Dissertations / Theses on the topic 'Literackie'

The aim of the work is to search and show in belles-lettres motives of books, libraries and the image of people associated with the book. The subject of the research wil be forty-three foreign-language novels, authors publishing today. Thus, the texts of both ambitious artists and less-known writers will be found in the work. The scope of research concerns on contemporary, foreign novels for adults, published after 1989 and translated into Polish, understood as the first edition of a book in the original. I interpret the selected fragments from the perspective of the descriptive functions in a literary work and confront them to non-literary reality. I make comparisons between novels of various writers and between the content written in a literary work and non-literary reality. At work, I also try to answer the question whether we can find in the literature a stereotype of a librarian, and thus a simplified, valued picture of this professional group.

The present thesis aims to analyze one of the most prestigious Russian literary prizes – the Yasnaya Polyana Book Award. The author of the thesis is primarily interested in the ideological, aesthetical and poetical dimensions of the award. The first chapter provides a theoretical description of the Yasnaya Polyana Book Award, focusing on the role such distinction has in shaping the literary canon through acts of ‘consecration’ – defined as raising the status of a text of culture (in this case – a literary work) to that of a work of art. Moreover, literary prizes function as extremely important factors for establishing bonds within literary circles by creating associations between writers who share the same or similar views on literature. Another discussed issue concerns the role of literary awards in shaping the book market, i.e. the relationship between the field of literature and the broadly understood field of economics. The author of the dissertation claims that the act of ‘consecration’ of a work of art through the verdict of the jury (or in other words – through the mechanism of reference to authority) may raise the status of that work in the reader’s eyes, simultaneously encouraging them to buy the book. As the author claims, to a large extent the Yasnaya Polyana Book Award aims to become one of the most important factors shaping the field of Russian literature. Finally, a brief outline of the history of Russian literary awards, as well as their place in contemporary Russian culture, expands upon the considerations included within this chapter. Chapter two consititutes an attempt to recreate the ideological and aesthetic views of the jury members. Following Janusz Sławiński and Derek Attridge’s considerations about the inability to detach a critical act, such as the jury's verdict in the case of the literary award, the author argues that there exists a relatively compact system of views shared by the members of the Yasnaya Polyana committee. The research material used in this part of the analysis consists of journalistic speeches, essays and other texts written by the Yasnaya Polyana jurors. The analysis allows to identify, with relative precision, the ideological and aesthetic context of the the Yasnaya Polyana – pochvennichestvo and its artistic emanation, Village Prose. The main point of reference for the Village Prose ideology is nation-soil (почва), its spiritual condition and transformations within that group. Some of the more important aspects of the ideology of pochvennichestvo (and of Village Prose) relate to the themes of binary oppositions, such as: new-old, tradition-modernity, country-city, past-future, revolution-evolution. Chapter three is devoted to the role the Yasnaya Polyana Book Award has in the process of shaping the new Russian identity. It would involve extending the concept of the nation-soil to all the inhabitants of Russia, regardless of their ethnicity, nationality or religion. In his reflections, the author of this thesis focuses on the Russian national character, the substant features of the Russian nation, and the attitude towards ‘their own’ and ‘outsiders.’ Referencing the literature on the subject, the author denies the existence of the abovementioned factors and indicates that socio-cultural identity is a construct largely imposed on an individual by social institutions (family, school, culture, state). According to him, Yasnaya Polyana is an institution of cultural life and it constitutes a ‘channel of nationalization’ (as used by Mikhail Timofeev) of new meanings, aimed at creating a common Russian identity. The process of building a new identity is linked with the official policy of the Russian state. The author proposes to call the ideology represented by Jasna Polana ‘the new pochvennichestvo’ and uses the framework proposed by Mikhail Timofeev - time, space, language, system of values, ethnic, religious and cultural communities, and attitude towards other nations – as its core indicators. Consequently, the author performs an initial analysis of the works awarded by Yasnaya Polyana according to these categories, and as a result, he confirmes the assumption of the identity-consituting aspect of Yasnaya Polyana. Chapter four focuses on the poetics and aesthetics of the works associated with Yasnaya Polyana. The first part of the chapter explores similiarities in conventions and genres of the selected works, leading to the conclusion that the discussed texts share their most important characteristic: they all represent conscious realism, as defined by Damian Grant. The following part of the chapter is devoted to the analysis of said works through the lense of common themes of Village Prose, as listed by Katherine Parthé (including: rural enviornment, nature, home, ‘little homeland’, time, language). The detailed analysis shows that the prize-winning texts cannot, some exceptions aside, be treated as representative of Village Prose, due to major differences between the poetics of particular authors. In fact, the most important binding factor between the texts, according to the author of the dissertation, is that they show diversity of the nation-soil, both in diachronic and synchronic cross-section. The final part of the dissertation (Conclusions) contains a summary of all the abovementioned considerations, as presented in the corresponding parts of the thesis. The bibliography includes an alphabetical list of references, divided into primary, theoretical, and secondary sources.

Celem projektu jest zbadanie i opisanie związków między trzema orientacjami badawczymi w literaturoznawstwie: współczesnymi teoriami literatury, estetyką analityczną oraz szeroko rozumianymi kognitywistycznymi badaniami literackimi. Wybór wspomnianych kierunków badań wraz ze wskazanym ich pogrupowaniem motywowany jest bieżącym stanem teorii literatury, zainteresowanie którą, szczególnie w zachodnich kręgach akademickich, wydaje się słabnąć. W efekcie owego kryzysu teorii pojawiają się kierunki badań całkowicie odcinające się od jej metod i dorobku, takie jak analityczna estetyka i kognitywistyczne badania literackie i okołoliterackie. Wstępne badania pozwalają sformułować główną hipotezę badawczą kwestionującą przeciwstawny, opozycyjny charakter wspomnianych orientacji badawczych. Pomimo otwarcie wyrażanej wzajemnej krytyki, relacje pomiędzy wspomnianymi kierunkami wydają się formować hierarchicznie i komplementarnie, przy jednoczesnym braku możliwości przeprowadzenia prostej redukcji między nimi. Kognitywne badania literackie ukazują ścisły związek między codziennym użyciem języka i językiem literackim, opisując naturalny ludzki potencjał tworzenia i przeżywania sztuki literackiej, a także wskazują na naturalne zręby kategorii estetycznych i procedur regulujących instytucjonalnie określane zasady interpretacji i oceny sztuki, a więc i badań nad estetyką. Na kolejnym stopniu hierarchii przebiega relacja między badaniami teoretycznoliterackimi (poststrukturalizm, teorie ideologiczne) a estetyką analityczną: badania literackie oparte na poststrukturalistycznej lub kulturowej koncepcji tekstu są możliwe dopiero po odpowiednim estetycznym odczytaniu utworu jako dzieła literackiego w rozumieniu estetyki analitycznej. Oprócz zaproponowania nowego ujęcia relacji wspomnianych dyscyplin i wzbogacenia teoretycznej wiedzy na ich temat poprzez dokonanie jej całościowego opisu, celem projektu jest również wskazanie możliwości prowadzenia dalszych badań i zarysowanie nowych, szerszych perspektyw badań interdyscyplinarnych.

The aim of the work is effort to analyze transformations of literary institutions in the context of technological, cultural and social changes. Self-publishing is an example of such transformations and a starting point for further reflection on contemporary literary life. At the beginning of the work I present the current state of literary life and the book market, and stressed phenomena of self-publishing. I am looking for historical roots of such a way of publishing books and present authors, which is publishing in this way. I follow the motivations of authors, readers and the transformation of literary institutions. Then I look at the specifics of books published in this way, the problem of editorial norm and graphomania. I am asking about the role of the author, whose power grows in the literary field, readers and literary criticism. I research, that freedom and economy as two of the most important values for self-publishing.

Celem tej pracy jest jednak ukazanie dwudziestowiecznych biografii literackich Fryderyka Chopina. Zadanie jest poniekąd pionierskie, gdyż w przypadku prezentowanych w tym studium dzieł brakuje głębszych badań historycznoliterackich, a jedynymi odniesieniami mogą być wypowiedzi krytyków literackich. Rodzi się pytanie: Dlaczego akurat biografie literackie I połowy XX wieku? Dlaczego Życie Chopina (1938) Juliusza Kadena-Bandrowskiego, Młodość Chopina (1939) Adolfa Nowaczyńskiego, Życie Chopina (1949) Kazimierza Wierzyńskiego i Chopin (1953) Jarosława Iwaszkiewicza? Na przełomie XIX i XX wieku pojawiły się wprawdzie utwory beletrystyczne i dokumentame, których osnową stała się biografia Fryderyka Chopina. Były to jednakże opowiadania lub szkice.

Ponad dwadzieścia lat temu Dariusz Tomasz Lebioda, przypatrując się poezji swych rówieśników – reprezentantów tzw. Nowych Roczników, poszukiwał w ich twórczości jakiegoś wspólnego mianownika, pewnego rodzaju powinowactwa, które umożliwiłoby konsolidację owego „mało wyrazistego” pokolenia i uprawomocniło mówienie o „zbiorowym wystąpieniu grupy poetów”404. Takim czynnikiem było, w przekonaniu wspomnianego literaturoznawcy i poety, pojawienie się znaczącej ilości tomików, „w których występował, podobnie jak u Herberta, wyrazisty bohater liryczny”. Przyglądając się galerii sukcesorów Herbertowskiej persony lirycznej dziś, można bez wahania odpowiedzieć na postawione przez Lebiodę pytanie twierdząco. Co więcej, mając przed oczami wydane w ostatniej dekadzie tomiki Izabeli Filipiak (2002 r.), Jerzego Suchanka (2007 r.) czy Ryszarda Horodeckiego (2009 r.), skłonna jestem nawet zaryzykować stwierdzenie, że tendencja ta nie słabnie. . W zamknięciu szkicu Lebioda zastanawiał się, czy owa tendencja będzie widoczna również liryce kolejnych pokoleń poetów i czy „na wielkiej tablicy imaginacji” Pan Cogito ustawi następne figury? W skład zebranej przeze mnie galerii wchodzi łącznie (nielicząc samego antenata) szesnaście person lirycznych, jednak zbiór ten można by poszerzyć o kolejne figury (Józef Zdzisława Anatolskiego, Anna Wojciecha Mroza, Osobny Urszuli Kozioł, Samotny oraz Georg Trakl Roberta Gawłowskiego itd.). Konstruując galerię sukcesorów, starałam się przede wszystkich ukazać wielość formuł person lirycznych oraz odmienne sposoby ich funkcjonalizowania przez poszczególnych poetów. Zależało mi głównie na tym, by zaprezentować różnorodność możliwości, jakie otwiera stosownie owej kategorii nadawczej w liryce. Wnioskując z dokonanych analiz, jest ich sporo. „Naznaczona cielesnością” formuła antenata – Pana Cogito (persony/persomy), wpisująca tę postać w niecichnącą dyskusję na temat Kartezjańskiego podziału na res cogitans i res extensa oraz włączająca sensy i typy metaforyzacji, które w ponowoczesnym obrazie kultury zajmują istotne miejsce, bez wątpienia przyczyniła się do sukcesu i niegasnącej popularności tej, powołanej do życia przeszło trzydzieści lat temu, figury. Z kolei wprowadzenie przez Barańczaka N.N. sprawiło, że polemika twórcy Dziennika porannego z Herbertowskim niezłomnym (momentami wręcz nieludzkim) imperatywem etycznym stała się bardziej wyrazista i odbiła się szerokim echem w krytycznych zapisach. Dla innych twórców – w tym chociażby Ewy Lipskiej, Adama Kalbarczyka – zastosowanie kategorii persony lirycznej „zainspirowane zostało” chęcią poszukiwania nowych możliwości wyrazu, sprawdzenia dostępnych poetyckich narzędzi. Z przeprowadzonych obserwacji wynika ponadto, że szczególnie chętnie liczni poeci (Robert Gawłowski, Piotr Cielesz, Krzysztof Ćwikliński, Aleksander Jensko, Izabela Filipiak, Ryszard Horodecki) posługiwali się kategorią persony lirycznej w swych debiutanckich tomach. Wykorzystywanie takiego rozwiązania formalnego nie tylko poświadcza silny wpływ donośnego głosu Pana Cogito na lirykę młodych, ledwie wstępujących na literacką scenę twórców, ale, w moim przekonaniu, może być rozpatrywane w kategoriach swoistego „chwytu reklamowego”. Debiutujący poeta, jawnie odnoszący się do dokonań już uznanego twórcy, znacznie zwiększa przecież swe szanse na to, by nie ujść uwadze krytyków. Zabieg ten, wnioskując z prześledzonego materiału historycznoliterackiego, okazał się wyjątkowo skuteczny. Większość debiutanckich tomów, w których pojawiła się persona liryczna, zostało ocenionych bardzo pozytywnie. Zdarzało się nawet, że recenzenci, wręcz automatycznie, odnosili, występujące w nich figury, do Herbertowskiej persony, choć niektóre z nich (Haldern Jenski) wcale nie ujawniały bliższych związków z Panem Cogito. . Stwarzając formułę inter-persony (pana Schmetterlinga) Lipska otwarła szeroki wachlarz tekstowych odniesień, znacznie rozszerzający możliwości interpretacji jej liryki. Na koniec pozostaje jeszcze zapytać o kwestie nieco bardziej formalne – czy teoretyczne ustalenia dotyczące kategorii persony lirycznej pomieszczone na początku dysertacji mogą być utrzymane z punktu widzenia całości i wobec poetyckiej praktyki? Innymi słowy, czy sformułowana przeze mnie definicja tej instancji nadawczej sprawdza się w praktyce? Mówiąc uczciwie – i tak, i nie. W wyjściowej prezentacji mojego szerokiego pojmowania kategorii ‘persony lirycznej – osoby’, za znamienne cechy tej figury poetyckiej uznałam jej celowe i silne uwyraźnienie przez danego poetę pośród innych instancji mówiących, obecnych w jego poezji (osiągnięte chociażby poprzez przydawanie personie imienia), trwałość (długodystansowość) jej „tekstowej egzystencji”, powierzanie tej figurze skomplikowanych (zmieniających się w konkretnych wierszach) funkcji nadawczych oraz „zanieczyszczenie” persony – raz w mniejszym, raz w większym stopniu – śladami osobowości empirycznego autora. Tymczasem z przeprowadzonych analiz wynika, że podstawowym, konstytutywnym wyznacznikiem persony lirycznej jest złożoność relacji, jakie łączą tę figurę poetycką z samym poetą. Pozostałe cechy, choć również niezwykle istotne (i nawet bardziej zauważalne na pierwszy rzut oka – przydomek, „żywotność” persony) sytuują się na drugim miejscu. Związki persony lirycznej z empirycznym autorem mogą ujawniać się na różnych płaszczyznach (światopoglądu – Pan Cogito, N.N., Nikodem, Madame Intuita, zbieżności doświadczeń – pacjent Z., zamiłowań lekturowych – pan Schmetterling, uwikłań socjologicznych – Jaskierko krasnal, typu osobowości – Gnykć). Mogą przybierać formy oscylujące od silnej identyfikacji (Jaskierko, Madame Intuita) do niemalże całkowitego odrzucenia, negacji (N.N.). Nigdy jednak nie powinny osiągać poziomu obojętności. W przypadku relacji twórca-persona liryczna neutralność zostaje uchylona. Z tego względu, nieujawniający żadnych związków ze swym fundatorem Haldern Jenski, choć spełnia dwa inne kryteria (imię, długotrwałość), nie może być w moim przekonaniu, traktowany jako persona liryczna. Według mnie jest on, podobnie występujący w tym tomie Szklany Kret czy Pan Anatol, jednym bohaterów lirycznych, którymi twórca Jesieni Halderna zaludnia swe dziwne, poetyckie światy. Choć niniejsza dysertacja z całą pewnością nie wyczerpuje złożonego problemu szczególnie nośnej we współczesnym literaturoznawstwie kategorii persony lirycznej, być może jednak przyczyni się do usystematyzowania pojmowania tej figury, stwarzając z niej narzędzie użyteczne przy interpretacji najnowszej liryki.

The dissertation's main goal was to find an answer, through the text analysis of the Dante Alighieri literary works, to the following question: What symbolic language was used in Dante Alighieri's literary works? This dissertation was placed in the subfield of sociology of knowledge that was developed by Alfred Schütz, who partly applied the Husserlian theory of phenomenology to his own scientific goals. Nowadys, the sociologists P. L.Berger and Thomas Luckmann are considered to be widely recognized as the repesentants of the sociology of knowledge. To achieve this goal, there were additional questions to be addressed. They are as follows: 1. What are the dominat social worlds presented in the literary works of Dante Alighieri? 2. How is the process of legitimation being conducted in the social worlds created by Alighieri's characters? 3. What are the origins of the symbolic universes? The dissertation consists of eight chapters. The first chapter refers to what can best be described as achievements of sociological phenomenology in outlining the reality of the multitude of social worlds which is a common experience of the most individuals. In this chapter the phenomenon of intersubjectivity (based upon the work of Alfred Schütz's theory) is being explanined as the way through subjective intentions and subjective meanings are transmitted. It analyzes the process of an individual becoming part of the meaningful reality that might be shared with other individuals. It also explains how the individuals communicate with their fellow-men within the reality of the everyday life (Lebenswelt). It clarifies how the fenomenon of subjectivity is being transformed into the space of intersubjectivity. This chapter emphasizes also the role of typification of social interaction and refers to the social knowledge as the diversified system. The second chapter of the dissertation reflects upon the problem of legitimation. It provides the frameworks for the different types of legitimation as the elements of the sociological theory. It underlines the impact of the religious legitimation as the main factor of the legitimation process in the construcion of the social world. It also describes the legitimation crisis that is taking place in the modern societies. The third chapter approaches the problem of symbolism and the diversity of interpretation methods. It also refers to the the human production of signs, which do not represent only the verbal and vocal expressions. They manifest themselves in the form of symbols that can be interpreted in different ways. This part of the dissertation explains also the role of symbols in the medieval times of Dante Alighieri. Then, the fourth chapter desciribes the theoretical perspective used in the dissertation to accomplish the purpose of the presented topic. This chapter contains the reasearch question (the main question and the additional ones). It refers to the the phenomenological sociology, especially in terms of its application to a literary work. Then, in the fifh chapter I try to portray the life an work of Dante Alighieri as well as the times and circumstances of his lifetime he referred to. All the historical, political and social aspects of the biographical background of the author of the Divine Comedy were taken into account. The sixth chapter deals with the problem of the dominant social worlds in Dante's work and the question of how and where – if at all possible – the boundaries between them might be set. It also refers to some of the social worlds that were categorized, namely: the world of the everyday life, the world of science, the world of dreams and visions (as components of the life-world). The seventh chapter presents the legitimation process as an act that occurs on several levels of the social reality. It provides the reader – through the text analysis – with the empirical examples of the legitimation practices in Dante Alighieri's works. The criteria for the division provided in this chapter was based upon the categories introduced by Peter L. Berger and Thomas Luckmann in their book The Social Construction of Reality. A Treatise in the Sociology of Knowledge. In the last, eighth chapter the Dante's symbols were analysed on the basis of the Schütz's theory of analogical apperception. It means the symbols are analysed as objects present in the life-world which can transcendent into another dimension. The conclusion is that the symbols in Dante's literary works can be analysed within the framework of Schütz's theory and that they are located in different social worlds and subworlds of the literary works. The aim of the dissertation was to find the the social context of their expression and existence.

Celem pracy doktorskiej było przedstawienie losów wybranych bohaterek powieści Arnolda Zweiga na tle wydarzeń historycznych. Obszar, który nie został dokładnie zbadany po dzień dzisiejszy, uzupełnia badania nad życiem i twórczością pisarza. W powieściach Zweiga występuje wiele różnorodnie ukształtowanych postaci kobiecych. Wszystkie je łączy jednak wspólny element, który stanowią okoliczności historyczne – I Wojna Światowa czy tez czas autorytarnych rządów NSDAP, w sposób istotny oddziałujące na ich życie, zmieniające ich światopogląd oraz niejednokrotnie prowadzące do gruntownej przemiany ich osobowości. Życie w trudnej rzeczywistości prowadzi do rozluźnienia tradycyjnych ról rodzajowych. W rezultacie bohaterki Zweiga nie oddają są wyłącznie życiu rodzinnemu i wychowaniu dzieci, lecz w zauważalny sposób uczestniczą także w życiu publicznym. W ten sposób wyraża się ich skłonność do autonomicznego, a zatem niezależnego od decyzji mężczyzn, podejmowania działań. Usamodzielnienie się kobiet nie jest przy tym związane ani z pochodzeniem, ani też z ich statusem materialnym. Można wymienić liczne przykłady wywodzących się z różnych środowisk bohaterek Zweiga, które w decydujących momentach przejmują inicjatywę i niezachwianie dążą do wyznaczonego sobie celu. W dobie emancypacji uwidacznia się ich chęć wyzwolenia się ze skostniałych struktur społecznych. Niektóre z bohaterek, jak chociażby występujące w roli gospodyń domowych Katja Kampfeneder, pani Groschka oraz Geesche Barfey, zastępują powołanych do armii małżonków w codziennych obowiązkach i poprzez ciężka prace fizyczna starają się zapewnić swoim rodzinom skromny byt. Inne, do których zaliczają się służące w lazaretach na zapleczu frontu pielęgniarki Kläre Schwersenz, Bärbe Osann i Sophie von Gorse, prowadza prosty, żołnierski tryb życia i okazują nieustanna gotowość do poświęceń. Z kolei przykłady agresywnych zachowań Babki oraz Ingeborg Koldewey dowodzą, ze także kobiety mogą mieć swój udział w przelewaniu krwi. Z drugiej strony za podejmowanymi przez kobiety działaniami kryje się nierzadko uczucie miłości, które skłania je do tego, aby nie bacząc na piętrzące się przeciwności i grożące niebezpieczeństwo wstawić się za swoim mężczyzna. I tak Lenore Wahl konsekwentnie odwiedza kolejne urzędy, aby załatwić przepustkę urlopowa dla przebywającego na froncie narzeczonego, którego pragnie poślubić. Stine Teetjen każe napisać swojemu mężowi list, który ma pomóc mu uwolnić się od problemów finansowych. Babka przemierza niebezpieczna drogę przez gęstwinę litewskich lasów, aby spotkać się w Merwińsku z aresztowanym Grischa, a Dawja Süsskind udaje się do siedziby wojskowej okupanta i składa osobisty protest przeciwko bezprawnemu traktowaniu jej męża. Wykreowane przez Zweiga bohaterki to przy tym wrażliwe kobiety, które głośno lub skrycie cierpią z powodu ciężaru życia w trudnych czasach. Potwierdza to postawa owdowiałych Pauli Weber, Sophie von Gorse, Agnes Timme, czy też Auguste Langhammer, które dzielnie próbują pokonać ból po stracie ukochanego męża. Troska o los swoich synów wypełnia matki Matilde Wahl i Geesche Barfey. Dla Lenore Wahl wizyta w klinice, gdzie chce usunąć poczęte w wyniku gwałtu dziecko, staje się traumatycznym przeżyciem. Niesprawiedliwości doświadcza także właścicielka mieszkania pani Laubschrey, która z powodu pozornie błahej krytyki wojny zostaje skazana na kare więzienia i podupada na zdrowiu. W powieściach Zweiga można jednakże napotkać również bezwzględne i wyrachowane w swoim działaniu bohaterki, jak Annelise Blüthe, Mathe Lehmke, Claudia Rohme czy bestialska strażniczka obozu koncentracyjnego Ingeborg Koldewey, których postawa jest daleka od jakiejkolwiek kobiecej wrażliwości. Ich obecnością pisarz pragnie udowodnić, iż każdy bez względu na płeć może stać się ofiarą wywołanej przemianami społecznymi i politycznymi brutalizacji społeczeństwa. Nie ulega wszelkiej wątpliwości, ze stworzone przez Arnolda Zweiga, literackie portrety kobiet są odzwierciedleniem jego własnych doświadczeń życiowych. W konsekwencji jego bohaterki stanowią ucieleśnienie własnego buntu pisarza przeciwko mieszczańskim normom społecznym: nie przestrzegają wstrzemięźliwości przedmałżeńskiej, przerywają ciążę, żyją w związkach pozamałżeńskich lub tez w trójkątach miłosnych. W ten sposób pisarz tworzy typ nowoczesnej, „budzącej się do życia społecznego kobiety”, która w dobie emancypacji zwraca się przeciwko utrwalonym w czasach wilhelmińskich rolom rodzajowym i staje się „niezależnie decydująca” towarzyszka swojego mężczyzny.

Droga od mecenatu do wolnego rynku na gruncie literatury prowadziła przez pieniądze, ale zarabiane, nie otrzymywane, przez ten odrzucany przez Norwida wiek kupiecki i przemysłowy, wiodła przez profesjonalizację pracy ludzi pióra, honoraria autorskie. Jeśli mecenat wielkopański był pełnym skutków ubocznych lekarstwem na niemożność pogodzenia pracy literackiej z pracą zarobkową, to wykształcenie się wolnego rynku ukazało alternatywę: praca literacka jako źródło dochodu. Nie od razu, nie w każdym przypadku udało się dochody z niej uzyskiwane uczynić podstawą życia, rozprawa niniejsza pełna jest dowodów na to, że od wielu czynników zależały i powodzenie, i klęska w tej kwestii. Ale alternatywa była i pozwalała ludziom pióra dotrwać do czasów wykształcenia się mecenatu państwowego.

Najważniejsze, a zarazem inaugurujące niniejsze studium, słowo wypowiem, sięgając wpierw do krótkiego fragmentu obyczajowej powieści, której zachowany autograf, przechowywany jest obecnie w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie. Badacze kultury polsko-inflanckiej doskonale kojarzą cytowany urywek. Gdy przyjdzie konieczność, opatrzą go właściwym przypisem lub krytycznym komentarzem. Z pewnością wielu z nich, to właśnie Kazimierz Bujnicki, przywiódł na „prowincji zakąty”, do dawnych Polskich Inflant. Nie jestem pewna, czy opiszę romantyczną literaturę tego „małego kraju” w sposób „trafny”, wszakże wybrałam dość „egzotyczny” obszar, który pod tym względem, nie został jeszcze szczegółowo zbadany. Nie posiadam nadto kompetencji „podróżo-pisarza”. Jednakże, nie „wypada” mi lekceważyć zaproszenia wystosowanego w 1841 roku przez słynnego nestora z Dagdy. Chętnie podejmę się więc tego nowego wyzwania. Zamierzam wyprawić się nad Dźwinę, na „małe drogi”. Za chwilę zaś spróbuję po krótce wyjawić powody, dla których skierowałam swe kroki ku zapomnianym albo nieznanym „traktom”.

Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest analiza i próba klasyfikacji głównych postaci w powieściach maurytyjskiej pisarki Anandy Devi. Jako model teoretyczny posłużył opracowany przez Vincenta Jouve’a schemat odbioru postaci literackiej przez czytelnika, który jest zaliczany do badań postaci literackiej w ujęciu semio-pragmatycznym. We wstępie wskazano cele badawcze pracy, przedstawiono karierę literacką Anandy Devi oraz uzasadniono wybór modelu teoretycznego. W pierwszym rozdziale została przedstawiona historia Mauritiusa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na podział populacji wyspy na różne grupy etniczne, jej wielojęzyczność i wielokulturowość, jak i problemy społeczne młodego państwa, wynikające częściowo z przeszłości kolonialnej. Biorąc pod uwagę, że pisarka w dziesięciu na dwanaście opublikowanych powieści wybrała swoją rodzimą wyspę jako miejsce akcji, a bohaterowie jej powieści są Indo-Maurtyjczykami i Kreolami, przedstawianie historii wyspy i zwrócenie uwagi na jej specyfikę wydaje się być uzasadnione. W drugim rozdziale przedstawiono historię literatury maurytyjskiej w języku francuskim, która stanowi interesującą odmianę literatury frankofońskiej, mało na razie znanej na świecie. W rozdziale tym zamieszczono również krótkie omówienie literatury maurytyjskiej w językach angielskim, kreolskim jak i w innych językach orientalnych. Trzeci rozdział poświęcony został omówieniu poetyki Anandy Devi, która jest jedną z najważniejszych współczesnych pisarek maurytyjskich, jej twórczość literacka może być analizowana zarówno w świetle teorii badań postkolonialnych, jak i feministycznych. W rozdziale czwartym zamieszczono historię badań nad postacią literacką poczynając od prac formalistów rosyjskich. Przedstawione różne modele teoretyczne opracowane do analizy postaci literackiej, takie jak: model semiotyczny R. Barthesa i A. J. Greimasa, model semiologiczny Ph. Hamona i model semio-pragmatyczny opracowany między innymi przez U. Eco, M. Picarda i V. Jouve’a. Model teoretyczny Vincenta Jouve’a -„l’effet-personnage” w powieści, który pozwala na dokonanie szczegółowej analizy odbioru postaci literackiej przez czytelnika, został omówiony w rozdziale piątym. Pierwszym elementem analizy jest sposób postrzegania postaci przez czytelnika - „la perception”, następnie odbiór postaci - „la réception” i „l’implication” czyli badanie strategii głównie narracyjnych, dzięki którym pisarz wywiera pożądany wpływ na czytelnika. Odbiór postaci literackiej (la „réception”) został podzielony na trzy poziomy lektury. Pierwszym poziomem odbioru jest „l’effet-personnel”, w którym wyróżniono dwa różne typy czytelnika. Jeden z nich nazwany „le lectant jouant” dokonuje analizy postaci wpisanej w projekt narracyjny utworu natomiast drugi - „le lectant interprétant” ocenia ją w ramach projektu semantycznego. Następnym poziomem lektury jest „l’effet-personne” i czytelnik nazwany „le lisant”, który postrzega postać literacką jako istotę żywą, istniejącą w rzeczywistości. Trzeci poziom lektury stanowi „l’effet-prétexte” i czytelnik nazwany „le lu”, który podświadomie identyfikuje się z postacią literacką i przeżywa dzięki niej sytuacje zabronione lub źle postrzegane przez społeczeństwo. W rozdziale szóstym zaproponowano podział powieści Anandy Devi na trzy cykle powieściowe. Pierwszy cykl stanowią powieści indo-maurytyjskie: Le Voile de Draupadi, L’Arbre fouet, Moi, l’interdite, Pagli, Indian tango i Le sari vert. Na drugi cykl składają się powieści kreolskie: Soupir i La vie de Joséphin le fou, stanowiące pierwszą wyróżnioną podgrupę. Rue la Poudrière i Ève de ses décombres należą do drugiej podgrupy wyodrębnionej w ramach tego cyklu. Ostatni cykl powieści to powieści o charakterze uniwersalnym: Jours vivants i Manger l’autre, w których pisarka nie skupia się już na problematyce Mauritiusa, ale wykazuje zainteresowanie tematyką bardziej uniwersalną. W centrum jej zainteresowań znajduje się jednak nieodmiennie kobieta i osoby wykluczone z powodu odmienności, wieku, ubóstwa, żyjące na marginesie społeczeństwa. W siódmym rozdziale zawarto szczegółowe analizy głównych postaci powieści Anandy Devi przeprowadzone zgodnie z modelem teoretycznym V. Jouve’a. Wybrana metoda badawcza umożliwiła ustalenie sposobu konstrukcji postaci, ich wpisania w projekt literacki pisarki maurytyjskiej, jak i pozwoliła na wykazanie ich podobieństw i ewolucji. Powieści Anandy Devi charakteryzuje oryginalna nielinearna forma, poetycki język (dotyczy to szczególnie powieści Pagli). Analiza głównych postaci powieści Anandy Devi wykazała, że pisarka tworzy bohaterów swoich powieści opierając się na podobnym schemacie. Większość postaci przedstawiona jest fragmentarycznie, co szczególnie widoczne jest w przypadku ostatniej powieści pisarki, w której anonimowa główna bohaterka mieszka w nieznanym, nienazwanym miejscu. Imiona i nazwiska bohaterów, szczególnie z cyklu indo-maurytyjskiego, mające swe źródła w sanskrycie, są symboliczne. W dziesięciu powieściach główni bohaterowie pełnią jednocześnie funkcję narratorów. Jedynie w dwóch na dwanaście powieści, główne postacie są mężczyznami przedstawionymi w bardzo niekorzystnym świetle. Możliwe jest dostrzeżenie podobieństw i relacji między niektórymi bohaterami. W przypadku Mouny z Moi, l’interdite i Joséphina z La vie de Joséphin le fou czytelnik odnosi wrażenie, że czyta podobną historię opowiedzianą z męskiego i kobiecego punktu widzenia. Ève, główna bohaterka Ève de ses décombres, może być uznana za dojrzałą wersję Paule z Rue la Poudrière. Wraz z kolejnymi powieściami Anandy Devi jej główne bohaterki stają się bardziej pewne siebie, nie są już jedynie ofiarami, broniąc się, same wymierzają sprawiedliwość. Przyroda, życie na łonie natury i zgodne z jej rytmem, bliskość morza to elementy bardzo ważne w świecie fikcji Anandy Devi. W aneksie poprzedzającym bibliografię zamieszczono streszczenia powieści autorki maurytyjskiej, stanowiących korpus rozprawy doktorskiej.

Temat mojej pracy mieści się w szerokim kręgu problematyki dotyczącej ,,(...) przekładu artystycznego, zwanego też niekiedy literackim’’, który będę rozpatrywał w kontekście teorii komunikacji międzykulturowej. Najprostsza definicja przekładu głosi, że jest to ,,procedura lingwistyczna polegająca na zastąpieniu tekstu w języku wyjściowym tekstem w języku docelowym przy zachowaniu relacji ekwiwalencji’’. Według słów A. Legeżyńskiej, przekład literacki można zasadniczo sprowadzić do potrzeby komunikacji pomiędzy wspólnotami społecznymi. Jego główna funkcja to: pośrednictwo między narodami, epokami i czasoprzestrzenią. Zdaniem zaś K. Dedeciusa, przekład jest jedną z najbardziej rzadkich misji, ponieważ wyświadcza bardzo pożyteczną przysługę narodom, które często nie znają i nie rozumieją się. Wielką rolę przekładu we współczesnym świecie podkreśla również J. Pieńkos, według którego tłumaczenie jest jednym z najważniejszych przekazicieli komunikacji językowej i jednym z najbardziej skutecznych środków, które gwarantują prawdziwą współpracę narodów w skali światowej. Ułatwia dostęp do wielkich utworów, przyczynia się do pojmowania tożsamości kulturowej danego narodu. Tłumaczenia łagodzą przeciwności, obalają bariery, eliminują urazy, twierdzenia wyższości, uczą tolerancji oraz umiejętności współżycia. A. Kowalewska pisze w swoim artykule Problematyka przekładu stylu literackiego, że przekład literacki z uwagi na walory artystyczne i kulturowe literatury stanowi zawsze obiekt najsurowszej krytyki, jednak jego problematyka nie doczekała się jeszcze precyzyjnego opracowania w ramach teorii przekładu. Kowalewska pisze dalej: ,,Być może z powodu braku wyczerpującej definicji stylu literackiego nie określono też dokładnie skutecznych metod analizy stylistycznej ani nie opisano w wyczerpujący sposób faz procesu przekładu artystycznego (...)’’.

Sam rodowód Żyda wiecznego tułacza jest tyleż zawiły, co sieć wyznaczników, które determinują jego pole semantyczne. Pomimo owej złożoności, a może i dzięki niej, postać włóczęgi naznaczonego piętnem nieśmiertelności nieustannie przyciąga twórców wszelkiego rodzaju: począwszy od autorów tzw. literatury „jarmarcznej”, poprzez poetów, dramaturgów i powieściopisarzy, a na mistrzach pędzla oraz badaczach zgłębiających tajniki niniejszego zagadnienia skończywszy. Dziwi jednak fakt, iż dotychczasowe badania wątku legendarnego Żyda ograniczają się w głównej mierze do jego wymiaru socjologicznego oraz kulturowego. Jednakowoż analizy przeprowadzone pod kątem literaturoznawczym bazują przeważnie na tekstach z poprzednich epok, zwłaszcza tych z wieku dziewiętnastego. We wstępie dysertacji zaprezentowano krótki przegląd stanu badań nad analizą postaci Ahaswerusa, postawiono hipotezę badawczą, a zarazem dowiedziono słuszności wybranego instrumentarium analitycznego, pozwalającego na sformułowanie finalnej konfirmacji bądź falsyfikacji wysuniętych założeń zakładających tzw. „śmierć mitu”. Praca dzieli się na trzy proporcjonalne części. W pierwszej z nich zarysowano genezę oraz ewolucję samej legendy, uwzględniając sprostowanie błędnych konstatacji, jakie znaleźć można w niektórych opracowaniach podejmujących wątek jerozolimskiego szewca. Głównie idzie o wątpliwą tożsamość narodową Kartafilusa, prototypu Żyda wiecznego tułacza, a także o pomieszanie dwu różnych postaci: Malchusa i strażnika świątynnego. Pierwszemu św. Piotr miał obciąć ucho podczas aresztowania Jezusa w Ogrójcu, drugi zaś miał fizycznie znieważyć tego ostatniego w trakcie przesłuchania u Kajfasza. Ponadto, gwoli uniknięcia wprowadzenia części analitycznej in medias res, zamieszczono krótki zarys wybranych utworów, datujących się na wcześniejsze epoki, tzn. te, które poprzedzają wiek XX. W drugiej części rozprawy przeprowadzono analizę semiologiczną według schematu Philippe’a Hamona, co pozwoliło na gruntowne zbadanie „etykiety semantycznej” Żyda i tym samym na wyłuskanie wszelkich stycznych z jego legendarnym pierwowzorem. W efekcie możliwe okazało się określenie stopnia, w jakim predesygnacja konwencjonalna przekłada się na analizowane dwudziestowieczne realizacje prozatorskie, których kanwa literacka osnuta jest wokół brodatego włóczęgi. Aby móc natomiast zbadać tożsamość żydowską Ahaswerusa, w obrębie ról tematycznych zastosowany został model analityczny Ido Abrama. Co więcej, na bazie etopoii i prozopografii dokonano typologizacji Żyda wiecznego tułacza, co dało łącznie osiem kategorii wyjściowych oraz możliwe ich kombinacje. Modelem dominującym okazuje się być tutaj ten, którego opatrzono mianem „binarnie heterogeniczny”. Podwaliną teoretyczną trzeciej części jest model semio-pragmatyczny sformułowany przez Vincenta Jouve’a, opierający się na analizie odbioru postaci przez czytelnika („l’effetpersonnage”). Wykazano tutaj sieć korelacji, które zachodzą w procesie czytelniczym między analizowaną postacią a odbiorcą. Otóż istotnym wektorem badań sytuujących się w niniejszej części była próba wglądu w system narracyjny tak, by określić, w jakim stopniu i czy w ogóle zastosowane w tekstach zabiegi narratorskie determinują ewentualny antysemicki wydźwięk i odbiór Tułacza. Przeprowadzona analiza wykazała, że antyżydowski wymiar mogą przybierać te teksty, które przy jednoczesnym odwołaniu się do treści ludowych są głęboko zakorzenione w tradycyjnej wersji legendy, ale ‒ co ważne ‒ usuwają aspekt nawrócenia się Ahaswerusa.

This study explores information management undergraduates' and their teachers' perceptions of being Internet literate, of Internet literacy and their Internet-related practices, with the aim of identifying implications for information departments' pedagogy and curriculum. In particular, it explores the extent to which popular digital native narratives surrounding students' use of the Internet, coincide with the outcomes of this study. Following a constructivist qualitative methodology, focus groups and interviews were conducted with a cohort of 24 undergraduates at the beginning and end of their Information Management studies. Interviews were also conducted with the 17 academics who taught these undergraduates. The information collected was analysed using techniques developed from Naturalistic Inquiry and Constructivist Grounded Theory. This enabled the reconstruction of the multiple realities that exist within the school in relation to the study's aims. Academics perceived that being Internet literate involved the development of a set of competencies, capabilities and qualities that spanned the entire range of Bloom's cognitive and affective taxonomy. They were critical of students' academic-related Internet skills, particularly to find authoritative sources, but aligned themselves with the digital native rhetoric when talking about students' non-academic Internet use. This contrasted with undergraduates, who had an information searching centric perceptions of being Internet literate, both at the beginning and end of their studies, and were highly confident in the areas they associated with being Internet literate, including being able to find Internet sources. Furthermore, students felt they had 'picked-up' their Internet-related skills, as opposed to have been taught them. This study concludes that undergraduates' Internet literacies, coupled with their perception of their own Internet-related abilities and how they became Internet literate, are potentially at odds with academics' understandings of undergraduates' Internet literacies and their role in facilitating students' Internet literacies. This study suggests that unless this divide is bridged, the effective development of undergraduates' Internet literacies within many information schools and departments may be hindered.

This nine-year ethnographic study describes how three children, Emily, Tristan, and Simon learned, used and understood literacies over time, across sites and within specific discourses. In documenting the literacies of these children, I have gained insight into the processes by which they became literate as well as how each of these children scaffold their own learning by using multiple literacies and sign systems. Emily, Tristan and Simon helped me to see literacies as complex in their conception and use and that all sign systems (e.g. art, dance, reading, writing, maths, sports, videogaming, etc.) operate using common semiotic principles. Sign systems as literacies are multimodal, meaning-focused and motivated; they involve specific social and cultural practices which differ depending on site and community. During every literate act the children in this study made extensive use of the semantic, sensory, syntactic and pragmatic cuing systems to make meaning, regardless of the literacies used. Emily, Tristan and Simon taught me that we need to see children as literate, as symbol users, and meaning-makers from birth. In order to support literacies learning we need to begin by recognizing and supporting the literacies learning process that is already in place.

Thesis (Ph.D.)--Indiana University, Dept. of Language Education, 2007.
Source: Dissertation Abstracts International, Volume: 68-09, Section: A, page: 3786. Adviser: Jerome C. Harste. Title from dissertation home page (viewed May 8, 2008).

Mestrado em Matemática
O estudo começa por reflectir sobre o conceito de Literacia e as capacidades subjacentes ao desenvolvimento do raciocínio estatístico. O propósito principal deste estudo revê-se na valorização da Estatística e no reconhecimento deste conteúdo no currículo do Ensino Básico como aspectos inovadores para o desenvolvimento das capacidades prescritas e sustentadas pela sociedade de informação. Estes aspectos são claramente suscitados da análise de estudos internacionais comparativos sobre Literacia Matemática, da avaliação à importância da Estatística atribuída no Ensino Básico pelos documentos de orientação programática e curricular, quando comparados com o currículo americano e, da análise a alguns manuais escolares onde foi possível constatar uma redução aos saberes característicos preconizados no programa do Ensino Básico e as tarefas propostas não fomentam o desenvolvimento de competências literácicas. O diagnóstico a todo o suporte documental mencionado exige de facto a mudança. Esta mudança é expressa pela introdução e alargamento do currículo previsto para a Estatística no Ensino Básico particularmente, através de um conjunto de situações simples, desenvolvidas por tópicos temáticos da Estatística e referidas no trabalho por Metodologias. Emergem, deste trabalho, as seguintes recomendações: o aperfeiçoamento dos programas ao nível do Ensino Básico; a associação do uso das novas tecnologias e de ferramentas estatísticas ajudando a elevar a Literacia Estatística na sociedade e, a exigência de formação contínua pelas instituições de formação proporcionando um fundamento sólido aos protagonistas responsáveis nesta área disciplinar. ABSTRACT: The study begins by a reflection on the concept of Literacy and the capabilities behind the development of statistical reasoning. The main purpose of this study revises up in the recovery of Statistics and the recognition of this content in the curriculum of primary education as innovating aspects to the development of sustained and prescribed capacities by the information society. These aspects are clearly raised by the analysis of comparative international studies on Literacy Mathematics, by the evaluation of the importance of Statistics recognized in the documents of the primary education programme and the curriculum guidance, as compared with the American curriculum, and by the analysis of some school manuals where it was possible to see a characteristic knowledge reduction of the primary education programme, where the proposed tasks do not encourage the development of literate skills. The diagnosis to the whole documentary support mentioned requires a real change. This change is expressed by the introduction and expansion of the planned curriculum for Basic Education Statistics in particular, through a set of simple situations, developed by the Statistics thematic topics referred in the work as Methodologies. From this work results the following recommendations: the improvement of the programmes at a primary education level, the combination of new technologies and statistical tools helping to raise the Statistics Literacy in society, and the requirement of continuous education by institutions, providing a structured training to the responsible players in this learning area.

Lata sześćdziesiąte XX wieku przyniosły podsumowanie i ustabilizowanie się dorobku wiedzy o autorze Pieśni pokutnych: Karmanowski otrzymał biogram w Polskim Słowniku Biograficznym podsumowujący dotychczasowe ustalenia, a jego utwory stały się bardziej dostępne dzięki antologiom poezji barokowej, zawierającym spore wybory wierszy, przy czym wydawcy niejednokrotnie wprowadzali do tekstów własne poprawki Utrwaliło się też wiązanie poety ze środowiskiem braci polskich – tak historycy literatury jak reformacji wymieniali go wśród znaczących poetów ariańskich. Wyznanie stało się niejako „obowiązującym” kierunkiem odczytywania: stwierdzono istnienie pogłosów etyki zborowej w twórczości (List do lisowczyków), a nawet „silny wpływ arianizmu” w Pieśniach pokutnych Słowo „stwierdzono” bardziej jest tu na miejscu niż „doszukiwano się” – utwory Karmanowskiego bowiem, jako poety minorum gentium nie były przedmiotem bardziej szczegółowej literackiej obserwacji i analizy: to, co o nich powiedziano to ledwie garść uogólnionych stwierdzeń. Sporadycznie pojawiające się wzmianki o poszczególnych utworach były różnej wartości. Dalszy wzrost wiedzy na temat autora Pieśni pokutnych i jego twórczości wiąże się z przynależnością poety do kulturalnego środowiska, jakim był dwór hetmana litewskiego Krzysztofa Radziwiłła i skupiona tam grupa ludzi pióra. Jej oryginalność budziła coraz większe zainteresowanie historyków literatury, choć na zjawisko to zwrócił już uwagę Brűckner. Badania nad kalwińską gałęzią Radziwiłłów mają własną historię i rozwijają się ciągle dzięki bogatym zasobom archiwalnym, które przetrwały do naszych czasów. Dla osadzenia sylwetki poety w środowisku bardziej niż badania dziejów politycznych istotna jest charakterystyka problemów wyznaniowych, mechanizmów przepływu i zarządzania informacją, działania dworu i gospodarki dobrami, organizacji wojskowej. Przełomowym krokiem wydaje się ujęcie „państwa radziwiłłowskiego” jako systemu klientarnego – można było teraz właściwie określić rolę i znaczenia spraw kultury oraz miejsce działalności literackiej wśród rozmaitych zatrudnień dworzan i urzędników, czego nie wyjaśniało przywoływane dotąd pojęcie mecenatu. W końcu przyszedł czas na systematyczny monograficzny opis funkcjonowania radziwiłłowskiego systemu klientalnego, którego częściami („trybami”) byli wszyscy literaci związani z dworem Krzysztofa Radziwiłła. Taki kompletny obraz zarysowała z pewnością książka Urszuli Augustyniak i dopełniająca ją monografia klienteli wojskowej hetmana litewskiego. Obie miały ogromne znaczenie dla wiedzy o środowisku. Podobnie – praca Marioli Jarczykowej, oświetlająca część owego systemu szczególnie istotną, bo działalność pisarską Piotra Kochlewskiego „kanclerza” państwa birżańskiego, który trzymał w rękach nici korespondencji „wprawiającej w ruch” cały mechanizm. Wiedzę o tym środowisku literackim budowano już wcześniej – patronem prac poświęconych kulturze radziwiłłowskiej można nazwać Alojzego Sajkowskiego, autora Od Sierotki do Rybeńki i wielu szczegółowych rozpraw o litterariach i teatraliach radziwiłłowskich. Wszystkie te opracowania przyniosły też szereg ustaleń szczegółowych dotyczących Karmanowskiego, wydobytych z zasobów Archiwum Radziwiłłów. 12. Na duże zainteresowanie tym kręgiem wskazuje rozmaitość pojawiających się w ostatnich latach studiów poświęconych różnorodnym zjawiskom, jak szkolnictwo, podróże edukacyjne, retoryka i oratorstwo, kazania pogrzebowe. Sprawy książki i literatury kręgu birżańskiego doczekały się nawet próby przekrojowego ujęcia. Każde z tych studiów – nawet jeśli (jak bywa najczęściej) nie wspomina Karmanowskiego – w pewien sposób powiększa naszą wiedzę o jego świecie. Stopniowy przyrost drobnych ustaleń biograficznych dotyczących poety – koniecznie trzeba tu wymienić określenie z dużą dokładnością daty urodzin oraz wskazanie jego najbliższego kręgu rodzinnego czy udokumentowanie związków z Rakowem – zaowocowało wreszcie próbą nowego biogramu. Krzysztof Gajdka skrzętnie zebrał owe ustalenia i wykorzystując także swoje znaleziska, zarysował obraz biograficzny znacznie bardziej plastyczny niż dotychczas. Za konkretnymi kształtami biografii poety nie poszło jednak w pracach historyków literatury bardziej uważne spojrzenie na twórczość Karmanowskiego. Inaczej było w wypadku Daniela Naborowskiego. Badania rozwijały się tu w oparciu – ale i w opozycji – do podstawy, jaką już przed laty stworzył Jan Dűrr-Durski swoją „monografią biograficzną” i wydaniem wierszy. Naborowski, słusznie uznany za najwybitniejszego twórcę kręgu radziwiłłowskich literatów, zajął też „wyższe” miejsce w hierarchii poezji XVII wieku, traktowany coraz częściej jako jeden z najciekawszych liryków epoki. Plonem tego wzrostu zainteresowania była mnogość prac analitycznych, pojawienie się zupełnie nowych oświetleń biografii i prace tekstologiczne zmierzające w kierunku nowej edycji utworów. Karmanowski pozostał poetą drugiego szeregu. Dzięki zainteresowaniu Naborowskim wymieniany bywa częściej, lecz przede wszystkim jako najważniejsze nazwisko uwierzytelniające istnienie formacji „poetów radziwiłłowskich”. Wspomina się o nim z reguły, kiedy mowa o całym środowisku. Nie istnieje właściwie tradycja badawcza dotycząca jego utworów – to tylko zespół krótkich całościowych ujęć, najczęściej haseł w leksykonach czy wprowadzających notatek w antologiach lub jeszcze drobniejszych szczegółowych obserwacji i napomknień. O tradycji takiej można mówić tylko w wypadku dwóch wymienionych wierszy, co jednak, jak już powiedziano, wynikło tylko z zainteresowania samym ich tematem. Tym bardziej trzeba wspomnieć o studiach Dariusza Chemperka, autora cennej książki o Naborowskim20, wychodzącego więc od zainteresownia najwybitniejszym poetą środowiska – o omówieniach Paidonomii i wiersza O śmierci, a przede wszystkim o znakomitym szkicu poświęconym wierszowi O śnie i jego kontekstom. Wymienienie tych samotnych zdobyczy nie oznacza, że o Karmanowskim się nie wspomina. Tych nawiązań pojawia się w różnych pracach niemało. Zwłaszcza dotyczy to Pieśni pokutnych, które, jak widać, są częścią dorobku poety najbardziej interesującą badaczy, może też dzięki wzrostowi zainteresowania literaturą religijną oraz kulturowym ujęciom problemów duchowości. Obrazuje to poniekąd obecność tekstów pięciu Pieśni pokutnych w antologii polskiej poezji metafizycznej okresu baroku. Zawsze są to są jednak przygodne uwagi badaczy, piszących na inny temat i niewychodzących poza doraźne spostrzeżenia. Można nawet mówić o rozbieżności między obecnością samego nazwiska poety i częstotliwością jego pojawiania się, a brakiem głębszego odczytania jego twórczości. W tej sytuacji – gdy podstawowe rozpoznanie filologiczne jest dopiero postulatem, a całość refleksji nad dorobkiem literackim poety skupiają słownikowe hasła lub przygodne obserwacje – historycznoliterackie odczytanie tej twórczości wydaje się pożądane. Taki jest cel tej rozprawy, mającej charakter tradycyjnie ujmowanej monografii dorobku literackiego Olbrychta Karmanowskiego. Wprowadzeniem do niej będzie próba uporządkowania problemów filologicznych twórczości Karmanowskiego, a dokładniej – określenia jej kanonu: co na podstawie oglądu źródeł da się stwierdzić pewnego w kwestii ustalenia autorstwa, co zaś – i w jakim stopniu – uznać musimy za hipotetyczne. Zasadniczą częścią studium, a właściwie jego istotą ma być analityczna lektura utworów składających się na tę twórczość. Zamierzeniem autora nie jest znalezienie uniwersalnego klucza, który otwierałby ją, ujawniając znaczenia dotąd nieprzeczuwane. Takie postępowanie wydaje się uprawnione w wypadku utworów dobrze określonych pod względem historycznoliterackim; wtedy nowy „pomysł” odczytania czy też klucz metodologiczny pozwoliłby wyjść poza ustalone koleiny tradycji badawczej. W wypadku poezji Karmanowskiego nie jest to potrzebne, gdyż nie została ona dotąd opisana w ten sposób, trudno też mówić tu o „ustalonej” tradycji interpretacyjnej. Stąd też zamierzone uważne podążanie za tekstem, który stać ma w centrum uwagi, możliwe głębokie odczytanie pojedynczych utworów i ich grup. Postawa wierności wobec tekstu oraz nieeksponowanie osoby interpretatora i jego narzędzi, nieodchodzenie odczytania w stronę interpretacyjnej kreacji sytuują założenia metodologiczne tej pracy bliżej ujęć tradycyjnych niż współczesnej (Gadamerowskiej) hermeneutyki. Wspólne z tą ostatnią będzie pamiętanie o autonomii utworu literackiego wobec innych porządków – odwołania do biografii, środowiska, uwarunkowań historycznych mają być tylko pomocą. Każdy utwór, nawet najmniejszych rozmiarów powinien w wyniku takiej interpretacji zyskać historycznoliterackie usytuowanie, a w konsekwencji cała twórczość pisarza zostałaby umieszczona we właściwym kontekście. Dzięki temu – mamy nadzieję – Karmanowski „zrobi krok do przodu”: zdołamy zarysować sylwetkę pisarza, wydobyć go z tła kulturowego środowiska Radziwiłłów birżańskich, na którym nie rysuje się wyraźnie.

W tym roku mija 70 lat (1939-2009) od wybuchu II wojny światowej, dlatego postanowiłam opracować wydarzenia z okresu wojennego, zwłaszcza, że wojna miała ogromny wpływ na kulturę polską . Dana praca magisterska składa się ze: wstepu, dwóch rozdziałów (teoretycznego i praktycznego) oraz zakończenia. Pierwsza część pracy przedstawia losy literatów polskich po wybuchu II wojny światowej. W tym celu skupiłam się na przedstawieniu losów literatów pod okupacją niemiecką, sowiecką (Lwów, Wilno) oraz na emigracji, szczególnie na Zachodzie. Przedstawiając losy literatów polskich autorka często się zetknęła z kilkoma wersjami śmierci, występowało wiele niedomówień dotyczących losów pisarzy polskich. Sytuacja osobista pisarzy miała ogromny wpływ na ich twórczość . W danym rozdziale zostały przedstawione także straty jakie poniosła kultura polska w czasie II wojny światowej. Z kolei druga część pracy została poświęcona wydarzeniom wrześniowym w poezji polskiej. Autorka szczególnie zwróciła uwagę i przestawiła bohaterstwo żołnierzy polskich na podstawie utworów poetyckich. W drugiej części pracy utwory poetyckie zostały poklasyfikowane, ze względu na to, jakich wydarzeń dotyczyły (1 września, 17 września, obrona Warszawy, poszczególne bitwy i inne). Głównym celem rozprawy było przedstawienie wydarzeń wrześniowych w poezji polskiej, przedstawienie bohaterstwa żołnierzy polskich oraz losów literatów polskich po 1939 roku. Praca magisterska była napisana za pomocą następujących metod:... [toliau žr. visą tekstą]
Rugsėjis lenkų poezijoje. Istoriniai įvykiai literatūroje Šiais metais minime II pasaulinio karo 70-šimtmetį, todėl nusprendžiau parengti (parašyti) darbą apie karo įvykius, o dar ir todėl, kad karas turėjo didelės įtakos lenkų kultūrai. Šis magistro darbas susideda iš: įžangos, dviejų skyrių (teorinio ir praktinio) ir išvadų. Pirmas darbo skyrius vaizduoja lenkų literatų likimus prasidėjus II pasauliniui karui. Dėmesio centru tapo tų lenkų literatų likimai, kurie gyveno vokiečių ir sovietų okupojamuose miestuose (Lvove, Vilniuje), ir tų poetų, kurie emigravo, ypač į Vakarus. Rinkdama medžiagą apie lenkų litaratų likimus, dažnai susidurdavau su keliomis mirties versijomis, apie tai yra daug nutylima. Asmeninis poetų gyvenimas istoriškai susiklosčiusioje realybėje darė įtaką jų kūrybai. Šis skyrius taip pat parodo, kokia žala buvo padaryta lenkų kultūrai II pasaulinio karo metu. Antras darbo skyrius vaizduoja rugsėjo įvykius poezijoje. Ypač atkreipiau dėmesį į parodytą lenkų literatūros kūriniuose kareivių didvyriškumą. Šioje dalyje poezija suklasifikuota pagal tai, apie kokius įvykius yra kalbama (rugsėjo 1, rugsėjo 17, Varšuvos gynimas, atskiri mūšiai ir kt.) Pagrindinis darbo tikslas buvo pavaizduoti rugsėjo įvykius lenkų poezijoje, lenkų kareivių didvyriškumą ir lenkų literatų likimus po 1939 metų. Magistro darbe panaudojau šiuos metodus: teksto analizės, paieškos, interpretacijos ir istoriniu metodu.
September in Polish poetry. Historical events in literature. This year we celebrate the 70th anniversary of World War II, therefore I decided to prepare (to write) a master’s thesis about the war events also because this war had a great effect on the Polish culture. This master’s thesis consists of an introduction, two chapters (theoretical and practical), and conclusions. The first chapter of the thesis describes the destinies of Polish litterateurs upon commencement of World War II. The destinies of those Polish litterateurs, who lived in the cities occupied by the Germen and Soviets (Lvov, Vilnius) and those poets who emigrated, especially to the West have become the focus of attention. By collecting materials about the destinies of Polish litterateurs, I frequently confronted with several versions of their death, what had been concealed a lot. Personal life of poets in the historically established reality had an effect on their creative work. This chapter also demonstrates what damage has been done to the Polish culture during World War II. The second chapter of the thesis depicts the September events in poetry. I paid special attention to the heroism of soldiers demonstrated in the Polish literary works. Poetry has been classified in this chapter according to the type of events discussed (September 1st, September 17th, defence of Warsaw, specific combats, etc.). The main goal of the thesis was to describe the September events in the Polish literature, the heroism... [to full text]

Thesis (M.A.)--University of Missouri-Columbia, 2007.
The entire dissertation/thesis text is included in the research.pdf file; the official abstract appears in the short.pdf file (which also appears in the research.pdf); a non-technical general description, or public abstract, appears in the public.pdf file. Title from title screen of research.pdf file (viewed on October 26, 2007) Vita. Includes bibliographical references.

Mestrado em Educação Préescolar e Ensino do 1.º Ciclo do Ensino Básico
O presente relatório final de estágio descreve o trajeto de um projeto de intervenção-investigação, no âmbito das unidades curriculares Prática Pedagógica Supervisionada e Seminário de Investigação Educacional, que consistiu no planeamento, conceção, implementação e avaliação de uma sequência didática, que teve como principal propósito articular a Educação e Expressão Musical e a Educação em Ciências, como uma díade promotora de aprendizagens no 1.º Ciclo do Ensino Básico. Esta sequência teve o intuito de elucidar para a importância da Educação e Expressão Musical, bem como da Educação em Ciências como partes integrantes da cultura do Ser Humano. Assenta ainda na importância da Educação para o Desenvolvimento Sustentável, na medida em que a temática explorada possibilita a compreensão de todas as culturas do mundo, devendo ser cada uma respeitada e entendida à luz do seu contexto. A sequência didática desenvolvida foi suportada por orientações teóricas como a Educação para o Desenvolvimento Sustentável, a Literacia científica, a importância da Educação em Ciências desde os primeiros anos, a orientação CTS e a perspetiva de ensino por pesquisa. A sequência didática incluiu estratégias e atividades diversificadas que foram implementadas ao longo de várias sessões. O projeto de intervenção-investigação teve como principais objetivos averiguar o impacte da sequência didática nas aprendizagens das crianças ao nível dos conhecimentos, capacidades e atitudes e valores, bem como no desenvolvimento profissional da professora-investigadora que a desenvolveu. Este projeto assumiu caraterísticas de uma metodologia de investigação-ação. Sendo assim, como técnicas de recolha de dados adotou-se o inquérito por questionário, a observação participante e compilação documental. Para a análise dos dados, recorreu-se à análise de conteúdo, através de um sistema categorial misto e com auxílio do software WebQDA. Através dos resultados obtidos na análise dos dados recolhidos, pôde-se concluir que a implementação da sequência didática teve efeitos positivos nas crianças, bem como no desenvolvimento profissional da professora-investigadora. Em relação às crianças, estas desenvolveram aprendizagens ao nível conhecimentos, capacidades e atitudes e valores, relacionadas com a díade música e ciência. No que diz respeito à professora-investigadora, esta demonstrou ter desenvolvido competências, enquanto profissional de educação e investigação.
This final stage report describes the path of an action-research project in the context of curricular units “Supervised Pedagogical Practice” and Educational Research Seminar, which consisted in the planning, design, implementation and evaluation of a didactic sequence, which had as its main purpose to articulate Education and Musical Expression and Science Education, as a promoter of learning dyad in the primary education. This sequence aimed to elucidate the importance of Education and Musical Expression, and the Science Education as an integral part of the Human culture. It is based on the importance of education for sustainability, because the explored theme enables the understanding of all cultures of the world that should be respected and understood in the light of its context. The developed didactic sequence was supported by theoretical orientations such as education for sustainable development, scientific literacy, the importance of science education from the early years, the didactic guidance CTS and educational perspective for research. The didactic sequence includes diverse strategies and activities that have been implemented over several sessions. The action- research project had as main objective to ascertain/ find out the impact of the didactic sequence in the learning of children at the level of knowledge, skills and attitudes and values as well as in the professional development of the teacher-researcher who developed it. This project took on characteristics of a research-action methodology. Thus, as data collection techniques, it was adopted the questionnaire survey, participant observation and document compilation. For data analysis, it was used the analysis of content through a mixed categorical system and with the help of WebQDA software. With the results obtained in the analysis of the collected data, it might be concluded that the implementation of the teaching sequence had a significant impact on the level of children's learning as well as had an impact on the professional development teacher-researcher. In relation to children, they developed learning at the level of knowledges, skills and attitudes and values related with the dyad music and science. In what concerns to the teacher-researcher, she shown to have developed skills, while professional education and research.

Mestrado em Ciências da Fala e da Audição
No presente trabalho pretendeu-se obter medidas de consistência interna, fidelidade inter-observador, fidelidade intra-observador, validade de construto e dados normativos da Prova de Avaliação de Competências Pré-Literacia (PACPL). Após a recolha dos dados normativos procedeu-se à compreensão da hierarquia de conhecimento do nome e som das letras, assim como os grafemas e fonemas mais difíceis e mais fáceis de nomear. De modo a analisar as características psicométricas da PACPL, recolheu-se os dados com 216 crianças com idades compreendias entre os 5 anos e os 6 anos e 12 meses. Através do cálculo do Alpha de Cronbach procedeu-se à análise da consistência interna, que relevou um valor de 0.982, que é considerado como muito bom. A concordância e a percentagem de acordo inter-observador e intra-observador foram calculadas com base na versão áudio da aplicação da prova de 22 crianças (aproximadamente 20% da amostra), selecionadas aleatoriamente. A percentagem de acordo inter-avaliador foi de 96,18% e o valor do Kappa de Cohen’s (k) foi de 0.92. No que diz respeito à percentagem de acordo intra-observador, esta foi de 95,6% e o k foi de 0.91. Estes valores de fidelidade remetem para um forte acordo. A validade de construto da PACPL foi suportada pelos resultados obtidos nos dados normativos, visto que para todas as competências a pontuação obtida aumenta conforme o aumento da faixa etária. Sendo assim, pode-se afirmar que a validade de construto está assegurada. Foi possível também verificar que globalmente as crianças tiveram um melhor desempenho na nomeação do nome da letra , , , sendo considerados os mais fáceis de nomear. Relativamente à nomeação do som das letras, a maioria dos sons foram considerados como facilidade intermédia ou fácil, sendo que a nomeação do som dos dígrafos foi a que obteve o indicie de dificuldade menor, sendo considerados como difíceis de nomear. A validação desta prova permite colmatar a presente falta de instrumentos para análise do desenvolvimento normal da criança ao nível das consciências grafémica e fonémica, das correspondências grafema-fonema ou do conhecimento do alfabeto.
In this study we sought to obtain measures of internal consistency, interrater reliability, intrarater reliability, construct validity and normative data of the Proof of Competency Assessment Pre-Literacy (PCAPL). After the collection of normative data proceeded to the understanding of the hierarchy of knowledge of the name and sound of the letters, as well as graphemes and phonemes are harder and easier to name. In order to examine the psychometric characteristics of PCAPL, collected the data of 216 children aged 5 years - 6 years and 12 months. By calculating Cronbach's alpha proceeded to the analysis of internal consistency, which relive a value of 0.982, which is considered as very good. The agreement and the percentage of interrater and intrarater agreement were calculated based on the audio version of the application of the test of 22 children (approximately 20% of the sample) were randomly selected. The percentage of interrater agreement was 96.18% and the value of Cohen's kappa (k) was 0.92. With respect to the percentage of intrarater agreement, it was 95.6% and k was 0.91. These values refer to a strong agreement. The construct validity of PCAPL was supported by the results obtained in the normative data, whereas for all skills the score increases with increasing age. Thus, it can be stated that construct validity is assured. It was also verified that overall the children performed better in the appointment letter name of , being considered the easiest to name. Regarding the appointment of the sound of the letters, most of the sounds were considered easy or intermediate facility, and the appointment of digraphs was the sound of that obtained indicts the slightest difficulty, being considered as difficult to name. The validation of this test allows bridging this lack of tools for analysis of normal child development at the level of graphemic and phonemic knowledge and grapheme-phoneme knowledge or knowledge of the alphabet.

Mestrado em Contabilidade - Fiscalidade
O objetivo desta dissertação prende-se com o estudo da literacia fiscal numa zona rural de Portugal. Aqui se aborda a importância da perceção fiscal que o contribuinte deveria possuir para uma melhor atuação perante situações fiscais com que se depara no seu quotidiano, em seu benefício. O presente trabalho versa também sobre fatores que influenciam o (in)cumprimento fiscal por parte do cidadão contribuinte. A educação fiscal tem impacto no cumprimento fiscal no sentido de que transmite o dever cívico de pagar imposto e incute a moralidade e a ética na sociedade. No entanto a literacia fiscal torna-se essencial, uma vez que o correto conhecimento e a correta interpretação da informação fiscal pode diminuir certos pensares e atitudes que imprimem o não cumprimento enraizado na sociedade. Após revisão da literatura, apresenta-se um estudo empírico com a finalidade de avaliar o nível de conhecimento fiscal, isto é, de literacia fiscal, dos habitantes do concelho de Castro Daire e de analisar o impacto deste nível no cumprimento das tarefas fiscais e na poupança fiscal. As conclusões apresentadas são bastante interessantes.
The goal of this dissertation is about the study of tax literacy in a rural area of the country. Here we talk about the importance of tax knowledge that the taxpayer should have for a better performance before tax situations they have to deal with in their daily lives, just for their benefit. This work also pores over factors that influence the tax (non)compliance by the tax payer citizen. The tax education has an impact on tax compliance in the sense of to transmitting a civic duty to pay taxes and instills morality and the ethic in the society. However, the tax literacy becomes essential since the correct knowledge and the correct interpretation of tax information can reduce several ideas and actions that implement noncompliance settled in the society. After reviewing the literature, we present an empirical study in order to evaluate the level of tax knowledge, in other words, of tax literacy, of inhabitants of the municipality of Castro Daire and to analyze the impact of this level in compliance tasks and tax savings. The presented conclusions are quite interesting.

Mestrado em Contabilidade - Fiscalidade
A presente dissertação debruça-se sobre a problemática da literacia fiscal em Portugal. Tendo por base esta problemática, definimos como objectivo geral do presente trabalho descobrir o conhecimento que as pessoas têm relativamente aos impostos. Esta preocupação levou-nos à realização de um inquérito em que formulámos as questões relacionadas com os impostos. Assim, e genericamente, procuramos saber qual o impacte dos impostos na vida quotidiana das pessoas e das empresas, se as pessoas têm consciência que no seu quotidiano os impostos estão presentes, se conhecem os acrónimos dos impostos, qual a ajuda que o Estado proporciona tanto às famílias como às empresas. Deste questionário ficámos a saber que a maioria das pessoas apesar de serem conhecedoras dos principais impostos e que relativamente aos mesmos consideram que o sistema fiscal deveria ser menos complexo e ineficaz não sabem o que é um imposto.
This dissertation focuses on the issue of fiscal literacy in Portugal. Based on this problem, we define the general aim of this paper to discover the knowledge that people have with regard to taxes. This concern led us to conduct a survey in which formulated the following issues mentioned related to taxes. Thus, generally seek to know the impact of taxes on the daily lives of individuals and companies are aware that people in their daily lives taxes are present if they know the acronyms of the taxes, which the state provides assistance to households and businesses. In this survey we learned that most knowledgeable people in spite of being the main taxes and for the same feel that the tax system should be less complex and inefficient.

Mestrado em Economia
De forma geral, e numa sociedade que se pretende mais participada envolvendo cidadãos mais ativos, é indispensável que estes possuam um nível razoável de conhecimentos sobre o funcionamento da economia lato sensu, ou seja, relativos aos mercados de bens e serviços, de trabalho, e de capitais. Compreendendo o funcionamento dos mercados, será possível aos cidadãos avaliarem de forma mais fundamentada as decisões políticas e suas consequências, assim como tomarem melhores decisões, isto é, que maximizem o seu bem-estar. Não surpreendentemente, a educação em economia lato sensu, tem recebido uma atenção crescente na literatura académica. Neste contexto, torna-se relevante investigar mais sobre o nível de conhecimento dos cidadãos ao nível da economia, assim como explorar as variáveis que permitem explicar diferenciação entre indivíduos no nível dos seus conhecimentos sobre economia. Esta tese contribui para esta linha de investigação, literacia económica lato sensu, explorando o caso de Portugal, um país sobre o qual existe escassa evidência empírica. Este estudo foi desenvolvido no âmbito do projeto “Economicando” (PTDC/EGE-ECO/100923/2008), financiado pelos fundos FEDER através do Programa Operacional Fatores de Competitividade - COMPETE e por financiamento nacional através da FCT - Fundação para a Ciência e Tecnologia. O principal objetivo desta investigação é o de avaliar os conhecimentos económicos, e explicar a diferenciação, de um grupo de cidadãos muito expressivo, nomeadamente a população Portuguesa com crianças jovens. Para estes, os desafios são muito significativos, dado que as suas decisões presentes afetam diretamente não só a si próprios, como também o presente e futuro das suas crianças e famílias. Para o efeito foi definido um inquérito que foi implementado numa amostra da população alvo, nomeadamente junto dos pais das crianças que frequentam o primeiro ciclo das cinco escolas do Agrupamento de Escolas do Ensino Básico de Aveiro. Constata-se que os inquiridos (N= 618) possuem bons conhecimentos económicos e financeiros, contudo a sua performance é melhor nas questões económicas do que nas questões financeiras. Com recurso ao modelo de Poisson conclui-se que os determinantes da literacia económica não motivacionais são o género, a nacionalidade, o nível de escolaridade, a formação em ciências económicas, a qualificação da profissão (CNP), e a situação laboral do inquirido. Quanto às variáveis motivacionais verifica-se que a importância que o inquirido dá a possuir conhecimentos em economia em diversas situações é significativa para explicar os níveis de literacia económica e financeira.
The ambition to more towards a more participated society involving more actively its citizens highlights the need to enable citizens with a reasonable level of knowledge about the functioning of the economy lato sensu, that is in relation to the markets for goods and services, labor, and capital. Only by understanding the functioning of the markets it will be possible for citizens to assess more precisely policy decisions and their consequences, as well as to make better decisions, that is to maximize their welfare. Not surprisingly, education in economics lato sensu, has received increasing attention in the academic literature. In this context, it becomes important to investigate further about the level of knowledge of citizens in terms of economics as well as to explore the variables that explain differentiation between them. This thesis contributes to this line of research, economic literacy lato sensus, exploring the case of Portugal, a country about which there is scant empirical evidence. This study is included in the research project “Economicando” (PTDC/EGE-ECO/100923/2008), financed by FEDER funds through the Programa Operacional Fatores de Competitividade - COMPETE and by national funds through the FCT - Fundação para a Ciência e Tecnologia. The main objective of this study is to evaluate the economic literacy, and explain the differentiation, of a very significant group of citizens, specifically the Portuguese population with young children. For these, the challenges are very significant, since their present decisions directly affect not only themselves, but also the present and future of their children and families. For this purpose, the investigation was set and implemented on a sample of the target population, particularly among parents of children attending the first cycle of the five Primary Schools in Aveiro. It appears that the respondents (N = 618) have good economic and financial knowledge, yet its performance is better on economic issues than in financial matters. Using the Poisson model, the results show that the determinants of economic literacy are gender, nationality, educational level, training in economics, the qualification of the profession (CNP), and employment status of the respondent. As for the motivational variables, the results show that the importance that the respondent gives to economic knowledge is significant to explaining the levels of economic and financial literacy.

Poezja dla dzieci jest to dziedzina twórczości literackiej wyróżniana ze względu na stosunkowo wyrazistą kategorię adresata. Za poezję dla dzieci uznaje się jedynie utwory intencjonalnie kierowane do dzieci. W myśl klasyfikacji historyka literatury J. Cieślikowskiego najbardziej uchwytne są te formy poezji dla dzieci, które mają odpowiedniki w folklorze: kołysanki, wyliczanki, rymowanki itp. Rozwój polskiej poezji dla dzieci charakteryzuje wielość tendencji, ujawniających się w różnych modelach wierszy: od dydaktycznego S. Jachowicza, przez pieśniowy M. Konopnickiej, ludowy J. Porazińskiej, „dziecięcy” K. Iłłakowiczówny, lingwistyczny J. Tuwima i J. Brzechwy, medytacyjny J. Kulmowej, refleksyjny J. Ratajczaka, do kreacyjnego A. Kamieńskiej, W. Chotomskiej i D. Wawiłow. Punktem dojścia jest liryka dziecięcego punktu widzenia. W utworach młodszej generacji poetów wiersze dla dzieci tracą często regularny rytm i rym, na plan pierwszy wysuwa się obraz poetycki, ton refleksyjny oraz zabawa słowami i fabułami utworów. Bajka – to jeden z najczęściej uprawianych gatunków literatury dydaktycznej. Ze względu na walory dydaktyczne (jasno sprecyzowany morał) oraz przystępność formy (niewielka objętość) utwory należące do tego gatunku występują od początku rozwoju literatury dla dzieci po współczesność. W obrębie bajki wyróżnia się zwykle dwa podgatunki: bajka magiczna, czyli baśń i bajka zwierzęca. Za twórcę tej ostatniej uważa się bajkopisarza greckiego Ezopa, pochodzącego z Azji... [toliau žr. visą tekstą]
Poezija vaikams - tai literatūrinės kūrybos sritis, išskirta dėl konkretaus adresato. Vaikų poezija laikomi kūriniai, skirti būtent vaikams. Literatūroje dominuojanti estetinė funkcija vaikų poezijoje modifikuojasi į liaudinę bei didaktinę funkcijas ir įvairias jų atmainas. Labai svarbi funkcija - mažojo adresato kontakto užmezgimas ir palaikymas su pasakotoju. Vaikų poezijoje dažnos eiliuotos epinės formos su pramogine fabula, anekdotu ar eiliuotu dialogu. Pasak literatūros istoriko J. Cieslikovskio, patraukliausios yra tos poezijos vaikams formos, kurios turi atitikmenis folklore: lopšines, skaičiuotės, žaidinimai ir t.t. Vaikų poezija vystėsi nuo paprastų formų, nuo paprastų žaidinimų, kuriomis linksmino ar migdė vaikus, iki vaikiškų skaičiuočių bei dainelių, inspiruotų folkloro, pasakų, pasakaičių - tradicinės liaudies pasakos atmainų, pateiktų miniatiūrų ar eilių forma. Lenkiškos poezijos vaikams raidoje yra įvairių tendencijų, būdingų skirtingiems eilėraščių modeliams: nuo S. Jachovičiaus didaktinio, M. Konopnickos dainingojo, J. Porazinskos liaudiškojo, K. Ilakovičuvnos „vaikiškojo“, J. Tuvimo ir J. Bžechvos lingvistinio, J. Kulmovos meditacinio, J. Ratajčako refleksinio iki A. Kamenskos, V. Chotomskos ir D. Vavilovos originaliųjų. Atspirties taškas lyrika, atitinkanti vaikų pasaulėžiūrą. Jaunesniosios poetų kartos eilėraščiai vaikams dažnai netenka reguliariojo ritmo ir rimo, dėmesys kreipiamas į poetinį vaizdą, refleksinį toną, taip pat žodžių žaismą ir fabulą... [toliau žr. visą tekstą]
Poetry for children is the sphere of literature which is singled out for its clear audience category. The poetry is intended for children. Esthetical function usually prevailing in literature is modified in poetry for children to become didactical. It is important to maintain a relation between the young listener and the narrator. Paradramatical forms, anecdotes, epical forms with attractive narration are met in poetry for children. According to J.Cieslikowski, literature historian, the most acceptable are the forms of poetry which have equivalents in folk: lullabies, counting-out rhymes and e. c. Poetry for children developed from the simplest forms used to entertain or to lull kids, through counting-out rhymes to more complicated: songs inspired by folk, then fables, and finally, rhymed mini-tales intended for kids. Development of Polish poetry for children in characterized by a number of tendencies which appear in different models of poems: starting with didactical poems by S.Jachowicz, through songlike poems by M.Konopnicka, folk poetry by J.Porazinska, “childish” poetry by K.Illakowiczowna, linguistic poetry by J.Tuwim and J.Brzechwa, meditation poetry by J.Kulmowa, reflection poetry by J.Ratajczak, to creational poetry by A.Kamienska, W.Chotomska and D.Wawilow. A lyric of children’s point of view is the destination. Poems by younger generation of poets often miss regular rhythm and rhyme, poetical picture, reflective tone as well as play of words and plots of the... [to full text]

The thesis explores the theme of 'literacy and subalterneity' in two linked contexts; colonial Bengal and contemporary Bangladesh. It draws both from my ethnographic field research in the rural north-west of Bangladesh and from archive-based research, and in doing so provides a critical historical perspective which reflexively informs my representations of the colonial past and the ethnographic present. The thesis begins by presenting a theoretical framework for the study. In doing so it draws from two contrasting academic fields - contemporary ethnographic writing on literacy (informed by anthropological theory and research), and the historically focussed studies presented in the journal 'Subaltern Studies: Writings on South Asian History and Society' and associated writing. I argue that these two academic fields present radically contrasting views of literacy. Whereas ethnographic writing tends to emphasise the cultural diversity of social uses and meanings of literacy, I argue that the 'subaltern studies' writing has largely presented literacy as a singular and repressive phenomenon in its representations of literacy in colonial India. The first part of the thesis locates the study in Bengal, and sets out the theoretical framework of the study including an extensive discussion of literacy, subalterneity, representational power and commodity fetishism. The research data used in the first part is developed from close readings of nineteenth century archive material and Indian census reports. The second part of the thesis expands on these themes in relation to my own ethnographic research in Bangladesh. In doing so I reflexively link the historical themes developed in the first part of the thesis to the context of contemporary ethnographic research. As a result of this reflexive historical and contemporary analysis I develop new perspectives on literacy and ethnographic research, gender and power, religious practice and economic development.

Inspired by the Bologna Process and other globalising influences from modern higher education, and driven by policy reform for national development after the ravages of the 1994 conflict and genocide, Rwanda’s tertiary education has embarked on a number of policy reform for national development after the ravages of the 1994 conflict and genocide, Rwanda’s tertiary education has embarked on a number of policy reforms that have ushered in expectations, requirements and demands that call for both reinvigorated and new academic literacies in undergraduate study since 2007. With its aim of producing a highly skilled human resource as a panacea for Rwanda’s social and economic development deficits, the tertiary education curriculum is more than never before focused on outcomes that are linked to further education and the labour market. However, one of the problems to contend with is academic and professional under- preparedness of students entering and exiting undergraduate study, respectively. Theoretically these developments involve distancing oneself from a previous pedagogy whereby the teacher imparts knowledge to the student but instead places greater responsibility on the student to search for knowledge either individually or in a group, as well as critically examine and be able to argue a point of view in writing and through other modes of communication. Therefore, this study has been informed especially by the New Literacy Studies and the Academic Literacies Approach to understanding the development of tertiary academic literacies. The study has also been inspired by the concept of educational scaffolding. It is against this backdrop that my study set out to investigate the academic literacies requested in undergraduate study, and to explore approaches adopted by tertiary learning institutions in the country to embed academic literacies acquisition into the mainstream curriculum over the last decade. Furthermore, the study sought to explore how technology is integrated at different levels to support the acquisition of academic literacies, including technological and information literacies. In order to achieve the aforementioned, the study embarked on a qualitative blend of cross-sectional and longitudinal research designs. Principal data were gathered from official documents obtained from the government and tertiary learning institutions. Drawing on the synergies of qualitative content analysis and intertextual analysis, the documentary data were analysed and then qualitatively interpreted. The data were supplemented by a couple of questionnaire mini-surveys which were also subjected to qualitative analysis. The findings indicate that a new and expanded definition of literacy in the 21st century implies  students’ development of a set of interrelated and transferable academic competences which are elaborated in the thesis. Curriculum discourses show that there is a shift of curricular and pedagogical  emphasis from general linguistic competence as a vehicle for developing academic literacies to a more integrated embedment of a number of literacies including English for Specific Purposes (ESP), study skills, as well as information, communication and technological literacies. Regarding the use of ICT as a scaffolding tool for learning, findings show that the use of technologies has the potential to support students’ processes of academic literacies development from a highly dependent level to a more autonomous level, given that the ICT integration policies and strategies could fully materialise.
Inspirerad av Bologna Processen och andra globala strömningar inom modern högskolepedagogik har man i Rwanda inlett en mängd policy reformer inom högre utbildning för att skapa nationell utveckling efter den förödande konflikten och folkmordet 1994. Sedan 2007 ställs nya förväntningar och krav på studenter inom den grundläggande högskoleutbildningen som skapar behov av att förstärka det som i forskningen benämns som ’new literacies’. Teoretiskt tar denna strömning avstånd från en tidigare pedagogik där läraren ger studenten kunskap och lägger i stället ett allt större ansvar på studenten att enskilt eller i grupp kunna söka kunskap, kritiskt granska och kunna argumentera för en ståndpunkt i skrift. Utbildning, och särskilt högre utbildning, ses som ett universalmedel för att råda bot för Rwandas sociala och ekonomiska underutveckling. Nya krav ställs också på att utbildningen både ska ha ett relevant akademiskt ämnesinnehåll som kan leda till fortsatt utbildning och vara anpassad till en kommande  yrkespraktik. Detta ställer i sin tur krav på att blivande studenter är väl förberedda när de går in i utbildningen och att de vid genomförda studier har både akademisk kunskap och är förberedda för en yrkesprofession. Mot denna bakgrund är syftet med denna studie att undersöka vilka krav på ’academic literacy’ som har ställts på studenter i Rwanda över tid. Det sätt på vilket stöd för sådana kunskapskrav integreras i den allmänna kursplanen under det senaste årtiondet och hur kunskap i och om IKT kan integreras för att ge stöd i att uppnå kursplanens mål har också undersökts. Data består huvudsakligen av insamlade officiella dokument från regeringen samt ett tvärsnitt av institutioner för högre utbildning. Med hjälp av en kvalitativ innehållsanalys och intertextuell analys har dokumenten tolkats för att se vilka centrala förändringar vad gäller ’academic literacy’ som skett över tid. Datainsamlingen kompletterades med mindre enkätstudier som också analyserats kvalitativt. Studien visar att en ny och utvidgad definition av ’academic literacy’ vuxit fram under 2000-talet som innebär att studenter behöver utveckla ny akademisk kompetens som är relaterad till och kan överföras mellan olika områden. Diskursen i de dokument som studerats visar att det skett en förändring som innebär att allmän språklig kompetens inte räcker som medel för att utveckla ’academic literacies’ utan den har utvidgats till att även integrera ämnesspecifik språkkunskap, olika former av studieteknik och IKT. När det gäller IKT som stödjande redskap för lärande visar studien att givet att politiska beslut och strategier för IKT-användning kan genomföras, förväntas användningen av dessa redskap ha en potential att stödja studenterna i den process som det innebär att gå från att vara helt beroende av lärarens undervisning till att mera självständigt söka och utveckla kunskap. Sammanfattningsvis understryks i studien att den kritik som framförts om  högskolestudenters bristande förberedelse både för akademiska studier och för arbetslivet är utanför deras kontroll. Kritiken ska snarare ses som ett imperativ för institutioner inom högre utbildning att skapa lämpliga kurser och pedagogiska miljöer för att ge studenterna förutsättningar att kunna utveckla en ’academic literacy’ som alla studenter har rätt att tillägna sig.

La présente étude vise à écouter la voix des femmes s’exprimant à travers leurs œuvres, à comprendre leurs motivations, leurs buts et leur place dans le discours littéraire et social ; on cherchera aussi à analyser la réception par les étudiants de la littérature française féminine contemporaine, considérée comme une proposition de lecture digne d’attention en raison de son caractère socialement engagé. Le fait de se demander de quelle façon la littérature française créée par les femmes observe les problèmes auxquels est confrontée la société contemporaine et de quelle manière elle entreprend un dialogue sur ces sujets, montrant par là un intérêt pour l’ordre social et politique, semble élargir avec profit non seulement les perspectives de l’analyse littéraire, mais également l’horizon de la didactique de la littérature. En se penchant sur la création littéraire contemporaine des femmes, on cherche à proposer un tour d’horizon des formes d’engagement et du degré d’intensité avec lequel sont traitées les questions de société dont la problématique influence la situation de l’individu et les communautés qu’il forme, à commencer par la plus petite d’entre elles : la famille. À travers l’œuvre de Claire Castillon, qui puise dans les modèles créés par les femmes écrivains des générations précédentes, nous pouvons observer la façon dont celles-ci entreprennent une réflexion critique sur leur place et leur rôle dans le tissu social, mais aussi sur l’état général de la société dans laquelle elles évoluent. De même, nous voyons quels problèmes de société apparaissent comme les plus sensibles de leur point de vue. Afin de suivre l’évolution de l’écriture féminine et de mieux comprendre sa place actuelle, il est essentiel d’analyser les motifs pour lesquels les femmes ont saisi la plume, notamment depuis la Révolution française, lorsque ces questions de société ont pris une importance particulière dans le discours public, également dans le champ littéraire
This study aims to listen to the voices of women expressed through their works, to understand their motivations, their goals and their place in the literary and social discourse ; we also seek to analyze the reception by students of contemporary French women's writing considered a reading proposal worthy of attention because of its socially committed character. The fact wonder how French literature created by women observe the issues facing modern society and how she develop a dialogue on these subjects, thereby showing an interest in social and political order which seems to expand profitably not only the prospects of literary analysis, but also the horizon of didactics of literature. By focusing on the contemporary literature of women, it seeks to provide an overview of the forms of commitment and degree of intensity with which are treated the issues of society whose problems affect the situation of the individual and communities that it forms, starting with the smallest one: the family. Through the work of Claire Castillon, which draws from models created by women writers of previous generations, we can observe how women writers undertake critical reflection on the role od women in society, but also the general state of society in which they operate. Similarly, we see which social issus are most essential to their views. To follow the evolution of women's writing and understand its current position, it is important to analyze the reasons why women have seized the pen, especially since the French Revolution, when the social issues have taken a particular importance in the public discourse, also in the literary field

Rozprawa jest monografią "Izraelity" - żydowskiego tygodnika w języku polskim, wydawanego w Warszawie między 1866 a 1915 rokiem. Celem rozprawy było pokazanie wpływu tygodnika na społeczność żydowską na ziemiach polskich w XIX wieku i w pierwszej połowie wieku XX. Praca składa się z trzech części. Pierwsza jest charakterystyką tygodnika i środowiska, które go tworzyło. Pismo jest opisane na tle innych żydowskich czasopism integracjonistycznych zarówno tych ukazujących się na zachodzie, jak i wschodzie Europy. Analizowane są w niej stałe rubryki. Część druga poświęcona jest publicystyce. Jej struktura odzwierciedla zakres tematów poruszanych na łamach "Izraelity", a każde zagadnienie jest przedstawione w sposób dynamiczny. Ostatnia część dotyczy literatury publikowanej w tygodniku. Omówione są tu definicje literatury polsko-żydowskiej, gatunki literackie tworzone przez pisarzy polsko-żydowskich, przekłady z innych języków, którymi posługiwali się Żydzi europejscy oraz recenzje tekstów literackich.

Celem dysertacji było wykazanie, że parnasizm stanowi tradycję, która w sposób znaczący zaważyła na poetyce Norwidowego wiersza. Rozpatrywanie dojrzałej twórczości Cypriana Norwida bez uwzględnienia kontekstu kultury francuskiej staje się niepełne i niewystarczające, jeśli chcemy mówić o historycznoliterackiej wartości i rzeczywistej oryginalności dzieła artystycznego polskiego poety. Badania zwracały uwagę na związki autora Vade-mecum z kulturą anglosaską włoską czy niemiecką Częstokroć pomijano natomiast związki autora Jeszcze Francja nie zginęła z kulturą francuską, mimo że to nad Sekwaną spędził Cyprian Norwid ogromną część swego życia. Zasadą konstrukcji dysertacji była szeroko rozumiana chronologia. Pierwsza jej część dotyczy tradycji, z jakiej czerpali parnasiści francuscy oraz autor Kleopatry i Cezara. Główną inspiracją parnasistów był antyk. Kwestia antyku od początku zajmowała także Cypriana Norwida i stale towarzyszyła mu w refleksjach zarówno stricte osobistych (por np. Vendôme), jak też w rozważaniach „ogólnoludzkich”. Nie mniejsze znaczenie ma dziedzictwo antyku, gdy poeta podejmował zagadnienia narodowej historii Z parnasistami francuskimi łączyło Norwida podobne traktowanie antycznych źródeł oraz zachowanie klimatu starożytności w dziełach. Tworzyli oni sztukę autonomiczną (czasem hieroglificzną) i wolną od jakiejkolwiek wpływów politycznych. Dla polskiego poety, doświadczonego przez klęskę ruchów narodowo-wyzwoleńczych, brak niepodległości politycznej, cenzurę oraz później niezrozumienie przez odbiorców, postulat sztuki niezależnej, sztuki jako wartości ponadczasowej, docenionej dopiero przez „późnego wnuka”, stanowił jedyną możliwą drogę rzeczywistego rozwoju artystycznego. Następne rozdziały zostały poświęcone teorii i praktyce parnasizmu. Kolejno są przedstawione wspólne cechy dla twórczości Norwida i parnasistów: samowystarczalność sztuki, autonomiczność sztuki względem twórcy, Boska proweniencja sztuki, idea jedności obrazu i słowa Sztuka w ujęciu Norwida i parnasistów francuskich była wartością samą w sobie, istniała niezależnie od artysty, oczekiwań odbiorców, momentu historycznego. Stanowiła odbicie tego, co idealne, jedną z postaci idealnego piękna, wzbogacającego duszę człowieka. Dla parnasistów francuskich sztuka stawała się najwyższą doskonałością i celem poznawczym. Takie ujęcie boskiej proweniencji sztuki wywodziło się z antyku i nawiązywało do samej nazwy parnasistów, do Parnasu. Synteza sztuk obecna w dziele parnasistów francuskich i Norwida także miała swoje tradycje antyczne. Była ona stosowana jako zasada, która umożliwia uchwycenie istoty idealnego piękna pod różnymi postaciami, obiektywnej idei, przejawiającej wielorakie formy. Bliskie wymienionym twórcom okazuje się pojęcie nauki jako narzędzia, za pomocą którego możliwe było obiektywne i precyzyjne ujmowanie zjawisk. Stawała się ona dla parnasistów, jak pisał Leconte de Lisle, główny adept naukowości wśród parnasistów, orężem w walce ze zmiennością świata. Nauka wnosiła także wymiar uniwersalności do ich dzieł. Pozwalała odnaleźć stałość w zmienności i zatrzymanie w pędzie ówczesnego świata Kluczem do rozumienia i przedstawiania świata była harmonia, czyli w tym ujęciu równowaga ściśle łącząca się ze stylem naukowym. Harmonia stanowiła synonim równowagi i dystansu wobec zmieniającej się rzeczywistości, a także narzędzie niezbędne do precyzyjnego i pełnego wyrażania prawdy o świecie. Harmonia nie była więc tylko i wyłącznie postrzegana przez parnasistów jako środek gwarantujący piękno estetyczne dzieła, lecz wiązała się z potrzebą wykreowania usystematyzowanego przekazu. Służyła ona także do wytworzenia kontrastu, gdyż z pozoru uporządkowane i przepełnione pięknem formalnym utwory kryły złożoną, wyrafinowaną, niekiedy brutalną prawdę o rzeczywistości. Forma jako składnik języka poetyckiego miała dla parnasistów francuskich, jak i dla Norwida bardzo duże znaczenie. Stanowiła o jakości przekazu i o jego wyrazistości. Rym na przykład był bowiem nie tylko środkiem stylistycznym, ornamentem brzmieniowym, lecz integralną częścią filozofii dzieła. Rym funkcjonował w tej poetyce również jako odsyłacz zawierający w sobie sugestię wielu znaczeń i wzbogacający poetycki przekaz. Podobnie, poezja parnasistów, odwołując się do rymu, nie przejawiała sie się jedynie w pięknych formach, lecz stosowała rym jako słowo magiczne, które pozostawia przed odbiorcą wiele otwartych drzwi. To właśnie było istotą poezji parnasistów i Norwida – kondensacja treści w pięknej formie, by pobudzić czytelnika do refleksji, uczynić poezję środkiem do aktywnego obcowania ze sztuką. Forma była sama w sobie nową treścią, postrzeganą na równi z przekazem słownym. Zawierała wskazówki dla odbiorcy poprzez rym, odpowiednie rozmieszczenie akcentów znaczeniowych, znaki graficzne, przyznając mu rolę aktywną w odczytaniu dzieła, podobnie, jak miało to miejsce w późniejszych epokach aż do czasów obecnych. Następnie staram się wykazać, że postulat „Sztuka dla sztuki” nie był hasłem kreacji artystycznej nakierowanej na samą siebie, a pozbawiony kontekstu społeczno-historycznego, stawał się już wtedy niezrozumiały i źle interpretowany. Poezja nastawiona na przekazywanie wartości, idei estetyczno-moralnych pełniła niezwykle istotną rolę w programie artystycznym omawianej przeze mnie grupy twórców. Jej zadaniem było kształtowanie moralności jednostki przez ukazywanie fałszu i hipokryzji ludzkich dążeń. Ostatnia część dysertacji to świadectwa epoki. Dotyczy ona odwołań do czasów, w jakich żyli parnasiści. Przekazywali oni obraz rzeczywistości, ukrywając się pod postacią flâneura, eseisty czy antycznego narratora, by dać świadectwo kulturze ich współczesności. Podróż do przeszłości, do innej przestrzeni geograficznej stawała się pretekstem do wypowiadania, tak ważnej dla Norwida, prawdy o świecie. Poetyckie obrazy „malarza życia”, przedstawiające określone sceny codzienne lub, jeśli tak można powiedzieć, „codzienno-antyczneˮ mają zawsze głębsze, często niewypowiedziane znaczenie. Podróż jest więc utożsamiana z wędrówką przez życie (a śmierć stanowi jej zakończenie). Dla Norwida motyw wędrówki łączył się dodatkowo z przyjęciem postawy pielgrzyma, a więc miał wymiar religijny i nawiązywał bezpośrednio do tradycji biblijnej, w której życie oznaczało wieczne pielgrzymowanie na ziemi. The aim of my dissertation was to elucidate both the traditional impact and the influence that Parnassianism had on Cyprian Norwid’s poetry. Indeed, the unorthodox style of his literary works is inseparable from the French cultural context of that time as well as its compelling historical preponderance and originality whereof we discuss, not least the hints of English, Italian and German culture in relation to the Vade-mecum’s author. Moreover, even though he spent much time in Napoleon’s home-country, his intent to enlighten the presence of French culture in his literary work Jeszcze Francja nie zginęła was often overlooked. Another premise I had in editing my insight was to shed light on the chronology of his works and, to begin with it, primarily, whilst reading Kleopatra i Cezar, it is marvelous to appreciate how good it references to the French amateurs, partisans and to himself alike, all of whom shared a particular attraction to and tried to emulate the French movement’s style, notwithstanding that it always was the lust for antiquity which fueled their true inspiration. This very issue existed, though latent, in Norwid’s covert as well as overt reflections (for instance, Vendome). Likewise, similar relevance can be attributed to the antique canon, thence the Polish poet’s concern for national history emerged. In addition to that, it is by skimming the French Parnassians’ scripts that Norwid acknowledged the relationship between the treatment of ancient sources and the preservation of unperturbed similar register amongst the literary works. These individuals did indeed give rise to a new art (oft hieroglyphic) and devoid of any political paroxysm. Yet to Norwid, aggrieved by the defeat from the side of nationalistic movements, marred by the sheer incomprehension of his literary style, and by meddling of the trendy political power contributing to widening his unmet purpose, „late grandson” represented the only viable way to gain acknowledgement for his workings. Next, by looking into the theoretical and practical motif of Parnassianism, we can draw common features from both Norwid and other like-partisans: the conviction of art’s self-sufficiency, art’s autonomy in perspective of the Creator, art’s divine provenance and the idea of image-cum-word bond. Paradoxically, to Norwid and French Parnassians alike art was wealth in itself and, thus, did not need any warrant from either artists or customers’ needs, oft led by momentous trends. Art was more than just that; it was a reflection of what is desirable, what beauty is all about and all that enriches a person’s soul. Art was to Norwid’s French peers, actually, the embodiment of perfect completion and cognitive wholesomeness whereupon they rooted art’s divine provenance to antiquity, of which the Parnassus mount served as inkling to Apollo. The genre used by both the Polish author and his French Parnassian peers highlights the transcendental importance of old tradition in art and the capacity of beauty essence in its various forms and unadulterated multiple derivations. More hints of Cyprian Norwid’s cunning and avant-garde style amongst other short-listed writers of his time can be retrieved by perusing his Count of Lisle oeuvre, wherein he references to the role of good instruction and science as a means to stave off the insecurity and instability enacted in a world of flippant psychological boundaries and the need of harmony as opposed to the divisiveness now becoming ever more widespread in the society as a whole and as a key to assert the art’s candour, too. Harmony was not merely seen by these partisans as a genuine composite of aesthetics widening the content of the works. It also stressed their commitment to effectively communicating the works’ significance. It served as foil in that, even though Krylya had plenty of orderly formal bearings asserting beauty as the main object, the brutality of reality often transpired. In fact, the use of rhyme as genre in poetical language had great importance to French Parnassians and Cyprian Norwid; it did indeed, from a philosophical perspective, convey communicative quality and clarity to the literary works thereby portraying a wide range of suggestions conducive to the texts’ meaning. Similarly, by analyzing the writing style amongst Parnassian poetical texts, rhyme is not only referred to as a catalyst of effulgent oeuvre. It leaves the reader ravenous, too. This magnetism acted as a trigger to instill interest in the reflexive reading of that particular genre – essence of the Parnassians’ and Norwid’s literary works – as regards to its input on the content’s relationship with art. Besides, the importance of the verbal message and genre in his literary works was de facto equivalent, as it emerges from Cyprian Norwid’s poetry’s canon concerning his use of semantics, rhyme and scripts ever since he pursued his research of the perfect literary-style. More careful attention should be paid, too, to Cyprian Norwid’s „Art for art's sake” and, particularly so, if we are to address the flawed principle of denying his genuine interest in art in itself as well as refuting the intent to dissuade his pupils from ackwnowledging the difficult customary social context in which the Polish author chased his aim, holding off the incomprehension and misunderstanding he suffered from normal people. Furthermore, by consulting the artistic programme of other active Parnassian peers, it is undeniable that, on one hand, the accurate portrayal of value, premise, aesthetics and morality in the literary works of the Polish author functions as the pillar of his genre, while on the other, it denounces the deceptive and hypocritical nature of human aspirations. Last, though not least, we will try to fathom Cyprian Norwid’s as well as his peers’ boundless literary genres in relation to the consensus that Parnassianism applied thereto. The evidence suggests the disguise of reality as flaneur, expectant of the ancient narrative and essayist’s writing-style, all of which conveys to it an everlasting transcendence. Norwid’s need to find inspiration in past geographical contexts and other similar historical trends of former times, originates from his desire to speak the truth about the world and that is particularly noticeable by glancing at the portraits of poetic images concerning the Polish author, wherein nostalgia for retrograde life-style contributes to the vastness of latent interpretations attributable to Cyprian Norwid’s workings, for whom life is no more and no less than a journey with death constituting its final destination, though, not the end. Other than that, amongst his literary works, similarities between life and therefore – biblical morale - transpire thereby evincing the author’s strong appreciation of religious dimension, that which groups all of the human kind as brethren along the pilgrimage of life.

Od wieków Biblia jest księgą dającą natchnienie. Przez stulecia wielu malarzy, rzeźbiarzy, pisarzy i twórców czerpało z jej skarbca. Wiek XIX i XX to czas, kiedy po Biblię mogą już sięgnąć wszyscy. Przestaje być ona lekturą ekskluzywną, zamkniętą na dworach, w klasztorach i bogatych domach. Pismo Święte przestaje być czytane przez pryzmat dogmatów i nauki Kościoła. Jego lektura staje indywidualna, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Młodopolanie również chętnie sięgali po Biblię jako do źródła nie tyle doznań ściśle duchowych, lecz przede wszystkim źródła inspiracji. Jednakże nie cała Biblia zawładnęła twórcami Młodej Polski. Autorzy przełomu wieków szczególnie upodobali sobie Apokalipsę świętego Jana. Apokalipsa mówi językiem symbolu. Tutaj symbolem jest wszystko: liczby, kolory, postaci, nieodgadnione, tajemnicze wizje. Obrazowo wskazany zostaje koniec czasów. Apokaliptyczne wizje dostarczały młodopolanom środków wyrazu, dla konstruowania nowych, odmiennych obrazów końca czasów. Warto także zauważyć, że wiele eschatologicznych utworów, także tych tu omawianych, nosi znamienny tytuł Dies irae .Skąd taki pomysł? Czym pierwotnie było zastępcze Dies irae? Dosłowne wspomnienie Dies irae spotykamy u proroka Sofoniasza, ten z kolei był natchnieniem dla stworzenia średniowiecznego hymnu o takim tytule. Owa średniowieczna sekwencja Tomasza z Celani daje światło i wyznacza poniekąd kierunek opracowania i omówienia motywu dies iarae w niniejszej pracy, w której prócz utworów znamionujących się tym tytułem autorstwa Lucjana Rydla, Jana Kasprowicza Tadeusza Micińskiego, Jerzego Żuławskiego i Edwarda Leszczyńskiego znajdą się inne, przedstawiające eschatologiczne zdarzenia końca czasów: Kazimierza. Przerwy Tetmajera Przebudzenie Jehowy, Włodzimierza. Perzyński Sąd, Stanisława Barącza Dzień dzisiejszy, Stanisława Przybyszewskiego De profundis (fragment), Władysława. Orkana Pomór (fragment Suplikacje). Spośród omawianych tu utworów nawiązujących do treści apokaliptycznych jedynie dwa dają nam typową eschatologiczną nadzieję. Dies irae Lucjana Rydla i Dziesi irae Tadeusza Micińskiego wnosi w serce czytelnika stosowne do Apokaliptyk poczucie nadziei. Patrząc na inne utwory młodopolskie trudno w nich odnaleźć, myśl dającą nadzieję. Apokalipsa Janowa daje im jedynie wiele znaków, symboli i motywów. Możemy tu wymienić np. czerwone słońce, nierządnicę babilońską ubraną w purpurę, czterech jeźdźców Apokalipsy. Jednakże głównym motywem apokaliptycznym jest przerażająca wizja Sądu Ostatecznego, która była tematem wielokrotnie podejmowanym „zwłaszcza we wcześniejszym okresie Młodej Polski” . Całość rozprawy zgrupowana zostanie wokół trzech, zakrojonych na szeroką skalę problemów. Pierwszym będzie symbol. Omówione zostaną aspekty symbolizmu koloru (chromatycznego) i zwierząt (zoomorficznego) wykorzystane w Apokalipsie świętego Jana i ich przeniesienie na grunt wybranych utworów literackich. Kolor i postacie zwierzęce służą różnym celom. Zastosowanie kolorów tworzy niepowtarzalny klimat grozy, atmosferę niepokoju. Typowy katastroficzny krajobraz, który jest tłem dla różnorakich wydarzeń W drugiej części na plan pierwszy wysunie się człowiek w dniu Sądu. Przedstawione zostaną kobiety, mężczyźni i cała ludzkość jako podmiot zbiorowy. Opisane zostają ich role, postawy i zachowania w dniu sądu. Jedni godzą się ze swym losem, inni się buntują, jeszcze inni nie widzą żadnych zmian w swoim życiu. Część trzecia oscyluje wokół osoby sędziego. Staram się odpowiedzieć na pytanie kim jest sędzia – czy jest to Jezus Chrystus czy Bóg Ojciec. Ważne jest także wskazanie zróżnicowania między nimi, uzasadnienia dlaczego ich funkcje są wymienne. Również sposoby ich przedstawienia są zgoła różne. W jednych utworach Chrystus przedstawiany jest jako władca, w innych jako bierny obserwator Sądu. Bóg na Przedstawienie Boga na ogół zgodne ze Starym Testamentem – jako Sędziego nielitościwego i srogiego. Z analizy powyższych wyciągam następujące wnioski: rola symbolu zarówno w Apokalipsie jak i utworach nią inspirowanych jest niezmiernie ważna, wnosi nową jakość do omawianych utworów. Ponadto wymaga od czytelnika koncentracji i umiejętności poruszania się w świecie symboli, których znaczenie przecież dosłowne nie jest. Również postać człowieka w obliczu dnia sądu przybiera znaczenie niemal symboliczne. Objawia bowiem wszystkie jego słabości i niedoskonałości. Pokazuje instynktowną naturę strach i rozpacz, czasem bunt. Nieważne czy sądzony jest mężczyzna, kobieta czy zbiorowość. Wszyscy taktowni są jednakowo, bez względu na płeć, status społeczny i zawodowy. Najistotniejsza wydaje się część trzecia. Postać Sędziego realizowana jest przez pokazanie Jezusa lub Boga. Ma to swoje uwarunkowanie zarówno religijne lecz także literacki. Ten który jest człowiekiem lepiej zna człowieka, Bóg natomiast jest niezmiennie ten sam. Nie ma problemu z Jego naturą.

Łukasz Żurek Instytut Literatury Polskiej Wydział Polonistyki Uniwersytet Warszawski Filologia lokalna – lokalność filologa. Praktyki literacko-naukowe Stefana Szymutki Celem pracy jest wydobycie i interpretacja autorskiej sygnatury wpisanej w prace Stefana Szymutki, zarówno te uznawane za eseje, jak i te traktowane jako artykuły lub rozprawy naukowe. Nadrzędną ramę problemową, która pozwala na realizację tak pomyślanego zadania, tworzy refleksja nad mechanizmami kształtowania historii literaturoznawstwa. W rozdziale pierwszym pracy rekonstrukcji zostają poddane dziewiętnasto- i dwudziestowieczne przemiany „filologii”, rozumianej jako pojęcie oraz zespół praktyk badawczych. Filologia jest pierwszym analizowanym w pracy przedmiotem, który w ślad za badaniami z kręgu socjologii niewiedzy określić można mianem „agnotologicznego”. Na jej recepcji zaważyły bowiem kulturowe mechanizmy wytwarzania, przekazywania oraz utwierdzania tak wiedzy, jak i niewiedzy. Rozdział rozpoczyna analiza kontekstu, który zadecydował o marginalizacji filologii w powojennej humanistyce amerykańskiej, oraz powodów, dla których proklamowane współcześnie w Stanach Zjednoczonych „powroty do filologii”, po części przenoszone również na grunt polski, w większości przypadków nie przyczyniają się do lepszego zrozumienia ani jej historii, ani historii humanistyki. Toteż, zamiast tworzyć nową globalną opowieść, generującą nową niewiedzę, proponuję rozważyć kilka rozpraw polskich filologów i językoznawców, działających pod koniec XIX i na początku XX w. W rezultacie takiego przeniesienia polskie spory o kształt filologii z tego okresu, często ograniczane do utrwalonego w historii nauki przełomu antypozytywistycznego, okazują się związane z toczącą się od II. poł XIX w. dyskusją nad relacjami między „lokalnym” (prowincjonalnym, peryferyjnym) a „uniwersalnym” (globalnym) wymiarem polskiej naukowej kultury humanistycznej. Osadzenie konkretnych, lokalnych praktyk filologicznych w ich macierzystym kontekście kulturowym pozwala, po pierwsze, prześledzić tzw. życie po życiu filologii w polskim literaturoznawstwie teoretycznym, po drugie, przywrócić wiedzę o alternatywnych projektach i przedsięwzięciach badawczych, które znikają z pola widzenia w dotychczasowych opowieściach o przemianach dwudziestowiecznej humanistyki, po trzecie – ukazać powiązania między ukształtowaniem określonych wypowiedzi uznawanych za naukowe a lokalnością filologa: jego środowiskami intelektualnym i biograficznym, sferą przyjmowanego w nich światopoglądu oraz chronotopem, w którym żył i tworzył. Refleksja nad „kondycją filologii” prowadzi do wyznaczenia perspektywy interpretacyjnej, inspirowanej metodą materializmu biograficznego (by użyć terminu wprowadzonego do polskiej humanistyki przez Tomasza Majewskiego) oraz pracami z kręgu kulturowej historii humanistyki (Tomasza Bilczewskiego, Petera Burke’a, Galina Tihanova, Danuty Ulickiej), dzięki której możliwe staje się przeanalizowanie drugiego obiektu agnotologicznego, stanowiącego główny przedmiot badań podjętych w pracy – praktyk literacko-naukowych Szymutki. Zostają one nazwane w ten sposób po to, aby podkreślić ich ugruntowanie w konkretnym czasie i miejscu doświadczanym przez konkretny podmiot oraz wyeksponować charakterystyczną cechę tekstów śląskiego filologa. Szymutko rzadko bowiem porzucał jeden tryb wypowiedzi (naukowy, eseistyczno-biograficzny) na rzecz innego. Dążył raczej do splecenia ze sobą różnych stylów wypowiedzi i konwencji gatunkowych. Rozdział drugi jest poświęcony analizie wczesnej twórczości Szymutki – tej, która nigdy nie została włączona w obszar wiedzy na jego temat. Na początku poddaję krytyce dotychczasową recepcję jego prac, w której zwykle przyjmuje się, że dopiero wraz z przełomem 1989 r., umożliwiającym mówienie o śląskości poza ramami PRL-owskiej polityki historycznej, oraz pierwszymi wystąpieniami na sesjach śląskoznawczych, mógł pisać o swojej podmiotowej, regionalnej tutejszości. Na takiej recepcji zaważył przede wszystkim sukces książki Nagrobek ciotki Cili, zbierającej pierwsze śląskie eseje. Analiza juweniliów naukowo-krytycznych badacza powstałych już pod koniec studiów magisterskich oraz w trakcie prac nad doktoratem przekonuje, że w jego pisarstwie od początku da się prześledzić podejmowaną jawnie lub tylko implikowaną problematykę śląskiej tożsamości, związku literatury z rzeczywistością historyczną, złożonych relacji między różnie rozumianym „centrum” a różnie rozumianymi „peryferiami”, oraz kwestię miejsca humanistyki we współczesnym świecie. Obserwacje strategii narracyjnych Szymutki, służących maskowaniu podmiotowej perspektywy oraz zagadnień, które podejmował już w swoich naukowych debiutach, stanowią punkt wyjścia do rozdziału trzeciego. Dotyczy on związków między stworzoną przez śląskiego filologa teorią powieści Parnickiego a jego samego filologiczną lokalnością. Materiału do badań dostarczają pierwsze artykuły poświęcone powieściopisarzowi, książkowa wersja pracy doktorskiej dotyczącej Końca „Zgody Narodów”, czyli wydana w 1992 r. Zrozumieć Parnickiego, oraz szkice interpretacyjne z lat 1995–2008, które stanowią jedyne ślady po nieukończonym komentarzu do Słowa i ciała. Choć w swoich późnych esejach sam Szymutko podkreślał, że konkretyzacja Parnickiego ma bardzo dużo wspólnego z jego własnym światopoglądem, jego parnickologiczne prace jak dotąd nie zostały należycie zinterpretowane. Zazwyczaj funkcjonowały w wąskim kręgu znawców prozy autora Srebrnych orłów, co przyczyniło się do stworzenia wizerunku Szymutki jako badacza, który po prostu odnalazł u Parnickiego tematy interesujące go osobiście. Również sam autor utrwalał niewiedzę na temat tej dziedziny swoich praktyk literacko-naukowych, w niektórych autokomentarzach utożsamiając dokonaną konkretyzację Parnickiego ze stereotypowym wyobrażeniem o pracy filologicznej. W rozdziale tym staram się jednak wykazać, że Szymutkowa konkretyzacja Parnickiego jest, po pierwsze, interwencją krytycznoliteracką, mającą na celu zmianę stylu odbioru pisarza, a po drugie – wypowiedzią, w której filolog zapisuje swoje własne usytuowanego kulturowo-geograficzne i pośrednio rozważa swoją tożsamość, zapowiadając tym samym problematykę rozwijaną w późniejszej twórczości. Rozdział czwarty ma odmienny charakter niż poprzednie. Jego celem jest opisanie znaczenia, jakie dla analiz przedstawionych w rozdziałach drugim i trzecim miały kwerendy przeprowadzone w Księgozbiorze Stefana Szymutki, mieszczącym się w Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych Uniwersytetu Śląskiego. Aby to zrobić, najpierw, poprzez interpretację różnogatunkowych wypowiedzi (wspomnień filologów, artykułów naukowych poświęconych glosom na marginesach książek i dedykacjom na nich), staram się wykazać, że biblioteki prywatne humanistów stanowią ważne źródło wiedzy o lokalności badaczy literatury. Księgozbiory filologów (szerzej: humanistów) są praktycznie nieobecne w badaniach spod znaku tzw. zwrotu archiwalnego, a tym samym stanowią kolejny, ostatni już przedmiot agnotologiczny, o którym traktuje rozprawa. Tekstowe ślady pozostawione na książkach należących do Szymutki pozwoliły nie tylko zrekonstruować jego niezrealizowane pomysły interpretacyjne, zrewidować środowiskową doksę na jego temat oraz poznać sieci relacji środowiskowych, zawodowych i towarzyskich, w których funkcjonował, lecz także przypomnieć rzecz na pozór oczywistą, której znaczenie dla całości pracy jest jednak niebagatelne. Otóż „za auktoralną narracją prac naukowych” zawsze kryje się konkretny, usytuowany czasoprzestrzennie człowiek, wraz ze swymi „personalnymi niepokojami”, pochodzeniem, światopoglądem, sympatiami oraz antypatiami. Zapiski, podkreślenia i fiszki z księgozbioru zmuszają do refleksji nad sygnaturą autorską, która naznacza wszystkie teksty filologa niezależnie od ich powierzchniowych cech stylistycznych, ale ulega zatarciu w procesie ich kanonizacji i depersonalizacji, a tym samym staje się przedmiotem agnotologicznym. Praca w księgozbiorze pozwala zatem zwrócić uwagę na wpleciony w każdą wypowiedź (tak uznawaną za literaturoznawczą, jak i eseistyczną czy artystyczną) kontekst sytuacji, w którym została sformułowana. Zaprezentowane w rozprawie interpretacje praktyk literacko-naukowych Szymutki pozwoliły nie tylko poszerzyć wiedzę na temat pisarstwa śląskiego filologa, lecz także wyznaczyły perspektywy dla dalszych badań nad podmiotowym charakterem wypowiedzi literaturoznawczych, nad ważnością w ich rozpoznawaniu studiów archiwalnych, badania księgozbiorów, śledzenia kontekstów biograficznych, rozpoznawania „kręgów zażyłości” poświadczanych korespondencją – krótko mówiąc: dla badań sui generis filologicznych.
Łukasz Żurek Institute of Polish Literature The Faculty of Polish Studies University of Warsaw Local philology – localness of the philologist. Stefan Szymutko’s academic nad literary practices The main goal of the thesis is bringing to light and interpreting the author's signature inscribed in the works of Stefan Szymutko, both those considered as essays and those treated as academic articles or dissertations. The overriding problematic framework that allows for the accomplishment of this goal is reflection on the mechanisms shaping the history of literary studies The first chapter concerns the nineteenth and twentieth-century transformations of „philology”, understood both as a concept and a set of research practices. Philology is the first subject analyzed in this thesis, which, following research in the field of the sociology of ignorance, can be described as „agnotological”, because of the fact that its reception was influenced by the cultural mechanisms of production, transmission or confirmation of knowledge and ignorance. The chapter begins with an analysis of the context that determined the marginalization of philology in post-war American humanities, and the reasons why the „returns to philology”, nowadays proclaimed in the United States and partially translated into polish context, in most cases do not contribute to a better understanding of its history, nor the history of the humanities. Therefore, instead of creating a new global story, which would lead to generating a new kind of ignorance, I propose to consider few examples of Polish philologists and linguists from the late nineteenth and early twentieth centuries. As a result of this interpretative shift, Polish disputes over the shape of philology from that period, often limited to the narrative about anti-positivist breakthrough, turns out to be related to the nineteenth century discussion about the relationship between the „local” (peripheral) and „universal” (global) dimensions of Polish humanities. The second chapter is devoted to the analysis of Szymutko's early work. At the beginning, I criticize the reception of his works, in which it is usually assumed that Szymutko could write about his regional subjectivity only after the democratic breakthrough of 1989, consequential end of the historical policy framework maintainted by Polish People’s Republic and first Silesian studies sessions organized in the mid 90’s. However, Szymutko’s academic and critical juvenilia allows for a slightly different interpretation. As it turns out, from the very beginning of his career Szymutko wrote (explicitly or implicitly) about issues such as Silesian identity, the relations between „center” and „periphery” and place of the humanities in the contemporary world. The third chapter concerns the relationships between Szymutko’s theory of Parnicki’s novel and his localness. Although Szymutko himself emphasized that his interpretation of Parnicki had a lot in common with his own worldview, his book To Understand Parnicki and later essays about the novel Word and Flesh have not yet been properly interpreted. As I argue throughout the chapter, Szymutko's concretization of Parnicki is, firstly, an intervention aimed at changing the style of the writer's reception, and secondly – a statement into which the philologist inscribes his own cultural and geographical situation, thus announcing the issues developed in later works (e.g. Aunt Cila's tombstone¸ collection of so called „Silesian essays”). Chapter four is a bit different than previous ones. It is concerned with Stefan Szymutko’s Private Library, located in the College of Inter-Faculty Individual Studies in Humanities (University of Silesia). Book collections of philologists (more broadly: humanists) are practically absent in the so-called „archival turn”, and thus constitutes the last agnotological object analyzed in the thesis. I try to show that private libraries of humanists are an important source of knowledge about the localness of literary researchers. Different kinds of traces left on books belonging to Szymutko allowed not only to reconstruct his unrealized ideas for articles or essays, to revise the doxa about him and to understand the professional and private relations in which he functioned, but also to remind about an obvious, yet still controversial thought: „behind the auctorical narrative of academic works" there is always a concrete man, with his personal anxieties, worldview etc. It is also worth noting that glosses, underlinings and fiches refers to the author's signature, which marks all the philologist's texts regardless of their stylistic features.

Przedmiotem pracy jest charakterystyka najważniejszych niezależnych, polskich pism literackich, ukazujących się od 1976 roku, kiedy narodziło się zjawisko „drugiego obiegu” wydawniczego, do roku 1989, kiedy ze względu na zmianę systemu komunistycznego zakończył się podziemny obieg kultury. Działalność czasopism omawiana jest w kontekście ówczesnej sytuacji politycznej i społecznej, która miała zasadnicze znaczenie dla kształtu wydawanych pism. Pierwszy rozdział pracy, zatytułowany: Literatura polska w PRL przed 1976 rokiem obejmuje trzy najważniejsze tematy: polityka władz komunistycznych dotycząca kultury, postawy pisarzy polskich przed 1976 rokiem oraz wpływ cenzury na kondycję polskiej literatury. Kolejny rozdział pracy: „Drugi obieg” wydawniczy koncentruje się na fenomenie całego zjawiska. W czterech kolejnych podrozdziałach omawiane są: powstanie i początki „drugiego obiegu” wydawniczego, profil wydawniczy nielegalnych wydawnictw, techniczne i organizacyjne aspekty funkcjonowania „drugiego obiegu”. Ostatni podrozdział opisuje represje władz komunistycznych wobec niezależnych środowisk literackich. W rozdziale trzecim scharakteryzowane zostały najważniejsze pisma literackie, wydawane w Polsce poza cenzurą w latach 1976 – 1989: „Zapis”, „Puls”, „Wezwanie. Niezależne pismo literackie”, „Kultura Niezależna”, „Obecność”, „Arka”. Kolejne pisma omawiane są w oddzielnych podrozdziałach. Charakterystyka czasopism obejmuje między innymi założenia programowe, jakie towarzyszyły ich powstaniu, omówienie zawartości merytorycznej, przedstawienie redaktorów i autorów. Struktura poszczególnych podrozdziałów różni się nieco ze względu na różną specyfikę poszczególnych czasopism. Kolejny, czwarty rozdział stanowią krótkie omówienia podziemnych czasopism, które nie były stricte literackie, ale zawierały literaturę i teksty krytycznoliterackie. Przedmiotem czwartego rozdziału są pisma: „ Spotkania. Niezależne pismo młodych katolików”, „Kurs. Niezależne pismo literackie”, „Prześwit”, „Kontur”, „Arka”.

Rozprawa Tożsamość niejednoznaczna. Historyczne, filozoficzne i literackie konteksty twórczości Beniamina Fundoianu (1898-1944) ma za zadanie przedstawić eseistyczną, krytyczno-literacką i poetycką twórczość Beniamina Fundoianu/Benjamina Fondane’a w świetle tożsamościowych dylematów autora. W tym celu doktorantka sięga do instrumentarium szeroko pojętych badań kulturowych, poruszając się po obszarach leżących na pograniczu różnych dyscyplin naukowych: literaturoznawstwa, antropologii kulturowej, historii idei oraz filozofii.
The doctoral dissertation Ambiguous identity. Historical, literary and philosophical contexts of Beniamin Fundoianu’s works (1898-1944) attempts to present the critical essays on literature and poetic works of Beniamin Fundoianu/Benjamin Fondane in the context of the writer's identity dilemmas. For the most accurate presentation of the subject, the dissertation benefits from the achievements of many related scientific disciplines: literature, cultural anthropology, history of ideas and philosophy.

Celem rozprawy jest zbadanie jak kontakt z Polską wpłynął na aktywność literacką Sergia Pitola, meksykańskiego pisarza i tłumacza w szczególny sposób związanego z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Ta część starego kontynentu jest miejscem znaczącym na mapie jego geo-literackich inspiracji. Z racji bliskiej, osobistej relacji ze słowiańską częścią Europy Sergio Pitol wyróżnia się spośród innych, „europejskich” autorów latynoamerykańskich, jest jednym z najbardziej „słowianofilskich” pisarzy meksykańskich. Pobyt w naszym kraju (w latach 1963-1966 i 1972-1975) odcisnął niewątpliwy ślad na jego późniejszej twórczości. Polska (w szególności Warszawa) przeniknęła do utworów meksykańskiego autora, a wybrani pisarze polscy wpłyneli na kształt jego prozy i stanowią istotny temat jego eseistyki. Oddźwięk polskich lektur w twórczości meksykańskiego pisarza rozpatrywany jest na poziome diegetycznym i transtekstualnym. Bada się również tłumaczenia dokonane przez Pitola z języka polskiego. Bez doświadczenia polskiego i znajomości dzieł literatury polskiej, pisarstwo Pitola nie byłoby tym, czym jest dzisiaj. Praca rozpatruje przyczyny, charakter, zakres i konsekwencje brzemiennego w skutki spotkania Pitola z naszym krajem. Bada jak jego dorobek prozatorski i tłumaczeniowy oddziałuje na oba polisystemy, meksykański i polski. Kontekstem badań jest historia wzajemnych zbliżeń historycznych i kulurowych między Polską i Ameryką Łacińską, ze szczególnym uwzględnieniem relacji literackich Polska – Meksyk końca XX wieku i początku obecnego stulecia. Na tym tle wkład Sergia Pitola okazuje sie znaczący i wieloaspektowy, pozwala określić go mianem „ambasadora” literatury polskiej. La tesis se propone investigar la influencia polaca en la obra literaria de Sergio Pitol, escritor y traductor mexicano, vinculado especialmente con los países de Europa del Este. Esta parte del continente es un lugar destacado en el mapa de sus inspiraciones geo-literarias. Debido a esta estrecha relación personal con parte eslava de Europa, Sergio Pitol destaca como uno de los más "eslavofilos" entre los autores latinoamericanos y mexicanos más "europeos”. Su estancia en nuestro país (años 1963-1966 y 1972-1975) dejó una huella en su obra literaria. Polonia (en particular Varsovia) penetró a sus obras, y los escritores polacos influyeron en la forma de su prosa y se convirtieron en el tema de su ensaística. Su eco en la obra del escritor mexicano es considerado a nivel diegético y transtextual. Se analiza también las traducciones realizadas por Pitol de la lengua polaca. Sin la experiencia polaca y el conocimiento de las obras de la literatura polaca, la obra pitoliana no sería lo que es hoy. El trabajo investiga los motivos, el carácter, el alcance y las consecuencias del fructífero encuentro de Pitol con nuestro país. Examina la influencia de su legado escriturístico y traductológico en el polisystema literario mexicano y polaco. El contexto de la investigación es la historia de acercamientos históricos y culturales entre Polonia y América Latina, especialmente de las relaciones literarias polaco-mexicanas del final del siglo XX y del comienzo de la centuria presente. En este marco la contribución de Sergio Pitol resulta ser significativa y multifacética, permite llamarle "embajador" de la literatura polaca.

Pisarstwo, określane zbiorczo mianem sylwy, ma dwa bieguny – jeden tekstowy, a drugi refleksyjny i psychologiczny. W trakcie pracy pisarskiej bowiem pomysł „brulionu w nieznane”, jakim jest sylwa, niekoniecznie przybiera zorientowaną na tekstową niespodziankę, postać. Bywa też często rodzajem brulionu pojmowanego jako krążenie wokół pewnego nie zawsze widocznego tematu, w którym „brudnopis” stwarza możliwość grania formą niedokończoną i wariantywną. Brulion w takim tekście pozwala na gospodarowanie czymś nie zamkniętym, nie skategoryzowanym, jest jakby zapisem krążenia wokół nie nazwanego ośrodka, zaniemówionego, wypartego, ukrytego pod traumą i niesposobnego do wyrażenia wprost. Zjawisko to ze względu na swój charakter, nie pozwala na zamknięcie w jednoznacznej formule – próba określenia będzie miała charakter kolejnych przybliżeń, pokazujących jego genezę oraz różnorodne konteksty: kulturowe, antropologiczne, filozoficzne, socjologiczne. W rozumieniu przyjętym w niniejszej pracy, dla wariacji literackiej charakterystyczne byłoby takie gospodarowanie tematem utworu, który staje się punktem wyjścia dla rozmaitych przekształceń. Przekształcenia te mogą mieć bardzo różnorodny charakter, jednak nie sprowadzają się wyłącznie do zabiegów czysto tekstowych – ich istotą jest próba dotarcia do głębszego sensu. Tak rozumiana wariacja literacka nie byłaby „nowym gatunkiem literackim”, a raczej – zjawiskiem, pojawiającym się w różnorodnych utworach powojennej literatury, związanej z indywidualnym przeżyciem XX wieku, zarówno wielkiej historii i traumatycznych zdarzeń II wojny światowej oraz Zagłady, jak i doświadczeń późniejszych. W utworach, które są nieustanną interlokucją z kształtem tradycyjnie realistycznej opowieści, i jej uporządkowanego kompozycyjnie przedstawienia, a także uporządkowanego systemu wartości, za tym przedstawieniem stojącym. W niniejszej pracy zjawisko wariacji zostaje omówione na przykładzie wybranych dzieł czterech pisarzy, reprezentantów „pokoleń 1910 i 1920” - roczników, na których losach silne piętno odcisnęła burzliwa historia XX wieku. Są to autorzy, którzy przyjmują strategię obrony przed kryzysem, a nie ulegania mu i swoją rozsypującą się historię ubierają w kształt literatury, która również zagrożona jest rozsypką i dekompozycją. Broniąc się przed tym, powtarzają gesty organizacji materiału płynnego, trudnego do ułożenia w sposób jasny i przejrzysty – krążą repryzami wokół przeklętych tematów. U Jerzego Andrzejewskiego – reliteracja wcześniejszych utworów służy rozliczeniu się z postawami z przeszłości oraz z kompleksem wieszcza. Każde kolejne dzieło pisarza „opowiada na nowo” wątki z wcześniejszej powieści, rozwijając je lub poddając krytyce. Czesław Miłosz dzięki strategii wariacyjnej krąży wokół traumatycznych, głęboko ukrytych w pamięci, zdarzeń z biografii, z których próbuje wytłumaczyć się przed czytelnikiem, a przede wszystkim – przed samym sobą. Pisarz „oswaja” bolesne fakty metodą kolejnych przybliżeń oraz metodą „socjologizowania” ich – wpisywania losu jednostki w różne warianty interpretacyjne dziejów zbiorowości. Tadeusz Konwicki wciąż rozdaje tę samą „talię kart” danych przez los: kolekcję motywów z przeszłości (podwileńskie dzieciństwo, wojenna partyzantka, stalinizm) ukazywanych w dramatycznych „rozbłyskach” pamięci traumatycznej. Stanisław Dygat natomiast w performansowej narracji poddaje analizie psychikę schizofrenicznego bohatera obarczonego ciężarem „biografii bez zdarzeń”. Wszystkie te drogi pisarskie łączy poszukiwanie sensu biografii własnej i pokolenia, uwikłanych w trudne zagadnienia polskiej historii, tożsamości oraz sytuacji ponowoczesnej, w traumatyczne doświadczenia XX wieku, które nie dają się opowiedzieć wprost, wobec czego niejako wymuszają na autorach strategię napomknień, nawiązań, reliteracji, powtórzeń. Wariacja w tym świetle stanowi formę literatury pamięci, rozliczającej się z XX wiekiem, z wiekiem idei, dramatycznych wyborów, aporii i rozczarowań.
So-called silvas in the contemporary literature have in fact two poles: one textual and one reflective and psychological. Sometimes it is not only the textual game but it reveals also an important – but not always visible from the first sight – topic which is too traumatic to be expressed in a traditional way; in this light hinting, repeating and circulating around important facts, memories, experiences or heritage is the only strategy. This aspect of the contemporary literature is the main subject of this work. Textual variations (in the meaning used in this work) are not a ‘new genre’ but rather a phenomenon which can be seen in many contemporary works of literature, especially those talking about the difficult experience of the 20th century, age of wars and ideology – whose authors have lost faith in the traditional means of the literature but still want to tell the readers some important truths which are the essence of the variation. In this work the phenomenon of the textual variations is shown on the examples of selected works of four authors, born in the 1910s and 1920s: Jerzy Andrzejewski, Czesław Miłosz, Tadeusz Konwicki and Stanisław Dygat; so the writers who chose to stand up for the crisis of the literature instead of surrendering. Each one of them developed his own strategy. Jerzy Andrzejewski is re-writing the ideas from his previous books to the settle the accounts with his attitudes from the past and the ‘complex of the bard. Czesław Miłosz’s narration is circulating around traumatic events from the past; trying to ‘sociologize’ them and include in the wider historic context of the Eastern-European fate. Tadeusz Konwicki is still shuffling ‘one deck of cards’ that are his obsessions: childhood in the Valley, underground army and fascination by the Stalinism ideology. For Stanisław Dygat life and literature is a kind of a performance – a game performed on the verge of schizophrenic ‘life with no events’… All these different ways of writing have one important thing in common – searching for the hidden sense of the biography of oneself and his generation tied up with the complicated history and traumatic experience of the 20th century which couldn’t be described in a straight way; which imposes the strategy of hinting, repeating and circulating around important facts.

Celem rozprawy doktorskiej jest prześledzenie wzajemnych stosunków (współzależności i napięć) między ideologią a poetyką wypracowaną w manifestach literackich i tekstach programowych na Antylach francuskich i na Haiti w XX wieku. Mimo pewnych różnic wynikających z sytuacji politycznej (Haiti jest państwem suwerennym od 1804 roku, Antyle są departamentem zamorskim Francji od 1945 roku) literatury obu tych przestrzeni poszukują w XX wieku afirmacji i uznania przez świat pod postacią różnorodnych koncepcji tożsamościowych. Dyskurs krytyczny, w który wpisują się analizowane manifesty i teksty programowe, staje się ważną przestrzenią dla debat społeczno-politycznych i polemik estetycznych między pisarzami na temat estetyki. Analiza wpływu ideologii na literaturę frankofońską na Karaibach pozwala zatem zaobserwować powstawanie oraz rozwój wielu doktryn, orientacji i prądów literackich.
This dissertation aims to examine the mutual influences of the ideologies and the poetics worked out in the literary manifestos and other programmatic texts of Haiti and the French Antilles in 20th century. Despite some differences between the two contexts (while Haiti has been an independent state since 1804, Antilles are a French overseas department), the literatures of both spend the 20th in search of affirmation and worldly respect by means of various identity theories. Analyzing the import of ideology on the Caribbean literature in French enables us to observe the development of numerous doctrines and literary movements.