Academic literature on the topic 'Kraje Europy Wschodniej'

W artykule przedstawiono analizę porównawczą zmienności struktury wydatków publicznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w okresie 1995-2017. W tym celu zbudowano dwa wskaźniki zmienności, jeden odzwierciedlający zmienność struktury wydatków, drugi zaś zmienność poszczególnych kategorii wydatków. Powyższe wskaźniki pozwoliły na weryfikację hipotezy badawczej, że najsilniejsze zmiany struktury wydatków następują w okresach osłabienia gospodarczego i dotyczą szczególnie kategorii wydatkowych mających bezpośredni wpływ na gospodarkę. W krajach Europy Środkowo-Wschodniej największą zmienność struktury wydatków wykazały kraje o najniższym poziomie wydatków publicznych w relacji do PKB, co potwierdza, że mały budżet wymusza jego racjonalizację. Z kolei największą stabilnością struktury wydatków w badanym okresie wyróżniła się Polska, co można wiązać z najbardziej wyrównanym wzrostem i uniknięciem recesji gospodarczej. Grupą wydatków, która była najbardziej aktywnie kształtowana, zarówno w starych jak i nowych krajach członkowskich UE, były wydatki na sprawy gospodarcze.

Współcześnie turystyka traktowana jest jako jeden z priorytetowych sektorów w obszarze rozwoju gospodarczego. Kraje, które dostrzegają potencjał tkwiący w swojej atrakcyjności turystycznej lub umiejętnie kształtujące produkt turystyczny, odnotowują wysoki poziom wpływów do PKB. Celem artykułu jest analiza udziału turystyki zagranicznej w rozwoju gospodarczym. Należy jednak zaznaczyć, że dobór próby miał charakter nietypowy. Nie uwzględniono tu bowiem głównych kierunków turystycznych. Analizie poddano państwa Europy Wschodniej, których wspólnym mianownikiem jest pozostawanie poza strukturami Unii Europejskiej. Do analizy wybrano: Republikę Białorusi, Ukrainę, Mołdawię oraz Gruzję (państwo położone na pograniczu Europy i Azji, jednak na tyle ciekawe i silnie związane z Europą, że warte głębszej analizy i wykorzystania do porównania). Wymienione państwa posiadają liczne walory przyrodnicze i kulturowe, które stanowią o ich dużej atrakcyjności turystycznej. Jednak uwarunkowania historyczne i polityczne wpływały bądź wpływają na udział turystki w rozwoju gospodarczym. Rządy wybranych państw w sposób bardzo różny postrzegają rolę turystyki zagranicznej w rozwoju gospodarczym. Niektóre z nich, jak Białoruś czy Ukraina, mają możliwość budowania gospodarki w oparciu o inne potencjały: energetyczny i przemysł. Jednak w przypadku Gruzji i Mołdawii widoczne jest to, jak ważną funkcję w najbliższej przyszłości powinna odgrywać turystyka.

W artykule podjęto problem rozdźwięku pomiędzy zaleceniami teorii finansów publicznych w różnych nurtach a procesami decentralizacji w praktyce. Analiza ma charakter teoretyczno‑empiryczny. Celem rozważań jest przedstawienie dorobku teoretycznego poświęconego decentralizacji fiskalnej wraz ze wskazaniem na zalecenia doktryny i skonfrontowanie ich z tendencjami w praktyce finansów samorządowych w Polsce i wybranych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej. W rozważaniach wykorzystano literaturę przedmiotu jak również opracowania instytucji międzynarodowych, dane Eurostatu oraz Komisji Europejskiej. Analizie komparatystycznej poddano dwie grupy państw: państwa Grupy Wyszehradzkiej oraz 3 kraje nadbałtyckie. Kraje te znacznie różnią się jeśli chodzi o zakres decentralizacji fiskalnej. Za najbardziej satysfakcjonujący proces ten można uznać na Łotwie, w Czechach i Polsce. W zakończeniu sfomułowano rekomendacje szerszego wykorzystania podatków od nieruchomości oraz tzw. dodatków do podatków państwowych.

Central and Eastern Europe countries and NATO enlargement in foreign policy of Russian Federation in 1992‑1992 The beginning of the 1990s is one of the most interesting and controversial periods in the history of Russian foreign policy. At that time, extensive reforms were introduced in Russia in the framework of transition to market economy and institutions of civil society. Russia’s foreign policy has undergone great changes, as well, many of its fundamental provisions were subject to significant adjustment. In particular, the new leadership of Russia is no longer considered NATO as an enemy, and even let in a possibility of Russia’s prospects for NATO membership in future. However, by 1994, the Kremlin’s position on that issue has changed dramatically. This article examines the nature of these changes in Russia’s foreign policy, as well as the reasons why the Russian government perceived negatively the CEE countries’ aspirations to join NATO, and considered it as a threat to its national interests.

Stosunki polsko-rosyjskie należą do najtrudniejszych i najbardziej złożonych sąsiedzkich relacji w Europie. Są one trudne szczególnie dla Polski, ale dla Rosji także są skomplikowane. Nad wzajemnymi stosunkami ciąży trudna historia, na przestrzeni której Polska częściej doświadczała dominacji rosyjskiej, padając ofiarą imperialnej polityki Rosji. Te negatywne doświadczenia zrodziły w elitach obu krajów wzajemną podejrzliwość i nieufność. Po upadku komunizmu i rozpadzie Związku Sowieckiego, Polska obrała kurs na integrację ze strukturami euroatlantyckimi – z NATO oraz Unią Europejską. Akcesja Polski do NATO miała wzmocnić jej bezpieczeństwo narodowe oraz pozycję międzynarodową, chroniąc ją przed potencjalnym neoimperializmem rosyjskim, i czyniąc istotnym elementem (szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej) monocentrycznego, zdominowanego przez USA, porządku globalnego. Podejmowane w latach 90. XX wieku przez Rosję oraz Zachód próby wzajemnego porozumienia zakończyły się niepowodzeniem. Rosja obawia się amerykańskiej hegemonii w świecie i dalszej swojej marginalizacji, sprzeciwiając się rozszerzaniu NATO na wschód. Natomiast Polska oraz kraje bałtyckie obawiają się wojskowych reakcji Moskwy, np. działań w Gruzji i na Ukrainie. Takie usytuowanie Polski i Rosji w światowej geopolityce powoduje, że ich interesy kolidują ze sobą. Polska, chcąc zwiększyć swoje bezpieczeństwo, zacieśnia współpracę z Waszyngtonem, stara się aktywnie uczestniczyć we wszystkich projektach amerykańskich realizowanych pod auspicjami NATO w odniesieniu do Europy Środkowo-Wschodniej. Takim projektem jest budowa natowskiego systemu obrony przeciwrakietowej na terytorium Polski, co budzi poważne zastrzeżenia ze strony Rosji. W artykule został przedstawiony stosunek Rosji i Polski do tworzenia obrony przeciwrakietowej NATO. Przeanalizowano obustronną percepcję, argumentację, obawy oraz metody osiągania celów w negocjacjach w kwestii budowy amerykańskiej tarczy antyrakietowej.

Celem artykułu jest objaśnienie w kategoriach ekonomii politycznej, dlaczego państwa Europy Środkowej i Wschodniej, szczególnie Rumunia, wydają się nie być w stanie, przynajmniej w krótkim i średnim zakresie czasowym, poprawić swojej względnej pozycji w europejskim obszarze ekonomicznym, a szczególnie w Unii Europejskiej, do której od niedawna należą. Rozpoczynając od stanowiska wyrażonego przez Jeana Francoisa Revela w połowie lat dziewięćdziesiątych, w którym podsumował on wysiłki, jakie gospodarka musi podjąć, by przejść z gospodarki planowanej do rynkowej, autor kolejno rozważa postulat sformułowany w twierdzeniu Stolpera-Samulesona, dowodzący, że rozwijającej się gospodarce niekoniecznie najlepiej służy nadmierne otwarcie się na przepływ środków w handlu. Na podstawie danych autor udowadnia, że korzyści z integracji na wolnym rynku są do pewnego stopnia niepodważalne, podobnie jak koszty takiego procesu, które z pewnych powodów, objaśnionych w artykule, czasem przeważają nad zyskami. Niewielkie gospodarki wolnorynkowe podlegają negatywnym wpływom nadmiernego otwarcia na handel, wynikającym z integracji, ponieważ zamiast rozwijać "normalne" relacje współzależności, popadają w związek "zależności" i tym samym osiągają niechciany i niepożądany status "bycia zależnym". Zależności skazują je na "podążanie" za "pewnego rodzaju metropolią" i tym samym poprawa ich relatywnej pozycji staje się niemal niemożliwa lub trwa tak długo, że jest to trudne do zaakceptowania. Ludzie mają zatem rację, gdy czują się tym sfrustrowani i rozeźleni, a jednocześnie mieli rację, gdy decydowali o włączeniu do wspólnego rynku, gdyż w momencie wychodzenia z komunizmu nie zdawali sobie sprawy, że nie znajdowali się na tym poziomie, do którego dołączyli, lecz znacznie poniżej.

Istnienie w Europie ruchów separatystycznych i dezintegracyjnych, punktów zapalnych oraz konfliktów zbrojnych przekonuje, że nasz kontynent nie jest miejscem spokojnym ani bezpiecznym. Nawet, jeżeli uważamy go za najbezpieczniejszy na naszym globie. Po 1989 roku zapanowała w Europie demokracja, w latach 1999–2013 do zachodnich struktur obronnych (NATO) i gospodarczych (UE) włączono kraje Europy Środkowo-Wschodniej, wiązano z tym wielkie nadzieje na przyszłość. W drugiej dekadzie XXI wieku w Europie pojawiły się zupełnie inne tendencje. W prawie wszystkich krajach europejskich nasiliły się ruchy separatystyczne i populistyczne. W artykule postawiono następujące pytania badawcze:1. Jakie jest źródło ruchów separatystyczno-populistycznych?2. Co leży u podstaw odrodzenia nacjonalizmu w państwach europejskich?3. Dlaczego polityka autonomii regionów nie skutkuje?4. Co może być skutkiem rozbicia etnicznego kolejnych państw w Europie? Posłużono się metodą komparatystyczną oraz analizą systemową. Rozpoznając badany problem, autor doszedł do następujących wniosków:1. W Europie występują problemy, które prowadziły i mogą doprowadzić do wojen.2. Żadne państwo nie może się czuć bezpieczne, nawet, jeśli samo jest stabilne i demokratyczne.3. Ekstremistyczne ugrupowania i ruchy polityczne mogą zdestabilizować kontynent.4. Jednym antidotum w uspakajaniu konfliktów oraz eliminowania sytuacji separatystycznych jest ugruntowana i stabilna demokracja.5. Polityka europejska (UE) powinna w tej kwestii być jednoznaczna i stabilna.

The latest research on language and identity of Lithuanian emigrantsReviewEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), collective monograph, academic editor Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.This review discusses the collective monograph Emigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), authored by a team of Lithuanian Studies scholars led by Vilnius University professor Meilutė Ramonienė and published in Vilnius in 2015. The volume brings the results of studies on the functioning of the Lithuanian language among emigrants conducted in 2011–2013, and presents its situation in North and South America, Australia, Africa and different European countries (Great Britain, Germany, Norway, Denmark, Spain, France, Luxembourg, Italy and others). The study only excludes Lithuanian diaspora in Eastern European countries. The volume is based on a vast empirical base consisting of 20,206 sociolinguistic questionnaires (including 66 questions each) and 177 interviews (conducted in person or via Skype).The authors set out to study the linguistic behaviour and identity background of Lithuanian emigrants, and pursue a number of particular objectives: to define the scope of Lithuanian language use in various countries of the world, to acquire the data about its functioning in different spheres, to identify factors which decide about its preservation, to describe the relations between language, identity and a sense of cultural belonging. All these issues are discussed in different chapters of the book. In their studies, Lithuanian researchers applied very modern approaches, inspired by various theoretical concepts of Western sociolinguistics. Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskichRecenzjaEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigranci: język i tożsamość), monografia zbiorowa, redaktor naukowy Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.W recenzji przedstawiono monografię zbiorową Emigranci: język i tożsamość, opracowaną przez zespół lituanistów pod kierunkiem profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Meilutė Ramonienė. Monografia, wydana w Wilnie w 2015 roku, przedstawia wyniki badań prowadzonych w latach 2011–2013 nad sposobem funkcjonowania języka litewskiego na emigracji i ukazuje jego sytuację w wielu krajach w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Australii czy Afryce, oraz w różnych krajach Europy Zachodniej (Wielkiej Brytanii, Niemczech, Norwegii, Danii, Hiszpanii, Francji, Luksemburgu, Włoszech in.). Badaniem nie została objęta tylko diaspora litewska, zamieszkująca kraje Europy Wschodniej. Podstawą opracowania jest ogromna baza empiryczna, którą stanowi 20 206 ankiet socjolingwistycznych (zawierających 66 pytań) oraz 177 wywiadów (bezpośrednich lub uzyskanych przy pomocy programu Skype).Autorzy postawili sobie za cel zbadanie zachowań językowych oraz postaw tożsamościowych litewskich emigrantów, wytypowali też do analizy szereg zadań szczegółowych: ustalenie zakresu użycia języka litewskiego w różnych krajach świata, zgromadzenie danych o zasięgu jego funkcjonowania w poszczególnych sferach (domenach), rozpoznanie czynników decydujących o zachowaniu języka, opis związków pomiędzy językiem, tożsamością a walencją kulturową. Wszystkim tym zagadnieniom zostały poświęcone poszczególne części tej książki. Badacze litewscy wykorzystali bardzo nowoczesne ujęcia, inspirując się różnymi koncepcjami teoretycznymi zachodnich socjolingwistów.

Jugosławia rządzona przez Josipa Broz-Titę odgrywała w czasie „zimnej wojny” ważną rolę, zwłaszcza dla Stanów Zjednoczonych, w kontekście relacji Wschodu z Zachodem. Przełom lat 80. i 90. obfitował w szereg historycznych wydarzeń, takich jak „jesień narodów” w Europie, rozkład bloku wschodniego i Związku Radzieckiego oraz koniec „zimnej wojny”. Sami Amerykanie początkowo podchodzili ostrożnie do tych wszystkich wydarzeń i byli zaskoczeni tempem przemian. Niepokoiła ich również przyszłość ZSRR, który co prawda był przez kilkadziesiąt lat ich głównym przeciwnikiem w zimnowojennej rywalizacji, lecz w momencie jej zakończenia ważniejsza dla Białego Domu była stabilna sytuacja w tym kraju, posiadającym tysiące głowic jądrowych. Amerykanie popierali jedność Jugosławii, nie godząc się na odłączenie poszczególnych republik, obawiając się negatywnych tego skutków dla rozsypującego się imperium radzieckiego. I z tego powodu nie chcieli uznać niepodległości Bośni i Hercegowiny.