Academic literature on the topic 'Komunikacja jako prawo człowieka'

<p>W artykule podjęto zagadnienie podstaw sprawiedliwości. Pomimo dominujących narracji o konwencjonalnym charakterze tej kategorii przyjęto, że podstawą sprawiedliwości jest przyrodzona godność człowieka. Sprawiedliwość znajduje swą realną, bytową podstawę w godności człowieka. Tak zatem wiążąca się z samą istotą człowieka przyrodzona (wrodzona), niezbywalna, nieutracalna godność jest podstawą sprawiedliwości i jej wymogów nakazujących „oddać każdemu to, co mu się należy” (<em>suum cuique tribuere</em>), oddać „każdemu, co jest jego”, co jest własne, co jest należne. A chodzi o naturalne uprawnienia, prawa człowieka, z których najbardziej elementarne to prawo do życia i prawo do osobowego rozwoju. Zagwarantowanie/urealnienie tych uprawnień, podstawowych praw człowieka, nie jest kwestią jakiejś konwencji, uzgodnień, umowy, woli prawodawcy czy gier politycznych, lecz kwestią sprawiedliwości – naturalnej sprawiedliwości.</p>

Godność człowieka, zarówno w wymiarze osobowym, jak i osobistym jest na gruncie polskiego prawa podstawą systemu praw i wolności regulowanego w rozdziale II Konstytucji z 1997 r. Z kolei zasada państwa prawnego to kluczowa zasada demokracji konstytucyjnej respektującej prawa człowieka. Przepisy proceduralne skupiają się na sposobie, w jaki państwo działa, również w stosunku do jednostek. Sprawiedliwość proceduralna jako zasada wywodzona z zasady państwa prawnego może być więc definiowana jako zbiór wartości, których zagwarantowanie w normach prawnych i faktyczne wdrażanie w praktyce procesowej wpływa na ich sprawiedliwy przebieg i umożliwia jego pozytywną ocenę. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wiąże zasadę sprawiedliwości proceduralnej, jako jedną z zasad państwa prawa przede wszystkim z prawem do sądu. Oznacza ono w szczególności: 1) prawo dostępu do sądu, 2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, 3) prawo do wyroku sądowego oraz 4) prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy. Odpowiednie ukształtowanie procedury w rozumieniu Trybunału Konstytucyjnego zapewnia stronom prawo do bycia wysłuchanym; prawo do uzyskania uzasadnienia decyzji, co pozwala zapobiec arbitralności w działaniu sądu; zapewnienie przewidywalności postępowania; zagwarantowanie środków proceduralnych równoważących pozycję stron; zapewnienie instancyjnej kontroli decyzji; bezstronność sądu. Spełnienie tych wymogów gwarantuje poszanowanie godności człowieka jako uczestnika postępowania.

Artykuł omawia wprowadzenie tematyki związanej z prawami człowieka do cyklu kształcenia językowego cudzoziemców na zajęciach języka polskiego jako obcego. Prezentowane refleksje bazują na wynikach projektów realizowanych na Uniwersytecie Zielonogórskim w latach 2017–2020. Odbiorcami tych działań są głównie dorośli cudzoziemcy, którzy z dużym entuzjazmem i obopólną korzyścią przyjmują poszerzenie treści nauczania o zagadnienia z praw człowieka. Rozmowa na te tematy zawsze wiąże się z ujawnianiem przyjętej przez słuchaczy (świadomie lub nie) ideologii, filozofii społecznej. Aktywizuje słuchaczy i pozwala płynnie przejść od nauczania słownictwa i struktur gramatycznych do względnie naturalnej komunikacji. Wydaje się korzystne poszerzenie słownictwa tematycznego i ról komunikacyjnych o te formy, które uczyłyby zachowań komunikacyjnych potrzebnych cudzoziemcom w rozmaitych sytuacjach, w których może dochodzić do łamania ich praw. Wprowadzenie elementów wiedzy z zakresu praw człowieka do nauczania języka polskiego może stwarzać szeroką i funkcjonalną podstawę do dialogu międzykulturowego, który ma duży wpływ na motywację do nauki, kształtuje postawę aktywności i otwartości, a także wzbogaca interakcję.

Autor artykułu omawia z punktu widzenia strasburskiej judykatury pojęcie „związku zawodowego”, kwestie jego reprezentatywności oraz osobowości prawnej, prawa związku zawodowego oraz relacje zachodzące między nimi a prawami osób fizycznych. Autor nie podziela przekonania, że pojęcie „związku zawodowego” z art. 11 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka powinno obejmować organizacje pracodawców. Wskazuje on, że status reprezentatywnego związku zawodowego wciąż ma znaczenie dla zakresu praw związku zawodowego, że odmowa nadania przez władze osobowości prawnej związkowi zawodowemu jest co do zasady ingerencją w korzystanie z wolności zrzeszania się, oraz że kluczowymi elementami prawa do zrzeszania się w związku zawodowym są prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, zakaz porozumień closed-shop, prawo związku zawodowego do bycia wysłuchanym oraz prawo do rokowań zbiorowych (ale już nie prawo do strajku). Pomimo to, że związek zawodowy ma odrębną osobowość prawną, jego interes jest do pewnego stopnia identyfikowany w postępowaniu strasburskim z interesem jego członków, gdy rozstrzygana jest kwestia dopuszczalności skargi.

Komunikacja jako kluczowy element prowadzenia procesu edukacyjnego, wychowawczego, socjalizacyjnego i resocjalizacyjnego powinna również nabrać szczególnego wymiaru w odniesieniu do idei inkluzji społecznej. W oparciu o różne koncepcje teoretyczne z zakresu psychologii komunikacji oraz komunikacji terapeutycznej zostanie podjęta próba określenia komunikacji inkluzyjnej jako formy dialogu skutecznie wspierającego proces edukacji włączającej. Po przedstawieniu znaczenia komunikacji w rozwoju człowieka zostaną przeanalizowane cechy i elementy charakterystyczne dla komunikacji wykluczającej, utrudniającej jednostce prawidłowy rozwój i uczestnictwo w różnych formach aktywności społecznej. Przeciwwagę dla tego procesu stanowi komunikacja inkluzyjna, cechująca się przejrzystością, otwartością, empatią i wspieraniem rozwoju wychowanka. Przykładem metody porozumiewania się, która może być wykorzystywana w komunikacji inkluzyjnej, jest Porozumienie Bez Przemocy, opracowane przez Marshalla Rosenebrga.

Celem artykułu jest ukazanie, że prawo Kościoła Anglii stanowi część systemu prawa Anglii. Tezę tę potwierdza proces stanowienia tego prawa, komentarze doktryny, wyroki sądów angielskich, a nawet orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Najbardziej charakterystyczny rodzaj aktu prawnego, measure, jest omówiony na przykładach pod kątem procesu stanowienia prawa i zakresu obowiązywania.

Jakkolwiek problem śmierci nurtuje od dawna teologów, filozofów, psychologów, socjologów, antropologów, kulturoznawców, to jednak w ostatecznym rozrachunku regulacja obszarów związanych z zakończeniem życia ludzkiego należy do prawników. Oni muszą odpowiedzieć na pytanie, kiedy następuje kres życia człowieka oraz rozwiązanie skomplikowanych problemów prawnych, związanych z ochroną dóbr osobistych zmarłego. Wprawdzie rodzina zmarłego nie dysponuje jego zwłokami, to jednak jej w pierwszym rzędzie przysługuje prawo do decydowania o pochówku zmarłego. Może to oczywiście wywoływać konflikty. Prawo do grobu ma charakter osobisty i majątkowy. Reguluje je ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Z pogrzebem wiążą się oczywiście kwestie natury finansowej, które nie stanowią długu spadkowego. W praktyce poważne trudności może nastręczać spełnienie woli zmarłego, co do miejsca, bądź sposobu pochówku. Kontrowersje mogą niekiedy budzić napisy na nagrobkach, z czym wiąże się prawo do wykonywania kultu zmarłego. Prawo do pochowania przysługujące najbliższej rodziny osoby zmarłej jest osobistym prawem podmiotowym. Istotna jest także kwestia ekshumacji.

Przedmiotem artykułu jest koncepcja Pierre’a Legendre’a, współczesnego francuskiego filozofa i historyka prawa. Legendre, łącząc nawiązania do psychoanalizy Jacquesa Lacana z analizą historii prawa oraz współczesnej praktyki prawnej, uznaje prawo za zespół symboli, dzięki internalizacji których jednostka uzyskuje podmiotowość jako istota racjonalna i tożsamość jako członek społeczeństwa. Symbole te odzwierciedlają przede wszystkim fundamentalną ludzką kondycję: konstytutywną niemożliwość realizacji pragnienia i konieczność przeniesienia go na sferę języka. Prawo komunikuje w ten sposób znaczenie podstawowych wzorców kulturowych oraz autorytet instytucji społeczno-politycznych, samo zaś, dzięki zakorzenieniu w konkretnej kulturze, może oprzeć się na racjonalnej interpretacji. Według Legendre’a współczesność niszczy tę funkcję prawa, sprowadzając je do metody realizacji pragnień (paradygmat praw człowieka) lub odmiany inżynierii społecznej. Rezultatem jest zanik podmiotowości i więzi społecznej, zaś w dziedzinie prawa jego inflacja i infantylizacja. Ostatecznie społeczeństwo pogrąża się w „naturalności” – agresji i chaosie, maskowanych mitem „zarządzania”.

Istnieją co najmniej trzy poważne argumenty na rzecz tezy, że koncepcja dobra wspólnego i koncepcja godności jako wymiaru podmiotowości człowieka wzajemnie się warunkują i nie mogą być rozwijane niezależnie od siebie. Po pierwsze, dobro wspólne zasadza się w uznaniu godności człowieka; po wtóre, udaremnienie realizacji dobra wspólnego przez prawo i państwo jest podważeniem godności ludzkiej osoby; po trzecie, położenie akcentu na podmiotowość człowieka (jego godność) oraz przyporządkowanie instytucji społecznych dobru wspólnemu pozwala na odróżnienie tego, co jest celem działania państwa, a co środkiem do niego prowadzącym.

Na monografię składają się teksty przygotowane przez autorów z kilku ośrodków akademickich, którzy wzięli udział w IV Letniej Szkole Kognitywistycznej odbywającej się w dniach 9-12 września 2020 roku, w Kazimierzu nad Wisłą, zorganizowanej przez dwa Instytuty Filozofii – Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, przy współpracy z Kołem Kognitywistyki KUL oraz pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kognitywistycznego; również przy wsparciu grantowych MNiSzW. Czterodniowe spotkanie odbywało się pod hasłem „Metafory ucieleśnione” i zgromadziło na ogół młodych badaczy – filozofów, kognitywistów, językoznawców i kulturoznawcą – którzy problem tytułowy analizowali z wielu punktów widzenia i w oparciu o różne założenia teoretyczne i metodologie. Agnieszka Libura w tekście zatytułowanym „Integracja pojęciowa w memach internetowych zawierających wyobrażenia gestów” analizuje memy oparte na binarnych opozycjach gestów. Memy te przywołują uniwersalne znaki myśli wpisane w reakcje ludzkiego ciała, niekiedy wsparte dobrze rozpoznawanymi artefaktami, które mogą stanowić swoiste „przedłużenie ciała”. Analiza dowodzi, że konstrukcja podstawowej serii memów oparta jest na integracji pojęciowej w siatce jednozakresowej, w której skonwencjonalizowana przestrzeń wyjściowa, dostarczająca ramy organizującej amalgamat, jest łączona zazwyczaj z przestrzenią aktualnych wydarzeń, dzięki czemu nowe znaczenie może służyć jako komentarz polityczny, uwaga obyczajowa itp. Skonwencjonalizowane ramy służące do organizacji tych amalgamatów przekazują bardzo precyzyjne i zrozumiałe przez użytkowników sieci znaczenia, które współtworzą ponowoczesny folklor. Mateusz Hohol w tekście zatytułowanym w formie pytania „Matematyka w metaforach? O wyjaśnianiu pojęć matematycznych za pomocą metafor kognitywnych” przedstawia w zarysie główne założenia teoretyczne głośnej książki George’a Lakoffa i Rafaela Nǔñeza „Where Mathematics Comes From?”, w której autorzy sugerowali, iż znaczna część pojęć matematycznych daje się wyjaśnić co do swojej natury oraz genezy w ramach teorii metafory pojęciowej; są one w sensie dosłownym ucieleśnione, ugruntowane w działaniu i percepcji człowieka. Autor tekstu krytycznie odnosi się do tych założeń i pokazuje, że wprawdzie pojęcia matematyczne są w szerokim sensie ucieleśnione, to jednak żadne z empirycznych badań nie potwierdzają hipotezy lakoffa i Nǔñeza. W oparciu o szeroko przytaczaną literaturę przedmiotu, a własne badania, Mateusz Hohol proponuje tzw. hybrydową teorię ucieleśnienia pojęć matematycznych, która bazuje na koncepcji podwójnego kodowania reprezentacji poznawczych oraz specyficznej roli języka jako środka tworzenia pojęć abstrakcyjnych, w tym matematycznych. Mirosław Sopek w przeglądowym tekście „Metafory w sztucznej inteligencji” pokazuje jak powstawały i wciąż powstają, w kolejnych paradygmatach, metaforyczne określenia procesów i zjawisk poznawczych z użyciem terminologii z informatyki i nauki o komputerach. Są one już od połowy minionego stulecia szeroko stosowane w filozofii umysłu i psychologii do opisu stanów umysłowych i czynności poznawczych człowieka. Pokazuje także zjawisko odwrotne – wpływ terminologii biologicznej, neurologicznej i psychologicznej na określanie i definiowanie pojęć i terminów z informatyki i sztucznej inteligencji jak sieci, obliczanie, uczenie maszynowe, głębokie uczenie itp. W szczególności analizuje metafory z języka wielu dyscyplin informatycznych, za pomocą których definiuje się różne wersje sztucznej inteligencji. W zakończeniu Autor postuluje włączenie metaforycznego języka do teoretycznych podstaw oraz dydaktyki dyscypliny badawczej, jaką jest sztuczna inteligencja. Ewa Schreiber w tekście „Metafory pojęciowe w muzyce II połowy XX wieku na przykładzie twórczości Györgya Ligetiego” pokazuje, jak metafory funkcjonują w muzyce co najmniej na dwa sposoby – jako metaforyczne określenia służące do opisu specyficznych dla muzyki własności jak melodia, rytm, tonacja czy kolorystyka oraz jako metaforyczność samej muzyki, a więc jako rodzaju języka odnoszącego się poza siebie samego. Na przykładzie stanowiska kompozytora i muzykologa Ligetiego Autorka charakteryzuje metaforyczność głównie muzyki nowoczesnej, w której podstawowym terminem, w którym muzyka znajduje swoje ucieleśnienie jest dźwięk i jego brzmienie w najróżnorodniejszych postaciach. Ukazane zostają w wypowiedziach i kompozycjach Ligetiego liczne metafory o przestrzennych, dotykowych i manualnych konotacjach odnoszące się do muzycznych własności dźwięku i jego brzmienia we współczesnej muzyce. Przykładem analiz metaforyczności w szczególny sposób ucieleśnionej, związanej niemniej z językiem, lecz odnoszącej się do ciała oraz jego poetyckich, wielojęzycznych określeń, jest tekst Mateusza Kusio „Kolorystyka biblijna i metafory ucieleśnione na przykładzie czerni w Pieśni nad pieśniami 1,5-6 i jej wczesnej recepcji”. Egzegeza językoznawcza i biblistyczna wybranych fragmentów słynnego starożytnego tekstu biblijnego jest dokonana w oparciu o podstawowe założenia teorii pojęciowej metafory Lakoffa i Johnsona, dzięki której Autor tekstu wyróżnia znaczenia barwy czerni pojawiającej się w tekście i które odnoszą się do pozacielesnych, nie literalnych, lecz metaforycznych znaczeń – niewiedzy, grzechu, niskiego położenia społecznego, w końcu także odrzucenia w sensie religijnym. Metafor odnoszących się do cech charakteryzujących ruch ciała ludzkiego podczas tańca dotyczy tekst Joanny Pędzisz „Reprezentacja ciała w ruchu: Między metaforą, wizualizacją a realizacją”, w którym wykorzystane są pojęcia i klasyfikacja ruchów opracowane przez niemieckiego choreografa Rudolfa Labana. Autorka wykorzystuje teoretyczne i metodologiczne założenia tej koncepcji do analizy przykładów ruchu charakteryzującego taniec współczesny. Celem jest określenie, dzięki jakim rodzajom metafor konceptualnych, formułowanych w postaci instrukcji tanecznych, następuje w umyśle tancerzy konstytuowanie się obrazu ich ciała oraz jakości ruchowych uwarunkowanych przestrzenią, ciężarem, czasem, przepływem i wysiłkiem. Podobnej tematyce poświęcony jest tekst Pauliny Zarębskiej „Wielopoziomowość metafor w improwizacji tanecznej”, w którym zarówno teoria Lakoffa i Johnsona, jak i Zoltána Kővecsesa, mówiąca o wielopoziomowości i schematyczności metafor wielomodalnych, jest wykorzystana do scharakteryzowania i weryfikacji wyników z autorskich badań empirycznych nad sposobem reprezentowania pojęć ogólnych za pomocą samego ruchu, jak i mentalnych reprezentacji przez tancerzy podczas improwizacji. Autorka, w oparciu o zebrany materiał z rejestracji wizualnej improwizowanych ruchów oraz wywiadów z tancerzami, dokonuje weryfikacji niektórych założeń koncepcji metafor orientacyjnych Lakoffa i Johnsona, pokazując w szczególności, jak pojęcia ogólne dobro oraz zło są reprezentowane przez tancerzy ruchowo i mentalnie. Problematykę blisko związana z koncepcjami metafor pojęciowych podejmuje Hanna Bytniewska w tekście „Amalgamaty koncepcyjne w designie”, w którym w oparciu o teorię amalgamatu koncepcyjnego (mieszanin pojęciowych) Gillesa Fauconniera i Marka Turnera dokonuje analiz wybranych przykładów projektów designerskich. Rozważany jest specyficzny język wizualny przedmiotów codziennego użytku, którym designerzy posługują się podczas swoich prac projektowych. Autorka rozważa design jako formę komunikacji między projektantem a użytkownikiem, w której ten pierwszy przekazuje drugiemu nie tylko informację o przedmiocie, ale również swoją wizję świata i codzienności; koncepcja metafory pojęciowej jest przydatna do zrozumienia tej komunikacji. Albert Łukasik w tekście „Emocje i nieświadome procesy w ucieleśnionych metaforach” rozpatruje, z punktu widzenia badań nad neuronalnymi korelatami leżącymi u podstaw używania i rozumienia języka figuratywnego, specyficzny sposób ucieleśnienia metafor. Znaczna część procesów odpowiedzialnych za posługiwanie się metaforami przebiega na poziomie nieświadomym. W szczególności Autor pokazuje, jak ucieleśnione metafory wpływają na procesy decyzyjne, a nawet moralny osąd i wskazuje na możliwości wykorzystania tego zjawiska w psychoterapii i edukacji. Tematyką neurologicznych i psychologicznych uwarunkowań posługiwania się metaforami w specyficznej komunikacji międzyludzkiej zajmuje się Kaja Brusik w tekście „Metafory w komunikacji osób chorych na schizofrenię: koncepcja Gregory’ego Batesona”. Omawia w szczególności przykłady zakłóceń w rozumieniu metaforycznych wypowiedzi przez schizofreników, którzy mają trudności rozpoznawania poziomów wypowiedzi – literalnego i metaforycznego – podczas kontaktów z terapeutami lub też, szerzej rzecz ujmując, w zaburzeniach kontaktów rodzinnych, które Bateson scharakteryzował i zdefiniował jako podwójne wiązanie. Do problemu cielesności, rozpatrywanego od strony kulturowej oraz literaturoznawczej, podchodzi Daria Targosz w „Metaforyczności ciała i sposobach obrazowania doświadczenia cielesnego”. Autorka większą uwagę poświęca podmiotowemu, a nie przedmiotowemu (jak w teoriach masowej komunikacji) ujęciu ciała, w szczególności analizując kwestię językowych zdolności i stylów mówienia o cielesności człowieka. W oparciu o koncepcje filozoficzne (fenomenologia cielesności Maurice’a Merleau-Ponty’ego) i literaturoznawcze (somatopoetyka Anny Łebkowskiej) ukazuje, że elementarne doświadczenie cielesności, jakie przeżywa każdy człowiek, a które jest przedstawiane w dziele literackim jako temat, nie odnosi się wyłącznie do ciała, ale również do jego kulturowych sensów i znaczeń. W tekście Marcina Kozaka „Poza reżimem do-słowności. Myślenie metaforą w prawie” scharakteryzowane jest funkcjonowanie metafor w dyskursie prawniczym. Autor pokazuje, jak zwroty metaforyczne pojawiają się w języku prawnym oraz w języku prawniczym, czym różni się ich funkcjonowanie w obu przypadkach. Ilustruje to przykładami z dyskursu prawniczego, uwikłanego w konteksty polityczne i ideologiczne, dotyczącego takich kwestii jak obowiązywanie prawa, władza, regulacje prawne dotyczące ciała, także technologii informatycznych. Omawia również dyskusje i spory w teorii i doktrynie prawa na temat metafor w nim funkcjonujących.

The dynamic development of health psychology has led this discipline to take a significant position among other psychological disciplines in a relatively short time. Its attainments can be considered outstanding, and the list of issues belonging to the field of health psychology is enormous at present. This list manifests close relations with the psychology of stress, health promotion and medicine. Simultaneously, the problem of psychological support in illness, including the relation between a therapist and a patient, remains relatively insignificant. According to the author, the idea of the therapeutic communication suggested by him nicely describes the important, though still undervalued, area of applying psychology for treating various diseases. This area should definitely be treated with more respect not only in medicine, but also in health psychology. In his work the author presents the therapeutic communication model, describing its most important components, e.g. definition, purposes, therapeutic relationship, personal resources of vital importance for this relationship and the basic therapeutic communication forms and abilities.