Academic literature on the topic 'Kognitivne sposobnosti'

Kognitivni treninzi predstavljaju intervenciju osmišljenu za unapređenje različitih aspekata kognitivnog funkcioniranja. Najučinkovitiji oblik treninga predstavljaju tzv. multimodalni treninzi, koji uključuju aktivnost više kognitivnih procesa i dovode do boljeg transfera stečenih vještina u svakodnevni život. Literatura sugerira kako se u različitoj populaciji videoigre, najpoznatiji primjer multimodalnoga treninga, mogu rabiti za unapređenje kognitivnih funkcija. S obzirom je na njihovu veliku popularnost cilj ovoga preglednog rada prikazati kognitivne mehanizme koji videoigre čine optimalnim medijem za kognitivno osnaživanje te učinke igranja različitih vrsta videoigara na kognitivne funkcije. Konkretno, u radu su prikazana različita teorijska objašnjenja učinkovitosti videoigara, mehanizmi učenja i transfera stečenih vještina. Osim toga, rad je usmjeren na tri najčešće korištene vrste videoigara u kognitivnim treninzima: ozbiljne igre, igre mentalnog treninga i komercijalne igre. Pritom se razmatra njihova učinkovitost kod različitih dobnih skupina i neuropsiholoških bolesnika. Zbog velike raznolikosti komercijalnih igara dan je prikaz dosadašnjih nalaza učinkovitosti različitih žanrova komercijalnih igara u kognitivnom osnaživanju. U posljednjem su dijelu rada dane preporuke istraživačima za daljnje provjere učinkovitosti videoigara kao oblika kognitivnog treninga.

Prezentiranim istraživanjem nastojala se otkriti dimenzionalnost i faktorska struktura latentnog prostora ispitivanih varijabli (verbalna i neverbalna inteligencija, emocionalna inteligencija kao sposobnost i kao osobina ličnosti) s ciljem detektiranja je li emocionalna inteligencija dio kognitivnih sposobnosti ili osobina ličnosti. Istraživanje je provedeno na uzorku od 500 ispitanika dobnog raspona od 15 do 65 godina. Uzorak je podijeljen na tri dobne skupine: mlađu (15-25 godina), srednju (26-45 godina) i stariju (46-65 godina). Rezultati su pokazali da se u sve tri dobne skupine ekstrahira prvi faktor koji predstavlja kognitivne sposobnosti i zasićen je mjerom EI kao sposobnost. To su potvrdili koeficijenti kongruencije između tri dobne skupine. U mlađoj i srednjoj dobnoj skupini ekstrahirana su dodatna dva faktora, pri čemu drugi faktor predstavlja EI kao ličnost, a treći EI kao sposobnost. Koeficijent kongruencije je pokazao da treći faktor između mlađe i srednje dobne skupne nije kongruentan. U starijoj dobnoj skupini ekstrahiran je samo jedan dodatni faktor, povrh faktora kognitivnih sposobnosti i na njemu su se smjestile mjere EI kao sposobnost i EI kao osobina ličnosti. Ključni nalaz istraživanja jest da je EI kao sposobnost značajno povezana s verbalnim faktorom, tj. kristaliziranom inteligencijom te da postoji razlika u emocionalnom procesiranju u funkciji dobi. Sve navedeno upućuje na to da je emocionalna inteligencija vjerojatno jedna od kognitivnih sposobnosti, a ne osobina ličnosti. Ključne riječi: emocionalna inteligencija, inteligencija, sposobnost, osobine ličnosti

Parkinsonova bolezen (PB) je nevrodegenerativna bolezen možganov, ki se kaže z motoričnimi in nemotoričnimi znaki. Med motorične znake prištevamo tremor, rigidnost in bradikinezijo, med nemotoričnimi pa je najpogostejši kognitivni upad.
 Rezultati longitudinalnih raziskav kažejo, da pri 80 % bolnikov kognitivni upad napreduje do demence (PBD). Vpliv PBD na življenje je velik. Če kognitivni upad prepoznamo dovolj zgodaj, lahko simptome PBD olajšamo in s tem izboljšamo kakovost posameznikovega življenja.
 V preglednem članku se bomo dotaknili najpogostejših vzrokov za nastanek kognitivnega upada, vpliva dednosti in prikazali značilno klinično sliko. Za prepoznavo kognitivnega upada uporabljamo kognitivne teste, npr. Montrealsko lestvico ocenjevanja spoznavnih sposobnosti (MoCA), Baterijo testov frontalnih funkcij (FAB), Kratek poskus spoznavnih sposobnosti (KPSS) in test Testiraj svoj spomin (TSS). Na koncu članka bomo prikazali možnosti simptomatskega zdravljenja z zdravili, ki jih imamo na voljo, ter z zdravili in postopki, ki so še v fazi razvoja.

Vješta sportska izvedba, kojoj se divimo i koju uživamo gledati, ne bi bila moguća bez predane vježbe i ekstenzivnog rada. Kao rezultat uključenosti u takav trening eksperti stječu specifične kognitivne vještine, koje, prema teoriji dugoročnog radnog pamćenja (Ericsson i Charness, 1994; Ericsson i Kintsch, 1995), sportašima omogućuju svladavanje ograničenog kapaciteta radnog pamćenja. Sukladno klasičnim modelima stjecanja vještina (npr. Anderson, 1982; Schneider i Shiffrin, 1977) Ericsson (2014) ističe da stečeni mehanizmi postepeno dovode do automatskih procesa umanjujući ili eliminirajući ulogu temeljnih kognitivnih sposobnosti. Potkrijepljen istraživanjima o superiornim specifičnim perceptivno-kognitivnim sposobnostima vrhunskih sportaša (npr. Mann, Williams, Ward i Janelle, 2007; Williams i Ford, 2008) ovaj teorijski okvir postaje dominantnim za objašnjenje vrhunske sportske izvedbe. Ipak, recentne spoznaje upućuju na ulogu radnog pamćenja u sportskoj izvedbi na različitim razinama specifičnog znanja (npr. Hambrick i Meinz, 2011). U ovom su radu prikazane trenutne spoznaje o ulozi specifičnih i temeljnih kognitivnih sposobnosti kao što je radno pamćenje u različitim složenim sportskim situacijama. Osim toga, razmotren je doprinos teorija radnog pamćenja koje naglašavaju ulogu kapaciteta radnog pamćenja, odnosno svjesne kontrole pažnje, razumijevanju sportske izvedbe te njihov potencijal u teorijskoj elaboraciji i boljem razumijevanju vrhunske sportske izvedbe.

Informirani pristanak svjesno je prihvaćanje sudionika na sudjelovanje u istraživanju na osnovi odgovarajuće obaviještenosti. Prikupljanje informiranog pristanka obvezni je korak koji prethodi provođenju istraživanja u društvenim znanostima, pa se postavlja pitanje kako ga prikupiti kod onih populacija kojima su sposobnosti jezičnog razumijevanja i proizvodnje znatno narušene, odnosno kod osoba s afazijom. Jezične teškoće ove populacije često maskiraju sposobnost za samostalnim davanjem informiranog pristanka. Kognitivne sposobnosti definiraju sposobnost samostalnog odlučivanja - koje su kod osoba s afazijom u pravilu netaknute – te su u ovom radu, s etičkog gledišta, predstavljeni izazovi i moguća rješenja problema u procesu prikupljanja informiranog pristanka kod osoba s afazijom.

Cilj ovog rada je da se lokalna stručna javnost upozna sa testom kognitivnih sposobnosti koji se još nije primenjivao na našoj populaciji, kao i da se prikažu rezultati analize psihometrijskih svojstava iz primene ovog testa u okviru jedne pilot studije. Sistem za procenu kognitivnog funkcionisanja (Cognitive Assessment System - CAS) je namenjen merenju kognitivne efikasnosti kod dece uzrasta od 5 do 17 godina. Prema autorima testa, četiri faktora od kojih zavisi efikasnost u kognitivnom procesiranju su: planiranje, pažnja, simultana i sukcesivna obrada. CAS ima standardnu (12 subtestova, sa po 3 subtesta po svakom faktoru kognicije) i bazičnu formu (8 subtestova, sa po 2 subtesta po svakom faktoru). U ovom istraživanju primenjena je Bazična baterija na uzorku od 93 deteta (69% dečaka), uzrasta od 5,5 do 7,5 godina . Rezultati pokazuju da su metrijska svojstva CAS-a zadovoljavajuća, da je distribucija skorova bliska normalnoj, da nema polnih razlika, a da su dobijene uzrasne razlike u skladu sa očekivanim. Rezultati analize glanvih komponenti pokazuju da CAS subtestovi tvore trofaktorsku latentnu strukturu, kao i jedan faktor višeg reda,ali i da je nametnuta četvorofaktorska latentna struktura informativna i u skladu sa PASS teorijom. Praktična primena CAS testa se ogleda u proceni kognitivnih procesa koji imaju najveći značaj u školskom sistemu, u detetovom daljem razvoju i školovanju.

Djecu koja imaju ekspresivni rječnik manji od 50 riječi i/ili u dobi od 24 mjeseca još nisu dosegla fazu dvočlanih iskaza (Petinou, Constantinou i Kapsou, 2011) te kod koje uz kašnjenje u ekspresivnom i/ili receptivnom jeziku nisu prisutne kognitivne, neurološke, socio-emocionalne ili senzoričke teškoće nazivamo kasnim govornicima (late talkers) (Buschmann i sur., 2008). Literatura nam daje malo podataka o oralno-motoričkim sposobnostima kasnih govornika. Međutim, s obzirom na mogućnosti različitih ishoda i dijagnoza te zbog odabira što efikasnije terapije bilo bi dobro znati njihove karakteristike u području oralne motorike. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati oralno-motoričke sposobnosti djece (KD = 3;07-8;11) kod koje je postojalo kašnjenje u jezično-govornom razvoju u dobi od 2 godine, usporediti ih s oralno-motoričkim sposobnostima djece tipičnog jezično-govornog razvoja te ispitati postoji li povezanost između rezultata na oralno-motoričkoj izvedbi i ostalim mjerama ekspresivnog i receptivnog jezika. Djeca s inicijalnom dijagnozom “kašnjenje u jezično-govornom razvoju” postižu statistički slabije rezultate od kontrolne skupine na oralno-motoričkim mjerama, a oralno-motoričke mjere pozitivno koreliraju s ekspresivnim jezičnim mjerama. Ovo istraživanje pokazuje važnost uključivanja i oralno-motoričkih mjera uz jezične mjere u procjenu kako bismo dobili širu sliku sposobnosti djece te što preciznije definirali odstupanja i sukladno tome odabrali odgovarajući terapijski pristup. Ključne riječi: kasni govornici, kašnjenje u jezično-govornom razvoju, govorno-oralno-motoričke sposobnosti, jezične teškoće, dječja govorna apraksija

U radu je obrazložena uloga samoregulacijskih procesa pisanoga izražavanja kao vrlo zahtjevne, složene i temeljne (meta)kognitivne vještine te sposobnosti kako u učenju jezika, tako i u cjeloživotnome učenju. Obrazovna i društvena važnost pisanoga izražavanja očituje se u činjenici da je provjera i vrednovanje učeničkoga pisanja sastavni dio svih vanjskih nacionalnih ispita. Glavna svrha ovoga članka je u analitičko-sintetičkom i kritičkom sagledavanju recentnijih spoznaja iz područja pisanoga izražavanja i to njegovih kognitivnih i metakognitivnih odrednica, s naglaskom na ulogu samoregulacijskih procesa. U prvome poglavlju pisano izražavanje objašnjeno je sa psihološkoga (kognitivnoga, metakognitivnoga i motivacijskoga) te fiziološkoga aspekta. Potom je u središnjem poglavlju objašnjena uloga samoregulacije u području pisanja i strategija kojima se ona ostvaruje. S obzirom na to da postoje velike rodne razlike u vještini i procesima pisanoga izražavanja u korist ženskoga roda, one se objašnjavaju i potkrepljuju nizom istraživanja u narednome poglavlju. Na kraju se navode instrukcijski pristupi i treninzi poučavanja pisanoga izražavanja u skladu sa socijalno-konstruktivističkim pristupom učenju koji učenicima i studentima, po uzoru na anglosaksonsku obrazovnu praksu, mogu pomoći u postizanju sve većih kompetencija pisanoga izražavanja. Ovo je vrlo važno jer je pisano izražavanje jedno od najtežih generativnih ljudskih vještina i sposobnosti koje treba naučiti. Ključne riječi: pisano izražavanje, kognitivne i metakognitivne odrednice, samoregulacijski procesi, strategije i tehnike pisanja, rodne razlike u motivaciji i postignućima pisanja, instrukcijski pristupi i treninzi poučavanja pisanoga izražavanja

With the development of modern perinatal medicine and medical technology, the survival rate of premature infants has increased. However, premature birth is a risk factor for developmental delays. This paper evaluates the available literature to look at dominant developmental domains that reflect dysfunction of premature infants. Studies in which the subject of the study was to monitor the development of premature infants confirmed a lag in motor and cognitive development, and their interrelation. These results can be explained by: the early negative and unpleasant sensory experiences to which the immature nervous system was exposed ahead of time and the lack of adequate interaction of biological and environmental factors. Even after the prematurity has stabilized and with environmental stimuli that accelerate overall biological processes, many developments have been delayed. The first domain to identify developmental delays in premature infants is motor development. Studies show that babies born before 32 gestational weeks very often show persistent delays in motor development (gross and fine motor skills, perceptual-motor skills). Another domain that identifies developmental delays in premature infants is cognitive development. Empirical studies reveal that children under 26 weeks of gestational maturity show deficits or developmental delays in maintaining attention during the toddler period. Also, in these children, during the adolescence period, lower capacities of active and passive visual-spatial working memory were observed, which influences the acquisition of knowledge in mathematics, as well as the general achievement in school.

Olovo je toksični teški metal čija je široka upotreba dovela do zagađenja u životnoj sredini i zdravstvenih problema. Deca su posebno ugrožena, s obzirom da je olovo najveći efekat ima tokom njihovog razvoja, a moguća je kumulativna izloženost iz različitih izvora. Nivoi preko 70 mikrograma po decilitru krvi mogu dovesti do encefalopatije i smrti deteta. Niži nivoi dovode do smanjene kognitivne sposobnosti i promena u ponašanju. Cilj ove studije bio je utvrđivanje nivoa olova u krvi kod dece koja žive u blizini fabrike za reciklažu akumulatora u Zajači, i upoređivanje ovih vrednosti sa limitima koje već nekoliko decenija propisuje Centar za kontrolu bolesti u Sjedinjenim Američkim Državama. Studija je izvedena u decembru 2011. godine u Zajači. Deca i roditelji su ispunili upitnik u vezi sa mestom stanovanja, zanimanjem roditelja, udaljenošću od fabrike, kao i različitim simptomima koji su se javljali kod dece. Od svakog deteta je uzet uzorak krvi u kom je meren nivo olova. U studiji je učestvovalo 75 dece iz Zajače. Prosečna udaljenost od fabrike za reciklažu bila je 300 metara. Samo 13% dece iz Zajače imalo je nivo olova u krvi niži od limita Centra za kontrolu bolesti od 10 mikrograma po decilitru krvi iz 1991. godine, dok je samo jedno dete imalo nivo niži od limita od 5 mikrograma po decilitru krvi iz 2012. godine. Čak 26 dece (34%) imalo je nivo od preko 20 mikrograma olova u decilitru krvi. Visoki nivoi olova u krvi negativno utiču na kognitivnu sposobnost dece, što se najčešće meri standardizovanim IQ testom. To utiče na uspeh u školi, postignuti nivo obrazovanja, a samim tim u uspeh na tržištu rada, te je negativno povezan sa potencijalnim prihodima i standardom kasnije u životu.

<p>U oblasti ispitivanja individualnih razlika, bihejvioralno&ndash;genetička paradigma predstavlja nezamenljivo sredstvo kako za utvrđivanje etiologije određenog fenomena, tako i za specifikovanje prirode odnosa između različitih ispitivanih konstrukata. Jedan od ciljeva ovog istraživanja bio je utvrđivanje doprinosa genskih i sredinskih činilaca fenotipskim individualnim razlikama na različitim merama kognitivnih sposobnosti, koje obuhvataju op&scaron;tu kognitivnu sposobnost i egzekutivne funkcije. Pored toga, istraživanje se bavilo i ispitivanjem odnosa između različitih mera egzekutivnih funkcija i izvorima kovariranja među njima, kao i u kakvom su odnosu različite mere egzekutivnih funkcija s merom op&scaron;te kognitivne sposobnosti. U istraživanju je učestvovalo 404 blizanca (123 para monozigotnih i 79 parova dizigotnih blizanaca), istog i različitog pola, koji su odrasli zajedno. Egzekutivne funkcije procenjivane su Viskonsin testom sortiranja karata, Testom pravljenja traga&ndash;forma B, Testom verbalne fluentnosti, kao i putem dva računarski podržana zadatka, namenjena proceni sposobnosti Inhibicije i sposobnosti Mentalnog &scaron;iftinga/fleksibilnosti. Za merenje op&scaron;te kognitivne sposobnosti (g&ndash;faktora) primenjene su Progresivne matrice za napredne. Rezultati dobijeni u ovom istraživanju sugeri&scaron;u značajnu gensku determinisanost moždanih struktura koje leže u osnovi postignuća na različitim testovima kognitivnih sposobnosti. Sa izuzetkom nekoliko mera, gotovo svi ispitivani fenotipovi su pokazali izvestan genski doprinos koji se kretao u intervalu od niskog do visokog nivoa. Preostali deo varijanse individualnih razlika na ovim merama obja&scaron;njen je uticajem faktora nedelje sredine. Kada je u pitanju etiologija<br />Nasledni i sredinski činioci kognitivnih sp osobnosti iv<br />kovariranja različitih egzekutivnih mera međusobno i njihovo kovariranje sa konstruktom op&scaron;te kognitivne sposobnosti, rezultati ovog istraživanja sugeri&scaron;u da je ono, u najvećem stepenu, genskog porekla. I dok u osnovi sličnosti/jedinstva kori&scaron;ćenih kognitivnih mera stoji u prvom redu deljena genska varijansa, njihovu partikularnost/različitost određuje specifična nedeljena sredina. Dobijeni rezultat o postojanju jednog op&scaron;teg genskog faktora, koji se izdvaja u slučaju različitih egzekutivnih mera, govori, bar jednim delom, u prilog tezi o jedinstvu različitih egzekutivnih mera i o postojanju zajedničke bazične sposobnosti koja leži u njihovoj osnovi, dok specifični genski uticaji, zajedno sa specifičnom nedeljenom sredinom govore u prilog različitosti svake od ovih mera.</p>

Multipla skleroza (MS) je hronična, inflamatorna, demijelinizaciona i degenerativna bolest centralnog nervnog sistema koja rezultuje &scaron;irokim spektrom invaliditeta. U sklopu bolesti mogu da se pojave brojni simptomi koji se ispoljavaju kroz poremećaje kognitivnih i motoričkih sposobnosti. Efekti kognitivne i motoričke disfunkcije su veliki i ne utiču samo na obolelog već i na člano e porodice i udruženi su sa socijalnom participacijom osoba sa MS. Ciljevi istraživanja su: utvrditi stepen socijalne participaci je, prisutnost poremećaja kognitivnih sposobnosti (pamćenja, verbalne fluentnosti, vizuo prostorne funkcije, govora i pažnje) i poremećaja motoričkih sposobnosti (manuelnih sposobnosti i hoda) kod obolelih od MS. Istraživanje je sprovedeno tokom 2013. i 2014. godine na Klinici za neurologi ju, Kliničkog centra Vojvodi ne. Uzorak je činilo 108 ispitanika obolelih od MS (relapsno-remitentna forma) starosti od 20 do 53 godine (AS 39,86 godina; SD 8,20 godina). Metode primenjene u istraživanju su: Op&scaron;ti upitnik, Kognitivni skrining audio zapisom (Audio Recorded Cognitive Screen &ndash; ARCS), Tempom uslovljen auditivni test serijskog sabiranja (Paced Auditory Serial Additional Test &ndash; PASAT), Test 9 rupa (9 Hole Peg Test), Test 25 koraka (25 Foot Walk Test), Skala za procenu neurolo&scaron;kog deficita (Expanded Disability Status Scale &ndash; EDSS), Upitnik za procenu socijalne participacije i Skala za procenu invaliditeta 2.0 Svetske zdravstvene organizacije (World Health Organization Disability Assessment Schedule &ndash; WHO DAS 2.0). Prema na&scaron;im rezultatima, niži stepen neurolo&scaron;kog deficita praćen je vi&scaron;om participacijom i vi&scaron;im nivoom aktuelnog funkcionisanja i obrnuto (r=0,43, p=0,00). Ispitanici sa blagim neurolo&scaron;kim deficitom imaju bolju participaciju (niži skor na WHO DAS 2.0 skali) od osoba sa izraženim neurolo&scaron;kim deficitom. Pozitivna korelacija postoji između stepena poremećaja kognitivnih sposobnosti i stepena neurolo&scaron;kog deficita kod obolelih od MS, odnosno veći neurolo&scaron;ki deficit je praćen pri sutno&scaron;ću kognitivnih deficita (r=-0,27, p=0,00). Osobe bez neurolo&scaron;kog deficita i osobe sa blagim neurolo&scaron;kim deficitom imaju značajno niže skorove odnosno bo lje motoričke sposobnosti i gornjih i donjih ekstremiteta od osoba sa izraženim neurolo&scaron;kim deficitom (p=0,00). Korelacije izme đu kognitivnog funkcionisanja merenog ARCS i aktuelnog nivoa funkcionisanja (invaliditeta) su negativne. Vi&scaron;i stepen invalidnosti praćen je i lo&scaron;ijim kognitivnim statusom. Hijerarhijskom regresionom analizom se proveravao zajednički doprinos svih prediktorskih varijabli u obja&scaron;njavanju ukupne participacije osoba sa MS. Najveći doprinos imaju starost ispitanika, kognitivne sposobnosti i motoričke sposobnosti gornjih ekstremiteta. Rezultati omogućavaju uvid u motoričke i kognitivne sposobnosti obolelih od MS kao i saznanja o faktorima koji utiču na stepen socijalne participacije. Na osnovu ovih rezultata moguće je planiranje programa rehabilitacije i psiho socijalne podr&scaron;ke obolelima od MS. ARCS može da se primenju je kao nova, jednostavna, efikasna i jeftina metoda u skriningu kognitivnih sposobnosti kod obolelih od MS.<br>Multiple sclerosis (MS) is a chronic, inflammatory, demyelinating degenerative disease of the central nervous system that results in a vast spectrum of disabilities. As part of the disease, many symptoms can occur that manifest as impairments of cognitive and motor abilities. The effects of cognitive and motor dysfunctions are significant and affect not only the patient but also his/her family, and are associated with the social participation of people with MS. The research objectives were to determine the degree of social participation, the presence of cognitive abilities (memory, verbal fluency, visuo spatial functions, speech and attention) and disorders of motor skills (manual skills and gait) in patients with MS. The study was conducted in 2013 and 2014 at the Neurology Clinic, Clinical Center of Vojvodina. The sample consisted of 108 patients suffering from the relapsing-remitting form of MS, aged 20-53 years (AS 39,86 years; SD 20,8 years). The methods applied in the study were the General Questionnaire, the Audio Recorded Cognitive Screen (ARCS), the Paced Auditory Serial Additional Test (PASAT), the 9 Hole Peg Test, the 25 Foot Walk Test, the Expanded Disability Status Scale (EDSS), and the World Health Organization Disability Assessment Schedule (WHO DAS 2.0). According to our results, a lower degree of neurological deficit was associated with a higher degree of participation and a higher level of current functioning, and vice versa (r= 0,43, p= 0,00). Subjects with mild neurological deficits had better social participation (a lower score on the WHO DAS 2.0 scale) compared with subjects with severe neurological deficits. A positive correlation was found between the degree of cognitive ability and the degree of neurological deficit in patients with MS, i.e. a greater neurological deficit was accompanied by the presence of cognitive deficits (r = -0,27, p= 0,00). Subjects with no neurological deficits and those with mild neurological deficits had significantly lower scores and better motor skills of both upper and lower extremities, compared with those with severe neurological deficits (p = 0,00). Correlations between cognitive functioning as measured by the ARCS and the current level of functioning (disability) were negative. A higher degree of disability was associated by a worse cognitive status. The hierarchical regression analysis was used to test the joint contribution of all predictor variables to the overall participation of people with MS. The highest contribution was found forage and cognitive and motor skills of upper extremities. The results provide insights in to the motor and cognitive abilities of patients with MS, as well as in formation about the factors influencing the level of their social participation. Based on these results it is possible to plan a program of rehabilitation and psychosocial support to patients with MS. The ARCS may be utilized as a new, simple, efficient and inexpensive method in the screening of cognitive abilities of people with MS.

Prispevek obravnava uporabo čuječnosti v visokošolskem izobraževanju: predstavi koncept čuječnosti, principe spodbujanja in razvijanja čuječnosti kot sposobnosti ter povzema ugotovitve raziskav o učinkih izvajanja čuječnostne prakse. Poglabljanje čuječnosti ima lahko za študente številne ugodne učinke: znižuje stopnjo stresa in prispeva k njihovemu duševnemu zdravju ter splošnemu blagostanju, spodbuja razvoj empatije in sprejemanja ter izboljša nekatere kognitivne funkcije. Spodbujanje čuječnosti v okviru visokošolskega izobraževanja lahko pomembno prispeva k bolj kvalitetnemu učnemu procesu študentov. Čuječnost je v visokošolski prostor moč uvajati na: (1) sistemskem nivoju z izvajanjem programov za razvijanje čuječnosti pri študentih in umeščanjem teh vsebin v študijski program; (2) na nivoju pedagoškega dela posameznega visokošolskega učitelja z uporabo principov čuječnosti in čuječnostnih tehnik v sklopu študijskega procesa. Prispevek predstavlja možnosti izvedbe čuječnostnih tehnik v različnih delih študijskega procesa in navaja nekaj primerov uporabe čuječnostnih praks.

Poticanje zdravog i uspješnog starenja i uključenosti starijih osoba u društvene aktivnosti, odnosno učinkovita prevencija negativnih posljedica starenja, iznimno je važna ne samo medicinska i humanistička već i socijalna, ekonomska i politička tema. Promjene mozga koje počinju u pedesetim godinama života ne oštećuju samo pamćenje nego i druge kognitivne funkcije, kao što su naša sposobnost obavljanja više radnji, brzo procesiranje informacija i usmjeravanje pažnje na detalje, a smanjuje se i naša kreativnost, kvaliteta življenja, životna energija i želja za životom. Mnogo je pogrešnih stavova i iskrivljenih mišljenja o mozgu i starenju. Gerontologija se sve više usmjerava na prepoznavanje specifičnih kvaliteta i sposobnosti starijih osoba i njihov mogući doprinos zajednici i društvu. Reziliencija predstavlja skup zaštitnih i salutogenih (kako neurobioloških tako i psihosocijalnih i spiritualnih) čimbenika koji moduliraju pozitivne ishode u stresnim i nepovoljnim situacijama, tijekom starenja i u bolesti. Do unazad dva-tri desetljeća vjerovalo se da naš mozak stvara nove neurone samo u ranoj mladosti. Međutim, istraživanja pokazuju da mozak zahvaljujući svojoj neuroplastičnosti ima sposobnost mijenjati se tijekom cijelog života stvaranjem novih neurona i veza između njih pa čak i povećati svoju veličinu. Naše spoznaje o neuroplastičnosti mozga u stalnom su porastu, a povećanje reziliencije našeg mozga veliki je izazov za temeljne i kliničke neuroznanosti. Individualna SSPP (Snaga, Slabost, Prilike, Prijetnje) analiza, koja uključuje jedinstvene resurse i perspektive ljubavi, moći, slobode, sreće i smisla, predstavlja model leće kroz koju se prelamaju izazovi starije životne dobi i predviđa uspješno starenje. U tekstu se prikazuje model leće za uspješno starenje kroz promociju reziliencije.