Journal articles on the topic 'Kalit so'zlar: Mustaqil ish'

<strong>Annotatsiya: </strong>maqolada fonetikani o&rsquo;qitish orqali o&rsquo;quvchilarda adabiy talaffuzni shakllantirish, imloviy savodxonlikni, so&rsquo;z boyligini oshirib borish, ushbu vazifalar yuzasidan boshlang&rsquo;ich sinflarda tajriba sinov o&rsquo;tkazish, o&rsquo;quvchilarning mustaqil fikrlash ko&rsquo;nikmalarini shakllantirish to&rsquo;g&rsquo;risida fikrlar bayon etilgan.

Annotatsiya: &nbsp; &nbsp;Ushbu &nbsp;maqolada &nbsp;o&rsquo;quvchilarga &nbsp;kimyo &nbsp;fanini &nbsp;o&rsquo;qitishda&nbsp; mustaqil &nbsp; &nbsp; ta &rsquo;limni fanni o &rsquo;zlashtishdagi roli xaqida so &rsquo;z borgan. Xozirgi kunda&nbsp; barcha fanlarni o &rsquo;zlashtirishda yangi texnologiya va metodikalarni qo &rsquo;llash orqali&nbsp; o &nbsp;&rsquo;quvchilarda &nbsp;mustaqil &nbsp;fikrlash &nbsp;hamda &nbsp;qo &nbsp;&rsquo;shimcha &nbsp;bilimlarni &nbsp;o &nbsp;&rsquo;zlashtirish &nbsp;va&nbsp; bilimlarni mustaxkamlashda, to &rsquo;g&rsquo;ri va aniq fikrlay olishi, o &rsquo;z bilimlariga tayangan&nbsp; holda aniq maqsad sari intiluvchanligini oshirish orqali kelajakda yetuk mutaxasis&nbsp; bo &rsquo;lishiga undaydi. Maqola kimyo fanini o&#39;qitishda mu staqil ishning o&#39;rni va uni&nbsp; rivojlantirishyo&#39;llarini o&rsquo;rganishga bag&#39;ishlangan.&nbsp;

<strong>Anotatsiya:</strong> Ushbu maqolada Boshlang&lsquo;ich sinflarda matematika o&lsquo;qitish metodikasi hamda o&#39;quv jarayonida kichik yoshdagi o&#39;quvchilar bilan ishlash jarayonlari haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan. &nbsp;O&#39;quv predmeti sifatida Matematika o&#39;qitish metodikasi eng avvalo, kichik yoshdagi o&#39;quvchilarni umumiy tizimda o&#39;qitish va tarbiyalash vazifasini qo&#39;yadi.Umumiy metodika boshlang&#39;ich sinf matematikasining mazmunini va tizimliligini aks ettiradi, har bir bo&#39;lim ni o&#39;qitishning o&#39;ziga xos xususiy metodlarini o&#39;rgatadi.Xususiy metodika matematika o&#39;qitishning asoslangan metodlarini va o&#39;qitish formalarini, shuningdek, o&#39;quv faoliyatini tashkil qilish yo&#39;llarini ko&#39;rsatadi. Ma&rsquo;lumki, o&lsquo;qitish tarbiyalash bilan o&#39;zaro mustahkam bog&lsquo;liqdir. Ushbu metodika o&rsquo;qitishni tarbiyalash bilan qo&#39;shib olib borish yo&lsquo;llarini o&#39;rgatadi. Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitish metodikasi bir necha fanlar bilan chambarchas bog&#39;liqdir: 1) o&#39;qitish asosi bo&#39;lgan matematika bilan; 2) pedagogika; 3) psixologiya; 4) boshqa o&#39;qitish metodikalari bilan (ona tili, m ehnat...). Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitish kursi o&#39;quv predmetiga aylangan. Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitish metodikasining o&#39;qitish vazifalari: a) ta&rsquo;lim-tarbiyaviy va amaliy vazifalami amalga oshirishi; b) nazariy bilimlar tizimini o&#39;rganish jarayonini yoritib berishi; d) o&#39;quvchilam ing dunyoqarashini shakllantirish yo&#39;llarini o&#39;rgatishi; e) ta&rsquo;limni insonparvarlashtirishi; f) matematika o&#39;qitish jarayonida insonni mehnatni sevishga, o&#39;zining qadr-qimmati, bir-biriga hurmati kabi fazilatlarini tarbiyalashni ko&#39;rsatib berishi; g) o&#39;qitish metodikasi I-IV sinflar matematikasining davomi bo&#39;lgan V-VI sinf matematikasi mazmuni bilan bog&#39;lab o&#39;qitishdan iborat.Boshlang&#39;ich matematika kursining vazifasi maktab oldiga qo&#39;yilgan &ldquo;o&#39;quvchilarga fan asoslaridan puxta bilim berishda yangi texnologiyadan foydalanish, ularga hozirgi zamon ijtimoiy-iqtisodiy bilimlami berish, kasb-hunarga qiziqtirish, kasblami ongli tanlashga o&#39;rgatish&rdquo; kabi vazifalami hal qilishda yordam berishdan iborat.Shunday qilib, boshqa har qanday o&#39;quv fani kabi matematika boshlang&#39;ich kursi o&#39;qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi: 1. Matematika o&#39;qitishning umumta&rsquo;limiy maqsadi; 2. Matematika o&#39;qitishning tarbiyaviy maqsadi; 3. Matematika o&#39;qitishning amaliy maqsadi.Matematika o&#39;qitishning umumta&rsquo;limiy maqsadi o&rsquo;z oldiga quyidagi vazifalami qo&#39;yadi: a) o&#39;quvchilarga m a&rsquo;lum dasturi asosida matematik bilimlar berish. Bu bilimlar matematika fani to&lsquo;g &lsquo;risida o&rsquo;quvchilarga yetarli darajada m a&rsquo;lumot berishi, ulami matematika fanining yuqori bo&#39;limlarini o&rsquo;rganishga tayyorlashi kerak.Bundan tashqari, dastur asosida 0&lsquo;quvchilar o&lsquo;qish jarayonida olgan bilimlarining ishonchli ekanligini tekshira bilishga o&#39;rganishlari, nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari lozim; b) o&lsquo;quvchilaming og&lsquo;zaki va yozma matematik bilimlami tarkib toptirish lozim bo&lsquo;ladi. Matematikani o&#39;rganish o&lsquo;quvchilaming o&lsquo;z ona tillarida nutq madaniyatini to&lsquo;g&lsquo;ri shakllantirish, o&lsquo;z fikrini aniq, ravshan va lo&lsquo;nda qilib bayon eta bilish malakalarini o&lsquo;zlashtirishlariga yordam berishi kerak; d) o&lsquo;quvchilami matematik qonuniyatlar asosida haqiqatlami bilishga o&lsquo;rgatish.Bunday bilimlar berish orqali esa o&#39;quvchilam ing fazoviy tasavvur qilish xususiyatlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi. Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitishning tarbiyaviy maqsadi o&lsquo;z oldiga quyidagi vazifalami qo&#39;yadi: a) o&#39;quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish; b) o&rsquo;quvchilarda matematikani o&#39;rganishga bo&#39;lgan qiziqishlami tarbiyalash. Boshlang&lsquo;ich sinf o&lsquo;qituvchisining vazifasi o&#39;quvchilarda mustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o&#39;rganishga bo&lsquo;lgan qiziqishlarini tarbiyalashdan iboratdir; d) o&#39;quvchilarda matematik tafakkumi va matematik madaniyatni shakllantirish.Matematika darslarida o&rsquo;rganiladigan ibora, amal belgilari, tushuncha va ular orasidagi qonuniyatlar o&#39;quvchilarni atroflicha fikrlashga o&lsquo;rgatadi. Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitishning amaliy maqsadi o&rsquo;z oldiga quyidagi vazifalami qo&lsquo;yadi: a) o&rsquo;quvchilar matematika darsida olgan bilimlarini kundalik hayotda uchraydigan elementar masalalami yechishga tatbiq qila olishga o&#39;rgatish, o&#39;quvchilarda arifmetik amallar bajarish malakalarini shakllantirish va ulami mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan amaliy masalalami hal qilishga o&#39;rgatish; b) matematika o&lsquo;qitishda texnik vosita va ko&#39;rgazm ali qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda asosiy e &rsquo;tibor o&#39;quvchilam ing jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana olish malakalarini tarkib toptirishga qaratilgan; d) o&#39;quvchilam i mustaqil ravishda matematik bilimlami egallashga o&#39;rgatish. Xulosa: O&#39;quvchilar, imkoni boricha, mustaqil ravishda qonuniyat munosabatlarini ochishlari, kuchlari yetadigan darajada umumlashtirishlar qilishlari, shuningdek, og&#39;zaki va yozma xulosalar qilishga o&#39;rganishlari kerak.O&#39;qitish samaradorligining zaruriy va muhim sharti o&#39;quvchilarning o&#39;rganilayotgan materialni o&#39;zlashtirishlari ustidan nazoratdir. Didaktikada uni amalga oshirishning turli shakllari ishlab chiqilgan. Bu o&#39;quvchilardan og&#39;zaki so&#39;rash; nazorat ishlari va mustaqil ishlar; uy vazifalarini tekshirish, testlar, o&#39;tkazish kabi usullardir. Didaktikada dars turiga, o&#39;quvchilam ing yosh xususiyatlariga va h.k. bog&#39;liq ravishda nazoratning u yoki bu shaklidan foydalanishning maqsadga muvofiqligi masalalari, shuningdek, nazoratni amalga oshirish metodikasi yetarlicha chuqur ishlab chiqilgan.Boshlang&#39;ich maktabda matematika o&#39;qitish metodikasida mustaqil va nazorat ishlari, o&#39;quvchilardan yakka (individual) yozma so&#39;rov o&#39;tkazishning samarali vositalari yaratilgan. Ba&rsquo;zi didaktik materiallar dastuming chegaralangan doiradagi masalalarining o&#39;zlashtirilishini reyting tizimida nazorat qilish uchun, boshqalari boshlang&#39;ich maktab matematika kursining barcha asosiy mavzularini nazorat qilish uchun m o&#39;ljallangan. Ayrim didaktik materiallarda (ayniqsa, kam komplektli maktab uchun m o&#39;ljallangan) o&#39;qitish xarakteridagi materiallar, boshqalarida esa nazoratni amalga oshirish uchun materiallar ko&#39;proqdir.Matematika о &lsquo;qitishda mustaqil ishlar.Matematika o&lsquo;qitish jarayonida o&#39;quvchilaming faolligini oshirish va matematikaga bo&#39;lgan qiziqishini rivojlantirish omillaridan biri - O&lsquo;quvchilar bilan olib boriladigan mustaqil ishlardir.Matematika darslarida mustaqil ishlar yangi materialni o&lsquo;rganishga tayyorgarlik ko&lsquo;rishda, yangi tushunchalar bilan tanishishda, bilim, uquv va malakalami mustahkamlashda, shuningdek,bilimlami nazorat qilishda amalga oshiriladi.O&#39;qitish shakli - bu o&#39;quvchilaming o&#39;quv-bilish faoliyatlarini uni turli sharoitlarda (sinfda, ishlab chiqarishda va hokazo).o&#39;tkazilishiga muvofiq ravishda o&#39;qituvchi tomonidan tarbiyaviy o&#39;qitish jarayonida foydalaniladigan qilib tashkil etilishidir. Boshlang&#39;ich sinflarda matematika o&#39;qitishning tashkiliy shakllari dars, uy vazifalarini mustaqil bajarish, o&#39;quvchilarning yakka tartibda guruh va jamoa bo&#39;lib ishlashlari, ekskursiyalar,sinfdan tashqari ishlardan iborat.

<strong>Anotatsiya: </strong>Ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinflarda matematika fanida bilimlarni oshirish usullari haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan Keyingi 20 yil mobaynida mamlakatimiz talimida, xususan o&rsquo;rta maktabda matematika o&rsquo;qitish ayniqsa, boshlang&rsquo;ich ta&rsquo;lim tizimida o&rsquo;z ko&rsquo;lami va ahamiyati jihatidan nihoyatda katta bo&rsquo;lgan o&rsquo;zgarishlarni amalga oshirildi va oshirmoqda. Ayniqsa, respublikamizning mustaqilligidan keyin, Ta&rdquo;lim to&rsquo;g&rsquo;risidagi Qonun va boshqa farmonlarning chiqarilishi buning yaqqol isbotidir. Masalan, 1997 yil 27 avgustdagi &quot;Ta&rsquo;lim to&rsquo;g&rsquo;risida&quot;gi Qonunning 12 - moddasi I-IV sinflarni o&rsquo;qitishga bag&rsquo;ishlangan. 1997 yil 6 oktyabrdagi &quot;O&rsquo;zbekiston Respublikasida kadrlar tayyorlash milliy dasturi&quot;ning 3.3.1 bandi uzluksiz ta&rsquo;limni rivojlantirishda I-IV sinflarda o&rsquo;qitishni tashkil qilishning rejalari ko&rsquo;rsatilgan. Ayniqsa, &ldquo;Barkamol avlod yili&rdquo; davlat dasturi to&rsquo;g&rsquo;risidagi Qarorida &ldquo;o&rsquo;qitishning sifatini oshirish, DTS, o&rsquo;quv dasturlari va o&rsquo;quvuslubiy adabiyotlarni takomillashtrish bilan birga, ta&rsquo;lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya va pedagogik texnologiyalarni, elektron darsliklar, multimediya vositalarini keng joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida zamonaviy turdagi o&rsquo;quv va laboratoriya uskunalari, kompyuter texnikasi bilan mustahkamlash ... samarali tizimini yanada rivojlantirish choratadbirlarini amalga oshirish&rdquo; muhim vazifalarimizdan ekanligi alohida ta&rsquo;kidlangan. Maktab oldiga prinsipial yangi maqsadlarning qo&rsquo;yilishi matematika o&rsquo;qitish mazmunining tubdan o&rsquo;zgarishiga olib kelmoqda. Matematika boshlangich kursi mazmunida ham, darslik va qo&rsquo;llanmalar uni o&rsquo;qitish metodikasida ham kattagina o&rsquo;zgarishlar qiladi. Hozirgi ijtimoiy - iqtisodiy munosabatlarning shakllanish jarayoni, bozor munosabatlarining raqobatlashuvi &ldquo;Kadrlar tayyorlash milliy dasturi&rdquo;, &ldquo;Ta&rsquo;lim to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonun talablari B.S.MO&rsquo;Mga o&rsquo;z ta&rsquo;sirini o&rsquo;tkazmasdan qo&rsquo;ymaydi, balki muhim o&rsquo;zgarishlar talab etib, har bir boshlang&rsquo;ich sinf o&rsquo;qituvchisi oldida ulkan vazifa qo&rsquo;yadi. Boshlang&rsquo;ich sinf uchun darslik va o&rsquo;quv qo&rsquo;llanmalari (K.Qosimova, R.A. Mavlonova, L.Sh. Levenberg), o&rsquo;qituvchilar uchun qo&rsquo;llanmalar (M.I. Mopo, A.M. Pishkalo, L.Sh.Levenberg, N.U.Bikbayeva) va o&rsquo;quvchilar uchun, tajriba-sinov qo&rsquo;llanmalari (M.Ahmedov, N. Abduraxmonova, R.Ibragimov, Yu.M. Kolyagin, P.M. Erdniyev) mualliflari mashqlar to&rsquo;plami (o&rsquo;quv materiallari) orqali boshlang&rsquo;ich maktab o&rsquo;quvchilarining algebrik bilish faoliyatini shakllantirish mumkinligiga to&rsquo;xtalib o&rsquo;tishgan. Didaktika va ta&rsquo;lim metodikasining xususiy masalalariga bag&rsquo;ishlangan ishlarda (P.M.Erdniyev, N.U.Bikbayeva, L.Sh. Levenberg, R.A. Mavlonova, K.Qosimova va boshqalar) bu muammo umumiy holatda ko&rsquo;zda tutiladi, biroq maxsus tadqiqot predmeti sifatida ajratib olinmagan. Shuningdek, boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasidan matematik tushunchalarni o&rsquo;rgatish vositasi sifatida ta&rsquo;lim texnologiyasi, mustaqil ishlash, o&rsquo;yin elementlaridan foydalanish masalalari yetarli darajada o&rsquo;rganilmagan. Boshlang&rsquo;ich ta&rsquo;lim nazariyasida kichik yoshdagi o&rsquo;quvchilarning mustaqil bilish faoliyatining mohiyati va uni tashkil etish uslubiyati mustaqil ishlash texnologiyasining ilmiy asoslash bilan birga &ldquo;Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasi&rdquo;ni ma&rsquo;lum darajada takomillashtirib borishni hisobga olib, malakaviy bitiruv ishimizning mavzusini &ldquo;Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematik tushunchlarni shakllantirish metodikasi&rdquo; deb nomladik. Tadqiqot ob&rsquo;ekti Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematik tushunchalarni o&rsquo;qitish jarayoni. Tadqiqotning predmetini Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasidan matematik tushunchalarni o&rsquo;qitilishini bir tizimiga keltirishni tashkil etadi. Tadqiqot maqsadi. Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasidan matematik tushunchalarni o&rsquo;rgatishda bolalar tasavvurini kengaytirishning nazariy asoslarini aniqlab, uslubiy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

&nbsp;Anotatsiya: Ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinflarda o&lsquo;qitish uslubi va ta&rsquo;lim&nbsp; texnologiyalari, &nbsp;hozirgi &nbsp;zamon &nbsp;innovatsiyalaridan &nbsp;foydalanish, &nbsp;yangi &nbsp;ta&rsquo;lim&nbsp; texnikalari, o`qitish samaradorligini oshirish bo&rsquo;yicha fikrlar keltirilgan. &nbsp; &nbsp;&ldquo;Yoshlikda olingan &nbsp;bilim, toshga &nbsp;o&rsquo;yilgan &nbsp;naqsh kabidir&rdquo;&nbsp;(xalq &nbsp;maqoli)&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Darhaqiqat &nbsp;yoshlikdagi &nbsp;bilim &nbsp;hayotimizni toshga &nbsp;o&rsquo;yilgan &nbsp;naqsh &nbsp;kabi&nbsp; umrimizni &nbsp; &nbsp;oxirigacha &nbsp;hayotimiz &nbsp; &nbsp;sahifalarini &nbsp;mazmunli &nbsp; &nbsp;boyitishga &nbsp; &nbsp;xizmat &nbsp; qiladi. Kelajak &nbsp;avlodga &nbsp;ta&rsquo;lim berishda Boshlang&rsquo;ich &nbsp;ta&rsquo;lim &nbsp;o&rsquo;qituvchilariga &nbsp; juda &nbsp;ma&rsquo;suliyat &nbsp;yuklanadi. &nbsp;Bolalarni &nbsp;erkin fikrlovchi, yangilikka intiluvchi va&nbsp; barkamol inson qilib tarbiyalash boshlang`ich sinflardan olib boriladi, bu jarayon&nbsp; muhim vazifalardan biridir. Shu sababdan ham ta&rsquo;lim mazmuni tubdan yangilanib&nbsp; borilmoqda. Kichik maktab yoshi davrida bolada mustaqil ta&rsquo;lim olish motivlari&nbsp; yuzaga &nbsp;kelib, &nbsp;ular &nbsp;eng &nbsp;oddiy &nbsp;shaklda &nbsp;- &nbsp;bilimlarni &nbsp;olish &nbsp;bilan &nbsp;birgalikda&nbsp; qo&lsquo;shimcha manbalarga va turli mavzulardagi kitoblarni o&lsquo;qishga qiziqishi bilan&nbsp; yuzaga &nbsp;keladi.&nbsp;

&nbsp;Anotatsiya: Ushbu &nbsp;maqolada &nbsp;yosh Boshlang&rsquo;ich &nbsp;ta&rsquo;lim &nbsp;o&rsquo;qiuvchilari uchun &nbsp; boshlng&rsquo;ich &nbsp;sinflarda sinfdan &nbsp;tashqari &nbsp;ishlarni &nbsp;tashkil qilish va &nbsp;sinf &nbsp;jamoasini &nbsp; boshqarish &nbsp;haqida &nbsp;tavsiyalar berilgan.&nbsp; &nbsp; Ta&#39;lim &nbsp;o&lsquo;qituvchi &nbsp;va &nbsp;o&lsquo;quvchilarning &nbsp;hamkorlikdagi &nbsp;faoliyati &nbsp;bo&lsquo;lib, &nbsp;shu&nbsp; jarayonda &nbsp;shaxsning &nbsp;taraqqiyoti, &nbsp;uning &nbsp;ma&#39;lumoti &nbsp;va &nbsp;tarbiyasi &nbsp;ham &nbsp;amalga&nbsp; oshadi. Darslarda o&lsquo;qituvchi o&lsquo;z bilimi, ko&lsquo;nikma va malakalarini mashg&lsquo;ulotlar&nbsp; vositasida &nbsp;o&lsquo;quvchilarga &nbsp;yetkazadi, &nbsp;o&lsquo;quvchilar &nbsp;esa &nbsp;uni &nbsp;o&lsquo;zlashtirib &nbsp;borishi&nbsp; natijasida &nbsp;undan &nbsp;foydalanish &nbsp;qobiliyatiga &nbsp;ega &nbsp;bo&lsquo;ladi. O&lsquo;rganish &nbsp;jarayonida&nbsp; o&lsquo;quvchilar &nbsp;o&lsquo;zlashtirishning &nbsp;turli &nbsp;ko&lsquo;rinishlaridan &nbsp;foydalanishadi, &nbsp;ya&#39;ni&nbsp; o&lsquo;zlashtirilayotgan ma&#39;lumotlarni qabul qilish, qayta ishlash hamda amaliyotga&nbsp; tatbiq etishda o&lsquo;ziga xos tafovutlarga tayanadi. Ta&#39;lim jarayonida o&lsquo;qituvchi va&nbsp; o&lsquo;quvchilarlarning dars paytidagi hamkorligi, o&lsquo;quvchilarning mustaqil ishlashi,&nbsp; sinfdan tashqari ishlar shaklida ta&#39;lim va tarbiya masalalari hal etiladi.&nbsp;

<strong>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Annotatsiya:&nbsp; </strong>Ushbu maqolada boshlang&#39;ich sinflarda o&#39;quvchilarning matematikani o&#39;rganishga bo&#39;lgan qiziqishini oshirish uchun matematika o&#39;qitishning samarali, zamonaviy va innovatsion&nbsp; metodlari&nbsp; haqida&nbsp; to&#39;xtalib&nbsp; o&#39;tiladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Keyingi 20 yil mobaynida mamlakatimiztalimida, xususan o&rsquo;rta maktabda matematika o&rsquo;qitish ayniqsa, boshlang&rsquo;ich ta&rsquo;lim tizimida o&rsquo;z ko&rsquo;lami va ahamiyati jihatidan nihoyatda katta bo&rsquo;lgan o&rsquo;zgarishlarni amalga oshirildi va oshirmoqda. Ayniqsa, respublikamizning mustaqilligidan keyin, Ta&rsquo;lim to&rsquo;g&rsquo;risidagi Qonun va boshqa farmonlarning chiqarilishi buning yaqqol&nbsp; isbotidir. 1.Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasidan matematik tushunchalarni o&rsquo;rganish faoliyati shakllanganligining mohiyati va bosqichlarini tashxis qilish; 2.Matematika kursi materialida boshlang&rsquo;ich sinflarda matematika o&rsquo;qitish metodikasidan matematik tushunchalarni o&rsquo;rgatish mazmuni va o&rsquo;rgatish jarayonining texnologik shart-sharoitlarini aniqlash. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Tadqiqotning nazariy va metodologika sifatida ta&rsquo;lim va boshqaruv sohasidagi shaxs nazariyasi, o&rsquo;qitish metodikasi faoliyati, psixologik va pedagogik qonuniyatlari va yondashuvlar, umuminsoniy qadriyatlarga tayandik. Ishning&nbsp; metodologikasosini O&rsquo;zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning barkamol shaxsni tarbiyalash haqidagi dasturiy fikrlari tashkil etadi. Tadqiqot bosqichlari:Muammoni tadqiq etish quyidagi tartibda amalga oshirildi: &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Birinchidan tadqiqotning dastlabki ilmiy farazi ifodalandi. Bitiruvishiga mavzusiga doir adabiyotlar o&rsquo;rganildi. Tadqiqot mazmuni, mohiyati,mashg&rsquo;ulotlar,taxminlar ishlab chiqilib,keng ko&rsquo;lamli tekshirishishlari olib borildi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Ikkinchidan tajriba va nazorat guruhlaridagi o&rsquo;quvchilarda algebrik tasavvurni hosil qilish faoliyatini shakllantirishga qaratilgan tajriba-tadqiqotishlari tashkil etildi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Tadqiqot metodlari mavzuga oid adabiyotlarni o&rsquo;rganishga asoslangan nazariy va tarixiy tahlillar; tajribalar, kuzatishlar, anketa so&rsquo;rovlarini uyushtirish, suhbatlar Respublika foydalanilayotgan o&rsquo;quv qo&rsquo;llanmalari, darsliklarini didaktik tahlil qilish, algebra elementlari o&rsquo;rgatishga doir ishlanmalarini yozish va sinab ko&rsquo;rish va h.klardan foydalanildi. 1.2. Boshlang&rsquo;ich sinflarda matematik tushunchalarni umumlashtirishning pedagogik-psixologik xususiyatlari &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Hozirgi&nbsp; vaqtda ilimiy-texnika taraqqiyoti asrida matematika muhim rol o&rsquo;ynaydi shuning uchun keyingi o&rsquo;n yilliklarda maktab matematikasini bir necha marta dasturiga o&rsquo;zgarishlar kiritildi. Yangi DTS va dastur bo&rsquo;yicha matematikadan yangi metodik sistema ishlab chiqildi. Matematika o&rsquo;qitish metodikasi eng avvalo kichik yoshdagi o&rsquo;quvchilarni umumiy sistemada o&rsquo;qitish va tarbiyalash vazifasini qo&rsquo;yadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Umumiy metodika boshlang&rsquo;ich sinf matematikasining mazmunini va tuzilishini ochib beradi,har bir bo&rsquo;limni o&rsquo;qitishning o&rsquo;ziga xos xususiy metodlarini o&rsquo;rgatadi. Xususiy metodika matematika o&rsquo;qitishning asoslangan metodlarini va o&rsquo;qitish formalarini,shuningdek o&rsquo;quv faoliyatlarini tashkil qilish yo&rsquo;llarini ko&rsquo;rsatadi. Ma&rsquo;lumki o&rsquo;qitish tarbiyalash bilan bog&rsquo;liqdir. Metodika o&rsquo;qitishni tarbiyalash bilan qo&rsquo;shib olib boorish yo&rsquo;llarini o&rsquo;rgatadi. Boshlang&rsquo;ich matematika o&rsquo;qitish metodikasi bir necha fanlar bilan chambarchas bog&rsquo;liqdir. O&rsquo;qitish asosi bo&rsquo;lgan matematika bilan. Umumiy pedagogika. Yosh davrlari psixologiyasi, pedagogik psixologiya. Boshqa o&rsquo;qitish metodikalari bilan(ona tili,mehnat,...). Boshlang&rsquo;ich matematika o&rsquo;qitish kursi o&rsquo;quv predmetiga aylangan. Boshlang&rsquo;ich matematika o&rsquo;qitish metodikasining o&rsquo;qitish vazifalari: Ta&rsquo;lim-tarbiyaviy va amaliy vazifalarni amalga oshirishi, Nazariy bilimlar sistemasini o&rsquo;rganish jarayonini yoritib berishi kerak. O&rsquo;quvchilarning ijtimoiy-siyosiydunyo qarashini shakllantirish yo&rsquo;llarini o&rsquo;rgatishi kerak. Insonni tarbiyalash vazifasini yoritib beradi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Matematika o&rsquo;qitish jarayonida insonni mehnatni sevishga, o&rsquo;zining qadr-qimmati, bir-biriga hurmati kabi fazilatlarini tarbiyalashni ko&rsquo;rsatib&nbsp; beradi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; 1.3. O&lsquo;quvchilarning matematikadan o&lsquo;quv materialini o&lsquo;zlashtirish darajasini o&lsquo;rganish. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; O&lsquo;qitish samaradorligining zaruriy va muhim sharti o&lsquo;quvchilarning o&lsquo;rganilayotgan mavzuni o&lsquo;zlashtirishlari ustidan nazoratdir.Didaktikada uni amalga oshirishning turli usullari ishlab chiqilgan,bu&mdash;o&lsquo;quvchilardan og&lsquo;zaki so&lsquo;rash; nazorat va mustaqil ishlar; uyva zifalarini tekshirish ,testlar ,texnik vositalar yordamida sinash. Didaktikada darsturiga, o&lsquo;quvchilarning yosh xususiyatlari va boshqalarga bog&lsquo;liq ravishda nazoratning u yoki bu usulidan foydalanish masalalari va shuningdek, nazoratni amalga oshirish uslubiyoti yetarlicha chuqur ishlabc hiqilgan. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Boshlang&lsquo;ich maktab matematika o&lsquo;qitish uslubiyotida mustaqil va nazorat ishlari,o&lsquo;quvchilardan individual yozma so&lsquo;rov o&lsquo;tkazishning samarali vositalari yaratilgan. Ba&rsquo;zi bir didaktik materiallar dasturning chegaralangan doiradagi masalalarining o&lsquo;zlashtirilishini, boshqalari boshlang&lsquo;ich maktab matematika kursining barcha asosiy mavzularini nazorat qilish uchun mo&lsquo;ljallangan. Ayrim didaktik materiallarda (ayniqsa,oz jamlangan maktab uchun mo&lsquo;ljallanganlarida)o&lsquo;qitish xarakteridagi materiallar, boshqalarida esa nazoratni amalga oshirish uchun materiallar ko&lsquo;proqdir.

<strong>Anotatsiya:</strong> Ushbu maqolada Pedagogika fanining metodologiyasi hamda Pedagogika fani haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan. Milliy istiqlol tufayli taraqqiyotning barcha sohalarida jadal rivojlanib borayotgan mamlakatimizda yosh avlodning bilim darajasini jahon andozalari talablariga javob beradigan, fan-texnika yangiliklaridan xabardor, mustaqil fikrlay oladigan, hayotga dadillik bilan kirisha oladigan, tadbirkor, ma`naviy jihatdan barkamol qilib voyaga etkazish dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Bu esa, avvalo,pedagogika fanini, ta`lim-tarbiya tizimini zamonaviy texnologiyalar asosida takomillashtirishni taqozo etadi.O`zbekiston Respublikasining &laquo;Ta`lim to`g&rsquo;risida&raquo;gi Qonunida (1997y. va 2020 yil 23 sentabr) ta`limdavlatimiz ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustivor deb e`lon qilinishi pedagogika fani zimmasiga juda katta mas`uliyatli ulug&rsquo;vor vazifalarni yukladi. Juda boy ilmiy,ma`naviy, madaniy, diniy merosimimizni qayta tiklash ularni zamon ruhi talabi bilan uyg&rsquo;unlashtirib faqat shaxsiy, milliy manfaat kasb etib qolmasdan umumjahon ma`naviy, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga ulkan hissa bo`lib qo`shilmoqda.O`sib kelayotgan yosh avlod va ularning kelajakda qanday kasb-hunar egallashlariga qarab, Respublikamiz kelajagini tasavvur qilsa bo`ladi. Yoshlar farovon hayotimiz mezonidir. Xuddi shu ma`noda yoshlarning ta`lim-tarbiyasiga jiddiy e`tibor bermog&rsquo;imiz lozim. Yoshlar ta`lim-tarbiyasi har bir ota-onaning, o`qituvchi-tarbiyachining Vatan oldidagi muqaddas burchidir.Savol tug&rsquo;iladi: ular ta`lim-tarbiya borasida nima qilishlari, qanday yo`l tutishlari, nimaga e`tibor berishlari lozim? Bu savollarga ma`lum darajada pedagogika fani javob beradi. Pedagogika fani nima va u qachon paydo bo`lgan?Mazkur savolga javob berishdan oldin tarixiy manbalarga murojaat etaylik. Manbalarda yozilishicha kishilik jamiyati paydo bo`lgach, ijtimoiy hayotda orttirilgan tajribalarni quyi avlodga o`rgatish ehtiyoji tug&rsquo;ildi. Tajribalarning to`planishi natijasida ta`lim-tarbiyaning dastlabki omillari vujudga keldi. Tabiat,ijtimoiy hayot haqidagi tajribalar asosida ma`lum bilimlar boyib bordi.Ta`lim-tarbiya ishlari bilan shug&rsquo;ullanuvchi tarbiyachilar kasb-hunar homiylari sifatida ajralib chiqa boshlashdi. Ularning ta`lim-tarbiya borasidagi faoliyatlari va to`plangan tajribalaridan o`rinli foydalanishlari pedagogika fanining vujudga kelishiga olib keldi. Shu asnoda dastlabki maktab ko`rinishidagi muassasalar vujudga keldi, taraqqiy etdi. Shunday qilib, pedagogika ta`lim-tarbiyaning maqsad va vazifalari, ularning mazmuni, metodlari hamda tashkil etish shakllari haqida ma`lumot beruvchi fanga aylandi.Demak, pedagogika fani o`sib kelayotgan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash uchun ta`lim-tarbiyaning mazmuni, umumiy qonuniyatlari va amalga oshirish yo`llarini o`rgatuvchi fandir.Ba`zan, pedagogika fanining nima keragi bor? Pedagogikadan xabari yo`q,lekin bolalarga yaxshi tarbiya bergan insonlar ko`pku? Yoki aksincha, pedagogika fanini bilgan holda hatto o`z bolalarini risoladagidek tarbiyalay olmaganlar ozmunchami? degan savollar eshitilib qoladi.Shuni unutmaslik kerakki, pedagogika fanining yutuqlarisiz jamiyatni olg&rsquo;a siljitish g&rsquo;oyat mashaqqatli kechadi.Agar pedagogika fanidan xabarsiz bo`lgan kishilar pedagogika fanini o`z vaqtida o`rganib, yutuqlaridan samarali foydalanganlarida bolalarni ham yahshiroq tarbiyalagan bo`lur edilar. Pedagogikadan yaxshi xabardor kishilar esa o`z bilimlarinitajribada ishlata olmaganliklari uchun bolalarni tarbiyalashda muvaffaqiyatga erisha olmaganlar.Pedagogika fanini ham nazariy, ham amaliy jihatdan puxta o`rganish lozim.Ta`lim tarbiyadan ko`zlangan maqsadni anglash va ular tizimida yangi bilimlar berish bolalarni to`g&rsquo;ri tarbiyalash shartidir. Bunda tarbiyachining beg&rsquo;araz mehnati,bolalarni sevishi va ularga jon fido aylashlari tarbiya samaradorligini ta`minlaydi.Biroq, ijtimoiy jarayonda to`plangan tajribalar tarbiya mazmunini tashkil etsada, ularning hammasini yosh avlodga o`rgatishning imkoniyati yo`q edi. Faqat xalq ta`limi tizimiga kiruvchi bo`g&rsquo;inlar orqali orttirilgan tajribaning muayyan qismini qamrab olish mumkin edi.Bu yerda ham muammo tug&rsquo;ildi. Hozirgi kunda barcha xildagi tajriba shakllari tarbiya mazmunini tashkil eta oladimi? Yosh avlod tarbiyasiga aloqador tajribalarni qanday ajratish mumkin? Kim bunday ish bilan shug&rsquo;ullanadi?Tabiiyki, barcha xildagi tajriba shakllari ham tarbiya mazmunini tashkil etavermaydi.

<strong>Annotatsiya: </strong>Mazkur maqolada pedagogik faoliyatda ta`lim metodlaridan va innovatsion metodlardan foydalanishning samarali jihatlari, bu jarayonda, fanlar o`rtasidagi integratsiya holati, innovatsion metodlarni yaratishda, axborot kommunikatsiya tehnologiyalarining imkoniyatlari keltirilgan. Shuningdek, maqolada, ― Kamalak jilosi, ― Krassword va ― Evrika metodlari tavsiya etilgan. Pedagog innovatsion faoliyatining eng muhum va markaziy masalasi o`quv jarayonini samarali va sifatli tashkil etishdan iborat. Ta&lsquo;lim berishda turfa xil usullar ya&lsquo;ni metodlar mavjud. O`qituvchi qay uslubda dars bermasin maqsadiga yetish imkonini izlaydi, bu borada, ta&lsquo;lim metodlari va innovatsion metodlardan foydalanadi. Ta&lsquo;lim metodlari shu vaqtga qadar o`zining samarasini ko`rsatib kelmoqda va zamon muallimlari yangicha uslubda dars o`tib yanada yaxshi natijalar olishga&nbsp; intilmoqdalar.&nbsp; Shuningdek&nbsp; innovatsion&nbsp; metodlardan&nbsp; foydalanib kelishmoqdalar. Innovatsion faoliyatda pedagogik yangiliklar: o`qitishning yangi usul va metodlarining yaratilishi va qo`llanishi o`quv jarayonining samarali va sifatli tashkil etilishini yaratib beradi. Pedagogik yangilik-pedagogik faoliyatda ilgari ta&lsquo;lim jarayonida noma&lsquo;lum bo`lgan o`zgarishlarni kiritish orqali ta&lsquo;lim va tarbiyaning nazariya va amaliyotini boyitish va uni rivojlantiruvchi omilidir. Shuningdek, zamonaviy pedagogik texnologiyalar ta&lsquo;lim jarayonining samarasini oshiradi, o`quvchilarning erkin fikrlash jarayonini shakllantiradi, o&rsquo;quvchilarda bilim olishga ishtiyoqi va zavqini oshiradi, bilimlarini mustahkam o&rsquo;zlashtirish, ulardan amaliyotda mustaqil foydalanish ko`nikma va malakalarini shakllantiradi. &laquo;Metod&raquo; &mdash; yunoncha &laquo;metodos&raquo; - &laquo;yo`l&raquo; degan so`zdan paydo bo`lib, u tadqiq qilish ma&lsquo;nosini anglatadi. Ta&lsquo;lim metodi ta&lsquo;lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilarning aniq maqsadga erishishiga qaratilgan birgalikdagi faoliyatdir. Ta&lsquo;lim metodlari &ndash; o`qitishning o`zoldiga qo`ygan maqsadlariga erishish usullarini hamda o`quv materialini nazariy va amaliy yo`naltirish yo`llarini bildiradi. O`qitish metodlari ta&lsquo;lim jarayonida ta&lsquo;lim beruvchi va ta&lsquo;lim oluvchi faoliyatining qanday bo`lishi, o`qitish jarayonini qanday tashkil etish va olib borish kerakligini hamda shu jarayonda ta&lsquo;lim oluvchilar qanday ish-harakatlarini bajarishlari kerakligini belgilab beradi. Shuningdek, ta&lsquo;lim metodi o`qituvchi va ta&lsquo;lim oluvchilarning o`qish vazifalarini bajarishga qaratilgan nazariy va amaliy bilish faoliyati yo`lidir. Ta&lsquo;lim metodlari tevarak-atrofdagi dunyoni bilishning umumiy qonuniyatlarini tushunishga bog`liqdir, ya&lsquo;ni ular falsafiy metodologik asosga ega va ta&#39;lim jarayonidagi qarama qarshiliklarni, ta&lsquo;lim jarayonining mohiyatini va tamoyillarini to`g`ri anglash natijasidir. Ta&lsquo;lim materiali ta&lsquo;lim mazmunida ifodalangan ilmiy fikr mantig`iga bog`liq. Pedagogik qarashlarda nazariya qancha kam ifodalangan bo`lsa, ta&lsquo;lim metodlari bu nazariyaga shuncha kam bog`liq bo`ladi.

Annotatsiya: pedagogik texnologiyalarni ta&rsquo;lim jarayonida joriy etish, ta&rsquo;lim&nbsp; samaradorligini &nbsp;oshirish &nbsp;uchun &nbsp;tinimsiz &nbsp;izlanishlar &nbsp;bugungi &nbsp;kunning &nbsp;ehtiyojiga&nbsp; aylandi. &nbsp;Maqolada &nbsp;boshlang&rsquo;ich &nbsp;sinflarda &nbsp;&ldquo;Keys&rdquo; &nbsp;texnologiyasi &nbsp;asosida &nbsp;ta&rsquo;lim&nbsp; samaradorligiga erishish mavzusida fikr va mulohazalar keltirib o&rsquo;tilgan. &nbsp;

<strong>Anotatsiya:</strong>Ushbu maqolada Matematika fanini kasbiy ta&rsquo;lim sohalariga yo&rsquo;naltirib o&rsquo;qitish hamda dars jarayonlari haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan. Ayrim texnikaviy-nazariy fanlar o&lsquo;zining amaliyoti hisobiga to&lsquo;ldirib boriladi, shu bilan birga amaliy tatbiqni kengaytirib, yangi-yangi yo&lsquo;nalishlarni yuzaga keltiradi. Shuning uchun ham matematika o&lsquo;qitish jarayonida nazariya bilan amaliyotning o&lsquo;zaro bog&rsquo;lanishi, o&lsquo;quvchilarda mantiqiy tafakkurning rivojlanishi va fazoviy tasavvurni, fikrlashning kengayishi, olgan bilimlarga yangi sharoitni tatbiq qilishni, real hodisalarda qatnashayotgan komponentlar, parametrlarni inobatga olib modellashtirishlarni amalga oshirishda yordam berishning o&lsquo;zi o&lsquo;quvchilarning har bir fikr yoki matematik jarayonga ijodiy yondashishlariga, ayniqsa, izchillik asosida matematik ko&lsquo;nikma va malakaning dars yoki o&lsquo;tkaziladigan har bir mashulotlarda shakllanishi, rivojlanishi uchun juda muhim ahamiyatga ega ekanligini qayd qilish mumkin. Shuning uchun har bir darsni metodik jihatdan to&lsquo;g&rsquo;ri tashkil etilishi o&lsquo;quvchilarda matematik bilim, ko&lsquo;nikma va malakaning rivojlanishida didaktik tamoyillar bilan metodlarni izchil yo&rsquo;naltirish muhim ahamiyat kasb etadi.Matematika fanini o&lsquo;qitishda uni fanlararo aloqadorlik funksiyasiga suyangan holda amalga oshirilishi bevosita bilimlarni qayta tartibga keltirish, tushunchalar orasidagi izchillikni ta&rsquo;minlash va faollashtirish qismi uchun o&lsquo;ziga xos ahamiyatga ega. Dars jarayonida o&lsquo;quvchilarni hayotiy tajriba asosida nazariya bilan amaliyotni bog&rsquo;lab maqsadga yo&lsquo;naltirishning faol usullari tatbiq etiladi.Ta&rsquo;kidlash kerakki, maktab matematika kursidan farqli o&rsquo;laroq matematika kursi har doim ham yaqqol ko&lsquo;rinmasada, umumta&rsquo;lim va maxsus predmetlarni ongli ravishda o&lsquo;zlashtirishni ta&rsquo;minlovchi tatbiqiy yo&lsquo;nalishga ega. Matematika bo&lsquo;yicha yangi dasturlarda matematika kursining tatbiqiy mazmuniga, amaliy masalalarni yechishga tatbiq qilishni amalga oshirishning boshlang&rsquo;ich ko&lsquo;nikmalarini shakllantirishga alohida e&rsquo;tibor qaratilmoqda.Matematika o&lsquo;qitishning masalalaridan biri &ndash; o&lsquo;quvchilarni ishlab chiqarish jarayonida fikrni jamlashga o&lsquo;rgatish jarayonlarning ayrim tomonlarini funksional bog&lsquo;liqlikda ko&lsquo;ra olish, agar iloji bo&lsquo;lsa, ular orasidagi miqdoriy munosabatlarni ochib berish. Ta&rsquo;lim uchun shunday amaliy materialni tanlash kerakki, u o&lsquo;quvchilarga matematikani fan sifatida tushunishlariga yordam berish bilan birgalikda bu materialni egallash o&lsquo;quvchilarda matematik bilimlarni ishlab chiqarish mehnatida foydalanish ko&lsquo;nikmasining hosil bo&lsquo;lishiga imkon yaratsin.Amaliy mashg&lsquo;ulot, tekshiruv-sinov darslarida kasbga yo&lsquo;naltiruvchi masalalardan foydalanish vaqtida o&lsquo;quvchilarning bilim darajasiga qarab, tabaqalashtirish maqsadga muvofiqdir. Bunda butun sinf uchun bir xil misollar tanlanadi, faqat bu misollarning shartiga o&lsquo;zgartirishlar, yordamchi ta&rsquo;riflar, formulalar kiritib yoki ularni chiqarib tashlash yo&lsquo;li bilan masala osonlashtiriladi yoki murakkablashtiriladi. Birinchi darajali (eng yuqori) misollar eng kuchli o&lsquo;quvchilar uchun mo&lsquo;ljallangan bo&lsquo;lib, bunda kerakli formulalar o&lsquo;quvchining o&lsquo;zi tomonidan aniqlanib, mutlaqo mustaqil ravishda yechiladi.Matematika o&lsquo;qituvchisi ham, maxsus fan o&lsquo;qituvchisi ham o&lsquo;quvchilarda hisoblashlarni bajarish vaqtida qiyinchilik tudirayotgan sabablarni o&lsquo;rganishlari va analiz qilishlari lozim. Bunda ikkita asosiy sabab bo&lsquo;lishi mumkin: maxsus fan yaxshi o&lsquo;zlashtirilmagan yoki o&lsquo;quvchilar matematikaning tegishli bo&lsquo;limidan yetarli darajada bilimga ega emaslar. O&lsquo;qituvchi o&lsquo;quvchilarning matematikani yaxshiroq egallashlariga harakat qilishlariga, matematikaning hayot, ishlab chiqarish, boshqa fanlar uchun muhim va ahamiyatli ekanini ko&lsquo;ra olishlariga, u yoki bu kasbni matematik bilimlarsiz egallab bo&lsquo;lmasligini tushunishlariga erishish lozim. O&lsquo;quvchilar ongli ravishda va qiziqish bilan o&lsquo;quv materialini qabul qilishlari uchun matematikani maxsus fanlar va ishlab chiqarish ta&rsquo;limi bilan chambarchas bog&rsquo;lash kerak. Bularning barchasi matematika o&lsquo;qituvchilarining ishiga o&lsquo;ziga xoslikni olib kiradi. O&lsquo;quv materialining har bir mavzusiga reja tuzishda shu mavzuga tegishli ishlab chiqarish ta&rsquo;limi materialining hajmi va mazmuni qat&rsquo;iy aniqlanishi, ishlab chiqarish ta&rsquo;limi bilan matematikani o&lsquo;qitish orasidagi aloqalarning shakl va usullarini ishlab chiqish maqsadga muvofiq.Yuqoridagi fikrlar fanlarni integratsiyalash (lotincha &laquo;integer&raquo; - umumiylik, &laquo;integerara&raquo; - umumiylikni to&lsquo;ldirish, yaratish, tiklash degan ma&rsquo;nolarni anglatadi) zarurligini ta&rsquo;kidlashga imkon beradi. Bu tabiiy bilimlarning turli qiyofadagi umumiyliklardan hosil bo&lsquo;luvchi qonun-qoidalari bilan tabiat dialektikasiga chuqurroq kirishga sharoit yaratadi, bu turli umumiyliklar o&lsquo;zaro minglab tushunchalar bilan bolanganki, ular tabiiy fanlar metodlari va ularning ilmiy natijalari bilan o&lsquo;rganiladi. Shuning uchun fanlarning o&lsquo;zaro aloqasi va bir-biriga uzviy bolanishi ularning tobora o&lsquo;sib borayotgan quvvatidan yanada unumliroq, yanada maqsadliroq foydalanishga imkon beradi, negaki, bu fanlarning birlashishi ilmiy bilimlarning sintez qilinishi natijasida inson ongining moddiy dunyoning sir-sinoatlarini idrok qila olishi uchun eng qo&lsquo;lay sharoit yaratiladi.&ldquo;Kichik mutaxassis&rdquo;larni tayyorlashning yo&lsquo;nalishlar ro&lsquo;yxati (yo&lsquo;riqnomasi) bo&lsquo;yicha 6 ta kasbiy faoliyat sohasini o&lsquo;z ichiga oladi .

<strong>Annotatsiya:</strong> Mazkur maqolada boshlang`ich sinf matematika darslarida mustaqil ish topshiriqlarini bajarish asosida o`quvchilarda faollikni oshirish imkoniyatlari va ulardan amalga oshirish namunalari keltirilgan. O`quvchilarda o`quv-biluv ko`nikma va malakalarini shakllantirishda matematika fanidan amaliy faoliyatga yo`llovchi mustaqil ishlar katta rol o`ynaydi. O`quvchilarning mustaqil ishlari &ndash; bu o`qituvchining bevosita ishtirokisiz, lekin belgilangan vaqtda uning topshirig`i asosida bajariladigan ishlardir. mustaqil ishlash metodlari o`qitishning ta&rsquo;lim beruvchi, tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi vazifalarini amalga oshirishga yordam beradi. Ta&rsquo;limiy jihatdan bu metodlar nazariy bilim, amaliy ko`nikmalarni mustaqil egallashga, ularni takrorlash, mustahkamlash va chuqurlashtirishga yordam beradi. Tarbiyaviy ma&rsquo;noda ular shaxsning mustaqillik, mehnatsevarlik, mas&rsquo;uliyatlilik kabi xislatlarini tarbiyalaydi. Mustaqil ishlarni bajarish uchun o`quvchilar uchun sharoit, imkoniyat bo`lishi lozim, ya&rsquo;ni darslik, ma&rsquo;lumotnomalar bilan ishlash ko`nikma va malakalarini shakllantirish; o`zini o`zi nazorat qilish malakasini hosil qilish; mustaqil ishlarni muvaffaqiyatli bajargan o`quvchilarni rag`batlantirish, qiziqtirish va tanqidiy baholash; mustaqil ishlarni tashkil etishda differensial hamda individual yondashish kabi.

<strong>&nbsp;</strong> <strong>Annotatsiya. </strong><strong>Ushbu maqolada </strong>jah&omicron;nda ta&rsquo; lim sifati va samarad&omicron;rligini &omicron;shirishda axborot ta&rsquo;lim muhiti talabalar mustaqil ishini samarali tashkil etish, talabalar hamda o&lsquo;qituvchilarning akademik muqobilligi, innovatsion ta&rsquo;lim texnologiyasi, fundamental bilim sohasi ko&lsquo;rinishida zamonaviy axborot texnologiyalar yetarli darajada o&lsquo;rganilmaganligi bilan belgilandi. <strong>&nbsp;Bundan tashqari oliy ta&rsquo;lim tizimida kredit tizimi va unda talabalar mustaqil ishlarining tashkil etilganligi, uning shakllari, bugungi kun holati to&lsquo;g&lsquo;risida, ko&lsquo;pgina olimlar tomonidan talabalar mustaqil ishlarini tashkil samarali tashkil etishlari bo&lsquo;yicha qarashlari yoritilgan. Institutda talabalar mustaqil ishlarini tashkil etilganligi, aniq fan bo&lsquo;yicha tatbiq etilganligi to&lsquo;g&lsquo;risida ma&rsquo;lumotlar keltirilgan.</strong><strong> </strong> <strong>Kalit so&lsquo;zlar: </strong><strong>talaba, oliy ta&rsquo;lim, mustaqil ish, kredit-modul, tizim, tahlil, fan, ta&rsquo;lim, didaktik vosita, motiatsiya, texnologiya, portfolio, moodle, courser, elektron ta&rsquo;lim, zoom, webex, Microsoft teams</strong> &nbsp;

<strong>УДК:</strong><strong> 631</strong><strong>:332.92</strong> <strong>ТЕХНОЛОГИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ И АЛГОРИТМЫ СБОРА И ОБРАБОТКИ ДАННЫХ ИНВЕНТАРИЗАЦИИ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ ЗЕМЕЛЬ</strong> <strong>Юлдашев Бобомурод Максудович</strong> д.ф.т.н. (PhD), Начальник отдела Внедрения агрокосмических технологий Министерства сельского хозяйства Республики Узбекистанbmakhsudov@gmail.com <strong>Маматов Расулжон Рахим угли </strong>свободный соискатель в ГНПИ &laquo;Узгипрозем&raquo;, Главный специалист отдела Внедрения агрокосмических технологий Министерства сельского хозяйства Республики Узбекистан mamatovwork@gmail.com <strong>&nbsp;</strong> <strong>QISHLOQ XO&lsquo;JALIGI YERLARINING </strong><strong>XATLOV MA&rsquo;LUMOTLAR</strong><strong>I</strong><strong>NI YIG&rsquo;ISH VA QAYTA ISHLASHNING TEXNOLOGIK JARAYONI VA ALGORITMLARI</strong> <strong>Yuldashev Bobomurod Maksudovich</strong> t.f.f.d. (PhD), O&lsquo;zbekiston Respublikasi Qishloq xo&lsquo;jaligi vazirligi Agrokosmik texnologiyalarni joriy qilish bo&lsquo;limi boshlig&lsquo;i bmakhsudov@gmail.com <strong>Mamatov Rasuljon Raxim o&lsquo;g&lsquo;li</strong> &ldquo;O&lsquo;zdavyerloyiha&rdquo; DILI mustaqil izlanuvchisi, O&lsquo;zbekiston Respublikasi Qishloq xo&lsquo;jaligi vazirligi Agrokosmik texnologiyalarni joriy qilish bo&lsquo;limi bosh mutaxassisi mamatovwork@gmail.com <strong>&nbsp;</strong> <strong>TECHNOLOGICAL PROCESSES AND ALGORITHMS </strong><strong>OF</strong><strong> COLLECTING AND PROCESSING AGRICULTURAL LAND INVENTORY DATA</strong> <strong>Yuldashev Bobomurod Maksudovich</strong> PhD on Technical Sciences, Head of the Department of the Introduction of Agro-Space Technologies, Ministry of Agriculture of the Republic of Uzbekistan bmakhsudov@gmail.com <strong>Mamatov Rasuljon</strong> &nbsp;PhD researcher in SSDI &ldquo;Uzdavyerloyikha&rdquo; Senior Specialist in the Department of the Introduction of Agro-Space Technologies, Ministry of Agriculture of the Republic of Uzbekistan mamatovwork@gmail.com

Annotatsiya &nbsp;Maqolada &nbsp;&ldquo;Elektr &nbsp;mashinalari &nbsp;&rdquo; &nbsp;fanini &nbsp;o&rsquo;qitishda &nbsp;har &nbsp;bir&nbsp; talabaning &nbsp;mustaqil &nbsp;fikrlashini, &nbsp;dunyo &nbsp;qarashini &nbsp;shakllantirish &nbsp;muhim &nbsp;omil&nbsp; hisoblanadi. &nbsp;Talabalarni &nbsp;mustaqil &nbsp;fikrlashga &nbsp;o&rsquo;rgatish &nbsp; &nbsp;orqali &nbsp;kelajakda &nbsp;malakali&nbsp; kadrlar tayyorlash maqsadimizdir.&nbsp;

Annotatsiya&nbsp; Maqolada xodimning shaxsiy ma&rsquo;lumotlarini ish beruvchi tomonidan saqlash,&nbsp; qayta &nbsp;ishlash &nbsp;hamda &nbsp;tarqatish &nbsp;masalasi &nbsp;yoritilgan. &nbsp;Shaxsiy &nbsp;ma&rsquo;lumotlarni &nbsp;tashkil&nbsp; qiladigan &nbsp;ma&rsquo;lumotlar &nbsp;doirasi &nbsp;tahlil &nbsp;qilinib, &nbsp;ish &nbsp;beruvchining &nbsp;xodimning &nbsp;shaxsga&nbsp; doir ma&rsquo;lumotlari bilan ishlash huquqi o&lsquo;rganilgan. Shaxsga doir ma&rsquo;lumotlar, ularni&nbsp; saqlash, qayta ishlash, tarqatish tartibi va shaxsiy ma&rsquo;lumotlardan noqonuniy tarzda&nbsp; foydalanganlik uchun javobgarlikning vujudga kelishi tadqiq qilingan. Shuningdek&nbsp; shaxsga &nbsp;doir &nbsp;ma&rsquo;lumotlar &nbsp;bilan &nbsp;ishlashning &nbsp;huquqiy &nbsp;asoslarini &nbsp;takomillashtirish&nbsp; yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.&nbsp;

Annotatsiya. &nbsp;Ushbu &nbsp;maqolada &nbsp;fuqarolarning &nbsp;psixologik &nbsp;malakasini&nbsp; shakllantirish, &nbsp;psixologik &nbsp;yechimlarni &nbsp;mukammal &nbsp;bilish, &nbsp;psixik &nbsp;intellektni&nbsp; rivojlantirish, &nbsp;mustaqil malakalarini hosil qilish masalalari &nbsp;yoritilgan. Shuningdek,&nbsp; fuqarolar dunyoqarashini shakllantirish, pozitiv &nbsp;induviduallik tamoyillari atroflicha&nbsp; ko&lsquo;rsatib berilgan.&nbsp;

<strong>Anotatsiya:</strong> Ushbu maqolada Texnikaning rivojlanish tarixi va Texnika haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan. Texnika (techne &mdash; mahorat, sanʼat) &mdash; modadiy boylik olish hamda odamlar va jamiyatning extiyojlarini qondirish maqsadida inson atrofdagi tabiatga taʼsir qilishiga imkon beradigan vositalar va koʻnikmalar majmui. Asosiy vazifasi &mdash; inson mehnatini yengillashtirish va mehnat unumdorligini oshirish. U tabiat resurslaridan samarali foydalanishga, Yer qaʼrini, Dunyo okeanini, kosmik fazoni oʻzlashtirishga imkon beradi.&quot;Texnika&#39;&quot; termini biror ish (hunar) yoki sanʼatda qoʻllaniladigan usullarni ham bildiradi (mas., toʻquvchilik Texnikasi, etikdoʻzlik Texnikasi,shaxmat oʻyini Texnikasi va boshqalar).Texnika vositalari doimo takomillashib boradi, yangi texnologiya, yangicha mahsulot i. ch. zaruriyati tugʻilishi bilan yangidanyangi Texnika yaratiladi. Texnika tarixi ibtidoiy jamiyatga borib takaladi. Umuman T. tarixini quyidagi 7 bosqichga boʻlish mumkin: 7&mdash; oddiy i. ch. qurollari va usullari yaratilishi; 2 &mdash; murakkabroq i. ch. qurollari va usullari yaratilishi; 3 &mdash; odam tomonidan boshqariladigan murakkab mehnat qurollari yaratilishi; 4 &mdash; manufaktura . sharoitida mashina Texnikasining.sining yaratilishi; 5 &mdash; ilgʻor mamlakatlarda bugʻ dvigateli asosida ish mashinalarining paydo boʻlishi; 6 &mdash; elektr energiyasi asosidagi mashinalar tizimining yaratilishi; 7 &mdash; avtomatlashtirilgan mashinalar tizimi va kosmik Texnikasining taraqqiy etishi, axborotlar texnologiyasi (mas., internet)ning rivojlanishi.Texnikaning evolyutsiya bosqichi ancha uzoqqa choʻziladi. Ibtidoiy jamoa tuzumida dastavval tosh qurollar, keyinchalik oʻqyoy, loydan yasalgan idishlar, tosh bolta va mis qurollar paydo boʻlgan.Keyinchalik (mil. av. 4 &mdash; 3 ming yillikda) jezdan yasalgan mehnat qurollari vujudga keldi. Keyinroq temir eritish va undan foydalanishga oʻtildi. Xitoyda mil. av. 2357-yillardayoq temir maʼlum edi. Mustahkam mehnat qurollariga boʻlgan talab poʻlat ishlab chiqarish.ga olib keldi. Dehqonchilik rivojlana boshlagach, suv chiqarish qurilmalari, charxpalak paydo boʻldi.Harbiy Texnikada oʻq yoydan tashqari poʻlat qilichlardan foydalanila boshlandi. Keyinchalik qurilishda turli yuk koʻtarish richaglari ixtiro qilindi. Odamlar yoʻllarini yaqin qilish maqsadida suvdan foydalanish uchun daraxt tanasidan qayiq yasashni oʻrgandilar. Keyinchalik koʻp eshkakli kemalar paydo boʻldi. Toʻqimachilik dastgohlari yaratildi. Keyingi davrlarda dehqonchilik bilan birga hunarmandchilik rivojlandi. Yelkanli kemalar, shamol tegirmonlari yaratildi. Texnikada gʻildirakli ogʻir va yengil pluglar paydo boʻldi.

Annotatsiya. Ushbu tezisda zamonaviy rivojlanish bosqichida tijorat banklarining kapitallashuvi mavzusiga qisqacha sharh va asosiy fikrlar berilgan. Tijorat banklarining o'sishi va barqarorligida kapitallashuv hal qiluvchi ro&rsquo;l o'ynaydi, bu ularga tartibga soluvchi talablarni qondirish, o'z faoliyatini kengaytirish va iqtisodiy qiyinchiliklarga dosh berishga imkon beradi. Ilmiy ish banklar uchun kapitallashuvning ahamiyatini, xususan, moliyaviy barqarorlikni ta'minlash, investorlarni jalb qilish, kreditlash faoliyatini qo'llab-quvvatlash va texnologik taraqqiyotga ko'maklashish bilan bog'liqligini, shuningdek, u bank tizimini sog&lsquo;lom saqlash uchun kapitalni boshqarishning samarali strategiyalari va me&rsquo;yoriy-huquqiy bazaning muhimligini ta&rsquo;kidlaydi.

Ayrim shaharlar va viloyatlar o&lsquo;rtasida ishonchli, tez va nisbatan muntazam&nbsp; arzon &nbsp;pochta &nbsp;aloqasi &nbsp;paydo &nbsp;bo&lsquo;lgan &nbsp;paytdan &nbsp;boshlab &nbsp;xohlovchilar &nbsp;uchun &nbsp;uydan&nbsp; chiqmasdan oliy ma&rsquo;lumot olish imkoniyati paydo bo&lsquo;ldi. Chekka tumanlar aholisi&nbsp; va turli sabablarga ko&lsquo;ra uzoq vaqt davomida uyini tark eta olmagan yoki ish joyini&nbsp; tark eta olmaganlar uchun masofaviy ta&rsquo;lim ta&rsquo;lim olishning deyarli yagona yo&lsquo;liga&nbsp; aylandi.&nbsp;

<strong>Annotatsiya:&nbsp; </strong>maqolada<strong> </strong>yoshlarni qo&lsquo;llab-quvvatlash tizimini tubdan isloh qilish va yanada rivojlantirish, yosh avlodning yuksak ma&rsquo;naviy mezonlar asosida o&rsquo;sib-ulg&rsquo;ayishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratish, hududlarda &ldquo;Loyihalar fabrikasi&rdquo; ish boshlashi haqida dolzarb mavzular haqida ilmiy taklif va xulosalar berilgan.

<strong>TIBBIYOTNING JARROHLIK SOHASIDA SUN'IY INTELLEKT</strong><strong> </strong> <strong><em>Abdumanonov A</em></strong><strong><em>.</em></strong><strong><em>A</em></strong><strong><em>. -</em></strong><strong><em> dots. CAMU, E-mail: </em></strong><strong><em>ahror70@inbox.ru</em></strong><strong><em> </em></strong> <strong><em>orcid: 0000-0002-5284-2985 </em></strong> <strong><em>Botiraliyev A</em></strong><strong><em>.</em></strong><strong><em>Sh</em></strong><strong><em>. -</em></strong><strong><em> t.f.n., E-mail: </em></strong><strong><em>azizhanshukur@xmail.com</em></strong><strong><em> </em></strong> <strong><em>orcid: 0000-0003-3839-0879;</em></strong> <strong><em>Central Asian Medical University</em></strong> <strong><em>&nbsp;</em></strong><strong><em>Annotatsiya:</em></strong><em> Zamonaviy tibbiy diagnostika va profilaktika texnik vositalariga bog'liq bo'lib qoldi, tabiiyki, ushbu qurilmalar dastur tomonidan boshqariladi, shu jumladan, sun'iy intellekt algoritmlarini o'z ichiga olgan kompyuter dasturlari. Tibbiyotning eng muhim yo'nalishlaridan biri sifatida jarrohlik amaliyoti zamonaviy robotlashtirilgan qurilmalar tomonidan ham amalga oshiriladi. Jarrohlikda sun'iy intellekt (SI) robotlari tizimlarining moslashuvchanligi va aniqligini sun'iy intellekt texnologiyasining ilg'or imkoniyatlari bilan birlashtiradi. Ushbu zamonaviy jarrohlik robotlari jarrohlarga murakkab jarrohlik muolajalarini aniqroq va samarali bajarishda yordam berish uchun yaratilgan. O'rnatilgan sun'iy intellekt algoritmlariga ega jarrohlik robotlari bemorlarning katta hajmdagi ma'lumotlarini tahlil qilishi, real vaqtda tanlov qilishi va o'zgaruvchan sharoitlarga moslashishi mumkin. Ushbu texnologiya yordamida jarrohlik jarayoni va bemorlarning xavfsizligi sezilarli darajada yaxshilanishi mumkin. Sun'iy intellekt bilan boshqariladigan jarrohlik robotlari zerikarli va takrorlanadigan harakatlarni avtomatlashtirishi mumkin, bu esa jarrohlarga muhimroq qarorlarga e'tibor qaratish va operatsiya xonasining ish faoliyatini yaxshilash imkonini beradi. SI jarrohlarga operatsiyadan oldingi rejalashtirishda yordam berishi mumkin, bu esa jarrohlik yondashuvlari va natijalarini yaxshilashga olib keladi,natijada jarrohlarga kutilmagan o`lim xolatlarini faol ravishda yo'q qilish va o'lim sonini kamaytirishimkonini beradi.</em> <strong><em>Kalit so'zlar: </em></strong><em>tibbiyot, jarrohlik,<strong> </strong>tibbiy diagnostika, sun'iy intellekt, algoritm </em>

<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola matematika&nbsp; o&rsquo;qitish metodikasi, usullari haqida bo&rsquo;lib, Matematika fani bo&rsquo;limlari bilan tanishtirilagan. Matematika fanini o&rsquo;rganishning o&rsquo;quvchilar uchun qanchalar muhimligi, o&rsquo;quvchilarning teran fikrlashida fanning ahamiyati ko&rsquo;rsatilgan.&nbsp;&nbsp; Matematika so&rsquo;zi qadimgi grekcha - mathema so&rsquo;zidan olingan&nbsp;bo&rsquo;lib, uning ma&#39;nosi &laquo;fanlami bilish&raquo; demakdir.&nbsp;Matematika&nbsp;fanining o&rsquo;rganadigan narsasi (ob&#39;ekti) materiyadagi mayjud narsa-larning fazoviy formalari va ular orasidagi tniqdoriy munosabatlardan&nbsp;iborat. Hozlrgi davrda matematika fani shartli ravishda ikkiga&nbsp;ajraladi:&nbsp;&nbsp; 1) elementar matematika&nbsp; 2) oliy matematika. &nbsp;Elementar matematika ham mustaqil mazmunga ega bo&rsquo;lgah fan bo&rsquo;lib, u oliy matematikaning turli tarmoqlaridan,&nbsp;ya&#39;ni nazariy&nbsp;arifmetikadan, sonlar nazariyasidan, oliy algebradan, matematik analizdan va geometriyaning mantiqiy kursidan olingan elementar&nbsp;ma&#39;himotlar asosiga qurilgandir. Oliy matematika fani esa real olamnmg fazoviy formalari va&nbsp;ular oraskiagi miqdoriy munosabatlami to&rsquo;la hamda chuqur aks&nbsp;ettiruvchi matematik qonuniyatterni topish bilan shu qo&rsquo;llanadi. &nbsp; Elementar matematika fani maktab matematika kursining aso-sini tashkil qiladi. Maktab matematika kursininng maqsadi o&rsquo;quvchilariga ulaming psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda&nbsp;ipatermtik bilimlar sistemasi ma&#39;lum usulda (metodika) orqali o&rsquo;quv-chilarga etkaziladi. (Metodika so&rsquo;zi grekcha so&rsquo;z bo&rsquo;lib, &laquo;yo&#39;l&raquo; degan&nbsp;ma&#39;noni beradi). Matematika metodikasi pedagogika va didaktika&nbsp;fanining asosiy bo&rsquo;limlaridan biri bo&rsquo;lib, jamiyatimiz taraqqiyoti darajasida ta&#39;lim maqsadlariga mos keluvchi matematikani o&rsquo;qitish, o&rsquo;rganish qonuniyatlarini o&rsquo;rganadigan mustaqil fandir. Matematika&nbsp;metodikasi ta&rsquo;lim jarayoni bilan bog&rsquo;liq bo&rsquo;lgan quyidagi uch&nbsp;savolga javob beradi: 1. Nima&nbsp;uchun&nbsp;matematikani&nbsp;o&rsquo;rganish&nbsp;kerak? 2. Matematikadan nimaiami o&rsquo;rganish kerak? 3. Matematikani qanday o&rsquo;rganish&nbsp;kerak? &nbsp;Bizga ma&#39;lumki, matematika darslarida o&rsquo;quvchilar o&rsquo;qishning&nbsp;dastlabki kunlaridanoq mustaqil ravishda xulosa chiqarishga&nbsp;o&rsquo;rganadilar. Ular awalo kuzatishlar natijasida, so&rsquo;ngra esa mantiqiy&nbsp;tafakkur qilish natijasida xulosa chiqaradilar. Ana shu chiqarilgan&nbsp;xulosalar matematik qonuniyatlar bilan tasdiqlanadi. Matematika o&rsquo;qituvchisining vazifasi o&rsquo;quvchilarda njustaqil&nbsp;mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o&rsquo;rganishga bo&rsquo;lgan qiziqishlarini&nbsp;tarbiyalashdan iboratdir. O&rsquo;quvchilarda matematik tafakkumi va matematik madani-yatni shakllantirish. Matematika darslarida o&rsquo;rganiladigan har bir&nbsp;matematik xulosa qafiylikni talab qiladi, bu esa o&rsquo;z navbatida juda&nbsp;ko&rsquo;p matematik tushuncha va qonuniyatlar bilan ifodalanadi.&nbsp;O&rsquo;quvchilar ana shu qonuniyatlarni bosqichma-bosqich o&rsquo;rganishlari&nbsp;davomida ularning mantiqiy tafakkur qilishlari rivojlanadi, matematik xulosa chiqarish madaniyatlari shakllanadi. o&rsquo;quvchilarni biror&nbsp;matematik qonuniyatni ifoda qilmoqchi bolgan fikrlarni simvolik&nbsp;tilda to&rsquo;g&rsquo;ri ifodalay olishlari va aksincha simvolik tilda ifoda&nbsp;qilingan matematik qonuniyatni o&rsquo;z ona tillarida ifoda qila olishlariga o&rsquo;rgatish orqali ularda matematik madaniyat shakllantiriladi. &nbsp; &nbsp;Matematika o&rsquo;qitishning amaliy maqsadi o&rsquo;z oldiga quyidagi&nbsp;vazifalami qo&rsquo;yadi: Matematika kursida olingan nazariy bilimlarni kundalik hayotda uchraydigan elementar masalalarni yechishga tadbiq qila olishga o&rsquo;rgatish. Bunda asosan o&rsquo;quvchilarda nazariy bilimlarni amaliyotga bog&rsquo;lay olish imkoniyatlarinitarkib&nbsp;toptirish, ularda turli sonlar va matematik ifodalar ustida amallar bajarish malakalarini shakllantirish va ularni mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan amaliy masalalarni hal qilishga o&rsquo;rgatiladi. Matematikani o&rsquo;qitishda texnik vosita va ko&rsquo;rgazrnali qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda o&rsquo;quvchilarning matematika darslarida texnika vositalaridan, matematik ko&rsquo;rgazmali qurollar, jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana olish malakalari tarkib toptiriladi. Hozirgi vaqtda matematika dasturini boshqa fanlar bilan&nbsp;moslashtirish masalasi ancha muvaffaqqiyatli hal qilingan. Masalan,&nbsp;funksiyalar va ularni grafik tasvirlash haqida fizikada foydalaniladigan ba&#39;zi malumotlani o&rsquo;quvchilar VII sinfdaa boshlab o&rsquo;rgana boshlaydilar. VIII sinfda beriladigan geometrik yasashlarga doir ko&rsquo;p&nbsp;bilimlar chizmachilik fani uchun boy material bo&rsquo;ladi, chizmachilikning vazifasi bu bilimlami turli chizmachilik ishlarini bajartirish&nbsp;yo&rsquo;li bilan puxtalashdan iboratdir. Matematika darslarida boshqa fanlardan foydalanish masalasini&nbsp;dasturda aniq ko&rsquo;rsatish qiyin, buni o&rsquo;qituvchining o&rsquo;zi amalga&nbsp;oshiradi, ya&#39;hi o&rsquo;quv materialini rejalashtirishda va darsga tayyorla-nish vaqtida e&#39;tiborga olishi kerak. Masalari, tenglamalarni o&rsquo;rganish davrida fizik miqdorlar orasidagi bog&rsquo;lanishlarni aks ettiradigan&nbsp;tenglamalarni, ya&#39;ni issiqlik balansi tenglamasi, issiqlikdan chiziqli&nbsp;kengayish tenglamasi va shunga o&rsquo;xshash tenglamalarni ham&nbsp;yechtirishi mumkin. Dasturning foiz, proporsiya va boshqa boblarini&nbsp;o&rsquo;rganishda ximiya va fizika masalalaridan foydalanish ma&#39;quldir&nbsp;(aralashmalar, quymalar va shunga o&rsquo;xshashlar), masalan: 1) 20% li&nbsp;eritma hosil qilish uchun eritiladigan moddadan 240 g suvga qancha&nbsp;solish kerake 2) 5% li 400 g eritmani qaynatib, 200 g ga keltirildi.&nbsp;Endi eritmaning o&rsquo;tkirligi qancha bo&rsquo;ladi? Qo&rsquo;shni fanlarga doir materiallardan matematika darslarida&nbsp;foydalanish fanlararo uzviy aloqadorlikni yanada mustahkamlaydi. Matematika o&lsquo;qitish metodikasi boshqa fanlar, eng avvalo, matematika fani &ndash; o&lsquo;zining tayanch fani bilan uzviy bog&lsquo;liq.

Annotatsiya: &nbsp;Ilmiy &nbsp;maqolada &nbsp;O&rsquo;zbekiston &nbsp;Respublikasining &nbsp;tashqi &nbsp;savdo&nbsp; aloqalari, Mustaqil Davlatlar Hamdo&rsquo;stligi tarkibiga kiruvchi davlatlar va boshqa&nbsp; xorijiy davlatlar bilan olib borilgan tashqi savdodagi so&rsquo;nggi uch yildagi tashqi&nbsp; savdo &nbsp;aylanmalirining &nbsp;hajmi, &nbsp;2020-yilga &nbsp;kelib &nbsp;tashqi &nbsp;savdo &nbsp;aylanmasining&nbsp; pasayishi sabablari hamda tashqi savdoning iqtisodiyotdagi o&rsquo;rni ko&rsquo;rib chiqilgan.&nbsp; Shu &nbsp;bilan &nbsp;birgalikda, &nbsp;ilmiy &nbsp;maqolada &nbsp;rasmiy &nbsp;manbalardan &nbsp;foydalanib, &nbsp;statistik&nbsp; ma&rsquo;lumotlarga &nbsp;tayangan &nbsp;holda &nbsp;eksport &nbsp;va &nbsp;import &nbsp;bo&rsquo;yicha &nbsp;olib &nbsp;borilgan &nbsp;tahlil&nbsp; asosida uzoq muddatli istiqbolda O&#39;zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini barqaror&nbsp; rivojlantirish &nbsp;va &nbsp; &nbsp;tashqi &nbsp;savdodagi &nbsp;muammo,kamchiliklarni &nbsp;bartaraf &nbsp;etish &nbsp;uchun&nbsp; tavsiyalar &nbsp;berilgan. &nbsp;Mazkur &nbsp;ilmiy &nbsp;maqola &nbsp;iqtisod &nbsp;sohasida &nbsp;faoliyat &nbsp;yurituvchi&nbsp; mutaxasisslar, &nbsp;dotsentlar, &nbsp;professorlar, &nbsp;o&rsquo;qituvchilar &nbsp;,iqtisodiyot &nbsp;yo&rsquo;nalishida&nbsp; ta&rsquo;lim oluvchi talabalar hamda iqtisod sohasiga qiziquvchilar uchun mo&rsquo;ljallangan.&nbsp;

<strong><em>Annotatsiya:</em></strong> Oliy ta&rsquo;lim muassasalarida tarix fanlarini o&lsquo;qitish uzoq tarixga&nbsp; borib taqaladi. Tarix fanlarining oliy ta&rsquo;lim muassasalarida talabalarga o&lsquo;qitilishi uzoq tarixga borib taqaladi. Dunyoning barcha davlatlarida o&lsquo;rta maxsus ta&rsquo;lim muassasalaridan keyin ham xar bir davlat oliy ta&rsquo;lim muassasalarida o&lsquo;z yurti tarixini fan sifatida o&lsquo;rganish davlat fuqarolarini siyosiy, ma&rsquo;naviy, iqtisodiy va marifiy dunyoqarashini shakllantirishning eng asosiy tayanchi bo&lsquo;lib xizmat qiladi. Maqola oliy ta&rsquo;lim muassasalarida tarix fanlarini o&lsquo;qitilishining ahamiyati va zamonaviy pedagogik metodlardan foydalanish masalalariga bag&lsquo;ishlangan. Maqoladan ko&rsquo;zlangan maqsad oliy ta&rsquo;lim muassasalarida rivojlanib borayotgan dunyo talablariga javob beradigan darajada tarix fanlarini o&#39;qitishning zamonaviy pedagogik&nbsp; metodlardan foydalanishga doir muammolarning yechimlari ilmiy asosda qayd etilgan. Oliy ta&rsquo;lim muassasalarida ijtimoiy-gumanitar fanlar orasida qanday mutaxassis yo&lsquo;nalishida tahsil olishidan qa&rsquo;tiy nazar talabaning yetuk shaxs&nbsp; va faol dunyoqarashga ega fuqaro bo&rsquo;lib yetishishida, fikrlashning to&lsquo;g&lsquo;ri&nbsp; shakllanishida tarix fanlari aloxida rol o&#39;ynaydi. Bu masalaga prezidentimiz&nbsp; Sh.Mirziyoyev tomonidan ham aloxida ahamiyat berilmoqda. O&lsquo;zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 30 iyun kuni &laquo;O&lsquo;zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi huzurida O&lsquo;zbekistonning eng yangi tarixi bo&lsquo;yicha Jamoatchilik kengashi faoliyatini tashkil etish to&lsquo;g&lsquo;risida&raquo;gi qarorni imzoladi. Ushbu qaror &laquo;O&lsquo;zbekiston milliy davlatchiligining vujudga kelishi va taraqqiy topishining eng yangi tarixini tadqiq etish va o&lsquo;qitish, ilmiy, ilmiy-ommabop, o&lsquo;quv-metodik, ma&#39;rifiy adabiyotlarni tayyorlash va chop etish, ilm-fanning ta&#39;lim va boshqa ijtimoiy sohalar bilan integratsiyasi mexanizmlarini mustahkamlash va rivojlantirish borasida ilmiy, madaniy, ta&#39;lim, jamoat muassasalari va tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish ishlarining samaradorligini oshirish, yoshlarda, avvalambor umumta&#39;lim maktablari,&nbsp; kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar o&lsquo;quvchilarida, oliy o&lsquo;quv muassasalari talabalarida mamlakat tarixi haqidagi chuqur bilimlarni shakllantirish maqsadida&raquo; qabul qilingan. Aynan shu qaror samarasi sifatida &ldquo;O&lsquo;zbekistonning eng yangi tarixi&rdquo; fanini bakalavr yo&lsquo;nalishlarga fan sifatida o&lsquo;tilishini ta&rsquo;minlash maqsadida darsliklar ishlab chiqilmoqda. So&lsquo;nggi yillarda oliy ta&rsquo;lim muassasalarida ta&rsquo;lim sifatini yaxshilash va rivojlantirish maqsadida talabalarning mutaxassis fanlariga berilayotgan e&rsquo;tiborning kuchayishi ortidan tarix fanlari nomutaxassis fanlar qatorida soat hajmi jihatidan qisqarib boryotgani o&lsquo;qituvchi-pedagog tomonidan fanning to&lsquo;liq&nbsp; mazmunini yoritib berish va talab darajasida bilimlarni yetkazib berish uchun yangi va zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish zamon talabiga aylanib bormoqda. Shu vaqtgacha an&rsquo;anaviy ta&rsquo;limda talabalarni faqat tayyor bilimlarni egalashga orgatib kelingandi. Bunday usul talaba (yoki o`quvchi) larda mustaqil fikrlash, ijodiy izlanish, tashabbuskorlikni so`ndirar edi. Endi o`quv jarayonini yangilangan dastur va standart talablariga javob beradigan zamonaviy darslar asosida tashkil etish davri keldi. Boshqacha qilib aytganda zerikarli darslar o`rniga zamonaviy darslarni tashkil etishga ma&rsquo;suliyat bilan yondashadigan, kasbiy bilimdon, metodik mahoratga ega, ma&rsquo;suliyatli, interfaol pedagogik texnologiyani mukammal o`zlashtirib olgan, innovatsiyalar asosida ta&rsquo;limni tashkil eta oladigan o`qituvchilarga talab oshib bormoqda. Shuning uchun ham, ta&rsquo;lim muassasalarining oquv tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o`qitish uslublari-interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o`rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularni ta&rsquo;limda qo`llanishiga oid bilimlar, tajriba talabalarni bilimli va yetuk malakaga ega bo`lishlarini ta&rsquo;minlaydi. Oliy ta&rsquo;lim tizimida tarix fanlarini o&lsquo;qitish deganda, tarixiy material vositasida talabalarga bilim berish, ularni milliy istiqlol ruhida tarbiyalash, vatanga muhabbatva kamol toptirish vazifalarini amalga oshirish zarur bo&rsquo;lgan jarayon, o&rsquo;qituvchi va o&rsquo;quvchilarning aqliy (ichki) hamda o&rsquo;quv harakatlari (tashqi) jarayoni tushuniladi. Tarix fanini nafaqat mutaxassis tarix yo&lsquo;nalishi bakalavriati talabalariga balki, boshqa&nbsp; nomutaxassis bakalavriat yo&lsquo;nalishlarga o&lsquo;tilishi qanchalik ahamiyatli? Oxirgi yillarda O&lsquo;zbekiston Respublikasida oliy ta&rsquo;lim soxasini rivojlantirish yo&lsquo;lida olib borilayotgan islohotlar natijasida ko&lsquo;plab nomutaxassis fanlar olib tashlanmoqda, lekin aynan tarix fani oliy ta&rsquo;limda nomutaxassis bakalavriat o&lsquo;quv rejalarida saqlab kelinmoqda. Bu holat faqatgina bizning yurtimizdagi jarayon emas, balki juda ko&lsquo;plab rivojlangan davlatlarda tarix fani majburiy fanlar ro&lsquo;yxatida turadi. Tarix fanini nomutaxassis majburiy fanlar ro&lsquo;yxatidan joy olishi XIX asrga borib taqaladi. Aynan shu asrga kelib, tarix fani vujudga kelgan majburiy va zamonaviy o&#39;quv muassasalarining asosiy yo&#39;nalishlaridan biri sifatida namoyon bo&#39;la boshlagan. Dastlab Yevropa davlatlari oliy ta&rsquo;lim tizimida asosan &ldquo;milliy o&#39;ziga xoslikni rivojlantirish va itoatkor inson tarbiyalash maqsadi&rdquo;da o&lsquo;qitilgan.

<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola&nbsp; Kimyoni o&lsquo;qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, kimyo o`qitish metodikasiga mo&rsquo;ljallangan bo&rsquo;lib, kimyo o&rsquo;qituvchilarining kasbiy tayyorgarligiga zamin tayyorlaydigan kimyoni o`qitishning zamonaviy texnologiyalari va o&rsquo;quvtarbiya jarayonini loyihalashtirish mazmunini o`zida ifoda etadi. Uzluksiz ta&rsquo;lim tizimida davlat buyurtmasi va ijtimoiy talabga muvofiq har bir ta`lim muassasasi va unda xizmat qiluvchi pedagog-kadrlar zimmasiga ta&rsquo;lim-tarbiya jarayonining samaradorligini oshirish, ilm-fanning so&lsquo;nggi yutuqlarini amaliyotga joriy etish orqali ijodkor, ijtimoiy faol, yuksak ma&rsquo;naviyatli, kasb-hunarli, el-yurtga sadoqatli milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalangan, ijodiy va mustaqil fikr yurita oladigan, davlat, jamiyat va oila oldida o`z burchi va javobgarlini his eta oladigan, raqobatbardosh barkamol shaxsni tarbiyalash va kamolga yetkazish, ularning ongi va qalbiga milliy istiqlol g&#39;oyasini singdirish kabi muhim vazifalarni amalga oshirish yuklatilgan. Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli hal etilishi ta&rsquo;lim-tarbiya jarayonida zamonaviy ta&rsquo;lim texnologiyalardan foydalanish bilan uzviy ravishda bog&#39;liq. Ta`lim jarayonida yuqori sifat va samaradorlikka erishish ta&rsquo;lim-tarbiya jarayoniga nisbatan innovatsion yondashuvni talab qiladi. &laquo;Innovatsiya&raquo; iborasi inglizcha so&rsquo;zdan olingan bo&rsquo;lib, &laquo;innovation&raquo; - &laquo;yangilik kiritish&raquo;, &laquo;yangi g&rsquo;oya&raquo; degan ma&rsquo;nolarni bildiradi. Innovatsion o&rsquo;qitishda bilimlar vazifasi o&rsquo;zgaradi. Ya&rsquo;ni, avvalgi doimiy yod olishdan mantiqiy fikrlash, izlanishga o&rsquo;tiladi. Bunday faoliyat o`quvchi faoliyatidagi ijodkorlikni rivojlantiradi. U o&rsquo;z tengdoshlari va o&rsquo;qituvchisi bilan o&rsquo;zaro faol &laquo;sub&rsquo;yekt-sub&rsquo;yekt&raquo; munosabatlariga kirishadi. O&#39;qitish jarayoni dinamik va barhayot jabha bo`lganligi tufayli ham unga yangilik kirishi va yangilanish amaliyotining davom etishi tabiiydir. Shuning&nbsp; uchun ham, sinalgan va samara beradigan zamonaviy texnologiyalarni qo&#39;llash zaruriy holdir. Kimyoni o`qitishda eng ko&rsquo;p tarqalgan va xususiyatga ega bo&rsquo;lgan zamonaviy pedagogik texnologiyalar quyidagilar hisoblanadi: suhbat, bahs, o&rsquo;yin, keys-stadi, loyihalar usuli, muammoli usul, aqliy hujum va boshqalar hisoblanadi.

Annotatsiya: &nbsp;Maqolada &nbsp;o&lsquo;quv &nbsp;mashg&lsquo;ulotlarida &nbsp;axborot &nbsp;komunikatsion&nbsp;texnologiyalardan &nbsp;foydalanishning &nbsp; &nbsp;muxim &nbsp;jixatlari &nbsp;to&lsquo;g&lsquo;risida &nbsp;fikr &nbsp;mulohazalar&nbsp;keltirilgan.&nbsp;

<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada mamlakatimizda oliy o&rsquo;quv yurtlari va o&rsquo;rta ta&rsquo;lim maktablariga berilgan katta e&#39;tibor hamda ularni o&rsquo;rganish uchun zarur bo&rsquo;lgan innovatsion g&rsquo;oyalar va texnologiyalardan foydalanish talablari va samarasi yoritilgan. Hozirda barcha fan o&lsquo;qituvchilaridan kompetensiyaviy yondashuv asosida bilim berish talab etilmoqda.Ish tajribamdan kelib chiqqan holda men ham o&lsquo;quvchilarda xususiy kompetensiyalarni shakllantirish uchun bir necha mashqlardan foydalanaman.Yoshlarimizning qay darajada mukammal bilimga ega bo&lsquo;lishi biz ustozlarning faoliyatiga bevosita bog&lsquo;liq.Kimyo faniga o&lsquo;quvchining qiziqishini orttirish kelajakda yurtimizda yetuk mutaxassislarning yetishib chiqishi va ilm-fan,texnikaning yuksalishi uchun asos bo&lsquo;la oladi. Bugun e&rsquo;tiboringizga havola etmoqchi bo&lsquo;lgan maqolamda kimyoning hayotimizdagi o&lsquo;rni va dars jarayonlarida innovatsion texnologiyalardan foydalanish haqida fikr yuritar ekanman, uning o&lsquo;quvchilarimizning kimyo faniga qiziqish darajasi ortishining ahamiyatiga to&lsquo;xtalaman.Hozirgi kunda ta&rsquo;lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarini o&lsquo;quv jarayonida qo&lsquo;llashga bo&lsquo;lgan qiziqish, e&rsquo;tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda. Bunday bo&lsquo;lishining sabablaridan biri shu vaqtgacha an&rsquo;anaviy ta&rsquo;limda o&lsquo;quvchilarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o&lsquo;rgatilganligidir. Zamonaviy texnologiyalar esa ularni egallayotgan bilimlarni o&lsquo;zlari qidirib topishlariga, mustaqil o&lsquo;rganib, tahlil qilishlari, hatto xulosalarni ham o&lsquo;zlari keltirib chiqarishlariga o&lsquo;rgatadi. O&lsquo;qituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatordaboshqaruvchilik, yo&lsquo;naltiruvchilik vazifasini bajaradi. Ta&rsquo;lim jarayonida o&lsquo;quvchi asosiy figuraga aylanadi. Yangilangan ta&lsquo;lim mazmuni asosida yaratilgan kimyo fani darsliklarining hamma bo`limlariga mo`ljallangan mashg&lsquo;ulotlarda darslar ta&lsquo;rif, qoida bilan boshlanmasdan, boshqa fanlar bilan uzviy bog&rsquo;liq holda boshlanadi. Mana shu o`rinda o`qituvchi mahorati, qobiliyati, o&#39;quvi namoyon bo`ladi. Ana shu jarayonda bir faoliyat usulidan bosqichma-bosqich ikkinchi faoliyat usuliga o`tishi shakllanadi. Kimyo fanini o&lsquo;qitish orqali o&lsquo;quvchilarning ilmiy dunyoqarashi, o&lsquo;z-o&lsquo;zini anglash salohiyati shakllantiriladi,rivojlantiriladi. Ularda milliy, umuminsoniy qadriyatlarni tarkib toptirish hamda ijtimoiy hayot va ta&rsquo;lim olishni davom ettirishlari uchun zarur bo&lsquo;lgan bilimlar beriladi hamda mavzular doirasida kompentensiyalar shakllantiriladi.

<strong>Annotatsiya:&nbsp; </strong><em>Ushbu maqola boshlang&rsquo;ich sinflarni o&#39;qitishda ta`limda innovatsion-pedagogik texnologiyalaridan foydalanishda o&rsquo;quvchilarning qiziqishlarini xisobga olib, tarbiyalashga yo&rsquo;naltirilgan darslar mazmuni ishlab chiqilishi&nbsp; va nazoratga olinishi haqida.</em> <strong>Kirish: </strong>Innovatika muammolariga murojat etish va ularni muhim zamonaviy ilmiy&nbsp; fikirlash yo&rsquo;nalishlariga qo&rsquo;shish jamiatda innovatsion jarayonlar dindmikasi o&rsquo;sib borayotganini tushunish natijasi bo&rsquo;ldi. Bizning adabiyotlarimizda innovatsiya muammolar ko&rsquo;p vaqtgacha iqtisodiy tadqiqotlar tizimida o&rsquo;rnatib kelindi. Ammo vaqt o&rsquo;tishi bilan jamiat hayoti faoliyatining hamma sohalarida innovatsion o&rsquo;zgarishlar sifat harakteristikalarini baholash muammosi yuzaga keldi, ammo bu o&rsquo;zgarishlarni faqatgina iqtisodiy nazariyalar bilan aniqlab bo&rsquo;lmaydi. Innovatsion jarayonlarni o&rsquo;rganish uchun boshqa yo&rsquo;llar zarur unda innovatsion taxlil faqatgina fan va texnika erishgan zamonaviy yutuqlardan foydalanishini o&rsquo;z ichiga olmay, balki boshqarish ta&rsquo;lim, huquq va boshqa sohalarni ham qamrab oladi. Innovatsion pedagogik muammolarini yechilishini izlash ta&rsquo;lim sohasida innovatsion jarayonlar borishi hususiyatlari mazmuni tarkibi va klassifikatsiyasini tekshirish natijalarini tahlil analiz qilish bilan bog&rsquo;liq. <strong>Asosiy qism: </strong>Boshlang&rsquo;ich sinflarni o&#39;qitishda ta`limda innovatsion-pedagogik texnologiyalaridan foydalanish innovatsion pedagogika hozirgi davirda norasmiy fan sfatida ma&rsquo;lum bo&rsquo;lgan biroq kun sayin butun jahon soha mutaxasislarining etiboriga tushib jadal rivojlanib borayotgan bilimlar tizimidir. Uning ta&rsquo;limiy ahamiyatini tan olgan pedagoglar jamoasi olimlar shu boisdan ham mavjud ananaviy pedagogikaga tanqidiy yondashmoqdalar. Hozirgi kunlarda shakilanib rivojlanib borayotgan mazkur yangi fan haqida jiddiy fikrlar bildirilyapti uning asosiy vazifasi xukumron bo&rsquo;lib turgan butun o&rsquo;quv tarbiya tizimi nazariyasini innovatsiya asosida qayta tashkil etib o&rsquo;zlashtirishdir. Innovatsion pedagogika-hukumron nazariya nazariy va amaliy muammolarni hal etishning asosi qilib olingan. Innavatorlar fikricha asosan adbiy mumtoz pedagogik nazariyalar eskirib qolgan yangi sharoitda hozirgi avlodni bu yo&rsquo;l bilan tarbiyalash mumkin emas. Hozirgi pedagogika fanidagi vaziyat umumiy holda shundan iborat. Bu vaziyatda innovatsiya juda muhim pedagogika &ndash; bilimlar tizimidir obektivlik maqsadga muvofiqlik, mustahkamlik bir-biriga zid bo&rsquo;lmaslik uning asosiy harakteristikalaridir &ldquo;Pedagogika tizimini har qanday ilmiy nazariya kabi tizimini tashkil etuvchi tamoyillari loyhalashtiradi va ushlab turadi yani ushbu tizim asosiy bilimlarga asoslanishi asosiy holdir obektiv nazariyaning asosiy tamoyillarini faqatgina ilmiy purintsin bo&rsquo;linish shart ammo g&rsquo;oyaviy bo&rsquo;lmasligi lozim insonning aqliy rivojlanganligi va tarbiyasi haqidagi bilim darajasining talabga muvofiqligi obektivlikning yagona talabidir. Idealogiya bu har doim ham u yoki bu ijtimoiy guruhlarning bir tomonlama ijtimoiy qiziqishlari bo&rsquo;lib ular buni qimmatli yo&rsquo;l-yo&rsquo;riq va g&rsquo;oya sfatida boshqalarga majburlaydilar. Jahon pedagogik nazariyasi tarbiyaviy jarayon shrti bilan bog&rsquo;liq yuqorida turgan odamlarning g&rsquo;oyalari qanday bo&rsquo;lishi bilan bog&rsquo;liq allaqachon etirof etganligi. O&rsquo;sib borayotgan avlodlar tarbiyasi juda jiddiy ish bo&rsquo;lib uning o&rsquo;tkinchi narsalarga bog&rsquo;liq etib qo&rsquo;yish mumkin emas. Mustabidlik davrida mamlakatimizda ko&rsquo;p vaqit insonni komunistik g&rsquo;oyalar ruhida tarbiyalashga oid pedagogik ko&rsquo;rsatmalar ustun bo&rsquo;lib kelgan uning juda ta&rsquo;sirligi turli chaqiriqlarni hayotga tatbiq etish kabi maqsadga qaramay uni ilmiy deb bo&rsquo;lmaydi, chunki bunday g&rsquo;oyalarni tashkil etuvchi qoidalar inson tabiati va uning rivojlanishi haqidagi tizimini faqatgina fan o&rsquo;rnatgan obektiv asoslar va amaliyotda tasdiqlangan qoidalar yordamida rivojlantirish mumkin. <strong>Xulosa: </strong>Boshlang&rsquo;ich sinf ta&rsquo;limida o&rsquo;quv jarayonini tashkil etish holati jiddiy bo&rsquo;lib, o&rsquo;quv faoliyatini bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Chunki bu davrda o&rsquo;quvchining ta&rsquo;lim tushunchalarini qabul qilish salohiyati yuqori saviyada bo&rsquo;lib, ularni muntazam ravishda nazorat qilib borish lozim bo&rsquo;ladi.

<strong>Anotatsiya: </strong>Ushbu maqolada Hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini kompleks baholashda moliyaviy resurslarning taqsimlanish strategiyasi to&lsquo;g&lsquo;risida hamda Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni reyting baholash tizimini joriy etish to&#39;g&#39;risida qonunlari haqida ma&lsquo;lumotlar berilgan. Mamlakatda tadbirkorlik tashabbuslari va loyihalarini jadal amalga oshirishni tashkil etish, aholi bilan muloqot tizimini yo&lsquo;lga qo&lsquo;yish, aholi turmush darajasi va bandligini oshirish, hududlarni jadal va kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni ta&rsquo;minlashda mahalliy ijroiya hokimiyati organlari rahbarlarining shaxsiy javobgarligini oshirish bo&lsquo;yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.Shu bilan birga, hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning hozirgi holatini chuqur tahlil qilishda istiqbolga yo&lsquo;naltirilgan maqsadli dasturlarni ishlab chiqish uchun uni kompleks baholashning hamda yuzaga kelayotgan muammolarni hal qilish bo&lsquo;yicha kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqqan holda ularga tezkorlik bilan va lozim darajada javob qaytarishning yagona muvofiqlashtirilgan mexanizmi yo&lsquo;qligi to&lsquo;sqinlik qilmoqda.Hududlarni barqaror va jadal rivojlantirish uchun ularning kompleks va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini, tabiiy xomashyo resurslaridan foydalanish samaradorligini, iqtisodiy va investitsiyaviy salohiyatini, shuningdek, hududlarning boshqa qiyosiy ustunliklarini baholashning yagona tizimini joriy etish maqsadida: Statistik ko&lsquo;rsatkichlar va so&lsquo;rovnomalar natijalari asosida hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini reyting baholash tizimi (bundan buyon matnda &mdash; reyting baholash) joriy etilsin va bunda quyidagilarga alohida e&rsquo;tibor qaratilsin: barqaror va mutanosib iqtisodiy taraqqiyotni ta&rsquo;minlash, iqtisodiy islohotlar samaradorligi; yangi ish o&lsquo;rinlari yaratish, ishsizlikni kamaytirish va mehnat bozori samaradorligini ta&rsquo;minlash; ijtimoiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini oshirish va aholi turmush sifatini yaxshilash; aholi va biznes uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, ishlab chiqarish infratuzilmasining barqarorligi hamda ishonchliligini ta&rsquo;minlash; hududlarning raqobatbardoshlik darajasini oshirish, ularning iqtisodiyotini yanada diversifikatsiya qilish; ishbilarmonlik muhiti sifatini yaxshilash, tadbirkorlikni doimiy qo&lsquo;llab-quvvatlash va jadal rivojlantirish; hududlarning moliyaviy mustaqilligiga erishish hamda bank-moliya sohasini rivojlantirish; mahalliy davlat hokimiyati organlarining fuqarolar murojaatlari bilan ishlash samaradorligi va ma&rsquo;lumotlarning ochiqligini oshirish. &nbsp;Reyting ko&lsquo;rsatkichlari asosida hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini baholash tartibi to&lsquo;g&lsquo;risidagi nizom 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. Belgilansinki: reyting baholash ushbu qarorning 6-bandida nazarda tutilgan axborot tizimi ishlab chiqilgandan so&lsquo;ng 2019-yil uchun sinov rejimida amalga oshiriladi; reyting baholash natijalari asosida reyting ko&lsquo;rsatkichlarini aniqlash Qoraqalpog&lsquo;iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri, tumanlar va shaharlar kesimida amalga oshiriladi; o&lsquo;tgan yil uchun reyting baholash natijalari har yili 1-fevral (tezkor baholash) va 15-iyunga (yakuniy natijalar) qadar O&lsquo;zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi, Vazirlar Mahkamasi va davlat hokimiyati vakillik organlariga kiritiladi; reyting baholash natijalari har yili Vazirlar Mahkamasi va davlat hokimiyati vakillik organlari yig&lsquo;ilishlarida tanqidiy muhokamaga qilinishi shart.

&nbsp; <strong>TARBIYALOVCHI ASALARI OILALARI</strong><strong>GA </strong><strong>APREL </strong><strong>VA MAY OYLARIDA </strong><strong>BERILGAN LICHINKALARNI QABUL QILISHI</strong> <strong>¹</strong><strong>Sottiyev S.M. ²Eshdavlatov O.Z. </strong> Samarqand davlat veterinariya meditsinasi chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali mustaqil izlanuvchisi. Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali q.x.f.f.d. (PhD) dotsent.

Butun dunyoda gaplashadigan ko&#39;plab tillar mavjud. Yaxshi muloqot qobiliyatiga ega bo&#39;lish uchun odam tilni yaxshi bilishi kerak. Odamlar tilni yaxshi bilishni xohlashadi, lekin ular o&#39;zlarining talablarini bajarishning eng yaxshi usulini bilishmaydi. Odamlar ko&#39;pincha lug&#39;at so&#39;zlarini qanday o&#39;rganish yoki tez va samarali o&#39;rganishning eng yaxshi usullari haqida chalkashib ketishadi. Lug&#39;at har qanday til uchun kuchli asos bo&#39;lib xizmat qiladi. Agar to&#39;g&#39;ri so&#39;z boyligingiz bo&#39;lmasa, hech qanday tilni yaxshi bila olmaysiz. Agar biron bir tilni ravon o&lsquo;rganmoqchi bo&lsquo;lsangiz, so&lsquo;z boyligini kuchli egallashingiz kerak. Bundan tashqari, bu tilni to&#39;g&#39;ri tarzda go&#39;zallashtiradigan yagona tarkibiy qismdir. Endi bu ko&#39;rinadigan darajada qiyin emas, lekin lug&#39;atni o&#39;rganish til o&#39;rganishda ilg&#39;or mavzu sifatida qaralishi mumkin. Xoh u har qanday til bo&#39;lsin, uni maqsad qilib oling va quyida keltirilgan amallarni bajarib, iloji boricha ko&#39;proq o&#39;rganing. 1. Xotira mashq qiling (Yozing, Qarang, Qoplang, Takrorlang) 2. Iloji boricha ko&#39;proq yangi so&#39;zlarni o&#39;rganishga harakat qiling 3. Qaysi so&lsquo;zni qayerda ishlatishni tushuning 4. O&#39;rganishingizga yordam beradigan yaxshiroq va yangi manbalarni toping 5. Fleshli kartalarni sinab ko&#39;ring 6. Internetdan foydalaning 7. Kontekstda ishlash 8. Ma&#39;lumotlar orasidagi bog&#39;lanishlarni yodlash yaxshi eslab qolishga yordam beradi 9. Esdan chiqarmaslik uchun takrorlashni mashq qiling 10. Yopishqoq eslatmalardan foydalaning 11. Tilshunoslikni o&#39;rganish Quyida keltirilgan maslahatlar sizga lug&#39;atni qanday tez va oson o&#39;rganishni tushuntiradi. Iloji boricha o&#39;zingiz bilan gaplashing: Yangi tilni o&#39;rganmoqchi bo&#39;lgan odamlar yangi so&#39;zlarni bilishmaydi va ular orasidagi bo&#39;shliqlarni qanday to&#39;ldirish haqida hech qanday tasavvurga ega emaslar. Qachonki a&nbsp; odam yangi tilni o&#39;rganmoqchi bo&#39;lsa, u doimo o&#39;zi bilan turli xil narsalar haqida gaplashishi kerak, masalan, u nimani yoqtirishi yoki nima bo&#39;lishni xohlashi va hokazo. Bu orqali u o&lsquo;ziga yetishmayotgan sohalarni tushunib yetadi va kerakli tuzatishlar kirita oladi. Eslab qolmoqchi bo&#39;lgan barcha fikrlarni yozing: Biror narsani yodlashning eng yaxshi usullaridan biri bu odam eslamoqchi bo&#39;lgan barcha narsalarning ro&#39;yxatini tuzishdir. Har doim kitobni saqlang va qachon eslab qolish kerak bo&#39;lgan so&#39;zlar bo&#39;lsa, ularni sanab o&#39;ting va istalgan vaqtda ulardan foydalaning talab qilinadi. Ro&#39;yxatni saqlab qolish orqali odam o&#39;zining cho&#39;ntak lug&#39;atiga ega bo&#39;lishi mumkin va u uni xohlagan joyda olib yurishi mumkin. Iloji boricha ko&#39;proq o&#39;qing: Agar odam o&#39;qishni odat qilsa, u holda odam yangi so&#39;zlarga duchor bo&#39;ladi. Har doim yangi so&#39;zlarning tagiga chizish va kontekst qismida ularga murojaat qilishni odat qiling va ularning ma&#39;nosini tushunishga harakat qiling. Shunday qilib, siz so&#39;zlarni eslab qolasiz va uni to&#39;g&#39;ri ishlatishingiz mumkin bo&#39;ladi. Kontekst ko&#39;nikmalarini yaxshilashga harakat qiling: Odamlar har doim yangi so&#39;z bilan tanishganda kontekst bo&#39;limidan foydalanadilar. Biror kishi o&#39;qiyotganda yoki yozayotganda, har doim so&#39;zlarning ishlatilishiga e&#39;tibor bering. Bu odamga so&#39;zni to&#39;g&#39;ri ishlatishni bilish imkonini beradi va uni butun umr eslab qoladi. Kontekst ko&#39;nikmalarini qanday yaxshilash bo&#39;yicha batafsil darslar beradigan turli xil onlayn saytlar mavjud. Amaliyot asosiy hisoblanadi: Har qanday tilni o&#39;rganishning eng yaxshi usuli - uni mashq qilishdir. Biror kishi uni kundalik yozish orqali mashq qilishi mumkin. Buning uchun odam kuniga kamida 10 marta so&#39;z yozishi va uning ma&#39;nosi bilan jumlalar tuzishi mumkin. Bu nafaqat so&#39;zlarni, balki ma&#39;nosini ham o&#39;rganishga yordam beradi. Lug&#39;atni saqlab, odam har kuni o&#39;rganish uchun 5 dan 10 gacha so&#39;z yozishi va kerak bo&#39;lganda unga murojaat qilishi mumkin. So&lsquo;zlar bilan bog&lsquo;lanishga harakat qiling: Biror kishi so&#39;zni tinglaganida, uni o&#39;xshash ma&#39;noli so&#39;z yoki ularni eslab qolishingizga yordam beradigan so&#39;z bilan bog&#39;lashga harakat qilishi kerak. Masalan: Agar odam gigant so&#39;zini eslamoqchi bo&#39;lsa, uni Godzilla yoki boshqa qofiyali so&#39;z bilan bog&#39;lashi kerak. Bunda inson ongida rasm paydo bo&#39;ladi va u ma&#39;noni ham eslay oladi. &nbsp;Mnemonikadan foydalaning: Odamlar ko&#39;pincha mnemonika haqida bilishmaydi. Bu odamlarga yangi yaxshi lug&#39;at so&#39;zlari haqida ma&#39;lumot berish uchun ishlatiladigan qurilma. Ushbu qurilma o&#39;quvchining ongida hikoya yaratishga yordam beradi, shuning uchun u qachon tinglasa, uni o&#39;sha so&#39;z bilan bog&#39;lashi va uning ma&#39;nosini bilishi mumkin. Ushbu texnikada turli yo&#39;llar mavjud va inson turli xil usullardan birini tanlashi mumkin, chunki har bir kishi so&#39;z boyligini o&#39;rganishning eng yaxshi usuliga ega. Yangi so&#39;zlarni qidirishda davom eting: Har doim yangi eng yaxshi lug&#39;at so&#39;zlarini qidirishni odat qiling. Bugungi kunda turli xil onlayn lug&#39;atlar mavjud. Ushbu dasturlar o&#39;quvchiga turli xil so&#39;zlarni ko&#39;rib chiqish va ularni har safar qidirganida yangi so&#39;zlar bilan tanishtirish imkoniyatini beradi. So&#39;zlar bilan o&#39;ynang va zavqlaning: So&#39;z boyligingizni yaxshilash uchun Scrabble, krossvordlar va boshqa ko&#39;plab stol o&#39;yinlari orqali so&#39;zlar bilan o&#39;ynashni odat qiling. Bugungi kunda ushbu o&#39;yinlarni o&#39;ynash uchun odamga sheriklar kerak emas, chunki odam kompyuter bilan sherik sifatida o&#39;ynashi mumkin. Shuningdek, kundalik amaliyot uchun gazetada chop etiladigan krossvordni yechishni odat qiling. Lug&#39;at so&#39;zlari ro&#39;yxatidan foydalaning: Yangi so&#39;zlarni jiddiy bilish uchun so&#39;zlar ro&#39;yxatidan foydalaning. Bugungi kunda bozorda tanlov imtihonlarida ishlatiladigan so&#39;zlarni bilish uchun ko&#39;plab kitoblar mavjud. Bundan tashqari, ushbu so&#39;zlar haqida ma&#39;lumot beradigan turli xil onlayn saytlar mavjud. O&#39;zingizning so&#39;z boyligingiz bo&#39;yicha testlarni topshiring: Lug&#39;atni o&#39;rganishning eng yaxshi usullaridan biri bu o&#39;z testlaringizni topshirishdir. O&#39;zingizning testlaringizni topshirib, odam ko&#39;proq ishlashi kerak bo&#39;lgan sohalarni osongina baholashi mumkin. O&#39;zingizning testingizni o&#39;tkazish zaif tomonlaringizni ta&#39;kidlaydi va tuzatish choralarini ko&#39;rish mumkin. Bugungi kunda onlayn lug&#39;at testlari ham mavjud, shuning uchun ushbu onlayn lug&#39;at testlarini topshiring va tuzatish sohalarini toping. Onlayn lug&#39;at o&#39;yinlarini o&#39;ynang: Bugungi kunda texnologiya yuqori darajaga ko&#39;tarildi. O&#39;rganishni to&#39;liq zavqlantiradigan juda ko&#39;p onlayn lug&#39;at o&#39;yinlari mavjud. Ushbu o&#39;yinlar o&#39;rganishni nafaqat qiziqarli, balki ancha osonlashtiradi. Ushbu o&#39;yinlarning yana bir muhim xususiyati shundaki, ular o&#39;rganishni ancha osonlashtiradi, shuningdek, bolalar juda yoshligida bu o&#39;yinlar orqali o&#39;rganishni boshlashlari mumkin. Odamlar bilan ko&#39;proq muloqot qiling: Har qanday bilimning amaliy tajribasi insonning qaysi darajasini aniqlashning eng yaxshi usuli hisoblanadi. Ko&#39;proq va ko&#39;proq odamlar bilan muloqot qilish orqali odam haqiqiy o&#39;quv jarayonini boshlashi mumkin. Ko&#39;proq odamlar bilan muloqot qilsak, biz tilni yaxshiroq tushunamiz va tildan to&#39;g&#39;ri foydalanishni bilib olamiz. &nbsp;So&lsquo;zlarga nisbatan narsalarni tasavvur qiling: Har safar yangi so&#39;zlarni tinglaganingizda narsalarni tasavvur qilishga harakat qiling. Bu narsa bilan shug&#39;ullanishni boshlaganingizdan so&#39;ng, bu avtomatik ravishda sizning odatingizga aylanadi. Xuddi maktabda o&#39;qituvchilar o&#39;quvchilarga ertak aytib berish va ularning ongida rasm yaratish orqali narsalarni eslab qolishga majbur qilishlari kabi. Insonning bu odati unga tinglovchilar ongida rasm yaratishga yordam beradi. &nbsp;Kichik qismlarda eslab qolishga harakat qiling: Hech qachon bir vaqtning o&#39;zida juda ko&#39;p narsalarni eslab qolishga urinmang, chunki bu chalkashliklarni keltirib chiqaradi va eslab qolishni qiyinlashtiradi. Til - bu narsalarni ifodalash usuli, ammo formulani qo&#39;llash kerak bo&#39;lgan vosita emas. Har doim so&#39;zlarni ma&#39;lum sifatlar bilan bog&#39;lashga harakat qiling, chunki ular so&#39;zga ko&#39;proq ma&#39;no qo&#39;shadi va eslab qolishni osonlashtiradi. Rasmlardan foydalaning: Biror kishi yangi so&#39;zni tinglaganida, uni uzoq vaqt eslab qoladigan rasm chizing. Masalan, biror kishi boshqa odam bilan yangi tilda gaplashayotganda va ba&#39;zi so&#39;zlarni eslay olmay qolsa, u rasmlar yordamida u so&#39;zlarni eslab qoladi va oson suhbatlasha oladi. Xuddi kichik sinflarda bo&#39;lgani kabi, o&#39;qituvchilar o&#39;quvchilarning alifbolarni eslab qolishlari uchun rasmlardan foydalanadilar va ular bu rasmlarni eslab qolishlari uchun ularni eslaydilar. Qarama-qarshi ma&#39;noli so&#39;zlarni eslab qolishga harakat qiling: Har bir so&#39;zni eshitganimizda uning ma&#39;nosini bilishga harakat qilamiz. Shunday qilib, odam har doim so&#39;zni tinglaganida, uning teskarisini ham eslab qolishga harakat qiling, chunki ba&#39;zida so&#39;zning o&#39;zidan ko&#39;ra teskarisini eslab qolish osonroq bo&#39;ladi. Buni qilish orqali siz so&#39;zni eslab qolishingiz mumkin, shuningdek, aksincha. Bu bir vaqtning o&#39;zida ikkita so&#39;zni o&#39;rganishga yordam beradi. Inson o&#39;z oldiga real maqsadlar qo&#39;yishi kerak: Har bir insonning o&#39;z ish qobiliyati bor, garchi ba&#39;zi istisno holatlar mavjud. Umuman olganda, odam bir vaqtning o&#39;zida o&#39;rgangan atigi 10 ta so&#39;zni eslay oladi. Shunday qilib, erishish qiyin bo&#39;lgan maqsadlarni emas, balki real maqsadlarni qo&#39;yishga harakat qiling. Agar biror kishi o&#39;z oldiga yuqori maqsadlar qo&#39;ygan bo&#39;lsa ham, u qo&#39;shimcha kuch sarflashi kerak, bu ba&#39;zan ortiqcha yuk bo&#39;lishi mumkin. Klasterlarda o&lsquo;rganishga harakat qiling: Har doim klasterda o&#39;rganishga harakat qiling, chunki bitta so&#39;zni eslab qolish qiyin. Klasterda o&#39;rganilganda, so&#39;zlarni eslab qolish oson. Biror kishi klasterdagi so&#39;zlarni eslab qolishga harakat qilsa, u ongida rasm yaratadi va uni qo&#39;llash davrida uning ongida bir zanjir paydo bo&#39;ladi. Bu bilan u bir vaqtning o&#39;zida juda ko&#39;p so&#39;zlarni eslay oladi. So&lsquo;zlarni sindirish orqali o&lsquo;rganing: So&#39;zlarni sindirish orqali eslab qolishga harakat qiling. Ayrim so&#39;zlar borki, ularga qo&#39;shimcha yoki old qo&#39;shimcha qo&#39;shiladi. Ushbu so&#39;zlarni bo&#39;lish orqali ularni eslab qolish osonroq bo&#39;ladi, chunki ular esda qoladigan ikkita so&#39;zga aylanadi. Shuningdek, bu so&#39;zlarga biriktirilgan konjugatsiyalarni o&#39;rganishga yordam beradi. &nbsp;Bir so&#39;z emas, balki iboralarga e&#39;tibor berishga harakat qiling: Ko&#39;pincha ishlatiladigan iboralarga e&#39;tibor qaratishga harakat qiling, chunki kundalik suhbatda tez-tez ishlatiladigan so&#39;zlarga qaraganda osonroq, chunki bizning ongimiz ularni osonroq eslab qoladi. Shunday qilib, so&#39;zlar osongina eslab qolinadi va turli kombinatsiyalarda birlashtirilganda biz osongina yangi jumlalarni tuzamiz. Bu yangi tilni juda oson eslab qolishning oson usuli. Musiqa orqali o&#39;rganing: Nazariy jihatdan eslab qolganda so&lsquo;zlarni o&lsquo;rganish qiyin. Musiqa - bu hamma sevadigan narsa, hatto bolalar ham uni osongina bog&#39;lashlari mumkin. Qo&#39;shiq shaklida o&#39;rganilganda, so&#39;zlarni osongina eslab qolish mumkin. Biror kishi qo&#39;shiq aytsa, u qo&#39;shiqning matnini ham eslab qoladi. Xuddi shunday, har qanday til qo&#39;shiq shaklida o&#39;zgartirilganda osongina eslab qolishi mumkin va kuylanganda so&#39;zlar avtomatik ravishda oqadi. Lug&lsquo;atingizni sport zaliga olib boring: Ma&#39;lumki, biz har qanday jismoniy mashqlar bilan shug&#39;ullansak, miyamiz odatdagidan tezroq ishlashga intiladi. Shunday qilib, sport zaliga borganingizda, lug&#39;atingizni o&#39;zingiz bilan olib boring va mashqni takrorlash bilan birga so&#39;zlarni takrorlang. Ma&#39;lumki, mashqni takrorlash orqali biz ularda mukammal bo&#39;lamiz, so&#39;zlar ham xuddi shunday. So&lsquo;zlarga rang sxemalarini bering: Ko&#39;pincha shunday bo&#39;ladiki, biz bu so&#39;zni eslab qolishga juda yaqinmiz, lekin biz bu so&#39;zni eslay olmaymiz, chunki u bizning xotiramizda suratga tushmaydi. Ushbu muammoni rang sxemasining oddiy texnikasi bilan hal qilish mumkin. Biz barcha salbiy so&#39;zlarni qizil rangda va ijobiy ma&#39;noli so&#39;zlarni yashil rangda yozishimiz mumkin. Shunday qilib, har doim duch kelgan so&#39;zlarni osongina eslab qolishingiz mumkin. Barcha muhim soʻzlarning ketma-ketligi roʻyxatini tuzing: So&#39;zlarni eslab qolishning samarali vositasi bu muhim so&#39;zlar ro&#39;yxatini ulardan foydalanish ustuvorligi tartibida tuzishdir. Shunday qilib, har doim muhim so&#39;zlar ro&#39;yxatini ko&#39;rib chiqsangiz, muhim bo&#39;lganlar avvalroq qayta ko&#39;rib chiqiladi. FluentU dan foydalaning: Fluentu - bu haqiqiy dunyo videolari, treylerlarni shaxsiylashtirilgan o&#39;quv darslariga aylantiradigan dastur. Ushbu ilovada turli darajalar mavjud va darslar tanlangan darajaga bog&#39;liq. Dars rejimiga o&#39;tkazilgandan so&#39;ng, darslar avtomatik ravishda boshlanadi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, har qanday tilni o&#39;rganish zerikarli tarzda bajarilganda vazifadir, lekin qiziqarli tarzda bajarilganda u qiziqarli bo&#39;ladi. Shunday qilib, yuqorida sanab o&#39;tilgan usullardan foydalaning va bu buyruqni til orqali oling.

<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada oliy ta&rsquo;lim muassasalarida bo&rsquo;lajak o&rsquo;qituvchisini ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali usullarini aniqlash va ularning o&rsquo;ziga xos mazmunini taniqlash bilan bir qatorda bo&rsquo;lajak mutaxassislarning o&rsquo;quv jarayonida texnik ijodkorligi, ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligini umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ko&rsquo;rsatib o&rsquo;tilgandir.<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada oliy ta&rsquo;lim muassasalarida bo&rsquo;lajak o&rsquo;qituvchisini ijodkorlik faoliyatiga tayyorlashning samarali usullarini aniqlash va ularning o&rsquo;ziga xos mazmunini taniqlash bilan bir qatorda bo&rsquo;lajak mutaxassislarning o&rsquo;quv jarayonida texnik ijodkorligi, ijtimoiy va kasbiy tayyorgarligini umumlashtirishning aniq usul va vositalarini ko&rsquo;rsatib o&rsquo;tilgandir. Olam taraqqiyoti insonlar kashf etgan yangiliklar bilan to`ldirib borilaveradi. Bu ob`ektiv haqiqat. Insoniyat tarixidagi taraqqiyot bosqichlarining mazmuni, mohiyati, nomlanishi qanday bo`lishidan qat`iy nazar inson omili, unga ta`lim berish, uni tarbiyalash jamiyat rivojining ijtimoiy buyurtmasi bo`lib qolavergan. Chunki, &quot;Barkamol shaxs - jamiyat taraqqiyotining asosi&quot; sanaladi. Mamlakatimizda mustaqil, ijodiy fikrlovchi kompitentli barkamol avlod tarbiyasiga alohida e`tibor qaratilmoqda va u ustuvor vazifalar sirasiga kiritilganligi bejiz emas, albatta. Jumladan, talim oluvchini ijodkorlik faoliyatiga o`rgatish, ularda ijodiy tafakkur elementlarini shakllantirish hamda ularning bu boradagi tushuncha va tasavvurini yanada o`stirish, takomillashtirish imkoniyatlari mavjud. Psixolog olim N.D.Levitov ijodiy faoliyatni quyidagi mezonlar asosida vujudga kelishini isbotladi[1] : tafakkurning mustaqilligi; o&rsquo;quv materialining o&rsquo;zlashtirilishi, tezligi va mustahkamligi; standart bo&rsquo;lmagan vazifalarni hal qilishda, aqliy chamalashning (topqirlikning) tezligi; o&rsquo;rganib chiqilayotgan hodisalarning mohiyatiga chuqur kirib borish orqali muhim bo&rsquo;lmagan narsadan muhimini ajrata bilish. Talabalarda ijodiy faoliyatini shakllantirish shart-sharoitlari deganda, avvalo ana shu shart-sharoitlarning paydo bo&rsquo;lishi, amalga oshishi hamda rivojlanishi jarayoni tushiniladi. Ular quyidagilardan iborat : Talabalarning ijodiy faoliyatini shakllantirishda ularning bu borada egallashi lozim bo&rsquo;lgan bilim, ko&rsquo;nikma va malakalari. Ijodiy faoliyatni shakllantirishda nazariy bilimlar bilan amaliyotning aloqadorligi. Ijodiy faoliyatni shakllantirishga doir mashg&rsquo;ulotlar evristika muammoli vaziyatlar yaratish. Talabalarning ijodiy faoliyatini shakllantirishga texnologik yondashuv. Bu shart-sharoitlar quyidagicha amalga oshadi : O&rsquo;quvchilarning ijodiy faoliyatini shakllantirishda ular egallashi lozim bo&rsquo;lgan bilim, malaka, ko&rsquo;nikmalarga quyidagi talablar qo&rsquo;yiladi. - dastur materiallarni qay darajada o&rsquo;zlashtirganligi ; - mavzularga doir asosiy tushuncha va qoidalarni o&rsquo;zlashtirganligi; - tanlagan mavzu bo&rsquo;yicha topshiriqlarni mustaqil bajara olishi ; - o&rsquo;rganilayotgan mavzulardagi asosiy muammolarni anglab olishi ; -topshiriqlarni bajarishda o&rsquo;quv ashyolari va texnika vositalar, axborot texnologiyasidan foydalana olishi ; - o&rsquo;z qobiliyatini namoyon etishi va uni rivojlantira olishi ; - mavzu bo&rsquo;yicha o&rsquo;z oldiga erishiladigan maqsadlarni qo&rsquo;ya olishi, rejalar tuzishi va natijalarni baholay olishi ; &nbsp;-mavzularni o&rsquo;rganishda o&rsquo;z fikrini dalillay olishi; o&rsquo;z variantini tavsiya eta olishi va hokazolar. Mazkur talablar o&rsquo;qituvchiga talabalarning o&rsquo;qishga bo&rsquo;lgan qiziqishlari, ularning o&rsquo;quv-biluv faoliyati, individual moyilliklarini bilish imkoniyati paydo bo&rsquo;ladi va bu borada o&rsquo;quv jarayoni tuzilmasini belgilab olishga yordam beradi. Yuqoridagi talablar asosida muammoga doir ta&rsquo;limni maqsadga muvofiq tashkil etishning ustuvor yo&rsquo;nalishlari belgilab olinadi. Maqsadga muvofiq yondashuv deganda o&rsquo;quv- biluv jarayoni yoki ta&rsquo;lim mazmuni, metod va shakllari tizimining ijodiy faoliyatni rivojlantirishga doir maqsadli yo&rsquo;naltirilgan maxsus tashkil etilgan tuzilmasi tushiniladi. Pedagogikaning asosiy vazifalaridan biri tahsil oluvchilarning ijodiy faoliyati har tomonlama rivojlanishini ta&rsquo;minlaydigan shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Shu bilan bir qatorda muayyan sohalarda chuqur qiziqishlarini, intilishi va qobiliyatini namoyon qilayotgan o&rsquo;quvchilarni aniqlash, ularga bundan keyingi rivojlanishi uchun barcha imkoniyatlarni yaratib berish lozim. Buning uchun esa: talabalarning ijodiy faoliyatini rivojlantirishga doir shart-sharoitlar yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada: 1. Talabalarning ijodiy faoliyatini rivojlantirishga doir innovatsion faoliyatga tayyorlash. 2. O&rsquo;qituvchi va talabalarning munosabatida hamkorlik faoliyatini vujudga keltirish. 3. Ijodiy faoliyatni rivojlantirishda bilishga doir innovatsion texnologiyalardan foydalanish. &nbsp;Hozirgi davrda o&rsquo;quvchilarning biror- bir haqiqatni mustaqil izlashi va kashf etishi bilan bog&rsquo;liq bo&rsquo;lgan evristik va muammoli ta&rsquo;lim o&rsquo;quv-biluv jarayoniga faol kirib kelmoqda. Evristika (yun. peshtzko &mdash; izlayman, topaman) degan ma&rsquo;noni anglatadi. Evristik faoliyatni texnologiyalashtirish talabalarning ijodiy qobiliyati qanday bo&rsquo;lsa shu qadar zaruriy va qonuniy jarayondir. Yagona o&rsquo;quv mashg&rsquo;uloti, o&rsquo;quv kursi bo&rsquo;yicha tizimli mashg&rsquo;ulotlar, evristik yo&rsquo;naltirilgan faoliyat asosida sodir bo&rsquo;ladi[2] . Evristik vaziyatlar yaratish va rivojlantirish bo&rsquo;yicha texnologik harakat ijodkorligi natijalarini ta&rsquo;minlash yo&rsquo;lidir. Quyida evristik vaziyatlar tayyorlash va o&rsquo;tkazish bo&rsquo;yicha o&rsquo;qituvchilar uchun texnologik yo&rsquo;l-yo&rsquo;riqlar haqida fikr yuritamiz: 1. Izlanuvchi vaziyatning asosiy ta&rsquo;limiy ob&rsquo;ektini (narsa, tushuncha, hodisa, jarayon, an&rsquo;ana, buyum va boshqalar). Bunda ob&rsquo;ekt va talabalar uchun qiziqarli bo&rsquo;lgan muammoni aniqlash; talabalrga ularning o&rsquo;rganilayotgan ob&rsquo;ekt bilan shaxsiy ichki aloqasini topishga yordam berish, ular uchun shaxsan ahamiyatli muammolarni qanday tayyorlash bo&rsquo;yicha o&rsquo;ylashga yo&rsquo;naltiradi. Buning uchun shaxsiy tajriba va o&rsquo;quvchilarning qo&rsquo;yiladigan ta&rsquo;limiy natijalari taxminlanadi. 2. Talabalarga echimi noma&rsquo;lum bo&rsquo;lgan muammo yoki topshiriq beriladi. Ushbu topshiriqni amalga oshirish sinfda ta&rsquo;limiy ko&rsquo;tarinkilik hamda talabalar topshiriqni bajarish orqali o&rsquo;zlarining faolligini namoyon etgandagina samarali bo&rsquo;ladi. Topshiriqning ta&rsquo;riflanishi muammoni jamoa bo&rsquo;lib muhokama qilishning natijasi bo&rsquo;lishi mumkin. Talabalar tomonidan ta&rsquo;riflangan topshiriq shunchaki qiziqarli emas, balki o&rsquo;qituvchi uchun yangilik bo&rsquo;lsagina maqsadga erishilgan bo&rsquo;ladi. 3. Talabalarning o&rsquo;zida paydo bo&rsquo;lgan yoki yaratilgan vaziyat (topshiriq)ni shaxsan hal etishga imkoniyat yaratish. Evristik vaziyatning asosiy bosqichi sanaladi. Bunda har qanday ta&rsquo;lim natijasidan ijod belgisini aniqlash lozim. 4. Talabalarning ta&rsquo;limiy ijod namunalarining namoyish etish: topshiriqlar, ta&rsquo;riflar, ramzlar, rasmlar, loyihalar, maketlar va shu kabilarni jamoada muhokama etib, ko&rsquo;rgazmalar tashkil etish, o&rsquo;zaro yozma taqrizlar yozdirish, ma&rsquo;ruzalar bilan chiqishlar qilish. 5. Ta&rsquo;limiy ijod namunalari namoyish etilgandan keyin rasmlar, rivoyatlar, ta&rsquo;riflar, olimlarning fikrlari, darsliklaridagi ma&rsquo;lumotlar, shaxsiy bilim va tasavvurlari bilan asoslay olish. 6. Talabalarning ijod namunalarini qiyoslash, solishtirish, tasniflash bo&rsquo;yicha faoliyatini tashkil etish. Talabalar tomonidan o&rsquo;z qarashlari yoki ijod namunalarini aniqlash hollari yuz bersa, ularga o&rsquo;z nuqtai nazarlarining o&rsquo;zgarish sababalrini tushunishlarida ko&rsquo;maklashiladi. Ta&rsquo;limiy vaziyatlarning rivojlanishi ta&rsquo;minlanadi. 7. Talabalarning bilishga oid qo&rsquo;llanilgan usullarni, paydo bo&rsquo;lgan muammo va uni yechish yo&rsquo;llarini tushunishi bo&rsquo;yicha fikr yuritish, tahlil etish. Talabalarning individual tarzda erishgan natijalarini aniqlashda ko&rsquo;maklashishi. Jamoa bo&rsquo;lib yaratilgan ta&rsquo;limiy natijalarini aniqlash. Izlanishli ta&rsquo;limiy vaziyatlarning asosiy texnologik elementlari: motivatsiya, muammolar qo&rsquo;yish, vaziyat ishtirokchilari tomonidan muammoni echish, ta&rsquo;limiy natijalarni namoyon etish, ularni bir-birlari bilan qiyoslashdan iborat. Xulosa qilib aytish mumkinki, ta&rsquo;limiy vaziyat o&rsquo;qituvchi tomonidan quyidagi tarzda tashkil qilinadi: kerakli material va ta&rsquo;limiy ob&rsquo;ekt ajratiladi, ular o&rsquo;rtasidagi munosabatlar o&rsquo;rganiladi, asosiy tushunchalar tanlanadi. Tadqiqotning umumiy ob&rsquo;ekti, uning ma&rsquo;nosini izlash, faoliyatning yangi usullari hamda turlarini izlash zarurati evristik vaziyatning asosi bo&rsquo;lishi mumkin.

<strong>Annotatsiya:&nbsp; </strong>Yangi O&lsquo;zbekiston &mdash; demokratiya, inson huquq va erkinliklari borasida umume&rsquo;tirof etilgan norma va printsiplarga qat&rsquo;iy amal qilgan holda, jahon hamjamiyati bilan do&lsquo;stona hamkorlik tamoyillari asosida rivojlanadigan, pirovard maqsadi xalqimiz uchun erkin, obod va farovon hayot yaratib berishdan iborat bo&lsquo;lgan davlat ekani alohida qayd qilingan. Bugun O&lsquo;zbekiston o&lsquo;z mustaqil taraqqiyotining sifat jihatdan yangi bosqichiga qadam qo&lsquo;ydi. Bu yo&lsquo;lda u jahonning ko&lsquo;plab mamlakatlari va yirik xalqaro tashkilotlari bilan turli sohalarda samarali hamkorlik qilib kelmoqda. Xususan, xorijiy davlatlar bilan do&lsquo;stona hamda o&lsquo;zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida muhim natijalarga erishilyapti. Aytish mumkinki, davlatimiz rahbari bugungi kunda nafaqat O&lsquo;zbekiston, balki Markaziy Osiyoning farovonligi uchun jon kuydirayotgan, mintaqani sanoati rivojlangan, obod va dunyo bilan keng integratsiyalashgan hududga aylantirish orzusi bilan yashab, shunga monand mehnat qilayotgan yetakchi sifatida namoyon bo&lsquo;lmoqda. Qisqa davr ichida O&lsquo;zbekiston xalqi mamlakatimizning jahon hamjamiyatida munosib o&lsquo;rin egallashiga asos bo&lsquo;luvchi ulkan yutuqlarni qo&lsquo;lga kiritdi. Shunga monand ravishda davlatimiz rahbari tashabbusi bilan boshlangan islohotlar va modernizatsiya jarayoni, jumladan, qo&lsquo;shni mamlakatlar bilan aloqalarni mustahkamlash bo&lsquo;yicha siyosatni dunyo hamjamiyati e&rsquo;tirof etmoqda. Yangi O&lsquo;zbekiston &mdash; demokratiya, inson huquq va erkinliklari borasida umume&rsquo;tirof etilgan norma va printsiplarga qat&rsquo;iy amal qilgan holda, jahon hamjamiyati bilan do&lsquo;stona hamkorlik tamoyillari asosida rivojlanadigan, pirovard maqsadi xalqimiz uchun erkin, obod va farovon hayot yaratib berishdan iborat bo&lsquo;lgan davlat ekani alohida qayd qilingan. Bu demokratik o&lsquo;zgarishlar esa kimlargadir yoqish, maqtanish, turli reytinglarga kirish uchun emas, balki xalqimiz, avvalambor, yosh avlodimizning bugungi hayoti va ertangi istiqbolini o&lsquo;ylab, milliy manfaatlarimiz yo&lsquo;lida amalga oshirilmoqda. Ayniqsa, &ldquo;inson huquq va erkinliklari&rdquo;, &ldquo;qonun ustuvorligi&rdquo;, &ldquo;ochiqlik va oshkoralik&rdquo;, &ldquo;so&lsquo;z erkinligi&rdquo;, &ldquo;din va e&#39;tiqod erkinligi&rdquo;, &ldquo;jamoatchilik nazorati&rdquo;, &ldquo;gender tenglik&rdquo;, &ldquo;xususiy mulk daxlsizligi&rdquo;, &ldquo;iqtisodiy faoliyat erkinligi&rdquo; singari fundamental demokratik tushunchalar va hayotiy ko&lsquo;nikmalar hozirgi vaqtda real voqelikka aylanib borayotgani e&#39;tiborlidir. Yangi O&lsquo;zbekiston iborasida haqida to&lsquo;xtalganda, eng avvalo, yangicha iqtisodiy munosabatlar, yangicha iqtisodiy dunyoqarash ko&lsquo;z oldimizda gavdalanadi. O&lsquo;tgan besh yilda bu borada qilingan ishlarni sanab adog&lsquo;iga etolmaysiz. Endi ko&lsquo;p yillardan buyon odamlarni qiynab kelgan elektron kartochkadagi pullarni bankomatlar orqali naqd pulga aylantirish, milliy valyuta kursining &ldquo;qora bozor&rdquo;da &mdash; bir xil, banklarda esa boshqacha bo&lsquo;lishi, xorijiy val yutalarni sotib olish, fuqarolikka ega bo&lsquo;lish, O&lsquo;zbekistonning istalgan hududidan uy-joy va mol-mulk sotib olish hamda ularni ro&lsquo;yxatga qo&lsquo;yish bilan bog&lsquo;liq qator muammolar tarixda qoldi. So&lsquo;nggi besh yilda davlatimiz rahbarining mustahkam siyosiy irodasi tufayli tadbirkorlar o&lsquo;z biznesini rivojlantirish uchun erkinlik va yangi - yangi imkoniyatlarga ega bo&lsquo;lmoqda, dehqon va fermerlar, klaster xo&lsquo;jaliklari o&lsquo;zlari etishtirgan hosilning haqiqiy egasiga aylanmoqda. Bularning barchasi Prezidentimizning Vatanimiz ravnaqi, xalqimiz farovonligi yo&lsquo;lida tunu kun tinim bilmasdan, bor bilim va tajriba, kuch va imkoniyatlarini safarbar etayotgani hamda bu jarayon tobora kuchayib, yangi sifat bosqichiga ko&lsquo;tarilib borayotganidan dalolat beradi.

<strong>Annontatsiya: </strong><em>Ushbu maqolada talabalarda jismoniy madaniyani rivojlantirish hsmds jismoniy tarbiya va sport mashg&rsquo;ulotlarida ta&rsquo;lim berishning muhim jihatlari to&rsquo;g&rsquo;risida fikr yuritilgan.</em> Jismoniy tarbiya va sport mashg&rsquo;ulotlari jarayonida ta&rsquo;lim berishning xususiyatlarining maqsadi o&rsquo;quvchi va talabalarni organizmini jismoniy rivojlantirish va sog&rsquo;lom turmush tarzi kechirish talablariga o&rsquo;rgatishdan iborat bo&rsquo;ladi. Shu bilan birga jismoniy tarbiya sport va sog&rsquo;lomlashtirish tadbirlari mutaxassislik mashg&rsquo;ulotlarini ijobiy o&rsquo;zlashtirishga katta yordam beradi. O&rsquo;quvchi va talabalar jismoniy tarbiya tadbirlari ertalabki badantarbiya, jismoniy tarbiya darslari, sport to&rsquo;garak mashg&rsquo;ulotlari, sport sog&rsquo;lomlashtirish musobaqalari va bayramlari shakllarida bo&rsquo;ladi. Ertalabki badantarbiya mashg&rsquo;ulotlari talabalar yotoqxonasida ommaviy holda, yashash oylari va oilada mustaqil holda bajariladi.Ta&rsquo;lim muassasalarida jismoniy tarbiya tadbirlari o&rsquo;quvchi va talabalarni jismoniy rivojlantirish, sog&rsquo;lomlashtirish va hayot faoliyatiga tayyorlashdan iborat bo&rsquo;ladi. Jismoniy tarbiya jarayonlari barcha bosqichlarida tashkil etiladi. Jismoniy tarbiyani tashkil etishda ta&rsquo;lim muassasaning pedagogik jamoasi jismoniy tarbiya o&rsquo;qituvchilari va sport murabbiylaring axamiyati katta. Ta&rsquo;lim muassasalarida jismoniy tarbiya tadbirlari ertalabki badantarbiya, jismoniy tarbiya darslari sport to&rsquo;garaklaridagi mashg&rsquo;ulotlar, sport musobaqalari va bayramlar hamda dam olish kunlari va ta&rsquo;tillarda olib boriladigan turizm mashg&rsquo;ulotlari hisoblanadi. Jismoniy tarbiya tadbirlarida o&rsquo;quvchilar hayotiy zarur harakatlar yurish, yugurish hamda sakrash va uloqtirish, tirmashib chiqish mashqlarni bajarib harakat malaka va ko&rsquo;nikmalari shakllantiriladi. Jismoniy tarbiya vositalari bo&rsquo;lib hisoblangan jismoniy mashqlar va tabiatning sog&rsquo;lomlashtiruvchi kuchlari hamda gigienik vositalar yordamida ijobiy o&rsquo;zgarishlar sodir bo&rsquo;ladi va organizm sog&rsquo;lomlashadi. O&rsquo;zbekiston Respublikasining &quot;Halq ta&rsquo;limi haqidagi&quot; va &quot;Jismoniy tarbiya va sport xaqida&quot; qonunida O&rsquo;zbekiston Respublikasining fuqarolari o&rsquo;z salomatliklarini yaxshilash va mustaxkamlash uchun jismoniy jixatidan chiniqishlari to&rsquo;g&rsquo;risida qayg&rsquo;urishlari shart, degan fikr ta&rsquo;kidlanadi. Bu qonun to&rsquo;la ma&rsquo;noda o&rsquo;quv dargoxlaridagi jismoniy tarbiya ishiga xam ta&rsquo;luqlidir. O&rsquo;quvchi va talabalar jismoniy tarbiyasi ularni jismoniy harakatlarini amalga oshirishning tashkil etilgan pedagogik jarayonidir. Ta&rsquo;lim muassasasidagi jismoniy tarbiyaga oid ishlar o&rsquo;quvchi va talabalardan xavaskorlikni, tashabbuskorlikni, uyushqoqlikni talab qiladigan juda hilma&mdash;hil shakllari bilan farq qiladi. Ular o&rsquo;quvchi va talabalarda tashkilotchilik ko&rsquo;nikmalari, faollik, topqirlikni tarbiyalashga yordam beradi. Ta&rsquo;lim muassasasida o&rsquo;quvchilar jismoniy tarbiyasining maqsadi: 1. Sog&rsquo;lomlashtirish. 2. Har tamonlama etuk inson qilib tarbiyalash. 3. Vatan mudofaasiga hamda mexnatga tayyorlash. Jismoniy tarbiyaning maqsadidan kelib chiqqan holda o&rsquo;quvchi va talabalarni sog&rsquo;lomlashtirish, chiniqtirish, jismoniy rivojlantirish, harakat malaka va ko&rsquo;nikmalarini shakllantirish bo&rsquo;yicha Jismoniy tarbiyaning asosiy vazifalari belgilanadi: Jismoniy mashqlar va sportga oid maxsus bilimlar berish, Jismoniy mashq deb, jismoniy tarbiya qonuniyatlari talablariga javob beruvchi, ongli ravishda bajariladigan ixtiyoriy harakat faoliyatlarining turli turkumi tushuniladi. Bunday harakat faoliyatlari gimnastika, o&rsquo;yinlar, sport, turizm mashqlari sifatida tarixan tizimlashtirildi, to&rsquo;plandi va usluban to&rsquo;ldirildi. Ularga gigienik bilim va ko&rsquo;nikmalarni singdirish. Bu vazifa o&rsquo;quvchi va talabalaga jismoniy mashg&rsquo;ulotlarning foydasi xaqidagi, gigenik qoidalarga, dasturda ko&rsquo;zda tutilgan barcha jismoniy mashqlarni to&rsquo;g&rsquo;ri bajarish qoidalariga rioya qilish xaqidagi zarur bilimlarni berishdan iborat. Bularning hammasi sog&rsquo;liqni mustaxkamlashga, ularning gigiena qoidalarini bilishlari va ularga amal qilishlariga bevosita daxldor bo&rsquo;lib, bunga maktab, oila, jamoatchilik hamda bolalarning o&rsquo;zlarining birgalikdagi harakat bilan erishiladi. Jismoniy mashqlarga va sport mashqlariga jismoniy tarbiya darslari, kun tartibidagi tadbirlar hamda to&rsquo;garak mashg&rsquo;ulotlarida o&rsquo;rgatiladi. Uning natijasida jismoniy rivojlanish ta&rsquo;minlanadi. Shuningdek, o&rsquo;quvchi va talabalarda sportga qiziqishlar shakllantirilib, sport turlariga jalb etiladi. Sog&rsquo;liqnimustaxkamlash, o&rsquo;quvchilarni to&rsquo;g&rsquo;ri jismoniy rivojlantirishga va chiniqtirishga yordam berish. Tabiat omillari suv, quyosh, havo ta&rsquo;sirida o&rsquo;quvchilarni sog&rsquo;ligini mustaxkamlash, chiniqtirish hamda organizmni kasalliklarga chidamliligini orttirish. Jismoniy tarbiya mashg&rsquo;ulotlarini imkoni boricha toza xavoda o&rsquo;tkazish yoki sport zallarini toza havo bilan ta&rsquo;minlanishini tashkil etish. O&rsquo;quvchi va talabalarni suv muolajalari, suzish va cho&rsquo;milish mashg&rsquo;ulotlarini olib borish hamda quyoshga toblanish tadbirlarini boshqarish. Bu tadbirlarni sayrlar, ekskurstiyalar va turizm mashg&rsquo;ulotlarida amalga oshiriladi. Bu vazifa ta&rsquo;lim muassasasidagi barcha jismoniy madaniyat va sport ishlarining eng muhimi xisoblanadi. U xar bir o&rsquo;qituvchining, pedagoglar jamoasining diqqat markazida bo&rsquo;lish kerak. Shuning uchun o&rsquo;quvchi va talabalarning jismoniy jixatdan normal rivojlanishi kerak. Harakat, malakalari va ko&rsquo;nikmalarini shakllantirish va takomillashtirish, yangi harakat turlariga va harakat faoliyatiga o&rsquo;rgatish. O&rsquo;quvchi va talabalarning jismoniy madaniyat dasturi mazmuni shunday tuzilganki, o&rsquo;quvchilar jismoniy madaniyat darslarida, uyda, jismoniy madaniyat to&rsquo;garaklarida va sport to&rsquo;garaklarida muntazam shug&rsquo;ullanib, yurish, yugurish, uloqtirish, tirmashish, muvozanat saqlash kabi hayotiy zarur harakat ko&rsquo;nikmalarini sistemali tarzda egallay boradilar. Sanab o&rsquo;tilgan barcha tadbirlar xar tomonlama jismoniy rivojlanishiga, ularni mexnatga tayyorlashga yordam beradi. O&rsquo;quvchi va talabalarda harakat malaka va ko&rsquo;nikmalarini shakllantirishda ularni jinsi, yoshi va jismoniy tayyorgarligi hamda shaxsiy qobiliyatiga qarab yondashish zarur. Jismoniy fazilatlarni takomillashtirish. Tezkorlik, kuch, epchillik va chidamlilik hamda egiluvchanlik xar bir kishi uchun zarur bo&rsquo;lgan sifatlardir. Ular o&rsquo;quvchi va talabalarda harakat ko&rsquo;nikmalarining shakllanishi bilan uzviy bog&rsquo;liqdir. Jismoniy mashqlarni qisqa yoki uzoq vaqt davomida turli sur&rsquo;atda, turli murakkabliklar bilan o&rsquo;tkazish yuqoridagi sifatlarning rivojlanishiga yordam beradi. Jismoniy fazilatlarni bir&mdash;biriga muvofiq holda rivojlantirish. Mashg&rsquo;ulotlarni shug&rsquo;ullanuvchilar shaxsiy qobiliyatlariga muvofiq tashkil etish hamda o&rsquo;quvchilarni sport turlariga jalb etish. Aqliy va estetik sifatlarni tarbiyalash. Botirlik, qat&rsquo;iylik, intizomlilik, jamoatchilik, do&rsquo;stlik va o&rsquo;rtoqlik xissini, madaniy xulq ko&rsquo;nikmalarini, mehnatiga va ijtimoiy mulkka munosabatni tarbiyalash. Jismoniy tarbiyaning butun jarayoni bunday qimmatli axloqiy va irodaviy sifatlarni tarbiyalashga yordam beradi. Ko&rsquo;pchilik jismoniy mashqlar, o&rsquo;yin harakatlari dovyuraklik va do&rsquo;stlik xislarini tarbiyalashga yordam beradi. Shuningdek, Vatanga muxabbat, vatanparvarlik, xis&mdash;tuyg&rsquo;ularni shakllantirish va tarbiyalash. To&rsquo;g&rsquo;ri qomatni shakllantirish. To&rsquo;rganda va yurganda qomatni to&rsquo;g&rsquo;ri tutish ko&rsquo;nikmalarini shakllantirish. Qomatni to&rsquo;g&rsquo;ri shakllantirish murakkab va uzoq davom etuvchi jarayondir. Shunday ekan, bu sohada ijobiy natijalarga erishish uchun , tik to&rsquo;rganda, yurganda qomatini to&rsquo;g&rsquo;ri tutishi masadga muvofiqdir; jismoniy mashqlarni keng qo&rsquo;llash kerak; jismoniy madaniyat darslari mazmuniga albatta qomatni yaxshilashga oid mashqlarni, mashg&rsquo;ulotlargacha bo&rsquo;lgan gimnastikani, jismoniy madaniyat vaqtlarini, badan tarbiyani kiritish, o&rsquo;quvchi va talabalarga o&rsquo;zlari ustida tinmasdan jismoniy va aqliy mashg&rsquo;ulotlar bilan ishlash hamda uyga tegishli vazifalar berish kerak. Berilgan vazifalarni o&rsquo;z vaqtida tekshirish hamda amaliyotda sinab ko&rsquo;rish shu asosida natijalarga erishish ko&rsquo;zda tutiladi. O&rsquo;quvchi va talabalarni aqliy va axloqiy tamondan keng doirada tarbiyalash muxim vazifalardan biridir chunki o&rsquo;quvchi va talabalar ongi rivojlanish paytida bo&rsquo;ladi. Tarbiyani yaxshi tomonga yo&rsquo;naltira olgandagina kerakli natijalarga erishish mumkin. Jismoniy tarbiya va sport mashg&rsquo;ulotlarga jalb etish. O&rsquo;quvchi va talabalarni ta&rsquo;lim muassasalaridagina emas, balki uyda ham jismoniy mashqlarni sistemali ravishda bajarishga odatlantirib borishdan iborat. Bu muhim vazifani amalga oshirish uchun o&rsquo;quvchi va talabalar bilan olib boriladigan barcha mashg&rsquo;ulotlarni jonli, o&rsquo;rganiladigan materialning mazmuni va shaklini qiziqarli, hayajonli qilish, mashg&rsquo;ulot rahbarining samimiy muomalasi ostida o&rsquo;tkazish, shug&rsquo;ullanuvchilar o&rsquo;zaro do&rsquo;stona xamkorlik qilishlari uchun sharoit yaratish zarur. O&rsquo;quvchi va talabalarni shaxsiy qiziqishlari va jismoniy qobiliyatlariga ko&rsquo;ra ularni sport turlari bilan shug&rsquo;ullanishga jalb etish. Shuningdek, yashash joylarida, sport to&rsquo;garaklarga umumiy jismoniy tayyorgarlik va sport mashg&rsquo;ulotlarni amalga oshirish kerakdir. O&rsquo;quvchi va talabalarda tashkilotchilikni tarbiyalash, jismoniy madaniyat faoliyatini tayyorlash. Ta&rsquo;lim muassasasi ommaviy jismoniy madaniyat va sport ishlarini muvaffaqiyatli olib borish, jismoniy madaniyat darslari hamda mashg&rsquo;ulotlarni to&rsquo;laqonli o&rsquo;tkazishda o&rsquo;quvchi va talabalar jismoniy madaniyat faoliyatining o&rsquo;qituvchiga doimiy yordami zarur. O&rsquo;quvchi va talabalar orasida jismoniy madaniyat tashkilotchilari, sport

<em>Annotatsiya: ushbu maqolada muallif &ldquo;Davlat tili to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonunning amaliy hayotdagi ahamiyati, undagi mavjud huquq va majburiyatlar haqida ma&rsquo;lumotlar berib o&rsquo;tgan.</em> Har bir xalq va millat yaralibdiki, o&rsquo;sha xalq va millatning avvalo, borligini ko&rsquo;rsatuvchi belgi sifatidaona tili madh etilgan. Insonning g&rsquo;ururi, millatning sharafi, davlatning yuksakligi milliy tilninbg ravnaqiga bog&rsquo;liqdir. Qaysi bir davlatda o&rsquo;z milliy tili ulug&rsquo;lanibdimi, demak bu davlatning iftixori yuksak bo&rsquo;laveradi. Mustaqil vatanimizda o&rsquo;zbek tilining ravnaqi va nufuzini oshirish borasida bir qator amaliy ishlar qilinmoqda. Davlat tili nufuzi va qadrining yuksak ekanligini BMT Bosh Assambleyasida prezidentimizning ilk bor o&rsquo;zbek tilida so&rsquo;zlagan nutqidan bilish qiyin emas. O&rsquo;zbek tilining maqyeni oshirish borasida qilinayotgan tadbirlar mazmunida ham tilni sharaflash turadi. Bu yuksak martabaga erishmoq yo&rsquo;li o&rsquo;zbek tilimiz uchun oson kechmadi. O&rsquo;zbek tili ozodligi uchun bo&rsquo;lgan kurash uzoq o&rsquo;tmishga borib taqaladi. Til millat faxri bo&rsquo;lgani uchun har bir millat o&rsquo;z ona tilini asosiy til darajasiga ko&rsquo;tarishga harakat qiladi. O&rsquo;zbek tiliga ham davlat tili maqomining berilishi dastlab Elxoniylar sulolasi davriga borib taqaladi. 1272-yilda bu sulola vakillario&rsquo;zbek tili uchun maxsus farmon chiqardilar va bu tilni davlat tili darajasiga ko&rsquo;tardilar. XV asrda ,ayni fors va turkiy til o&rsquo;rtasida tafovut bo&rsquo;layotgan bir davrda, Temuriy shag&rsquo;zoda Xusayn Boyqaro turkiy tilga alohida e&rsquo;tibor berdi va 1485-yil o&rsquo;zbek tilini davlat tili ekanini tasdiqlovchi qaror qabul qildi. Bunga sabab turkey til asoschisi hisoblangan , XV asrning buyuk mutafakkir olimi Alisher Navoiyning 5 dostonda iborat &ldquo;Xamsa&rdquo; asarini sof turiy tilda yozgani bo&rsquo;ldi.Buyuk olim hazrat Navoiy tugallangan asarini do&rsquo;sti Xusaynga tuhfa qildi.Bundan ta&rsquo;sirlangan shoh turkiy tilga davlat tili maqomini berdi. Vaqtlar o&rsquo;tishi bilan o&rsquo;zbek xalqi mustaqillik uchun birinchi qadamni davlat tilini belgilashdan boshladi.1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan O&rsquo;zbekiston Respublikasining &ldquo;Davlat tili to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonunini o&rsquo;zbek xalqi katta quvonch bilan kutib oldiva uni amalga tadbiq qilish uchun ishtiyoq bilan kirishdi.&ldquo;Davlat tili to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonuno&rsquo;zbek tilining amalda bo&rsquo;lishi uchun katta imkoniyatlar eshigini ochib berdi. 1993-yil 2-sentabrda qabul qilingan &ldquo;Lotin yozuviga asoslangan o&rsquo;zbek alifbosini joriy etish to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonuni Vatanimizning ma&rsquo;naviy-madaniy hayotida jahonshumul ahamiyat kasb etdi. Davr taqozosi bilan &ldquo;Davlat tili to&rsquo;g&rsquo;risida&rdquo;gi Qonunga ham ayrim o&rsquo;zgartirishlar kiritildi va 1995-yil 21-dekabrda O&rsquo;zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi &ldquo;Davlat tili haqida&rdquo;gi Qonuni e&rsquo;lon qilindi. Bu qonun n24 moddadan iborat bo&rsquo;lib, uning birinchi moddasida asosiy Qonunimiz bo&rsquo;lgan Konstitutsiyamizning 4-moddasida ta&rsquo;kidlanganidek, &ldquo;Ozbekiston Respublikasining davlat tili o&rsquo;zbek tilidir&rdquo; deb yozib qo&rsquo;yilgan. Davlat tilini o&rsquo;rganish , unga amal qilish tabiiy ehtiyoj va zaruriyatga , hatto anglangan majburiyatga aylanib bormoqda. O&rsquo;zbek tilida to&rsquo;g&rsquo;ri, ifodali so&rsquo;zlash va yozish , ona tilimizning sofligi va boyligi to&rsquo;g&rsquo;risida tinmay g&rsquo;amxo&rsquo;rlik qilish , uning iste&rsquo;mol doirasini kengaytirib borish O&rsquo;zbekiston Respublikasi fuqarolarining burchi sanaladi. Xususan, har bir yosh o&rsquo;quvchi o&rsquo;z ona tilidagi so&rsquo;z boyligini oshirish va til imkoniyatlaridan o&rsquo;rinli foydalanishgadoimo harakat qilishi lozim. So&rsquo;z fikr qurolidir, kishi qanchalik ko&rsquo;p so&rsquo;z bolsa, uning fikrlash doirasi, dunyoqarashi hamshunchalik keng bo&rsquo;ladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;Xalqning , millatning borligini belgilovchi mezon ona tili ekan, uni himoya qilish, qonunlarini hurmat qilish shu xalq va millat vakillarining burchi. Davlat tiliga xiyonat, xalqqa va davlatga bo&rsquo;lgan xiyonatdir. Qonunning hayotga tatbiq etilishida fuqarolarning shu til imkoniyatlaridan foydalanishdagi madaniyati, savodxonligi, me&rsquo;yorlari nazarda turiladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Bugungi kunda yoshlarimiz orasida davlat tili imkoniyatlarini to&rsquo;la bilmaslik, o&rsquo;z tilida nafis so&rsquo;zlari bo&rsquo;la turib, ma&rsquo;nosini tushunmasa-da qo&rsquo;llayotgan chet tili so&rsquo;zlaridan foydalanishlik&nbsp; holatlari kuzatilmoqda. O&rsquo;z vaqtida forsiy va arabiy tillardan ham go&rsquo;zal imkoniyatlari bilan ustun turgan milliy tilimizga bo&rsquo;lgan hurmat va e&rsquo;tiborni yo&rsquo;qotmasligimiz juda muhim. &nbsp;

<strong>SUN&rsquo;IY USULDA ONA ASALARI YETISHTIRISHDA </strong><strong>TARBIYALOVCHI ASALARI OILALARINING </strong><strong>NASL KO&lsquo;RSATGICHLARI </strong> <strong>¹</strong><strong>Sottiyev S.M. ²Eshdavlatov O.Z. </strong> Samarqand davlat veterinariya meditsinasi chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali mustaqil izlanuvchisi. Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali q.x.f.f.d. (PhD) dotsent.

<strong>UDK 57.054</strong> <strong>YUMSHOQ BUG&lsquo;DOYNING TURLI RESPUBLIKALARDAN KELTIRILGAN NAV NAMUNALARINING QURG</strong><strong>&lsquo;OQCHILIKKA CHIDAMLILIGINI BAHOLASH. </strong> <strong>(XORAZM</strong><strong> VOHASI SHAROITI MISOLIDA).</strong> <strong>M.R. Aminov. </strong>Mustaqil izlanuvchi. <strong>Z. B. Alloberganova.</strong><em> </em>UrDU Biologiya kafedrasi dotsent.<strong>&nbsp; </strong> <strong>&nbsp;M. F. Sultonov. </strong>XMA tayanch doktoranti.

<strong>Annotatsiya:</strong> Ona tilidan sinfdan tashqari olib boriladigan ishlar ham ta`limiy, ham tarbiyaviy maqsadlarni ko`zlaydi. Uning ta`limiy ahamiyati shundaki, o`quvchi bu jarayonda qo`shimcha bilim, malaka va ko`nikmalarga ega bo`ladi. Tarbiyaviy ahamiyati esa nutq odobini tarbiyalash, zukkolik, tezkorlik va hozirjavoblik singari fazilatlarni shakllantirish, mustaqil fikrlash, ijodiy faoliyat ko`rsatish singarilarda o`z ifodasini topadi. Sinfdan tashqari ishlar o&#39;quv dasturi bilan chambarchas bog&#39;liq bo&#39;lib, unda ko&#39;zda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda yaqindan yordam beradi. Boshlang&lsquo;ich sinflarda ona tilidan &ldquo;sinfdan tashqari ish&rdquo; deyilganda o&lsquo;quvchilarning o&lsquo;qituvchi rahbarligida&nbsp; darsdan tashqari vaqtda tashkil qilingan, dastur bilan bog&lsquo;liq bo&lsquo;lgan material asosida ixtiyoriylik tamoyiliga asoslangan mashg&lsquo;ulotlar tushuniladi. Sinfdan tashqari ishlarni ikki turini farqlash mumkin. Uning birinchi turiga rejadagi materiallarni o&lsquo;zlashtirishda orqada qoladigan bolalar bilan ishlash tushunilsa, ikkinchi turi esa ona tilini o&lsquo;rganishga qiziquvchi bolalar bilan o&lsquo;tkaziladigan mashg&lsquo;ulotlar kiradi. Ma&rsquo;lumki birinchi turdagi mashg&lsquo;ulotlar hozirgi kunda mamlakatimizning barcha mamlakatlarida mavjud. Bunday mashg&lsquo;ulotlarni bilimlar darajasi bir-biriga yaqin 3-4 o&lsquo;quvchidan iborat kichik guruhlarda haftada 1-2 marta o&lsquo;tkazish mumkin. Odatda sinfdan tashqari ishlar deyilganda ko&lsquo;proq ikkinchi turdagi mashg&lsquo;ulotlar nazarda tutiladi va ular asosan o&lsquo;z oldiga quyidagi maqsadlarni qo&lsquo;yadi: O&lsquo;quvchilarda ona tiliga va uning tadbiqlariga qiziqish uyg&lsquo;otish, o&lsquo;quvchilarning ona tilidan reja bo&lsquo;yicha olgan bilimlarini kengaytirish, o&lsquo;quvchilarda ilmiy tekshirish xarakteridagi malakalarini oshirish, ilmiy-ommabop adabiyotlar bilan ishlashga o&lsquo;rgatish, o&lsquo;quvchilarda tilshunos olimlar va tarixiy materiallar haqida tasavvurlarini kengaytirishdan iborat. Bu maqsadlarni bir qismi darsda amalga oshiriladi, ammo dars vaqti chegaralanganligi tufayli qolgan qismini sinfdan tashqari ishlarda amalga oshiriladi. Boshlang`ich sinflarda Ona tili fanidan sinfdan tashqari ishlar bosqichlari: 1. Tayyorlov bosqichi. Bu 1-sinfning savod o&#39;rgatish davriga to&#39;g&#39;ri keladi. Unga darsning bir qismi&nbsp; 17-20 daqiqasi ajratiladi.[1] 2. Boshlang&#39;ich bosqich. Bu 1-sinfning 2-yarim yilligiga to&#39;g&#39;ri keladi. Bu bosqichda haftada 1 marta 45 daqiqalik dars uyushtiriladi. 3. Asosiy bosqich. Bu bosqich 2-4-sinflarga to&#39;g&#39;ri keladi. Bu davrda o&#39;quvchilarning o&#39;qish malakalari mustahkamlanadi. Bunda o&#39;quvchilarning sinfdan tashqari o&#39;qiganlari baholanadi. Sinfdan tashqari ishlar darslarining xususiyatlari, birinchidan, sinfdan tashqari ishlar tizimining bosqichlari bilan, ikkinchidan, o&#39;quv vazifalari va dastur bilan, uchinchidan, oldinga qo&#39;yilgan tarbiyaviy vazifalar bilan, to&#39;rtinchidan,&nbsp; o&#39;quvchilaming qiziqishlari bilan belgilanadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Doimiy tadbirlarga to`garak mashg`ulotlari kiritilsa, qolganlari vaqt-vaqti bilan o`tkaziladigan tadbirlarga kiradi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Sinfdan tashqari ishlar ayniqsa boshlang&rsquo;ich sinf o&rsquo;quvchilari uchun katta ahamiyat kasb etib, ularga nutqini o&rsquo;stirish, olingan bilim va malakalarni mustahkamlash uchun yordam beradi. Yangi qo&rsquo;shimcha ma&rsquo;lumotlar manbai hisoblanadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Sinfdan tashqari ishlarning samarali usullaridan yana biri adabiy kechalar hisoblanadi. Adabiy kechalarga misollar &ldquo;Navoiyxonlik&rdquo;, &ldquo;Boburning tavallud kuniga bag&rsquo;ishlangan kecha&rdquo; va h.k bo`lishi mumkin. Undan tashqari ekskursiya davlat kutubxonalariga tashrif, teatr va kino, bayram va tadbirlar, uchrashuvlarning jonli muloqot tarzida tashkil etilishi, ko&rsquo;rik tanlovlarning yo`lga qo`yilishi boshlang`ich sinf o`quvchilarining ona tili fanini chuqur o`zlashtirishlariga muhim poydevor bo`lib xizmat qiladi. &nbsp; [1] Nurmatova M. Ifodali o`qish to`garagi. &ldquo;Til va adabiyot ta`limi&rdquo; 2018 yil. 1 -son. 34-b.

<strong><em>Annotatsiya: </em></strong>Matematika tarixi matematikani rivojlanish tarixini, bunda xalqlarning, alohida olimlarning va olimlar kollektivining fan taraqqiyotiga qo&rsquo;shgan hissalarini o&rsquo;rganishni, matematik tushunchalarni, qonunlarni paydo bo&rsquo;lish va ularning fandagi va hayotdagi rolini o&rsquo;rganish bilan shug&rsquo;ullanadi. Shuningdek matematika o&rsquo;qituvchilari uchun hamda fan tarixi bilan qiziquvchilar uchun ham foydalidir. O&rsquo;quvchilarni matematika tarixi, bu boradagi kashfiyotlar bilan tanishtirish, matematik tushunchalarni va&nbsp; qonuniyatlarni ro&rsquo;yobga kelishda ayrim olimlarning, olimlar jamoasining va xalqlarning roli bilan tanishtirish ularning dunyo qarashini shakllantirishda, matematikaga bo&rsquo;lgan qiziqishlarini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo&rsquo;lib, kasbiy tayyorgarliklarini shakllanishda muhim rol o&rsquo;ynaydi. Matematika fanini rivojlanishini asoslari, boshqa fanlarini rivojlanishi kabi, insoniyat faoliyatining amaliy ehtiyojlaridan kelib chiqadi. Fanning rivojlanishi bu ishlab chiqarishning shakllanishi bilan asoslanadi. &rdquo;Matematika, boshqa fanlar kabi, odamlarning amaliy ehtiyojlari natijasida vujudga keldi, bular: yer maydonining yuzalarini o&rsquo;lchash, idishlarning sig&rsquo;imini o&rsquo;lchash, vaqtni o&rsquo;lchash va mexanikaning elementlaridir&rdquo;. Haqiqatan ham matematikaning turli bo&rsquo;limlari real dunyoning fazoviy formalarini va miqdoriy munosabatlarini o&rsquo;rganishda o&rsquo;zining metodlarining turli tumanligi bilan ajralib tursada, yagonaligi va umumiyligi bilan yaxlit birlashtirib turadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Matematika fanining mazmuni quyidagicha; 1) uning rivojlanish jarayonida yig&rsquo;iladigan - faktlar; 2) faktlar asosida ilmiy tasavvurning shakllanishi - gipoteza. Ўz o&rsquo;rnida bu tajriba orqali tekshiriladi; hamda ularni nazariya va qonunlar ko&rsquo;rinishiga keltirish; 3) nazariya va qonunlarni o&rsquo;rganish, matematikani o&rsquo;rganishni xarakterlaydigan umumiy yo&rsquo;nalishlarni ifodalovchi metodolog 4) faktlar va tajribalar natijalarini umumlashtirish iyani yaratish. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Bu elementlar doimo o&rsquo;zaro aloqadorlikda va rivojlanishdadir.Ana shu aloqadorlikni va rivojlanishni o&rsquo;rganish bizlarni qanday tarixiy davrga olib borishini tushunish, ro&rsquo;yobga kelish sabablarini aniqlash aynan mana shu matematika tarixining predmetini ifodalaydi. Shuning uchun matematika tarixi matematikaning rivojlanishining qonunlarini o&rsquo;rganuvchi fandir. Yuqoridagi aytilganlarga asosan matematika tarixi quyidagi masalalarni hal qilishi kerak. Birinchidan - matematikani fan sifatida rivojlanishining haqiqiy mazmuni yoritilishini. Bularda matematikaning metodlari, tushunchalari va fikrlari qanday paydo bo&rsquo;lganligi, ayrim matematik nazariyalar tarixan qanday dunyoga kelgani yoritilishini. Xalqlarda ma&rsquo;lum tarixiy davrlarda matematikani rivojlanishini xarakteri va xususiyatlarini aniqlashni barcha zamondagi ulug&rsquo; olimlarning qo&rsquo;shgan hissalarini yoritishni hal qilish. Ikkinchidan - matematika tarixi matematikani turli-tuman aloqalarini ochishi, jumladan, matematikani odamlarning amaliy ehtiyojlari va faoliyatlari bilan aloqasini, boshqa fanlar rivojlanishi bilan aloqasini ochish, jamiyatning sotsial va iqtisodiy strukturasiga va sinfiy kurashlarga ta&rsquo;sirini ochish, xalqlarning olim individining, olimlar kollektivining rolini ochishdan iborat. Uchinchidan - matematika tarixini o&rsquo;rganish hozirgi zamon matematikasini mantiqiy mazmunini, rivojlanish dialektikasini va kelajagini to&rsquo;g&rsquo;ri tushunishga yordam berishi kerak. Matematika juda qadimgi fanlardan biri bo&rsquo;lib dastlabki bosqichlarda o&rsquo;zaro muomala va mehnat faoliyatlari asosida shakllana boshladi. U asta-sekin rivojlana boshladi, ya&rsquo;ni faktlar yig&rsquo;a boshladi. Matematika mustaqil fan sifatida vujudga kela boshlaganda uning bundan keyingi rivojlanishiga matematik bilimlarning o&rsquo;zi ham ta&rsquo;sir eta boshladi. Matematika juda qadimgi fanlardan biri bo&rsquo;lib dastlabki bosqichlarda o&rsquo;zaro muomala va mehnat faoliyatlari asosida shakllana boshladi. U asta-sekin rivojlana&nbsp; boshladi, ya&rsquo;ni faktlar yig&rsquo;a boshladi. Matematika mustaqil fan sifatida vujudga kela boshlaganda uning bundan keyingi rivojlanishiga matematik bilimlarning o&rsquo;zi ham ta&rsquo;sir eta boshladi Shulardan ba&rsquo;zilarini qayd etib o&rsquo;taylik.&nbsp; &nbsp; O&rsquo;rta asrlarda esa fan ko&rsquo;p jihatdan boy-feodallarning manfaatiga, dinga bo&rsquo;ysundirilgan (savdo ishlari, hosil bo&rsquo;lish, meros bo&rsquo;lish, o&rsquo;zga yerlarni bosib olish, ta&rsquo;sir doiralarni kengaytirish). Matematika fanida ilg&rsquo;or va reaktsion kuchlarning kurashi har doim sinfiy xarakterga ega bo&rsquo;lib kelgan. Ayniqsa tarixiy va filosofik masalalarda bu yaqqol ko&rsquo;rinib turadi Demak, matematika tarixini bilish fanni mantiqan va tarixan rivojlanishining asosiy faktlarini va qonunlarini to&rsquo;g&rsquo;ri bilish va talqin qilish imkonini beradi, sxolastikani bartaraf etadi, ilmiy dunyoqarashni shakllantiradi. Matematika tarixida o&rsquo;zining xarakteri jihatidan bir-biridan tubdan farq qiladigan davrlar mavjud bo&rsquo;lib, bunday ajratishlar davlatlarda nisbatan, sotsial - iqtisodiy formatsiyalarga nisbatan , buyuk kashfiyotlarga nisbatan va hokazo qarab&nbsp; davrlarga bo&rsquo;linishi mumkin. Shulardan biri A.N.Kolmogorov taklif etgan variantdir. U quyidagicha: I. Matematikaning ro&rsquo;yobga kelishi. Bu davr eramizdan oldingi VI-V&nbsp; asrlargacha davom etib, bu paytga kelib matematika mustaqil fan sifatida shakllanadi. Bu davrning boshlanishi esa, o&rsquo;tmish ibtidoiy davrga qarab boradi. Bu davrda matematika hali fan sifatida shakllanmagan bo&rsquo;lib, qilingan ishlarning xarakteri asosan kuzatish va tekshirish natijalari asosida materiallar to&rsquo;plashdan iborat bo&rsquo;lgan. II. Elementar matematika davri. Bu davr eramizdan oldingi V-V asrlardan&nbsp; boshlanib, to hozirgi XVI asrgacha bo&rsquo;lgan davrni o&rsquo;z ichiga oladi. Bu davrda asosan o&rsquo;zgarmas miqdorlarga oid masalalar atroflicha o&rsquo;rganilgan bo&rsquo;lib, bularning ba&rsquo;zilari o&rsquo;rta maktab kursiga kiritilgan , matematikaning bundan keyingi rivoji o&rsquo;zgaruvchi miqdorlarning kiritilishi bilan bog&rsquo;liq. III. O&rsquo;zgaruvchi miqdorlar matematikasi. Bu davrning boshlanishi o&rsquo;zgaruvchi miqdorlarning kiritilishi, Dekart analitik geometriyasi vujudga kelishi, Nyuton va Leybnits asarlarida differentsial va integral xisobi tushunchalari paydo bo&rsquo;lishi bilan xarakterlidir. XVI asrdan to XIX asrgacha davom etgan bu davrda matematika jadal sur&rsquo;atlar bilan rivojlandi, yangi bo&rsquo;limlar vujudga keldi. Barcha ilmiy yo&rsquo;nalishlarning bunday rivoji matematikani hozirgi zamon ko&rsquo;rinishiga olib kelinishiga sabab bo&rsquo;ldi.&nbsp; Hozirda biz buni matematikaning klassik asoslari deb yuritamiz. IV. Hozirgi zamon matematikasi davri. Bu davrda yangi matematik nazariyalar, matematikaning yangidan -yangi tatbiqlari vujudga keldiki, u matematika predmetini&nbsp; mazmunini judayam boyitib yubordi. Bu esa o&rsquo;z navbatida matematika asosini (aksiomalar sistemasini, isbotlashning mantiqiy usullarini va boshqalar) hozirgi zamon matematikasining yutuqlari asosida qayta ko&rsquo;rib chiqishni taqozo etadi.

<strong>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Annotatsiya: </strong>Ushbu maqola lingvistik kompetensiya va madaniyatlararo muloqot kompetensiyasi o&lsquo;rtasidagi aloqalar hamda kursantlarning madaniyatlararo muloqot kompetensiyasida ingliz tilini o&lsquo;qitishning funksiyalari haqida muhokama qiladi. Maqolada ingliz tili o&lsquo;qitishda ingliz tilini o&lsquo;rganuvchilarning madaniyatlararo muloqot kompetensiyasini qanday rivojlantirish, shuningdek ingliz tili o&lsquo;qitishning muhim maqsadlarini tushunib yetishni tadqiq qiladi. Madaniyatlararo muloqot kompetensiyasi haqida gapirar ekanmiz avvalo, kompetensiya so&lsquo;zining tom ma&rsquo;nosiga e&rsquo;tibor qaratishimiz lozim. Shunday ekan&nbsp; &ldquo;Kompetensiya&rdquo; tushunchasi lotincha &ldquo;competere&rdquo; &ndash; <em>mos kelmoq </em>&nbsp;so&lsquo;zidan olingan bo&lsquo;lib, &nbsp;<strong>&ldquo;</strong><strong>o&lsquo;z</strong> <strong>kasbiga yaroqli</strong><strong>, </strong><strong>loyiq</strong><strong>&rdquo;</strong>degan ma&rsquo;noni anglatadi.[1]&nbsp; Bundan tashqari ushbu so&lsquo;z keng ma&rsquo;noda umumiy yoki muayyan keng qamrovli masalalarni yechishda mavjud bilim va ko&lsquo;nikmalarni amaliy tajribada qo&lsquo;llay olishni ham anglatadi. Demak, kompetensiya &ndash;kutilgan natijaga olib keluvchi faoliyat, egallangan bilim, ko&lsquo;nikma va malakalarni amaliyotda qo&lsquo;llay olish layoqatidir. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Tilshunoslik tarixiga nazar tashlaydigan bo&lsquo;lsak &ldquo;kompetensiya&rdquo; atamasi ilk bor XX asr o&lsquo;rtalarida N.Xomskiy tomonidan qo&lsquo;llanilgan&nbsp; bo&lsquo;lib, tildan foydalanish jarayonida faoliyatga yo&lsquo;naltirilgan bilim, ko&lsquo;nikma va malakalar majmui sifatida baho beradi.&nbsp; Uning izdoshlari bo&lsquo;lgan ba&rsquo;zi bir olimlar esa ushbu tushuncha kompetensiyaviy yondashuv sifatida talqin etilgan. Bunda kompetentlilik va kompetensiyaviy yondashuv tushunchalari ta&rsquo;limda natijaviylikni ko&lsquo;rsatuvchi omillar sifatida qayd etiladi. &ldquo;Kompetentlik&rdquo;&ndash; subyekt va uning faoliyatiga berilgan tavsif bo&lsquo;lib, u ko&lsquo;pincha, turli ma&rsquo;lumotlar beradigan lug&lsquo;aviy-me&rsquo;yoriy adabiyotlarda &ldquo;biror-nima haqida fikr yuritish, o&lsquo;z fikr-mulohazasini bildirish imkonini beradigan bilimlarni chuqur egallash&rdquo; deya ta&rsquo;riflanadi. Boshqacha aytganda, kompetentlik &ndash;avvalambor,&nbsp; ishni bajarish (maqsadga erishish) uchun nimalar zarur ekanligini tushunishning chuqur bilimlarga asoslangan darajasidir. Kasbiy kompetentlik esa kasbiy faoliyatga oid masalalarni hal etishda bilim va ko&lsquo;nikmalarni amaliy tajribada samarali qo&lsquo;llay olish mahoratidir.&nbsp; R.P. Milrudning fikricha: &ldquo;... kompetensiya&nbsp; &ndash;shunday alohida faoliyat sohasiki, bunda individ(shaxs) yuqori darajadagi o&lsquo;zlashtirilgan yutuqlar strategiyasini namoyish qiladi. Tajriba, mavjud bilimlar va doimiy o&lsquo;z ustida ishlash asosida atrofdagi borliqning turli sohalarida qanday xatti-harakatlarni amalga oshirish kerakligi haqidagi strategiyalar, malaka va&nbsp; amaliy bilimlar olish maqsadida amalga oshiriladigan xatti-harakatlardir. Demak, kompetentlilik &ndash;shakllangan malaka va egallangan amaliy bilimlar asosida muvaffaqiyat strategiyalarini o&lsquo;zlashtirish hisobiga samarali faoliyat yuritish qobiliyatidir [2]. Shuning uchun kompetentlikni zamonaviy tushunish insonda ham o&lsquo;z imkoniyatlarini ishga solish va muayyan funksiyalarni bajara olish qobiliyati hamda unga mustaqil va mas&rsquo;uliyatli harakat qilishi uchun imkon beradigan ruhiy holatlarning mavjudligini o&lsquo;z ichiga oladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; O&lsquo;quv jarayoniga kompetensiyaviy yondashuvni tatbiq etish muammosi&nbsp; o&lsquo;z tarixiga ega bo&lsquo;lib, kelib chiqishiga ko&lsquo;ra, N. Xomskiy, R. Uayt, J. Raven, D. Xayms kabi chet mualliflar tadqiqotlariga borib taqaladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Bizning respublikada ta&rsquo;limga kompetensiyaviy yondashuvning joriy qilinishi ushbu yondashuv asosida Davlat ta&rsquo;lim standartining takomillashtirilishiga, uzluksiz ta&rsquo;lim tizimining barcha bosqich o&lsquo;quv dasturlari va darsliklari mazmuniga o&lsquo;zgartirishlar kiritilishiga olib keldi. Kompetensiyaviy yondashuv asosida takomillashtirilgan va O&lsquo;zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2017 yil 8 aprelda tasdiqlangan&nbsp; Davlat ta&rsquo;lim standartida umumiy o&lsquo;rta ta&rsquo;lim bosqichida o&lsquo;quvchilarning yosh xususiyatlariga mos ravishda tayanch va xususiy kompetensiyalar shakllantirilishi talablari belgilab berilgan. Tayanch kompetensiyalar sifatida kommunikativ kompetensiya, axborotlar bilan ishlash kompetensiyalari, o&lsquo;zini o&lsquo;zi rivojlantirish kompetensiyalari, ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyalari, milliy va umummadaniy kompetensiya, matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo&lsquo;lish hamda foydalanish kompetensiyalari belgilangan. Bugungi kunda barcha fanlar bo&lsquo;yicha Davlat ta&rsquo;lim standartlarida kompetensiyaning turlari aks ettirilgan va xususiy fanga oid kompetensiyalar ishlab chiqilgan. Davlat ta&rsquo;lim standartlarida, xususan, chet tillarni o&lsquo;qitish bo&lsquo;yicha quyidagi kompetensiyalar belgilangan: &nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Lingvistik kompetensiya ya&rsquo;ni bunda til materiali&nbsp;(fonetika, leksika, grammatika)&nbsp;haqida bilimlar va nutq&nbsp;faoliyati turlari (tinglab-tushunish, gapirish, o&lsquo;qish va yozish) bo&lsquo;yicha ko&lsquo;nikmalarni egallash nazarda tutiladi. Sotsiolingvistik kompetensiya so&lsquo;zlovchining biror-bir nutqiy vaziyat, kommunikativ maqsad va xohish-istagidan kelib chiqqan&nbsp;holda kerakli lingvistik shakl, ifoda usulini tanlash imkonini yaratadigan kompetensiya hisoblanadi. O&lsquo;rganilayotgan chet tilda kommunikativ vaziyatda tushunmovchiliklar paydo bo&lsquo;lganda takroran so&lsquo;rash, uzr so&lsquo;rash va&nbsp;hokazolar orqali murakkab vaziyatlardan chiqib keta olish&nbsp;qobiliyatini nazarda tutadigan kompetensiya bu pragmatik kompetensiyadir. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Kompetentlilik yondashuvining shakllanishi ta&rsquo;limni taraqqiy ettirish talabi, zamonaviy jamiyat ehtiyojlariga moslashish yo&lsquo;llarini qidirish bilan bog&lsquo;liq hisoblanadi. Kompetentlilik yondashuvi shaxsda bilimlardan tashqari amaliy vazifalarni hal etish qobiliyatini shakllantirishga intilishini ham aks ettiradi. Kasbiy faoliyat mazmunining o&lsquo;zgarishi, yangi texnologiyalarni qo&lsquo;llash, o&lsquo;zgacha miqyosdagi tayyorgarlikni, umumta&rsquo;lim asosi maktabdanoq shakllantiriluvchi kasbiy tayyorgarlikni taqozo etadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Yuqorida keltirib o&lsquo;tilgan ushbu kompetensiyalar talabalarning chet tilidagi kommunikativ komptensiyalarini shakllanishga olib kelishi ko&lsquo;zda tutiladi. Bundan ko&lsquo;rinib turibdiki, kommunikativ kompetensiya ham tayanch kompetensiyalar asosida turadigan ham&nbsp; xususiy kompetensiyalar jamuljamidan kelib chiqadigan, kompetentlikni ta&rsquo;minlab berishga xizmat qiladigan asosiy kompetensiyadir. O&lsquo;z navbatida kommunikativ kompetentlilik, lingvistik, sotsiolingvistik, diskursiv, strategik, ijtimoiy-madaniy va ijtimoiy kompetensiyalarni kabi kompetensiyalarni o&lsquo;z ichiga oladi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;Ijtimoiy-madaniy yondashuvning til ta&rsquo;limidagi umumiy maqsadi kursantlarni chet tili vositalari orqali ko&lsquo;p madaniyatli dunyoda madaniyatlararo muloqot kompetensiyasini rivojlantirish orqali faol hamkorlikka tayyorlashdir. Til muayyan ijtimoiy-madaniy voqelikni aks ettiruvchi vosita bo&lsquo;lib,&nbsp; uni egallash orqali biz madaniyatga tegishli olam manzarasini ham egallaymiz. Til bilishning o&lsquo;zi aslida madaniyat belgisining bir ko&lsquo;rinishidir. Barchamizga ma&rsquo;lumki bizning buyuk bobokolonlarimiz ham qadimdan ikki, uch tilni bilganlar. Bu esa ularga boshqa millat vakillari bilan erkin muloqot qilish va hamnafas yashash imkonini bergan. Shuning uchun ham, chet tilini o&lsquo;qitishda kursantlarning madaniyatlararo muloqot&nbsp; kompetensiyalarini shakllantirib borish nihoyatda muhim bo&lsquo;lib, bu nafaqat chet tilini kerakli darajada chuqur o&lsquo;zlashtirishga, balki turli mamlakatlar xalqlari o&lsquo;rtasida keng miqyosli ijtimoiy-madaniy munosabatlarni o&lsquo;rnatishga ham&nbsp; samarali ta&rsquo;sir ko&lsquo;rsatuvchi vositalardan biri hisoblanadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Hozirgi davrda chet tillarni o&lsquo;qitishning asosiy maqsadi faqat lisoniy bilimlar, ko&lsquo;nikma va malakalarni yetkazish va hatto mamlakatshunoslikka oid ma&rsquo;lumotlarni risoladagidek o&lsquo;rganishdangina iborat bo&lsquo;lib qolmasligi lozim. Bu haqda Ter-Minasova fikri quyidagicha: &ldquo;...pedagogik jarayonda madaniyatlararo muloqotda ishtirok eta olish qobiliyati asosiy o&lsquo;rinni egallashi kerak. Bu ayniqsa hozir juda ham muhim, &laquo;xalqlar, tillar, madaniyatlarning bir-biriga aralashuvi mislsiz keng quloch yoyganida &ndash; o&lsquo;zga madaniyatlarga bag&lsquo;rikenglikni tarbiyalash, ularga nisbatan qiziqish va hurmat uyg&lsquo;otish hamda o&lsquo;zida o&lsquo;zga madaniyatlardagi ortiqchalik, yetishmaslik yoki o&lsquo;xshamasligidan g&lsquo;ashlanish hissini yengish kabi muammolar ko&lsquo;ndalang turadi. Aynan shu munosabat bilan madaniyatlararo kommunikatsiya masalalariga nisbatan har tomonlama qiziqish uyg&lsquo;ongan&raquo;[3]. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Darhaqiqat, bugungi kunga kelib chet tillarini o&lsquo;qitishning ijtimoiy-madaniy konteksti o&lsquo;zgargan deb ayta olamiz. Xalqaro muloqot tillarini o&lsquo;qitishning hozirgi bosqichida tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakat madaniyatini bilish tildan foydalanishda muhim ahamiyatga ega. Tilni madaniyat bilan birga o&lsquo;rganish zamonaviy til ta&rsquo;limining asosiy yo&lsquo;nalishi hisoblanadi va buni amalda unumli ishlata olish katta muvaffaqiyatlarga olib keladi. Tilni o&lsquo;rganilayotgan jamiyat madaniyatidan uzilgan holda o&lsquo;rganish mumkin emas,&nbsp; til va madaniya bu har doim yonma-yon ishlatiladigan bir butun tushunchadir. Chunki til jamiyat taraqqiyoti mahsuli va uning madaniyati tashuvchisidir. Lisoniy kompetentlik yetarli yoki hatto yuqori darajada bo&lsquo;lganida ham nolisoniy borliq haqidagi bilimlarning yetishmasligi bois chet tilida muloqot samarasi pasayib ketishi mumkin. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; A.V. Xutorskoy qadriyatli-mazmunli, umummadaniy, o&lsquo;quv-o&lsquo;rganish, informatsion, kommunikativ, ijtimoiy-mehnat, shaxsiy o&lsquo;z-o&lsquo;zini takomillashtirish kompetensiyalarni ham o&lsquo;rganib ularni farqlab chiqadi. Muallifning ta&rsquo;kidlashicha, bunday asosiy kompetensiyalar ro&lsquo;yxati &laquo;umumiy ta&rsquo;limning bosh maqsadlari, ijtimoiy tajriba va shaxs tajribasini tarkibiy tuzilishi hamda o&lsquo;quvchiga zamonaviy jamiyatda ijtimoiy tajriba, yashash va amaliy faoliyat yuritish malakalarini&nbsp; egallashga imkon beruvchi asosiy faoliyat turlariga asoslanadi&raquo;[4] deb qayd etadi. Boshqa bir olim D.F. Ilyasov esa chet tilini o&lsquo;quv fani sifatida o&lsquo;rganishda asosiy kompetensiyalar jumlasiga quyidagilar kiritadi: ijtimoiy kompetentlilik &ndash; biror bir jamiyatda boshqa odamlarning qarashlarini hisobga olgan holda harakat qilish qobiliyati; predmetli kompetentlilik, ya&rsquo;ni tilni bilim olish va muloqot vositasi sifatida anglash qobiliyati; informatsion kompetentlilik&ndash; axborot texnologiyalarini egallash qobiliyati, har qanday turdagi axborot bilan ishlay olish hamda axborot texnologiyalarini tilni o&lsquo;rganishda qo&lsquo;llay bilish qobiliyati; proyektivli kompetentlilik &ndash; o&lsquo;z mahsulotini yaratish, individual va jamoaviy faoliyatda qarorlar qabul qila olish va o&lsquo;z qarorlari uchun mas&rsquo;uliyatli bo&lsquo;lish qobiliyati; ijtimoiy-madaniy kompetentlilik &ndash; umumbashariy odob-ahloq, madaniy o&lsquo;ziga xoslik va xuquqiy bilimlarni qo&lsquo;llagan holda o&lsquo;zining va o&lsquo;zgalarning madaniyatiga muvofiq ravishda harakat qilish qobiliyati; kommunikativ kompetentlilik, ya&rsquo;ni o&lsquo;zga tildagi muloqot vositalari yordamida o&lsquo;zgalarni tushunish va ularga tushunarli bo&lsquo;lish qobiliyati[5]. Ijtimoiy-madaniy kompetensiyani rivojlantirish ijtimoiy-madaniy adaptatsiya (moslashuv), yangi madaniyatga shaxsning integratsiyalashuvini taqozo etadi.[6] Ko&lsquo;pchilik tadqiqotchilar ijtimoiy-madaniy kompetensiyani mamlakatshunoslik va madaniyatshunoslik fanlariga bog&lsquo;liq holda talqin etadilar. Lingvomadaniyatshunoslik fanining yuzaga kelishi ham bu qarashlarni yuzaga kelishini tasdiqlaydi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;N.A. Salanovich quyidagicha takidlaydi, tilni o&lsquo;rganishni mamlakatshunoslik bilan birga olib borish talabalardagi o&lsquo;qishga nisbatan nihoyatda kuchli qiziqishni uyg&lsquo;otadi hamda muloqot jarayonida zamonaviy o&lsquo;qitishdagi til, xalq madaniyati, mamlakatshunoslik tarixi, an&rsquo;analarga oid to&lsquo;rt masalani hal etish imkonini yaratadi[7]. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; I. A. Zimnyaya tasnifiga ko&lsquo;ra va Evropa Kengashi tavsiyasiga muvofiq, ijtimoiy-madaniy kompetensiya ko&lsquo;p madaniyatli jamiyatdagi hayot bilan bog&lsquo;liq kompetensiya, ya&rsquo;ni &laquo;odam bilan ijtimoiy soha o&lsquo;rtasidagi o&lsquo;zaro ta&rsquo;sirlashuvlarga taalluqli&raquo; kompetentlik guruhidir[8].&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Demak, ijtimoiy-madaniy kompetensiya umummadaniy va ijtimoiy kompetensiyalar bilan uzviy bog&lsquo;liq bo&lsquo;lib, u madaniyatlararo muloqot kompetensiyasini rivojlantirishda asosiy omil bo&lsquo;lib xizmat qiladi. Madaniyatlararo muloqot komponentlikni rivojlantirishdan maqsad: chet el madaniyatida kompetentlikka erishish; o&lsquo;z madaniyatini bilish va bu haqida so&lsquo;zlab bera olish; o&lsquo;zgalarni hurmat qilish va bag&lsquo;rikenglikka olib keluvchi madaniyatlararo tushunishga erishish; o&lsquo;zining va o&lsquo;zgalar madaniyatini tahlil qila olish qobiliyatiga ega bo&lsquo;lish. Madaniyatlararo muloqot kompetensiyani quyidagicha ta&rsquo;rifladik: madaniyatlararo muloqot kompetensiyasi &ndash; chet tilida muloqot olib boruvchi shaxsning til sohiblarining ijtimoiy va nutqiy xulq-atvorining milliy-madaniy xususiyatlari, ularning urf-odatlari, muomala qoidalari, tarixi va madaniyatidan xabardor bo&lsquo;lishi hamda&nbsp; muloqot jarayonida ana shu bilimlardan foydalangan holda o&lsquo;zga madaniyatlar vakillari bilan muvaffaqiyatli ravishda muloqotlashish qobiliyatini namoyon qila olish layoqatidir. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Haqiqatdan ham, inglizcha so&lsquo;zlarni nutqda to&lsquo;g&lsquo;ri qo&lsquo;llash uchun&nbsp; ta&rsquo;lim oluvchilar u haqda avvalo tasavvur va tushunchalarga ega bo&lsquo;lishi kerak. Shundan kelib chiqqan holda, chet tili darslarida kursantlarga o&lsquo;rganilayotgan til mamlakati haqidagi quyidagi ma&rsquo;lumotlar bilan tanishish tavsiya etiladi: mamlakatlarning geografik joylashuvi va tabiiy sharoitlari; davlat tuzumi; mamlakat madaniyati va uning dunyo madaniyatiga qo&lsquo;shgan hissasi; davlat harbiy sohasi va faoliyati; harbiylarning maishiy&nbsp; yashash va dam olish tarzining tashkil etilishi; harbiy ta&rsquo;lim tizimi va muassasalari haqida ma&rsquo;lumotlar; bayramlar, an&rsquo;analar, muhim ahamiyatga ega sanalar; harbiy sohadagi nutqiy etiket va muomala&nbsp; borasidagi o&lsquo;ziga xos xususiyatlar. Bu lingvomamlakatshunoslikka oid bilimlarni muqobilsiz leksika va uning ona tilida ifodalanishlari, autentik matnlarning madaniyatshunoslikka oid (ya&rsquo;ni madaniy) belgilari, til sohiblarining nutqiy muomala qoidalarini o&lsquo;z ichiga oladi. Mazmun jihatidan bunday muloqot quyidagi mavzularni qamrab oladi: o&lsquo;rganilayotgan til mamlakati, harbiy sohasiga oid oila, harbiy ta&rsquo;lim maktablari, harbiylarning bo&rsquo;sh vaqtlari(hordiq), harbiylar hayotida sport, harbiy shaharchalar va uning diqqatga sazovor yerlari, sayohat, kasb tanlash, tabiat va ekologiya, madaniyat va san&rsquo;at, mashhur harbiy kishilar, milliy bayramlar, an&rsquo;analar va boshqalar. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Yana shuni aytishimiz kerakki, tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakat madaniyati haqidagi tasavvurlarni shakllantirishda talabalarning ona tili, unda aks etgan ijtimoiy-madaniy muhitdagi omillar ham asosiy ahamiyatga ega. &nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Cholevki &ldquo;til sohiblari har doim ham chet tilda so&lsquo;zlashuvchilar uchratadigan lisoniy qiyinchiliklarga e&rsquo;tibor qaratavermaydilar. Biroq aynan shular, bu tili o&lsquo;rganilayotgan mamalakatda o&lsquo;qishga yoki ishga joylashishida hal qiluvchi omil bo&lsquo;la olishi mumkin&rdquo;&nbsp; deb ta&rsquo;kidlaydi[8]. Shuning uchun ham biz kursantlarga til o&lsquo;rgatish jarayonida aynan shu masalaga alohida e&rsquo;tibor qaratmog&lsquo;imiz lozim, ya&rsquo;ni aynan lisoniy qiyinchiliklarni bartaraf etishimiz kerak. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Madaniyatlararo muloqot kompetentlik sohasiga shu bilan bir qatorda pedagogik muloqotni tashkil qilish va aniq pedagogik vaziyatni hisobga olish ham kiradi, bu bor imkoniyatlardan foydalana bilish, o&lsquo;rganilayotgan til mamlakatiga xos nutqning alohida oborotlaridan(tuzilmalar), nutqiy muloqotning o&lsquo;ziga xos qoidalaridan foydalanishni bilish, ya&rsquo;ni urf-odatlar, madaniyat ta&rsquo;siridan dalolat beruvchi tilning o&lsquo;ziga xos belgilaridan o&lsquo;rinli foydalana olish layoqatidir. O&lsquo;qitishning madaniy vositalari tilning tabiiy me&rsquo;yorlarini o&lsquo;zlashtirishga, o&lsquo;rganilayotgan til sohiblarining an&rsquo;analari va urf-odatlarini tushunishga, yot mentallik va til vositalarini o&lsquo;rganishga yordam beradi. Ijtimoiy me&rsquo;yorlar xushmuomalalik qoidalari, turli avlod, jins, ijtimoiy guruhlar o&lsquo;rtasidagi muloqot me&rsquo;yorlari, jamiyatda qabul qilingan ayrim marosimlarning til orqali mustahkamlanishiga qaratilgani bois, madaniyatlararo muloqot kompetentligi turli madaniyat vakillari o&lsquo;rtasidagi muloqotning lisoniy shakllanishiga katta ta&rsquo;sir ko&lsquo;rsatadi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Chet tilini o&lsquo;qitishda ijtimoiy-madaniy yondashuvni tatbiq etish talabalarning chet tilni o&lsquo;zlashtirishlarida faollashuviga olib keladi. Talaba o&lsquo;zga xalqning milliy madaniyati va qadriyatlarini o&lsquo;zlashtirishi jarayonida shuningdek, tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakat haqidagi bilimlarni ham mustahkamlaydi. Demak, tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakat aholisining turmush tarzi, urf-odatlari, milliy madaniyati va tabiati bilan tanishtirib borish ikki tomonlama murakkab integrar jarayon bo&lsquo;lib, bunda nafaqat tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakat aholisining, balki ayni paytda o&lsquo;zi tug&lsquo;ilib o&lsquo;sgan yurtning urf-odatlari, o&lsquo;z xalqining milliy madaniyati ham qiyoslab o&lsquo;rganib boriladi va zarur hollarda chet mamlakat xalqiga taqdim qilinadi. Shuning uchun ham bu, o&lsquo;zi bilmagan holda bir-biridan andoza olish tili va madaniyatlari boshqa-boshqa bo&lsquo;lgan xalqlar o&lsquo;rtasida tez-tez uchrab turadigan hodisadir. Qiyoslash davomida talabalar ko&lsquo;plab umumiy bo&lsquo;lgan va o&lsquo;ziga xos belgilar, xususiyatlarni ajratadilar. Bu esa o&lsquo;sha mamlakat bilan yaqinlashish, uni tushunish va unga, uning odamlari, an&rsquo;analariga yaxshi munosabatda bo&lsquo;lishga yordam beradi. Chet tilini o&lsquo;qitishda madaniyatlararo muloqot kompetensiyasi tili o&lsquo;rganilayotgan mamlakatning udumlari, an&rsquo;analari haqidagi bilimlar asosida shakllanadi. Bunda nutqiy muloqot harakatlaridagi kommunikativ hulq-atvor haqidagi bilimlar va ko&lsquo;nikmalar; verbal va noverbal hulq-atvor ko&lsquo;nikma va malakalari milliy madaniyat mazmunini tashkil qiladi. Ijtimoiy-madaniy bilimlar va ko&lsquo;nikmalarni shakllantirish lingvomamlakatshunoslik va mamlakatshunoslik bo&lsquo;yicha bilimlar hajmini tanlangan kasb xususiyatlaridan kelib chiqqan holda yangi mavzu va nutqiy muloqot muammolari hisobidan kengaytirish demakdir. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Shunday qilib, madaniyatlararo muloqot kompetensiyasi madaniyat, falsafa, etnolingvistika, tarix, adabiyot, geografiya va mamlakatshunoslikka oid ma&rsquo;lumotlarga asoslangan holda sotsiolisoniy komponentning shakllanishiga yordam beradi. Demak, bu komponent jamiyatshunoslik, tilshunoslik, mamlakatshunoslik sohalaridan olingan bilimlarni umumlashtirishga, etnomadaniy umumbashariy madaniyat bilan tanishtirishga asoslanadi. Turli xalqlarning o&lsquo;ziga xos madaniyatining qadriyatlari hamda ularning jahon madaniyati taraqqiyotiga qo&lsquo;shgan hissasi nuqtai-nazaridan o&lsquo;rganishga yordam beradi.

Annotatsiya: Mazkur maqolada boshlang`ich sinflarda o`quvchilarni ijodiy fikrlashga yo`naltirishda &nbsp;o`qish darslari jarayonida krossvordlardan foydalanish imkoniyatlari, ularni turlaridan namunalar keltirilgan. Bugungi kunda o`quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyat&not;larining asosiy maqsadi &ndash; yosh avlodni har tomonlama yetuk, jamiyatimiz taraqqiyoti uchun zarur bo`lgan barkamol insonlar etib shakllantirishdir. Barkamol inson o`zida ma&rsquo;naviy va jismoniy yetuklikni mujassam etadi. O`quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun birinchi galda sharq muta-fakkirlarining meroslari dasturil amal bo`lib xiz&not;mat qiladi O`quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivoj&not;lan&not;ti&not;rish jarayonida kishining turli qobiliyatlari rivojlana&not;di, g`oyaviy, axloqiy, irodaviy, estetik xislatlari shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi, jismoniy kuch-quvvatlari mustahkamlanadi. Pedagog olimlar o`quvchilarning ijodiy fikrlash qobi&not;liyat&not;larining hayot bilan bog`liqligi, bolaning yoshi, o`ziga xos xususiyatlari, hatto jinsiy tafovutini hisobga olish ham qonun deb hisoblaydilar. Ko`pchilik manbalarda bu xususiyatlar o`quv&not;chilarning ijodiy fikrlash qobiliyatlarining prinsipi sifatida qaraladi.&nbsp; &nbsp;

<strong>Annotatsiya:</strong> Ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinflarda o&rsquo;qish darslarida o&rsquo;quvchilarda mustaqil fikrni shakllantirishda o&lsquo;qitish metodikasi va ta&rsquo;lim texnologiyalari, hozirgi zamon innovatsiyalaridan foydlanish, yangi ta&rsquo;lim texnikalari, o`qitish samaradorligini oshirish bo&rsquo;yicha fikrlar keltirilgan.

Annotatsiya: ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinf o&lsquo;quvchilari uchun mustaqil ishlarini tashkil qilishning&nbsp; ahamiyati va dolzarbligi, ularni olib borish tartiblari nazariy jihatdan yoritib berilgan. Mustaqil ishlash tizimining&nbsp; asosiy didaktik vazifalarini &ndash; o&lsquo;quvchilarning chuqur va mustahkam bilimlarini o&lsquo;zlashtirishi, mustaqil bilim olish,&nbsp; ularni qo&lsquo;llash qobiliyatini shakllantirish usullari xususida to&lsquo;xtalib o&lsquo;tilgan.&nbsp;

<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqolada boshlang&rsquo;ich sinf o&lsquo;quvchilarini mustaqil o&lsquo;qishga o&lsquo;rgatish bo&lsquo;sh o&lsquo;zlashtiruvchi o&lsquo;quvchilar bilan ishlashning samarali usuli haqida fikr mulohazalar yuritiladi.

Annotatsiya. Mazkur maqolada boshlang&lsquo;ich ta&rsquo;lim yo&lsquo;nalishi talabalari mustaqil ta&rsquo;limini tizimli tashkil&nbsp; etish, &nbsp;ularda &nbsp;mustaqil &nbsp;fikr &nbsp;yuritish, &nbsp;ijodiy &nbsp;qobiliyatlari, &nbsp;shaxs &nbsp;bo&lsquo;lib &nbsp;kamol &nbsp;topishi &nbsp;hamda &nbsp;talabalar &nbsp;mustaqil &nbsp;ishi&nbsp; jarayonida o&lsquo;qituvchining roli va ahamiyati, boshqaruv funksiyalari, axborot kommunikativ texnologiyalaridan, mobil&nbsp; texnologiyalardan foydalanib, talabalarning mustaqil ishlarining tashkil etilishini zamonaviy shakllari haqida aytib&nbsp; o&lsquo;tilgan.&nbsp;

<strong>Annotatsiya: </strong>Ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinf o&lsquo;quvchilariga so&lsquo;z turkumlarini o&lsquo;rgatish jarayonida o&lsquo;rgatiladigan taqlid so&lsquo;z turkumiga oid ayrim so&lsquo;zlar ustida ishlash metodikasi bo&lsquo;yicha fikr va qarashlar o&lsquo;z ifodasini topgan. Ushbu maqola nazariy tushuncha va tavsiflar berish bilan birgalikda ayrim didaktik o&lsquo;yinlarning amalda qo&lsquo;llanish yo&lsquo;l-yo&lsquo;riqlarini o&lsquo;zida aks ettirganligi bilan dolzarbdir.

Annotatasiya: ushbu maqolada boshlang&lsquo;ich sinf ona tili va o&lsquo;qish savodxonligi darsliklarining berilish&nbsp; tartibi, &nbsp;o&lsquo;quvchi &nbsp;bilan &nbsp;mustaqil &nbsp;ishlash, &nbsp;fikrlashga &nbsp;undovchi &nbsp;ijodiy &nbsp;xaraktеrdagi &nbsp;mashqlar &nbsp;bilan &nbsp;ishlash &nbsp;hamda&nbsp; o&lsquo;quvchilarning yozma savodxonligini oshirishda mashqlar tahlili, so&lsquo;zlar izohini yoritish haqida fikr yuritilgan.&nbsp;

Annotatsiya: &nbsp;ushbu &nbsp;maqolada &nbsp;o&lsquo;quvchilarning &nbsp;ijodiy &nbsp;qobiliyatlarini &nbsp;rivojlantirishda &nbsp;ilg&lsquo;or &nbsp;metodlardan&nbsp; foydalanish, xususan, &ldquo;Loyiha metodi&rdquo;ni boshlang&lsquo;ich sinflarda qo&lsquo;llash o&lsquo;quvchilar uchun hayotiy ahamiyatga ega&nbsp; bo&lsquo;lgan maktab mavzusidagi muayyan muammolarni o&lsquo;quvchilar tomonidan mustaqil ravishda &nbsp;tushunishga yordam&nbsp; berishi haqida tavsiyalar berib o&lsquo;tilgan.&nbsp;

Annotatsiya: &nbsp;Maqolada &nbsp;Boshlang&lsquo;ich &nbsp;sinf &nbsp;o&lsquo;quvchilarining &nbsp;dars &nbsp;mashg&lsquo;ulotlari &nbsp;jarayonida &nbsp;ma&rsquo;naviy &nbsp;-&nbsp; ahloqiy &nbsp;sifatlarini &nbsp;tarbiyalash &nbsp;madaniyatini &nbsp;fanlararo &nbsp;shakllantirishda &nbsp;mustaqil &nbsp;ishlash, &nbsp;muammoli &nbsp;bayon &nbsp;etish,&nbsp; evristik (qisman-izlanish) kabi metodlardan samarali foyda beradi.&nbsp;