab va extiyojlarga mos ravishda ta’lim standartlari o‘zgarmoqda, o‘quv dasturlari, o‘quv qo‘llanmalar, darsliklar yangilanib bormoqda. Ta’lim tarbiya jarayonida yangi, samarali o‘quv texnologiyalariga asoslangan metodlardan keng foydalanishni yo‘lga qo‘yish eng ustuvor vazifaga aylanib bormoqda. Ta’limning asosiy vazifasi sifatida esa har tomonlama rivojlagan barkamol insonni tarbiyalashga e’tibor qaratmoqda. Dunyo ta’lim tizimida to‘plangan amaliy tajriba umumta’lim maktablarida intellektual o‘yinlardan dars jarayonida foydalanish o‘quvchilarning ijodkor shaxs sifatida kompleks rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi isbotlanmoqda. <strong>Kirish</strong> Hozirgi davrda mamlakatning rivojlanishi faqat mavjud tabiiy boyliklar yoki aholi soniga bog‘liq bo‘lmay qoldi. Jahon bankining ma’lumotlariga ko‘ra, kurrai zaminimiz umumiy boyligining 66 foizi — 365 trillion AQSh dollari inson kapitaliga, ya’ni asosan shaxsning ilm darajasiga to‘g‘ri kelmoqda. [1] Shundan kelib chiqqan holda dunyoda ta’lim tizimiga bo‘lgan e’tibor nihoyatda kuchaydi. Asrimiz boshida g‘arbning kuchli rivojlangan davlatlari tomonidan o‘z ta’lim tizimini ishlab chiqdilar. Buning samarasi o‘laroq aynan yevropa davlatlari ulkan yutuqlarni qo‘lga kiritib kelmoqda. Birgina Finlyandiya davlati dunyoda ta’lim tizimining yaxshi va puxta ishlab chiqqanligi uchun ular barcha xalqaro tadqiqotlar PISA va PIRLS natijalarida yuqori kursatgichlarni zabt etishmoqda. So‘nggi yillarda yurtimizda xam ta’lim tizimida bir qator tub o‘zgarishlar bo‘lmoqda. Ta’lim to‘g‘risidagi qonunning yangi tahrirdan chiqqanligi [2], ta’lim konsepsiyasini qabul qilinganligi qolaversa muhtarram prezidentimiz tomonidan qabul qilinayotgan qator qaror va farmonlari aynan shu sohani rivojlantirishga qaratganidan xam bilib olishimiz mumkin. Umumta’lim maktablarida dars jarayonini puxta tashkil kilish, zamon talablariga javob beradigan yuksak professional kompetensiyali yoshlarni tarbiyalash eng asosiy vazifamizdir. Davr talablaridan kelib chiqqan holda bugungi kunda maktablarda fanlarni o‘rganish jarayonida interfaol uslublar, innovatsion pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanib, ta’limning samaradorligini ko‘tarishga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda. Bu orqali esa iqtidorli yoshlarni erta aniqlashga va ularni qiziqishiga qarab yo‘naltirishga imkon beradi.
19
Rahimova, Aziza Faxriddin qizi. "FANDA YANGI PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING AFZALLIK TOMONLARI." PEDAGOGS international research journal 2, no. 1 (2022): 127–34. https://doi.org/10.5281/zenodo.5919872.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Mazkur maqolada pedagogik faoliyatda ta`lim metodlaridan va innovatsion metodlardan foydalanishning samarali jihatlari, bu jarayonda, fanlar o`rtasidagi integratsiya holati, innovatsion metodlarni yaratishda, axborot kommunikatsiya tehnologiyalarining imkoniyatlari keltirilgan. Shuningdek, maqolada, ― Kamalak jilosi, ― Krassword va ― Evrika metodlari tavsiya etilgan. Pedagog innovatsion faoliyatining eng muhum va markaziy masalasi o`quv jarayonini samarali va sifatli tashkil etishdan iborat. Ta‘lim berishda turfa xil usullar ya‘ni metodlar mavjud. O`qituvchi qay uslubda dars bermasin maqsadiga yetish imkonini izlaydi, bu borada, ta‘lim metodlari va innovatsion metodlardan foydalanadi. Ta‘lim metodlari shu vaqtga qadar o`zining samarasini ko`rsatib kelmoqda va zamon muallimlari yangicha uslubda dars o`tib yanada yaxshi natijalar olishga intilmoqdalar. Shuningdek innovatsion metodlardan foydalanib kelishmoqdalar. Innovatsion faoliyatda pedagogik yangiliklar: o`qitishning yangi usul va metodlarining yaratilishi va qo`llanishi o`quv jarayonining samarali va sifatli tashkil etilishini yaratib beradi. Pedagogik yangilik-pedagogik faoliyatda ilgari ta‘lim jarayonida noma‘lum bo`lgan o`zgarishlarni kiritish orqali ta‘lim va tarbiyaning nazariya va amaliyotini boyitish va uni rivojlantiruvchi omilidir. Shuningdek, zamonaviy pedagogik texnologiyalar ta‘lim jarayonining samarasini oshiradi, o`quvchilarning erkin fikrlash jarayonini shakllantiradi, o’quvchilarda bilim olishga ishtiyoqi va zavqini oshiradi, bilimlarini mustahkam o’zlashtirish, ulardan amaliyotda mustaqil foydalanish ko`nikma va malakalarini shakllantiradi. «Metod» — yunoncha «metodos» - «yo`l» degan so`zdan paydo bo`lib, u tadqiq qilish ma‘nosini anglatadi. Ta‘lim metodi ta‘lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilarning aniq maqsadga erishishiga qaratilgan birgalikdagi faoliyatdir. Ta‘lim metodlari – o`qitishning o`zoldiga qo`ygan maqsadlariga erishish usullarini hamda o`quv materialini nazariy va amaliy yo`naltirish yo`llarini bildiradi. O`qitish metodlari ta‘lim jarayonida ta‘lim beruvchi va ta‘lim oluvchi faoliyatining qanday bo`lishi, o`qitish jarayonini qanday tashkil etish va olib borish kerakligini hamda shu jarayonda ta‘lim oluvchilar qanday ish-harakatlarini bajarishlari kerakligini belgilab beradi. Shuningdek, ta‘lim metodi o`qituvchi va ta‘lim oluvchilarning o`qish vazifalarini bajarishga qaratilgan nazariy va amaliy bilish faoliyati yo`lidir. Ta‘lim metodlari tevarak-atrofdagi dunyoni bilishning umumiy qonuniyatlarini tushunishga bog`liqdir, ya‘ni ular falsafiy metodologik asosga ega va ta'lim jarayonidagi qarama qarshiliklarni, ta‘lim jarayonining mohiyatini va tamoyillarini to`g`ri anglash natijasidir. Ta‘lim materiali ta‘lim mazmunida ifodalangan ilmiy fikr mantig`iga bog`liq. Pedagogik qarashlarda nazariya qancha kam ifodalangan bo`lsa, ta‘lim metodlari bu nazariyaga shuncha kam bog`liq bo`ladi.
20
Mirzaev, Agzam Rustamovich. ""TALABALARNING MANTIQIY TAFAKKURLARINI SHAKLLANTIRISHNING PEDAGOGIK OMILLARI"." JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 1, no. 1 (2022): 15–19. https://doi.org/10.5281/zenodo.6396509.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Bo‘lajak pedagoglar – dunyoqarashini, mantiqiy tafakkurimizni shakllantirishda pedagogik omillarning ahamiyati. Mantiqiy tafakkurni shakllantirish orqali talabalarda mustqil fikrlash va intelektual qobiliyatlarini ishga solgan holda ko‘zlangan natijaga erishish.
21
Inoyatova, Zebo Yusupovna. "FIZIK HODISALARNI O'RGANISHNING IKKI USULI.FIZIKADAGI FIZIK HODISAGA MISOLLAR. JISMONIY HODISALAR. OY ATROFIDAGI HALOSLAR VA BOSHQA TURLARI." PEDAGOGS international research journal 3, no. 2 (2022): 215–19. https://doi.org/10.5281/zenodo.6079530.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada Fizik hodisalarni o'rganishning ikki usuli. Fizikadagi fizik hodisaga misollar. Jismoniy hodisalar. Oy atrofidagi haloslar va boshqa turlari haqida ma‘lumotlar berilgan.
22
S., S. To'rayeva. "DIDAKTIK O'YINLAR – ONA TILINI SAMARALI O'QITISH VOSITASI SIFATIDA." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI 1, no. 1 (2023): 98. https://doi.org/10.5281/zenodo.8038973.
Full textAbstract:
Annotatsiya. O‘quvchilarda ijodiy fikrlashni rivojlantirishning eng samarali usullaridan biri didaktik o‘yinlardir. Chunki, o‘quvchi bog‘cha yoshida o‘yin faoliyati bilan ko‘p shug‘ullangan, o‘qish faoliyatiga o‘tishda bu usullardan foydalanish o‘quvchining darsda zerikib qolishining oldini oladi. Didaktik usullar ta’lim sifatini oshirishda ham alohida o‘ringa ega. Maqolada ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida qo‘llash mumkin bo‘lgan bir qancha didaktik o‘yinlardan namuna keltirilgan.
23
Oydin, Usmonova Sherali qizi. "PEDAGOGIK TEHNOLOGIYALAR ASOSIDA TALABALAR IJODKORLIGINI SHAKLLANTIRISH MEHANIZMLARINI TAKOMILLASHTIRISH." PEDAGOGS international research journal 2, no. 1 (2022): 87–91. https://doi.org/10.5281/zenodo.5878725.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada oliy ta’lim muassasalarida bo’lajak o’qituvchisini ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali usullarini aniqlash va ularning o’ziga xos mazmunini taniqlash bilan bir qatorda bo’lajak mutaxassislarning o’quv jarayonida texnik ijodkorligi, ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligini umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ko’rsatib o’tilgandir.<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada oliy ta’lim muassasalarida bo’lajak o’qituvchisini ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali usullarini aniqlash va ularning o’ziga xos mazmunini taniqlash bilan bir qatorda bo’lajak mutaxassislarning o’quv jarayonida texnik ijodkorligi, ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligini umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ko’rsatib o’tilgandir. Olam taraqqiyoti insonlar kashf etgan yangiliklar bilan to`ldirib borilaveradi. Bu ob`ektiv haqiqat. Insoniyat tarixidagi taraqqiyot bosqichlarining mazmuni, mohiyati, nomlanishi qanday bo`lishidan qat`iy nazar inson omili, unga ta`lim berish, uni tarbiyalash jamiyat rivojining ijtimoiy buyurtmasi bo`lib qolavergan. Chunki, "Barkamol shaxs - jamiyat taraqqiyotining asosi" sanaladi. Mamlakatimizda mustaqil, ijodiy fikrlovchi kompitentli barkamol avlod tarbiyasiga alohida e`tibor qaratilmoqda va u ustuvor vazifalar sirasiga kiritilganligi bejiz emas, albatta. Jumladan, talim oluvchini ijodkorlik faoliyatiga o`rgatish, ularda ijodiy tafakkur elementlarini shakllantirish hamda ularning bu boradagi tushuncha va tasavvurini yanada o`stirish, takomillashtirish imkoniyatlari mavjud. Psixolog olim N.D.Levitov ijodiy faoliyatni quyidagi mezonlar asosida vujudga kelishini isbotladi[1] : tafakkurning mustaqilligi; o’quv materialining o’zlashtirilishi, tezligi va mustahkamligi; standart bo’lmagan vazifalarni hal qilishda, aqliy chamalashning (topqirlikning) tezligi; o’rganib chiqilayotgan hodisalarning mohiyatiga chuqur kirib borish orqali muhim bo’lmagan narsadan muhimini ajrata bilish. Talabalarda ijodiy faoliyatini shakllantirish shart-sharoitlari deganda, avvalo ana shu shart-sharoitlarning paydo bo’lishi, amalga oshishi hamda rivojlanishi jarayoni tushiniladi. Ular quyidagilardan iborat : Talabalarning ijodiy faoliyatini shakllantirishda ularning bu borada egallashi lozim bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalari. Ijodiy faoliyatni shakllantirishda nazariy bilimlar bilan amaliyotning aloqadorligi. Ijodiy faoliyatni shakllantirishga doir mashg’ulotlar evristika muammoli vaziyatlar yaratish. Talabalarning ijodiy faoliyatini shakllantirishga texnologik yondashuv. Bu shart-sharoitlar quyidagicha amalga oshadi : O’quvchilarning ijodiy faoliyatini shakllantirishda ular egallashi lozim bo’lgan bilim, malaka, ko’nikmalarga quyidagi talablar qo’yiladi. - dastur materiallarni qay darajada o’zlashtirganligi ; - mavzularga doir asosiy tushuncha va qoidalarni o’zlashtirganligi; - tanlagan mavzu bo’yicha topshiriqlarni mustaqil bajara olishi ; - o’rganilayotgan mavzulardagi asosiy muammolarni anglab olishi ; -topshiriqlarni bajarishda o’quv ashyolari va texnika vositalar, axborot texnologiyasidan foydalana olishi ; - o’z qobiliyatini namoyon etishi va uni rivojlantira olishi ; - mavzu bo’yicha o’z oldiga erishiladigan maqsadlarni qo’ya olishi, rejalar tuzishi va natijalarni baholay olishi ; -mavzularni o’rganishda o’z fikrini dalillay olishi; o’z variantini tavsiya eta olishi va hokazolar. Mazkur talablar o’qituvchiga talabalarning o’qishga bo’lgan qiziqishlari, ularning o’quv-biluv faoliyati, individual moyilliklarini bilish imkoniyati paydo bo’ladi va bu borada o’quv jarayoni tuzilmasini belgilab olishga yordam beradi. Yuqoridagi talablar asosida muammoga doir ta’limni maqsadga muvofiq tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari belgilab olinadi. Maqsadga muvofiq yondashuv deganda o’quv- biluv jarayoni yoki ta’lim mazmuni, metod va shakllari tizimining ijodiy faoliyatni rivojlantirishga doir maqsadli yo’naltirilgan maxsus tashkil etilgan tuzilmasi tushiniladi. Pedagogikaning asosiy vazifalaridan biri tahsil oluvchilarning ijodiy faoliyati har tomonlama rivojlanishini ta’minlaydigan shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Shu bilan bir qatorda muayyan sohalarda chuqur qiziqishlarini, intilishi va qobiliyatini namoyon qilayotgan o’quvchilarni aniqlash, ularga bundan keyingi rivojlanishi uchun barcha imkoniyatlarni yaratib berish lozim. Buning uchun esa: talabalarning ijodiy faoliyatini rivojlantirishga doir shart-sharoitlar yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada: 1. Talabalarning ijodiy faoliyatini rivojlantirishga doir innovatsion faoliyatga tayyorlash. 2. O’qituvchi va talabalarning munosabatida hamkorlik faoliyatini vujudga keltirish. 3. Ijodiy faoliyatni rivojlantirishda bilishga doir innovatsion texnologiyalardan foydalanish. Hozirgi davrda o’quvchilarning biror- bir haqiqatni mustaqil izlashi va kashf etishi bilan bog’liq bo’lgan evristik va muammoli ta’lim o’quv-biluv jarayoniga faol kirib kelmoqda. Evristika (yun. peshtzko — izlayman, topaman) degan ma’noni anglatadi. Evristik faoliyatni texnologiyalashtirish talabalarning ijodiy qobiliyati qanday bo’lsa shu qadar zaruriy va qonuniy jarayondir. Yagona o’quv mashg’uloti, o’quv kursi bo’yicha tizimli mashg’ulotlar, evristik yo’naltirilgan faoliyat asosida sodir bo’ladi[2] . Evristik vaziyatlar yaratish va rivojlantirish bo’yicha texnologik harakat ijodkorligi natijalarini ta’minlash yo’lidir. Quyida evristik vaziyatlar tayyorlash va o’tkazish bo’yicha o’qituvchilar uchun texnologik yo’l-yo’riqlar haqida fikr yuritamiz: 1. Izlanuvchi vaziyatning asosiy ta’limiy ob’ektini (narsa, tushuncha, hodisa, jarayon, an’ana, buyum va boshqalar). Bunda ob’ekt va talabalar uchun qiziqarli bo’lgan muammoni aniqlash; talabalrga ularning o’rganilayotgan ob’ekt bilan shaxsiy ichki aloqasini topishga yordam berish, ular uchun shaxsan ahamiyatli muammolarni qanday tayyorlash bo’yicha o’ylashga yo’naltiradi. Buning uchun shaxsiy tajriba va o’quvchilarning qo’yiladigan ta’limiy natijalari taxminlanadi. 2. Talabalarga echimi noma’lum bo’lgan muammo yoki topshiriq beriladi. Ushbu topshiriqni amalga oshirish sinfda ta’limiy ko’tarinkilik hamda talabalar topshiriqni bajarish orqali o’zlarining faolligini namoyon etgandagina samarali bo’ladi. Topshiriqning ta’riflanishi muammoni jamoa bo’lib muhokama qilishning natijasi bo’lishi mumkin. Talabalar tomonidan ta’riflangan topshiriq shunchaki qiziqarli emas, balki o’qituvchi uchun yangilik bo’lsagina maqsadga erishilgan bo’ladi. 3. Talabalarning o’zida paydo bo’lgan yoki yaratilgan vaziyat (topshiriq)ni shaxsan hal etishga imkoniyat yaratish. Evristik vaziyatning asosiy bosqichi sanaladi. Bunda har qanday ta’lim natijasidan ijod belgisini aniqlash lozim. 4. Talabalarning ta’limiy ijod namunalarining namoyish etish: topshiriqlar, ta’riflar, ramzlar, rasmlar, loyihalar, maketlar va shu kabilarni jamoada muhokama etib, ko’rgazmalar tashkil etish, o’zaro yozma taqrizlar yozdirish, ma’ruzalar bilan chiqishlar qilish. 5. Ta’limiy ijod namunalari namoyish etilgandan keyin rasmlar, rivoyatlar, ta’riflar, olimlarning fikrlari, darsliklaridagi ma’lumotlar, shaxsiy bilim va tasavvurlari bilan asoslay olish. 6. Talabalarning ijod namunalarini qiyoslash, solishtirish, tasniflash bo’yicha faoliyatini tashkil etish. Talabalar tomonidan o’z qarashlari yoki ijod namunalarini aniqlash hollari yuz bersa, ularga o’z nuqtai nazarlarining o’zgarish sababalrini tushunishlarida ko’maklashiladi. Ta’limiy vaziyatlarning rivojlanishi ta’minlanadi. 7. Talabalarning bilishga oid qo’llanilgan usullarni, paydo bo’lgan muammo va uni yechish yo’llarini tushunishi bo’yicha fikr yuritish, tahlil etish. Talabalarning individual tarzda erishgan natijalarini aniqlashda ko’maklashishi. Jamoa bo’lib yaratilgan ta’limiy natijalarini aniqlash. Izlanishli ta’limiy vaziyatlarning asosiy texnologik elementlari: motivatsiya, muammolar qo’yish, vaziyat ishtirokchilari tomonidan muammoni echish, ta’limiy natijalarni namoyon etish, ularni bir-birlari bilan qiyoslashdan iborat. Xulosa qilib aytish mumkinki, ta’limiy vaziyat o’qituvchi tomonidan quyidagi tarzda tashkil qilinadi: kerakli material va ta’limiy ob’ekt ajratiladi, ular o’rtasidagi munosabatlar o’rganiladi, asosiy tushunchalar tanlanadi. Tadqiqotning umumiy ob’ekti, uning ma’nosini izlash, faoliyatning yangi usullari hamda turlarini izlash zarurati evristik vaziyatning asosi bo’lishi mumkin.
24
O.S.Amirqulov. "BUG'DOY O'SIMLIGINI ZARARLI ORGANIZIMLARDAN HIMOYA QILISHDA BIOLOGIK SAMARADORLIK KO'RSATKCHI." PEDAGOGS international research journal 4, no. 1 (2022): 117–20. https://doi.org/10.5281/zenodo.6227022.
Full textAbstract:
Maqolada kuzgi boshoqli don ekinlariga zarar yetkazadigan zararli organizimlarga qarshi qo‘llanilgan pestitsidlarning biologik samaradorligi ma’lum qilingan.
25
Mirzoyeva, I.E, and SaydullayevaA. "O'ZBEKISTONDA KO'MIR KONLARI VA UNING ATROF- MUHITGA TA'SIRINING GEOGRAFIK JIHATLARI." PEDAGOGS international research journal 1, no. 1 (2022): 105–10. https://doi.org/10.5281/zenodo.5837489.
Full textAbstract:
<strong><em>Annotatsiya: </em></strong><em>Ushbu maqolada O‘zbekistondagi ko‘mir konlari va ularning tarqalish geografiyasi hamda ko‘mir konlarining ekologik ahvoli to‘g‘risida ma’lumot berilgan.</em> <strong><em>Аннотация:</em></strong><em> В статье представлена информация об угольных месторождениях Узбекистана и географии их распространения, а также об экологической ситуации на угольных месторождениях.</em> <strong><em>Annotation:</em></strong><em> This article provides information on coal deposits in Uzbekistan and the geography of their distribution, as well as the environmental situation of coal deposits.</em> Inson tabiat bilan hamisha uzviy aloqadorlikda yashaydi.Uning hayotini tabiatdan, tabiiy boyliklardan ayrilgan holda tasavvur etish mumkin emas. Nafas olinadigan havo, ichiladigan suv, sanoat va qishloq xo‘jaligi uchun zarur bo‘lgan tabiiy zaxiralar-neft, gaz, ko’mir, yoqilg‘i, har xil ma’danlar bo‘lmasa, inson yashay olmaydi. Jumladan, Respublikamiz zaminining geologik jihatdan qadimdan juda murakkab paleogeografik rivojlanish jarayonlarni boshdan kechirganligi murakkab burmalanish hodisalari dengiz havzalarining vaqt-vaqti bilan quruqlikka bostirib kirganligi nurashning kuchli tarzda ro`y berganligi vulqon harakatlari va boshqalar natijasida xilma-xil tabiiy boyliklar tarkib topgan. Hozirgi kunga kelib, O`zbekistonda 2700 dan ortiq qazilma boyliklar konlari va istiqbolda ochilishi mumkin bo`lgan yangi konlar aniqlangan. Ularning 60 xilidan xalq xo`jaligida foydalanilmoqda. Shundan ko`mir xomashyo zaxirasi 2 mlrd tonnani tashkil qiladi. O`zbekistonda 20 dan ortiq ko`mir konlari va ko`mirli havzalar aniqlangan. Mamlakatimizda yiliga 3,5mln tonna ko`mir qazib olinmoqda.[1] Ko`mir sanoatining geografiyasi neft yoki gaz sanoatiga nisbatan keng emas, u faqat Toshkent (Angren) va Surxondaryo (Sharg`un va Boysun) viloyatlarida birmuncha rivojlangan xolos. Shu o`rinda ta`kidlash joizki, qo`ng`ir ko`mirning iqtisodiy ahamiyati toshko`mirga nisbatan ancha past. Turli sabablarga ko`ra, bu ko`mir turidan qora metallurgiyada foydalanib bo`lmaydi; boz ustiga, qo`ng`ir ko`mirni, odatda ko`p saqlab bo`lmaydi. Binobarin, Angren qo`ng`ir ko`miridan asosan IESlarda foydalaniladi.[2] Mutaxassislarning fikriga ko`ra, bu yerdagi mahalliy jigarrang ko`mir boshqa konlarning xomashyosiga o`xshamaydi. Uning afzalligi ko`mirdan tashqari, boshqa foydali qazilmalar, jumladan kaolin (oq gil) ham qazib olinishidadir. Birlamchi kaolin esa ko`mir qatlamlarining ustki qismida joylashgan. Hozirda bu kondan yiliga o`rtacha 1 mln tonna kaolin qazib olinib, bu mamlakatning ushbu cho`kindi mineralga bo`lgan ehtiyojini qoplaydi. Qalinligi 60 m, chuqurligi 130-150 m gacha bo`lgan ko`mir konining ko`mir qatlamlariga yetish uchun esa barcha xavfsizlik choralariga rioya etgan holda to`g`ri harakatlanish kerak. Angren ko`mirini qazib olish, uni gazga aylantirish jarayoni bilan bog`liq bo`lgan ishlar natijasida ham Qurama tog` etaklaridagi konlar atrofida ko`plab surilmalar paydo bo`lgan. Ularning ichida eng kattasi Atchi surilmasidir. Uning hajmi 700 mln m<sup>3</sup>, sathi 12 km<sup>2 </sup>bo`lib, 80-170 m qalinlikdagi tog` jinslari qatlamlarining surilishi 1975 yildan beri davom etmoqda. Bunday surilmalar atrofidagi inshootlarni shikastlab, konga ham xavf tug`dirmoqda. Angren ko`mir koni- Toshkent viloyati Ohangaron vodiysidagi qo`ng`ir ko`mir koni.Qurama va Chotqol tog` etaklarida joylashgan bo’lib 1940 yilga ishga tushirilgan. Havza maydoni qariyb 70 km<sup>2</sup>.Aniqlangan zaxirasi 860 ming, chuqurlikkacha 1,9 mlrd tonna. Ko`mir yura davri yotqiziqlari orasida.Yonish issiqligi 13,9 mj/ kg. Boysun toshko`mir koni- Boysun tog`ining janubi-g`arbiy tarmog`i bo`lgan Ketmonchopti tizmasining janubiy yonbag`rida 1940-yildan o`zlashtirila boshlagan. Ko`mir qatlamlari assimetrik ko`tarilgan Ketmonchopti tog’ida taxminan 25 km² maydonni egallagan.Kon geomorfologik va tektonik jihatdan 3 qismdan iborat. Quyi, o`rta yura jinslari orasidan 22 ta ko`mir qatlami topilgan, shuning ikkitasidan ko`mir qazib olinadi. Sharg`un ko`mir koni - Hisor tog`tizmasining janubi-g`arbiy tarmog`ida joylashgan bo’lib, 1941- yilda ochilgan Surxondaryo viloyatidagi kon. Sharg`un ko`mir koni quyi va o`rta yura davriga mansub ko`mirli yotqiziqlar ichida topilgan. Ko`mir yotqiziqlarining umumiy qalinligi 26 m. Ko`mir qatlami Guliob soyidan Obizarang soyigacha – g`arbdan sharqqa 10 km ga cho`zilgan. Sharg`un ko`mir koni eng yirik qatlamining qalinligi 12,5 m;qatlamlarning o`rtacha qalinligi 4,6 m Sharg`un ko`miri – toshko`mir bo`lsa ham maydaroq va yumshoqroq, yengil tozalanadi, fabrikada briketlanib, iste`molchilarga yuboriladi. Sharg`un ko`mir koninining zaxirasi 36 mln. t. yiliga 50 ming t ko`mir qazib olinadi. Sharg`un ko`miri karbid olish uchun xomashyo hisoblanadi.“Sharg`un ko`mir” konining yillik quvvati 100 ming tonnani tashkil etadi. Hozirgi vaqtda foydali qazilmalarni (ko`mir, temir va marganets rudalari, metall bo`lmagan xomashyo, torf va boshqalarni) qazib olish paytida kon chiqindilari egallagan yerlarning umumiy maydoni 2 million gektardan oshadi. Tuproq qazib olish, ayniqsa, ochiq usulda qazib olishda, yer yuzasi va yer osti qatlamlariga eng katta ta'sir ko'rsatadi.Yuqorida ta'kidlab o`tilganidek, ushbu usul bilan yerning muhim maydonlari tortib olinadi, atrof-muhit har xil toksikantlar (ayniqsa og`ir metallar) bilan ifloslangan. Bilvosita ta`sirlar yer osti suvlari rejimining o`zgarishi, havo havzasi, yer usti suv oqimlari va yer osti suvlarining ifloslanishida namoyon bo'ladi, shuningdek suv toshqini va botqoqlanishni keltirib chiqaradi, bu esa oxir-oqibat mahalliy aholi kasalliklari bilan kasallanishning ko`payishiga olib keladi.Havoni ifloslantiruvchi moddalar orasida eng ko`zga ko`ringanlari chang va gaz bilan ifloslanishdir. Hisob-kitoblarga ko'ra, har yili konlar va konlarning yer osti qazib olish ishlaridan taxminan 200 ming tonna chang olinadi; dunyoning turli mamlakatlaridagi 4000 ga yaqin konlardan yiliga 2 milliard tonna ko`mir qazib olish atmosferaga 27 milliard m<sup>3</sup> metan va 17 milliard m<sup>3</sup> karbonat angidridning chiqishi bilan birga keladi. Mamlakatimizda ko`mir konlarini yer osti usuli bilan o`zlashtirish jarayonida havo havzasiga tushgan metan va karbonat angdrid miqdori ham har yili qayd etiladi:har yili Donbass (364 kon) va Kuzbass (78 kon) da 3870 va 680 million m<sup>3</sup> metan va karbonat angidrid chiqariladi.Qazib olish mexanik aralashmalar va mineral tuzlar bilan juda ifloslangan yer usti suv oqimlari va yer osti suvlariga salbiy ta'sir ko`rsatadi. Har yili ko`mir konlaridan taxminan 2,5 milliard m<sup>3</sup> ifloslangan kon suvlari yer yuziga quyiladi. Ochiq usulda qazib olish, birinchi navbatda, yuqori sifatli toza suv resurslarini kamaytiradi.Sanoat korxonalari, ijtimoiy va kommunal xo`jalik sohasi, aholi ham qattiq yonilg`iga talabni yuzaga keltiradi.Ichki bozorda elektr energiyani ishlab chiqarishda foydalaniladigan tabiiy gaz va neft mahsulotlari kabi energetik resurslar o`rniga ishlatish maqsadga muvofiqligi, O`zbekiston energetik balansi tarkibida ko`mir ulushining oshirilishi ko`mir sanoati ustuvor rivojlanishining asosiy omili hisoblanadi. Ko`mir sanoati korxonalarining iqtisodiy faolligi shuni ko`rsatadiki, konlarda va ochiq konlarda asosiy ifloslantiruvchi moddalar ko`mir-tosh zarralari bo`lib, ular suv havzalariga chiqindi suv bilan kirib, suvning shaffofligini pasaytiradi, tubini va qirg`oqlarini suv bosadi. Botqoqlanish, suv omborlari hajmining kamayishi va ulardagi biologik muvozanatning buzilishiga olib keladi. Natijada baliqlar va barcha tirik mavjudotlar asta-sekin yo`q bo`lib ketmoqda. Bu turdagi ifloslanish ayniqsa Qarag`anda ko`mir havzasi uchun xosdir. Ko`mir korxonalarining chiqindi suvlari, shuningdek, konlar, ochiq konlar va qayta ishlash zavodlari, transport kommunikatsiyalari va boshqa kon ob`ektlarining yer usti oqimi suvlarini o`z ichiga oladi. Ko`mir qazib oluvchi korxonalar faoliyati tahlili shuni ko`rsatadiki, ularning suv havzalariga zararli ta`sirini cheklashning samarali chorasi - bu konlarning va konlarning kon ishlariga suv oqimini kamaytirish choralarini ko`rishdir, bu nafaqat hajmini kamaytiradi. oqova suvlar va tashish va tozalash xarajatlari, shuningdek, tabiiy zaxiralar va yer osti suvlarining sifat tarkibini saqlab qolish.Tog`- kon sanoati foydali qazilmalarni olishning 3 asosiy usulini o'z ichiga oladi: shaxtali, ochiq usulda, quduq.Ularning har birining o`ziga xos ekologik muammolari bor. Katta hajmli karerlar va ochiq konlar, bu kuchli yer usti uskunalari paydo bo`lishi bilan mumkin bo`ldi. Ochiq yo`l u yanada progressiv hisoblanadi, chunki u sharoitni sezilarli darajada yaxshilaydi va mehnat unumdorligini oshiradi va foydali qazilmalarni qazib olishga imkon beradi.Ochiq konlar ko`mirning 38%, temir rudasining 88%, xromitning 96% va qurilish materiallarining deyarli 100% ni tashkil qiladi. Ko`mir konlarida atmosfera ifloslanishi muammosi ko`pincha chiqindilarga tushadigan sanoat bo`lmagan qatlamlardan ma`lum turdagi ko`mirning qobiliyati tufayli og`irlashadi. Katta ochiq konlar yaqinida havo mavjud bo`lganda, o`z –o`zidan yonish uchun, chuqurlik voronkalari hosil bo`ladi, ularning ichida yer osti suvlari sathining sezilarli pasayishi kuzatiladi, bu esa buloq va quduqlarning drenajlanishiga olib keladi. Qattiq foydali qazilmalarni kon va ochiq usulda qazib olishning ekologik muammolari melioratsiya yordamida hal qilinadi - buzilgan yerlarning hosildorligi va iqtisodiy qiymatini tiklash, shuningdek, ekologik sharoitni yaxshilashga qaratilgan ishlar majmui. Tabiiy resurslarni iste`mol qilishning tez o`sishi nafaqat antropogen ta`sirning miqdoriy ko`lamining o`zgarishi, balki tabiatga ta`siri ilgari ahamiyatsiz bo`lgan yangi omillarning paydo bo`lishi bilan hamroh bo`ladi. Tabiiy komponentlarga yetkazilgan zarar aniq oqibatlarga olib keladi va "zamonaviy ekologik vaziyat" tushunchasi bilan umumlashtirilgan bu ta`sirning (jamiyat uchun salbiy) teskari reaktsiyasini aks ettiradi. Mamlakatimizda tog`-kon ishlarining atrof-muhitga salbiy ta`sirini oldini olish maqsadida keng ko`lamli tadqiqotlar olib borilmoqda. Xulosa o`rnida aytish joizki, tabiatni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish har qanday davlatning kelajakda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishining ustuvor yo`nalishlaridan hisoblanadi.Atrof-muhit tarkibiy qismlarining sifatini saqlab qolish va yaxshilash inson salomatligini muhofaza qilish uchun atrof-muhitni boshqarish samaradorligini oshirish imkoniyatlarni aniqlash atrof-muhitni boshqarish tizimini doimiy ravishda tahlil qilib, baholab borish lozim.
26
Uzoqov, Islom Toshpulat o'g'li, and Azizbek Turgunov. "1-MCP ETILEN INGIBITORI BILAN ISHLOV BERILGAN BEHI MEVASINI SAQLASHDA SIFAT O'ZGARISHLARI." Role of agriculture and medicine in science Volume 2, Issue 1 (2025): 65–69. https://doi.org/10.5281/zenodo.14872214.
Full textAbstract:
<strong>1-MCP ETILEN INGIBITORI BILAN ISHLOV BERILGAN BEHI MEVASINI SAQLASHDA SIFAT O‘ZGARISHLARI</strong> <strong>Kirish. </strong>O‘zbekiston sharoitida meva va sabzavotlarni uzoq va qisqa muddatli saqlashning ahamiyati katta. Bu mahsulotlarni mavsumdan tashqari paytlarda ham yangi va sifatli holda iste’mol qilish, eksport imkoniyatlarini oshirish va ichki bozorda narxlarni barqarorlashtirish uchun zarurdir. Meva va sabzavotlarni to‘g‘ri saqlash isrofgarchilikni kamaytiradi, fermerlar va ishlab chiqaruvchilarning daromadini oshiradi va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlaydi. O‘zbekiston hukumati meva-sabzavotlarni saqlash borasida bir qator ishlarni amalga oshirmoqda. Jumaladan, hukumat tomonidan zamonaviy sovutish omborlari va saqlash komplekslari qurilmoqda. Bu meva-sabzavotlarni uzoq muddat yangi va sifatli saqlash imkonini beradi. Saqlash texnologiyalarini rivojlantirish uchun ilg‘or uskunalar, jumladan, etilen ingibitorlari, modifikatsiyalangan atmosfera (MAP), va vakuum paketlash usullari joriy qilinmoqda. Hukumating saqlash imkoniyatlarini kengaytirish uchun fermer va ishlab chiqaruvchilarga imtiyozli kreditlar va subsidiyalar taqdim etmoqda. Xalqaro hamkorlik doirasida yangi texnologiyalar va saqlash usullarini tatbiq etish hamda mahsulot sifatini yaxshilashga qaratilgan tadqiqotlar olib borilmoqda. Bu chora-tadbirlar O‘zbekistonda meva va sabzavotlarning sifatli saqlanishini ta’minlash, isrofgarchilikni kamaytirish va mamlakatning qishloq xo‘jaligi salohiyatini yanada rivojlantirishga yordam beradi. <strong>Material va metodlar</strong>. Ushbu maqola nazariy-tahliliy tadqiqot natijasi hisoblanib, unda behi mevasini 1-MCP etilen ingibitori bilan saqlashning samodorligi aniqlashga oid xorijiy va mahalliy olimlarning tadqiqot natijalari keltirilgan. Tadiqiqotda qiyosiy-solishtirma tadqiqot metodidan foydalanildi. Matreal sifatida xorijiy va mahalliy olimlarning ilmiy ishlari, internet ma’lumotlaridan foydalanildi. <strong>Muhokama va natijalar.</strong> Hozirgi vaqtda jahon amaliyotida mevalarni saqlashning asosiy texnologiyasi kislorod miqdori o‘ta past bo‘lgan boshqariladigan atmosfera hisoblanadi. Jahonda hozirgacha eng keng tarqalgan saqlash texnologiyasi sun’iy sovutish hisoblanadi. Meva-sabzavotlarning kasalliklarning rivojlanishi va sifatining pasayishining asosiy sababi etilenning meva ichida va atrof-muhitda haddan tashqari to‘planishidir. Etilen mevalar bilan sintezlanadi (endogen) yoki tashqi muhitdan (ekzogen) olinadi. Hatto juda past konsentratsiyalarda ham bu gaz meva va sabzavotlarning pishishi, haddan tashqari pishishi va qarishini faollashtiradi, bu esa sifatini yo‘qotishiga va ko‘plab fiziologik va zamburug‘ kasalliklarining rivojlanishiga olib keladi. Etilenning eng samarali inhibisyoniga dinamik, boshqariladigan atmosferada erishiladi. Biroq, ushbu texnologiya kameralarning mahkamligiga, belgilangan atmosfera parametrlarini yaratish va saqlashni ta’minlaydigan uskunalarga, texnik xodimlarning malakasiga, meva sifati va fiziologik bir xilligiga bir qator maxsus talablarni qo‘yadi, bu esa uning tannarxini oshiradi. Etilen ingibitori - 1-metiltsiklopropen (1-MCP) birikmasi, hosildan keyingi ishlov berish pishib etish va qarish jarayonlarini sezilarli darajada sekinlashtiradi, yo‘qotishlarni kamaytiradi va mevalarning sifatini saqlab qoladi. Etilen ingibitorining ta’sir qilish mexanizmi shundan iboratki, 1-MCP ta’sir etuvchi moddaning molekulalari mevani qayta ishlagandan so‘ng, hujayra membranasidagi etilen retseptorlariga mahkam yopishadi, ya’ni ular o‘z o‘rnini egallaydi. Shu sababli, etilen endi retseptorlarga qo‘shila olmaydi va mevalarning pishishi va qarishini tezlashtiradigan faol komplekslarni hosil qila olmaydi. Mevalarni etilen ingibitorilari yordamida saqlash tehnologiyasi bugungi kunda ommalashmoqda. Etilen gazining ta’siri tufayli mevalar pishib, tezda qariydi va tezda buziladi. Etilen ingibitorilari, masalan, 1-MCP, mevalarning etilenga sezgirligini kamaytiradi va pishish jarayonini sekinlashtiradi. Bu mevalarni uzoqroq vaqt davomida yangi saqlashga yordam beradi. Etilen ingibitorilarini qo‘llash mahsulotlarning saqlash muddatini uzaytiradi, transportirovka paytida yo‘qotishlarni kamaytiradi va sifatni saqlab qolishga yordam beradi. Shuningdek, bu usul meva eksporti uchun juda muhimdir, chunki uzoq masofaga tashishda mahsulotlar sifatini yo‘qotmasdan еtkazib berish mumkin. Shu tariqa, etilen ingibitorilari yordamida meva va sabzavotlarning bozor qiymati oshadi, isrof kamayadi va iste’molchilar uchun mahsulot sifatini yaxshilashga xizmat qiladi. Iste’molchi sifatlarining yo‘qolishi asosan etilenning ortiqcha to‘planishi bilan bog‘liq. Bu mevalar tomonidan sintez qilinadigan pishib etish gormoni. Bu meva va sabzavotlarning saqlash muddatini qisqartiradi va ularning pishishini tezlashtiradi. Fiziologik kasalliklar va buzilishlarning oldini olish uchun etilen inhibitörleri qo‘llaniladi. Ular fermentativ reaktsiyalarni inhibe qiladi, etilen biosintezi to‘xtaydi. 1-metilsiklopropen preparatlari etilenning biosintezini samarali ravishda sekinlashtiradi. Mevalar erta pishib etish, qarish, fiziologik kasalliklar va mikozlardan himoyalangan. Ushbu usul mahsulotlarning savdo sifatini yo‘qotmasdan saqlash muddatini uzaytiradi va uzoq masofalarga tashish imkonini beradi. Faol modda hujayra membranasidagi etilen retseptorlariga yopishadi. Ya’ni, biz etilen o‘rnini egallaymiz va u faol komplekslarni hosil qilish uchun retseptorlari bilan bog‘lana olmaydi. Sabzavot va mevalar tomonidan sintez qilinadigan endogen etilenning ta’siri imkonsiz bo‘ladi. Shuningdek, ekzogen, biologik va biologik bo‘lmagan kelib chiqishi.
27
Botirov, Alisher Erkinovich, Ko'palboy Saporbayev, and Anvarbek Ro'zmetov. "XORAZM VILOYATI SHAROITIDA NOK KO'CHATLARINI YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI TAKOMILLASHTIRISH." Role of agriculture and medicine in science Volume 2, Issue 1 (2025): 70–74. https://doi.org/10.5281/zenodo.14872256.
Full textAbstract:
<strong>XORAZM VILOYATI SHAROITIDA NOK KO‘CHATLARINI YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI TAKOMILLASHTIRISH</strong> <strong>Kirish</strong><strong>. </strong>Payvandtaglarni kuzlari urug‘li payvandtagga ulanib ko‘paytirilib, bunda har bir ulangan kuzdan payvandtag ona bog‘i uchun tupni kosil kilish mumkin. Bu usulni B.G.Mataganov tavsiya etgan. Urugdan ekilgan ko‘chatlar dalada avgust oyida payvand ulanadi. Payvandtag nikolarini ildiz bo‘g‘izi 5-6 sm qilib ochiladi va iloji boricha pastrok qilib, yovvoyi bachki novdalarni kamrok xosil kilish maksadida, niholning ikkala tomoniga payvandtagni ikkita kuzi ulanadi. Keyingi yilning erta bahorida nixollarning ustki qismi ulangan ko’zdan yukorisi kesib tashlanadi. Vegetasiya davrida ikki-uch marotaba yovvoyi novdalar olib tashlanadi. Ulangan kuzdan usib chiqqan nixollar 20-25 sm balandlikka еtganda ular nam tuprok bilan 5-7 sm balandlikda ko’mmalanadi, 20-30 kundan so‘ng ko‘mmalash kaytariladi. Kuzga kelib ko’mmalangan novdalarda ildiz hosil bo’ladi. Shu yilning kuzidayok nihollar kavlanib olinadi va ildiz otgan payvandtaglar bilan ona bog’i hosil qilinadi. Kavlab olingan kuchatlar ulangan еridan yumshok sim bilan sikib boglanadi va payvandtag bilan birgalikda ekiladi. Payvandtag, nikolni tutishiga, rivojlanishiga yordam beradi va keyinchalik kurib, yuk bulib ketadi. Fakat bunday nikollar ekilganda ularni iloji boricha chuqurroq kilib ekish (40-50 sm) zarur. <strong>ADABIYOTLAR TAHLILI VA METOD</strong> Payvandtaglarni kuzlari urug‘li payvandtagga ulanib ko‘paytirilib, bunda har bir ulangan kuzdan payvandtag ona bog‘i uchun tupni kosil kilish mumkin. Bu usulni B.G.Mataganov tavsiya etgan. Urugdan ekilgan ko‘chatlar dalada avgust oyida payvand ulanadi. Payvandtag nikolarini ildiz bo‘g‘izi 5-6 sm qilib ochiladi va iloji boricha pastrok qilib, yovvoyi bachki novdalarni kamrok xosil kilish maksadida, niholning ikkala tomoniga payvandtagni ikkita kuzi ulanadi. Keyingi yilning erta bahorida nixollarning ustki qismi ulangan ko’zdan yukorisi kesib tashlanadi. Vegetasiya davrida ikki-uch marotaba yovvoyi novdalar olib tashlanadi. Ulangan kuzdan usib chiqqan nixollar 20-25 sm balandlikka еtganda ular nam tuprok bilan 5-7 sm balandlikda ko’mmalanadi, 20-30 kundan so‘ng ko‘mmalash kaytariladi. Kuzga kelib ko’mmalangan novdalarda ildiz hosil bo’ladi. Shu yilning kuzidayok nihollar kavlanib olinadi va ildiz otgan payvandtaglar bilan ona bog’i hosil qilinadi. Kavlab olingan kuchatlar ulangan еridan yumshok sim bilan sikib boglanadi va payvandtag bilan birgalikda ekiladi. Payvandtag, nikolni tutishiga, rivojlanishiga yordam beradi va keyinchalik kurib, yuk bulib ketadi. Fakat bunday nikollar ekilganda ularni iloji boricha chuqurroq kilib ekish (40-50 sm) zarur. Payvand qilingan еri 25-30 sm chukurda bulishi lozim. Bu payvandtag ildiz sistemasini еtarli rivojlanishiga yordam beradi. Ona bogiga ekilgan novdalarni tuprok yuzasidan 1,5-2 sm balandlikda kesib tashlanadi va ulardan yangi novdalar paydo bula boshlaydi. Iyun oyining boshida novdalarning tagi 4-5 sm ochiladi va xosil bulgan novdalar 3-L kuz koldirib kesiladi, vegetasiya davrida oddiy parvarish qilinadi. Bu ona bogi novdalarida bir yil oldin tunka xosil kilish imkonini beradi (novda xosil kilish xususiyatini yaxshilaydi). Ikkinchi yildan boshlab paykaldan novda olish boshlanadi. O‘zbekiston sharoitida bu usulni kullaganda, nixollarga payvandtag kuzini erta еzda ulash yaxshi natija beradi. Payvandni nixol bilan ekilgan birinchi dalada amalga oshiriladi, nixollar 20-25 may oyigacha payvandga еtilishi shart. Shuning uchun birinchi dalaga ekilgan nixollar sifati yukori bulib, ularga ishlov berish darajasi xam yukori saviyada bulishi lozim. Payvandni 25-30 maydan 10-15 iyungacha ikkita kuz bilan utkaziladi. 20 kundan sung nixollar payvand qilingan kuzning ustidan kesib tashlanadi. Kuzgacha payvand qilingan kuzdan usib chikkan novdalar 30-40 sm va undan xam balandrok bulib еtiladi xamda ulardan bemalol ona bogi tashkil kilishda ishlatsa buladi. Bu usulda ustirilgan novdalar (yarim yoshli) birinchi yili rivojda odatiy davrda payvand kilib, ikkinchi yili oldingi usulda ustirilganlardan orkada koladi. Iyun oyining urtasida novdalarning tagi 4-5 sm chukurlikda ochiladi va usayotgan novdalar 3-4 kuz koldirilib kesiladi. Ikkinchi yildan boshlab gorizontal xolatda ildiz olgan novdalar olish boshlanadi. Jadallashgan kupaytirishda nixolga payvandtag kuzini payvand kilishni kishki payvandga, novdaning uzunligi 8-10 sm bulgan (4-6 kurtakka ega bulgan) novdalar bilan uzgartirilib, biratula kuchatxonaga ekib, sung ular bilan ona bogi tashkil kilsa, ona bogini tashkil kilish yana bir yilga kiskaradi. Bunday usul bilan R.R.Shreder nomli BU va VITIning ba’zi xujaliklarida 2-3 gektar ona payvandtag boglari M-2, M-9 va MM-106 turdagi payvandtaglar bilan tashkil qilingan. Qishda qilingan payvandtaglar bilan vastida zichlashtirilgan payvandtag ona boglari barpo kilish mumkin. Bunday ona boglar uz vaktida MM-106 payvandtag bilan Izboskan kuchatchilik xujaligida 2 gektar maydonda tashkil qilingan va undan birinchi yiliyok xar bir gektar maydondan 20,7 ming dona ildiz otgan standart payvandtag olingan. Shu bilan bir katorda Ukrainaning Krim viloyatidagi xujaliklarda Krim tajriba standiyasida ishlab ch i kil gam usulda payvandtag ona boglari yaratilyapti va u ikki yil tezrok x,osil beryapti. Bunda kupli usuvchi pixollarga 20 25 sm uzunlikdagi payvandtag novdalari kishki payvand qilinib, tugridan-tugni payvandtag ona boglariga ekilyapti va yaxshi natija beryapti. Bu usulni respublikada xam sinab kurish axamiyatlidir. Uzun kalamchali kishki payvandni ona boglariga oddiy ona bogi ekiladigan sxemada ekiladi, ularni extiyot kilib, chukur ekilgach, sinishdan va tashki muxitni noqulay ta’sirlaridan xoli buladi. Shu sababli xam yaxshi kukaradi va rivojlanadi. Chukur ekilgach, payvand qilingan novdani uzi xam ildiz otib rivojlanishiga yordam beradi.
28
Iksanova, Farida Rashidovna, and Zilola Sattarovna G'ulamova. "NAMATAKDAN SOVUQ DAMLASH USULIDA VAKUUMLI ULTRATOVUSH EKSTRAKTORI ORQALI ICHIMLIK TAYYORLASH." Role of agriculture and medicine in science va O'zbekiston Agrar fani xabarnomasi Maxsus son, no. 1/1(19) 2025 (2025): 32–37. https://doi.org/10.5281/zenodo.15012354.
Full textAbstract:
<strong>NAMATAKDAN SOVUQ DAMLASH USULIDA VAKUUMLI ULTRATOVUSH EKSTRAKTORI ORQALI ICHIMLIK TAYYORLASH</strong> <strong>Iksanova Farida Rashidovna</strong>-talaba Ilmiy raxbar- <strong>G‘ulamova Zilola Sattarovna</strong>, PhD, katta o‘qituvchi,<strong> </strong>Toshkent davlat agrar universiteti. <strong> </strong> <strong>ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛУЧЕНИЯ НАПИТКА ИЗ ШИПОВНИКА МЕТОДОМ ХОЛОДНОЙ НАСТОЙКИ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ВАКУУМНОГО УЛЬТРАЗВУКОВОГО ЭКСТРАКТОРА</strong><strong>Иксанова Фарида Рашидовна</strong>– студент Научный руководитель – <strong>Гулямова Зилола Саттаровна</strong>,PhD, старший преподаватель, Ташкентский государственный аграрный университет <strong> </strong> <strong>TECHNOLOGY FOR OBTAINING A BEVERAGE FROM ROSE HIPS USING A VACUUM ULTRASONIC EXTRACTOR BY COLD INFUSION METHOD</strong> <strong>Iksanova Farida Rashidovna</strong> –student Scientific supervisor – <strong>Gulamova Zilola Sattarovna,</strong>PhD, Senior Lecturer, Tashkent State Agrarian University
29
Hamrayeva, Navro'za Zokir qizi, and Soxib Yaxshibekovich Islamov. "O'RIK YETISHTIRISHDA INTENSIV TEXNOLOGIYALARNI QO'LLASH SAMARASI." Role of agriculture and medicine in science va O'zbekiston Agrar fani xabarnomasi Maxsus son, no. 1/1(19) 2025 (2025): 195–98. https://doi.org/10.5281/zenodo.14999759.
Full textAbstract:
<strong>UDK:634.12</strong> <strong>O‘RIK YETISHTIRISHDA INTENSIV TEXNOLOGIYALARNI QO‘LLASH SAMARASI</strong> <strong>Hamrayeva Navro‘za Zokir qizi</strong> – talabaMeva-sabzavotchilik va uzumchilik fakulteti <strong>Islamov Soxib Yaxshibekovich</strong> – q.x.f.d., professor Toshkent davlat agrar universiteti <strong><em> </em></strong> <strong>ЭФФЕКТЫ ПРИМЕНЕНИЯ ИНТЕНСИВНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ВЫРАЩИВАНИИ АБРИКОСА</strong> <strong>Хамраева Навроза</strong>– студентка Факультета Плодоовощеводства и виноградарства <strong>Исламов Сохиб Якшибекович</strong>-д.с.х.н., профессор <em>Ташкентский государственный аграрный университет</em> <em> </em> <strong>EFFECTS OF USING INTENSIVE TECHNOLOGIES IN APRICOT GROWING</strong> <strong>Hamrayeva Navrоza</strong> - student Faculty of Horticulture and Viticulture <strong>Islamov So</strong><strong>kh</strong><strong>ib Ya</strong><strong>kh</strong><strong>shibekovich</strong>-DSc, professor Tashkent state agrarian university E-mail: Hamrayevanavruza4@gmail.com
30
Irzaqulova, Sevinch Jamoliddin qizi, and O.X.Sindarov. "ISSIQXONA SHAROITIDA QULUPNAY YETISHTIRISHDA AQLLI (SMART) TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA BOSHQARISH." Role of agriculture and medicine in science va O'zbekiston Agrar fani xabarnomasi Maxsus son, no. 1/1(19) 2025 (2025): 99–104. https://doi.org/10.5281/zenodo.14995923.
Full textAbstract:
<strong><em>UO‘T: 631.234:678.742.2:634.752:634.752 (575.1)</em></strong> <strong>ISSIQXONA SHAROITIDA QULUPNAY YETISHTIRISHDA AQLLI (SMART) TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA BOSHQARISH</strong> <strong>Irzaqulova Sevinch Jamoliddin qizi</strong> Toshkent Davlat agrar unversiteti talabasi, <strong>O.X.Sindarov</strong> “Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muxandislari instituti” Milliy tadqiqot universiteti q.x.f. nomzodi, dotsent. obidjonsindarov@gmail.com <strong><em> </em></strong> <strong><em>УПРАВЛЕНИЕ НА ОСНОВЕ УМНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ВЫРАЩИВАНИИ КЛУБНИКИ В ТЕПЛИЧНЫХ УСЛОВИЯХ</em></strong> <strong>Ирзакулова С.Ж</strong>. студентка Ташкентского государственного аграрного университета, <strong>Синдаров О.Х</strong>. Национальный исследовательский университет «Ташкентский институт инженеров ирригации и механизации сельского хозяйства» к.c.х.н., доцент. obidjonsindarov@gmail.com <strong><em> </em></strong> <strong>MANAGEMENT BASED ON SMART TECHNOLOGIES IN STRAWBERRY CULTIVATION IN GREENHOUSE CONDITIONS</strong> <strong>S.J. Irzaqulova</strong> - student of Tashkent State Agrarian University, O<strong>.Kh.Sindarov</strong> - "Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers" National Research University PhD, associate professor. obidjonsindarov@gmail.com
31
Raximova, Dilfuza. "SAQLASHDAN OLDIN ANTIMIKROBIAL MODDALAR BILAN LIMON MEVASIGA ISHLOV BERISH." Role of agriculture and medicine in science Volume 2, Issue 1 (2025): 97–102. https://doi.org/10.5281/zenodo.14872487.
Full textAbstract:
<strong>SAQLASHDAN OLDIN ANTIMIKROBIAL MODDALAR BILAN LIMON MEVASIGA ISHLOV BERISH</strong> <strong>KIRISH</strong> Sitrus mevalarining qiymati ularning xususiyatlariga ko‘ra keng qamrovli bo‘lib, ular dietik va vitamin mahsulotlari hisoblanadi, shuningdek, shifobaxsh xususiyatlarga ega. Sitrus mevalaridagi S vitamini, hatto issiqlik bilan ishlov berishda ham o‘z xususiyatlarini yo‘qotmaydi. Sitrus ekinlari subtropik va tropik zonalarda juda keng tarqalgan, ammo tropik zonadagi mevalar yomonroq xususiyatlarga ega. Sitrus ekinlari ekilgan eng katta maydonlar Braziliya va AQShda joylashgan [1, 2]. Yevropa bozorida limonlarning asosiy еtkazib beruvchi mamlakatlari Turkiya, Ispaniya, Gretsiya va Italiya hisoblanadi. Bugungi kunda, Oʻzbekistonda ham yiliga taxminan 63,000 tonna limon еtishtiriladi. Mamlakatda limonzorlar maydoni 2,321 gektarni tashkil etadi va har bir gektardan o‘rtacha 55-60 tonna hosil olinadi. Yetishtirilgan limonning qariyb 11,000 tonnasi eksport qilinadi. Limon еtishtirish bo‘yicha asosiy markaz Toshkent viloyati, xususan Qibray tumani bo‘lib, bu еrda birinchi marta "Toshkent" va "Yubileyniy" navli limonlar yaratilgan va ishlab chiqarishga joriy etilgan. Sitrus mevalarini еtkazib berish va ulardan savdo bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalar ularni imkon qadar tezroq (2-3 hafta ichida) sotishga harakat qiladilar, chunki ular tez buziladi va adabiyotlarda ko‘rsatilgan saqlash muddatlariga bardosh bera olmaydi. Mevalarni saqlashning yomonlashishining asosiy omili kasalliklar ta’siridir. Eng keng tarqalgan va jiddiy kasalliklar jigarrang chirish (Phytophthora), Alternariya chirishi (Alternaria tenuis Nees.), kulrang chirish (Botrytis cinerea), antraknoz (Colletotrichum gloeosporioides Penz.), yashil mog‘or (Penicillium digitatum Sacc.), ko‘k mog‘or (P. italicum Weh.) hisoblanadi. Yashil va ko‘k mog‘or bilan zararlanish mevalarni saqlash va sotish davrida eng katta yo‘qotishlarga olib keladi [3]. Fitopatogenlarning ko‘payishini mevalarga antiseptiklar bilan ishlov berish orqali to‘xtatish mumkin. Tashish, saqlash va sotish vaqtida mikroorganizmlarning rivojlanishi mevalarning so‘lishini tezlashtiradi. Savdo tarmog‘ida mevalarning 20-40 % i turli darajada so‘lgani holda sotiladi. Bu mevalarning qaysi zaxira salohiyati bilan import qilingani noma’lum ekanligini ko‘rsatadi. Yo‘qotishlarni kamaytirish uchun еtkazib beruvchilar mevalarga fungitsidlar bilan ishlov berishadi. Shu bilan birga, mevalarda fungitsid qoldiqlarining mavjudligi bo‘yicha iste'molchilar xavotiri ortib bormoqda: iste'molchi ekologik toza mahsulotlarni xohlaydi. Tadqiqotchilar mevalarni yig‘ib olingandan keyin qayta ishlash uchun yangi, xavfsiz va samarali alternativ strategiyalarni topishga harakat qilishmoqda. Bu mavzudagi ilmiy tadqiqotlar muhimdir. Yangi, ekologik toza еchimlar kimyoviy sintez qilingan fungitsidlarni chiqarib tashlash, yangi sitrus mevalarining tabiiy xususiyatlarini saqlab qolish va ularning saqlash muddatini uzaytirish imkonini beradi. Bunday tadqiqotlar natijalari amaliyotda zarur, chunki yangi yig‘ilgan sitrus mevalarining sifatini saqlab qolish uchun xavfsiz usullar va texnologiyalarni yanada rivojlantirish yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulot olish va uzoq bozorlariga chiqish imkonini beradi [4]. Muammoning mohiyati mevalarni yig‘ib olingandan keyin ularga antimikrob vositalar bilan ishlov berish orqali ularning mikroblar bilan inseminatsiyasidan qutulishdir. Bu nafaqat mevalarning saqlash davridagi massa yo‘qotilishini kamaytirish, balki limon mevalarining iste'mol muddatini sezilarli darajada uzaytirish uchun ham muhimdir. <strong>Matreal va metodlar</strong>. Bizning tadqiqot ob'ekti sovuq saqlashda antiseptiklar bilan hosil yig‘ib olingandan keyin davolash paytida limon mevalarining sifatini saqlab qolish jarayonidir. Tadqiqot mavzusi antiseptiklarning limon mevalarining barqarorligiga ta’siri. Tadqiqot Ukrainaga Turkiyadan kelgan limon mevalari bilan olib borildi. Tadqiqotning ishchi gipotezasi limon mevalarini saqlash vaqtida kasalliklarning yomonlashishiga chidamliligini oshirish uchun antiseptiklardan foydalanish imkoniyati haqidagi taxminga asoslanadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kasalliklarning eng keng tarqalgan qo‘zg‘atuvchisi Penicilium italicum va Penicilium digitatum - ko‘k va yashil mog‘or qo‘zg‘atuvchisi (1-rasm). <strong> </strong> <strong>1-rasm. Limon mevalarining patogenlardan shikastlanishi:a – yashil mog‘or; b – ko‘k mog‘or.</strong> <strong> </strong> Limon mevalari (turli darajada so‘lishi) ko‘ndalang kesilgan, har bir zarracha miramistin va desasan bilan 0,1%, 0,3% va 0,5% konsentratsiyalarda ishlov berilgan. Namunalar Petri idishlarida patogenlarning sof madaniyati bo‘lgan agar bloklariga joylashtirish orqali sun’iy ravishda infektsiyalangan va 6-10 kun davomida termostatda 25 ° C haroratda saqlanadi. Limon mevalaridagi kasalliklarning rivojlanishiga dori vositalarining ta’sirini o‘rganish bo‘yicha kuzatishlar har ikki kunda amalga oshirildi. Tajriba uch marta takrorlandi. Antiseptiklarning limonning saqlash muddatiga ta’sirini aniqlash bo‘yicha tadqiqotlar so‘limagan (T) va so‘ligan (W) mevalarda o‘tkazildi. Miramistin va Desasanning ta’siri ikkita patogenga aniqlangan - Penicillium italicum va Penicillium digitatum. Miramistin grammusbat bakteriyalarga (Staphylococcus spp., Streptococcus spp., Streptococcus pneumoniae va boshqalar) va grammanfiy bakteriyalarga (Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella spp. va boshqalar) qarshi samarali doridir. Aspergillus va Pénicillium avlodlarining askomitsetlariga, achitqi zamburug‘larga (Rhodotorula rubra, Torulopsis gabrata va boshqalar) va achitqiga o‘xshash zamburug‘larga (Candida albicans, Candida tropicalis, Candida krusei) antifungal ta’sir ko‘rsatadi. Desasan - mikroblarga qarshi va antifungal ta’sirga ega bo‘lgan, mikrob hujayrasining sitoplazmatik membranasiga kontsentratsiya qiluvchi va membrana lipidlarining fosfatidik guruhlari bilan bog‘lanib, mikroorganizmlarning sitoplazmatik membranasining o‘tkazuvchanligini buzadigan dori. Desasan stafilokokklar, streptokokklar, difteriya va pnevmokokklarga aniq bakteritsid ta’sir ko‘rsatadi, kapsulali bakteriyalar va xamirturush, xamirturushga o‘xshash zamburug‘larga fungitsid ta’sir qiladi, viruslarga virussid ta’sir ko‘rsatadi [21]. Limon namunalari ikki tomonida kichik teshiklari bo‘lgan karton qutilarda 4 ° C va 10 ° C haroratda, nisbiy namlik 85-95% gacha saqlangan. Saqlash haroratiga qarab massa yo‘qotilishini o‘rganish bo‘yicha kuzatishlar har 10 kunda amalga oshirildi. Bizning maqolamizda keltirilgan ma’lumotlar uchta o‘lchovdan olingan o‘rtacha qiymatdir. Statistik tahlil Microsoft Excel 2010 yordamida amalga oshirildi. Farqlar a=0,05 ahamiyatlilik darajasida statistik ahamiyatga ega deb hisoblandi. <strong>Natija va muhokamalar</strong>. Penicillium italicum va Penicillium digitatum rivojlanishining intensivligi limon mevalarining turgor holatiga bog‘liq ekani aniqlandi (2-rasm). Ko‘k mog‘or halqalari, birinchi navbatda, po‘stlog‘ining zararlangan joylarida paydo bo‘ladi. Ular sog‘lom to‘qimalardan tashqi tomonida nam to‘qima halqasi bilan o‘ralgan oq changli chiziq bilan ajralib turadi. Zararlangan joylardagi po‘stloq yumshashi natijasida cho‘kib qolgan dog‘lar hosil bo‘ladi, keyinchalik ular ko‘k rangli oq mitseliy bilan qoplanadi. Saqlash davrida kasallik sog‘lom, shuningdek, bo‘shashgan va rivojlanmagan mevalarga osonlik bilan yuqadi.
32
Kasimov, Fayzullo Muxamedovich, and Zulfiya Ilxomovna Usmonova. "INTERFAOL USULLAR ORQALI BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARIDA HISOBLASH MALAKASINI SHAKLLANTIRISH METODIK MUAMMO SIFATIDA." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 840. https://doi.org/10.5281/zenodo.8040427.
Full textAbstract:
Anotatsiya. Ushbu maqolada interfaol usullar orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida hisoblash malakasini shakllantirishda metodik muammo ekanligi asoslangan. Hisoblash usuli, hisoblash malakasi tushunchalari mazmuni, hisoblash malakasining to‘g‘rilik, anglab yetganlik, ratsionallik, umumlashganlik kabi sifatlari sharhlangan.
33
N.B.Rajabova. "O'QISH DARSLIGIDAGI ERTAKLAR VA ULARNING AHAMIYATI." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 124. https://doi.org/10.5281/zenodo.8039289.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Usbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining yoshi, saviyasi va bilimni qabul qila olish qobiliyatlarini hisobga olgan holda dars mashg‘ulotlarini tashkil qilish, o‘qitish prinsiplari va metodlariga qat’iy amal qilish ta’kidlab o‘tilgan. O‘qish darslardagi ertaklar va ularning ahamiyati, o‘quvchilarni mehnat qilish hurmat-izzat jamoatdaga nisbattan yuksak e’tiborda bo‘lish kabi xususiyatlari ko‘rsatilgan.
34
Akmalova, Nargiza Abbos qizi Toshkent davlat pedagogika universiteti Fizika-matematika fakulteti talabasi. "MATEMATIKADAN TO'GARAK MASHG'ULOTLARINING O'RNI VA AHAMIYATI." Research Focus International Scientific Journal 3, no. 1 (2024). https://doi.org/10.5281/zenodo.10541247.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada matematik to‘garak, o‘quvchilarning matematik bilimlarini oshirishda va matematikaga qiziqtirishda to‘garakning ahamiyati, matematik to‘garak jarayonida qanday usul hamda masalalardan foydalanish kerakligi haqida so‘z boradi. <strong>Kalit so‘zlar: </strong>matematika, matematik to‘garak,masala, M.B.Balk.
35
Razzaqova, Malohat Ibodullayevna. "TABIIY FAN DARSLARIDA INTERFAOL MATODLARDAN FOYDALANISH." June 21, 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.8062756.
Full text
36
O'ktamova, Mohinur, and Marjona Nazarova. "INTERFAOL MASHQLAR ASOSIDA BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARIDA IJTIMOIY KO'NIKMALARINI SHAKLLANTIRISH." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 212. https://doi.org/10.5281/zenodo.8039797.
Full textAbstract:
Annotatsiya: ushbu maqolada interfaol mashqlar asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishning bir qancha yo‘llari ustida fikr-mulohazalar keltirilib o‘tiladi.
37
1Abdullayev, Abubakir 2Kulmirzayeva Zarina Urokboyevna. "TA'LIMDA INTERFAOL ELEKTRON DARSLIKLARDAN FOYDALANISHNING AYRIM JIHATLARI." June 11, 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.8025113.
Full textAbstract:
Ta’lim oluvchilarning kasbiy o'zini o'zi tarbiyalashi uchun zamonaviy kompyuter texnologiyalarini qo'llash maqsadga muvofiq. Interfaol elektron darsliklar nafaqat nazariy bilimlarni, balki amaliy ko'nikmalarni ham olish imkonini beradi. Ta’limda yangi pedagogik-axborot texnologiyalarini joriy etish sharoitida bu muammo alohida dolzarblik kasb etadi.
38
Karimova, Komola Xodjiakbarovna Raxmatullayeva Ziyoda Xodjiakbarovna. "INGLIZ TILI DARSLARIDA INTERFAOL USULLARDAN SAMARALI FOYDALANISH." October 24, 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7243233.
Full text
39
Muqumova, Ra'no O'ralovna. "ONA TILI DARSLARIDA INTERFAOL TA'LIM VA UNING DIDAKTIK IMKONIYATLARI." September 17, 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7088064.
Full text
40
Abduxamidova, Dilshoda Halimovna. "MIKROSKOPIK VA OPTIK DIAGNOSTIKA SAMARADORLIGINI TAQQOSLASH (ONIXOMIKOZ MISOLIDA)." NEWS IN HEALTH CARE 2, no. 1 (2025). https://doi.org/10.5281/zenodo.15027023.
Full textAbstract:
<strong>MIKROSKOPIK VA OPTIK DIAGNOSTIKA SAMARADORLIGINI TAQQOSLASH (ONIXOMIKOZ MISOLIDA)</strong> <strong>Abduxamidova Dilshoda Halimovna</strong> DKTF umumiy amaliyot va oilaviy meditsina kafedrasi, Samarqand davlat tibbiyot universiteti <strong>https://doi.org/10.5281/zenodo.15027023</strong> <strong>ANNOTATSIYA: </strong>Ushbu tadqiqot mikroskopik va optik diagnostika usullarining samaradorligini taqqoslashga bag‘ishlangan. Tadqiqotda 804 nafar bemor ishtirok etdi, ulardan 408 nafari faqat mikroskopik tekshiruvga, 396 nafari esa mikroskopik va optik (dermatoskopik) diagnostikaga jalb qilindi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, dermatoskopiya bilan qo‘shib o‘tkazilgan tashxis jarayoni patologik materialni to‘g‘ri olishni ta’minladi va onikomikozni aniqlash aniqligini oshirdi. Mikroskopiya asosiy tashxis qo‘yish usuli bo‘lib qolayotgan bo‘lsa-da, optik diagnostika invaziv bo‘lmagan qo‘shimcha usul sifatida samarali ekani aniqlandi. Shu bilan birga, dermatovenerologik laboratoriyalar va tibbiyot muassasalarida qo‘shimcha resurslar talab etilishi mumkinligi qayd etildi. <strong>Kalit so'zlar: </strong>onikomikoz, dermatologiya, mikroskopiya, optik diagnostika, dermatoskopiya, invaziv bo‘lmagan tekshiruv, klinik samaradorlik, laboratoriya tekshiruvlari.
41
Salayeva, Dinora Baxodirovna. "ONA TILI FANINI O`QITISHNING UMUMDIDAKTIK VA O`ZIGA XOS PRINSIPLARI HAQIDA." September 14, 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7077355.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya</strong>: <em>O’quvchilarning o’zaro hamkorligi asosida dars samaradorligini oshirishi, mustaqil fikrlash, fikr-mulohaza yuritish, munosabat bildirish ko’nikmasini shakllantirish, ya’ni interfaol tushunchasini yuzaga keltirishi kerak. Bu usulda o’quvchi o’zi faol ishtirok etgan holda, yakka juftlikda, guruhlarda muammo va savollarga javob topishga harakat qiladi, fikrlaydi, baholaydi, yozadi, so’zga chiqadi, dalil hamda asoslar orqali qo’yilgan masalani yoritib berishga harakat qiladi. Bu esa o’quvchilarning xotirasida uzoq saqlanadi. Yangi mavzuni o’zlashtirishda tanqidiy, tahliliy yondosha oladi. O’qituvchi faqat yorug’ ko’rsatuvchi, kuzatuvchi vazifasini bajaradi, xolos.</em>
42
Xodiyeva, Nargiza Djurakulovna Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti o'qituvchisi Ortiqov Shodiyor Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti o'qituvchisi Abduraxmonova Zamira Ergasgboyevna Samarqand davlat tibbiyot universiteti assistenti Eshkobilova Mavjuda Ergashboyevna Samarqand davlat tibbiyot universiteti dotsenti https://doi.org/10.5281/zenodo.11221111. "YONUVCHAN GAZLARNING ANIQLASHNI OPTIK USULLARI VA ASBOBLARI." Research Focus International Scientific Journal 3, no. 5 (2024). https://doi.org/10.5281/zenodo.11221111.
Full textAbstract:
<strong>YONUVCHAN GAZLARNING ANIQLASHNI OPTIK USULLARI VA ASBOBLARI.</strong> <strong>Xodiyeva Nargiza</strong><strong> </strong><strong>Djurakulovna </strong> Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti o’qituvchisi <strong>Ortiqov Shodiyor </strong> Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti o’qituvchisi <strong>Abduraxmonova Zamira Ergasgboyevna</strong> Samarqand davlat tibbiyot universiteti assistenti <strong>Eshkobilova Mavjuda Ergashboyevna</strong> Samarqand davlat tibbiyot universiteti dotsenti <strong>https://doi.org/10.5281/zenodo.11221111</strong> <strong>Annototsiya:</strong> metanning termokatalitik sensori uchun selektiv katalizatorlar va optimal sharoitlarni topishdan; zol-gel jarayoni yordamida Zn oksidi asosida selektiv gazga sezgir nanokompozitlarini shakllantirish va uning asosida metan va tabiiy gazning selektiv yarimo‘tkazgichli sensorlarini yaratilishi <strong>Kalit so‘zlar:</strong> refraktometrik, optik-akustik usul, analizator, xromatografik, elektrokimyoviy, atmosfera, uglevodorod
43
Shomurotov, Hamdambek Qo`shnazar o'g'li O'ZDJTSU 1. bosqich magistranti. "YOSH FUTBOLCHILARNING TEZKORLILIK-KUCH SIFATINI TAKOMILLASHTIRISHNING SAMARADORLIGI." Research Focus International Scientific Journal 3, no. 5 (2024). https://doi.org/10.5281/zenodo.11366127.
Full textAbstract:
<em>YOSH FUTBOLCHILARNING TEZKORLILIK-KUCH SIFATINI TAKOMILLASHTIRISHNING SAMARADORLIGI</em> <em>Shomurotov Hamdambek Qo`shnazar o‘g‘li</em> <em>O‘ZDJTSU 1- bosqich magistranti</em><strong> </strong> <strong>https://doi.org/10.5281/zenodo.11366127</strong> <em>Annotatsiya: </em><em>Maqolada yosh futbolchilarda tezkorlilik-kuch sifatlarini rivojlantirishning dolzarb muammolari, mashg‘ulot jarayonini takomillashtirish zarurati, bolalar va o‘smirlar sport maktabidagi mashg‘ulot yuklamalari samaradorligini oshirish hamda tezkorlilik-kuch qobiliyatlarini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar bayon qilingan.</em> <em>Kalit so‘zlar: </em><em>futbolchilar tayyorgarligi, mashg‘ulot jarayoni, yuklama, sifatlar, tezkorlilik-kuch, usul, vosita, o‘yin harakatlari.</em>
44
Qoʻldoshev, Rustambek Avezmurodovich. "1900–1920-YILLARDA YARATILGAN DARSLIKLARNING MAZMUNI VA SHAKLLARI." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 15, 2023, 528. https://doi.org/10.5281/zenodo.8041214.
Full textAbstract:
Annotatsiya. Yangi usul maktablari ochish bilan bir qatorda, ushbu maktablar uchun darsliklar yaratildi. Yozilgan darsliklar madrasa va maktabxonalar darsliklaridan farq qilib, ularda darslik yaratish tamoyillariga, darslikning muayyan metodik maqsadlarga xizmat qilishi, ko‘rgazmali bo‘lishi, o‘quvchilar yoshi va dunyoqarashiga mos bo‘lishi zarurligi kabilarga amal qilingan edi.
45
Roziqova, Ra'no Rustamovna. "NUTQIY KOMPETENSIYALARNI SHAKLLANTIRISHDA NOAN'ANAVIY TA'LIM METODLARI, DIDAKTIK O'YINLAR." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 723. https://doi.org/10.5281/zenodo.8040387.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Ushbu tezisda zamonaviy ta’limni tashkil etishda interfaol metodlarning o‘rni, innovatsion texnologiyalardan foydalanganda darsning samaradorligining ortishi haqida fikr va mulohazalar berib o‘tilgan.
46
Shermatov, G'ulom Kaxxorovich. "BOLALAR O'SMIRLAR SPORT MAKTABLARIDA KURASH MASHG'ULOTLARINI TASHKIL ETISH." May 18, 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.7949204.
Full textAbstract:
<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola bolalar-o‘smirlar sport maktablaridagi kurash mashg‘ulotlarini tashkil etishning shakl, usul va vositalari ishlab chiqish va amaliyotda asoslashga bag‘ishlangan.
47
Tursunqulova, Iroda Mirsoat qizi, and Shahnoza To'lqin qizi O'rolova. "BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKA DARSLARINI INNOVATSION TEXNOLOGIYA VA O'YINLAR BILAN TASHKIL ETISH." September 7, 2022. https://doi.org/10.5281/zenodo.7057918.
Full textAbstract:
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshang’ich ta’limda matematika fani, uning o’rgatilishi, ilk bosqichlarda o’qitish metodikasi, noan`anaviy metodlar shuningdek darslarni to’g’ri tashkil qilish haqida so’z yuritiladi. Maqolada matematika darslarida interfaol texnologiyalardan foydalanish mavzusi ochib berilgan. Interfaol texnologiyalarning o'zi va ularni darsda qo'llash misollari keltirilgan. Interfaol texnologiyalar darsni yuqori mahsuldorlik bilan o'tkazishga imkon beradi, shuningdek, bilim sifati va talabalar motivatsiyasini oshirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. “Foxford”, “Matematika – barcha formulalar”, LearningApps, “Funexpected”, interaktiv doska kabi ilovalarning mohiyati ochib berilgan.
48
Isomiddinova, Nozima Nazir qizi, and Zakira Tolibovna Saidova. "INGLIZ TILI DARSLARIDA INNOVATSION JARAYONLARNI TASHKIL QILISH." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 736. https://doi.org/10.5281/zenodo.8040415.
Full text
49
Shodiyeva, Gulruh Xayrullayevna. "BOSHLANG'ICH TA'LIMDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI." BOSHLANG'ICH TA'LIMDA XALQARO TAJRIBALAR: YANGI AVLOD DARSLIKLARI, MILLIY DASTUR VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR INTEGRATSIYASI, June 14, 2023, 106. https://doi.org/10.5281/zenodo.8038988.
Full textAbstract:
Annotatsiya: ushbu maqolada boshlang‘ich sinf darslarida qo‘llaniladigan interfaol metodlar hamda innovatsion texnologiyalardan foydalanilganda darsning samaradorligining ortishi haqida fikr haqida bayon etilgan.
50
Rasulova, Nozigul Abduvoxid qizi. "TALABALARDA IJTIMOIY FAOL FUQAROLIK KOMPETENSIYALARI RIVOJLANISH MEXANIZMLARINI TADBIQ ETISH." June 1, 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.7993075.
Full textAbstract:
: ushbu maqolada talabalarning individual yoki shaxsiy va kasbiy ijtimoiylashuv saviyasini mukammallashtirish, kasbiy-pedagogik ijodkorligini rivojlantirish, faol fuqarolik dunyoqarash pozitsiyasini shakllantirish asosida ijtimoiy hayotni demokratlashtirish hamda talabalar tomonidan egallangan bilim, ko‘nikma, malaka va amaliy faoliyat tajribasi kompetensiya bilan uyg‘unlashuvi muhim ahamiyat kasb etishini yoritib berdik. Amalyotga interfaol metodlarni tadbiq etish orqali ko’zlangan maqsadga erishish haqida fikrlarni bayon etganmiz.