Dissertations / Theses on the topic 'Medycyna'

Thermal imaging becoming more popular in medicine and also in sports. The technique may be helpful as an additional method in standard training protocol because of its non-invasive and safe properties. The aim of study was to perform the thermal analysis of endurance sportsman during training cycle and sports clothes temperature parameters evaluation. An attempt was made to evaluate the metabolic rate and thermoregulation mechanisms of athlete’s organisms based on obtained thermal parameters. The data was used also for temperature changes analyse in case of body efficiency rating and for the thermal comfort evaluation in the sports thermo-active clothing. Some dependences between training level and the body temperature stability were showed, which seems to confirm the thesis of adaptation processes in athlete’s body. Moreover, the obtained correlations between standard body’s efficiency and thermal parameters show high convergence and statistical significance, which may indicate the possibility of using thermal imaging as a training plan support method. The thermoactive clothes thermal analysis seems to be helpful for selection and evaluation the training wear, which will be adapted to training conditions and support the body thermoregulation natural mechanisms and overheating protection.

Autorka otrzymała wsparcie stypendialne w ramach projektu: „DoktoRIS – Program stypendialny na rzecz innowacyjnego Slaska” współfinansowanego przez Unie Europejska w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Autorka otrzymała równiez wsparcie finansowe w ramach współpracy ze Srodowiskowym Laboratomium Ciezkich Jonów Uniwersytetu Warszawskiego z grantów Narodowego Centrum Badan i Rozwoju oraz ENSAR2 (European Nuclear Science and Applications Research–2) i IAEA CRP (Coordinated Research Project).
This work presents results of the cyclotron production of medical radioisotopes for diagnostic imaging and therapy. The work consist of two parts. In the first part theoretical issues concerning production of radioisotopes used for medical application were described. The second part presents the experimental results of radioisotopes production using beam particle from cyclotrons. The production of 211At, 43,47Sc radioisotopes, in vivo 44mSc/44gSc and 72Se/72As generators using alpha particle beam and the alternative production 99mTc radioisotope using proton beam. The goal of this work was determination of the optimal parameters of the beam of particles from cyclotron to medical radioisotopes production as well as the thick target yields and radionuclides purity of studied isotopes. The experimental results are compared with the literature data and theoretical predictions calculated with the cross section obtained with the EMPIRE and the TALYS evaporation codes. The last chapter describes the quality control of the 225Ac radioisotope.

Tradycje ziołolecznictwa sięgają czasów prehistorycznych. Człowiek zawsze szukał w przyrodzie roślin, które przywracały mu zdrowie i siłę. Już od kilkudziesięciu wieków ludzkość zna uzdrawiające właściwości czosnku, rumianku, mięty, babki czy piołunu. Kolebką ziołolecznictwa był Egipt, gdzie uprawą i dozowaniem roślin o działaniu leczniczym zajmowali się kapłani. Chińska medycyna naturalna cieszy się zaufaniem już od ponad 5000 lat. W Indiach i Azji Południowo-Wschodniej wykorzystuje się około 1800 roślin leczniczych. Szacuje się, że na świecie istnieje około 400 tysięcy gatunków roślin, a 40 tysięcy z nich posiada właściwości farmakologiczne (z których analizie poddano zaledwie około 1,5%). Medycyna naturalna współistnieje z medycyną opartą na współczesnej nauce oraz na lekach syntetycznych i dzisiaj nie ma wątpliwości, że może wspomagać oficjalne metody stosowane przez lekarzy. Ziołolecznictwo stanowi również inspirację dla nowoczesnych metod leczenia, a obecnie obserwujemy nawrót i ponowne odkrywanie jakże bogatej i niezbadanej dotąd matki natury. Obecnie bardzo szybko rozwijającą się dziedziną (szczególnie w Europie Zachodniej, Japonii i Stanach Zjednoczonych), będącą połączeniem medycyny naturalnej i zielarstwa, jest aromaterapia. Polega ona na wprowadzeniu do organizmu pacjenta poprzez układ oddechowy (inhalacje) lub przez skórę (masaż, kąpiel lub kompresy) biologicznie czynnych substancji z olejków eterycznych pochodzenia roślinnego. Aromaterapia to dosłownie leczenie zapachami, czyli lotnymi substancjami wytwarzanymi przez rośliny, tzw. olejkami eterycznymi. Szczegółowy skład chemiczny tych substancji to zazwyczaj nadal wielka tajemnica roślin. Niektóre rośliny zawierają nawet do kilkuset lotnych składników, z których wielu do tej pory nie zdołano rozszyfrować. Po raz pierwszy terminu „aromaterapia” użył francuski aptekarz i chemik, Rene Gattefosse na początku XX wieku, podejmując badania nad leczniczymi właściwościami olejków eterycznych. Najwcześniejsze wzmianki o używaniu zapachów pochodzą z czasów sumeryjskich (około 3000 r. p.n.e.) i dotyczą różnorodnych mieszanek roślinnych. Terapii za pośrednictwem soków z roślin poddawali się również Egipcjanie. Stosowanie olejków pochodzenia roślinnego potwierdza również Biblia, w której możemy przeczytać o podarunku z mirry od jednego z Trzech Króli przybyłych do nowonarodzonego Jezusa Chrystusa. Dzisiaj aromaterapia zdobywa coraz większą popularność, a jej stosowanie staje się jednym ze sposobów poprawiania samopoczucia, jak również zdrowia. Aromaterapia jest coraz częściej wykorzystywana w życiu codziennym. W Japonii stwierdzono, iż rozpylenie w biurach olejku cytrynowego, powoduje zmniejszenie aż o 54% ilości błędów popełnianych przez pracowników obsługujących komputery. Badania prowadzone tamże wykazały również, że olejek mięty pieprzowej (Mentha piperita L.) o rześkim, świeżym zapachu mentolu poprawia koncentrację i usuwa zmęczenie pracą umysłową. Olejek cytrynowy (Citrus limonum Risso.) o ciepłym zapachu dojrzałego owocu cytryny orzeźwia i pobudza mikrokrążenie. Olejek rozmarynowy (Rosmarinus officinalis L.), jak również olejek bazyliowy (Ocimum basilicum L.) również pobudza pozwalając pokonać dekoncentrację i zmęczenie. Obecnie około 70% światowej populacji korzysta wyłącznie z leków pochodzenia naturalnego. Bardzo często wynika to po prostu z biedy, jednak jak wspomniano na początku, obecnie obserwujemy renesans leków pochodzenia naturalnego również i w tych krajach, w których przemysł farmaceutyczny jest na bardzo wysokim poziomie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, czy w Kanadzie.

Radioisotopes play an important role in nuclear medicine, both in medical diagnostics and in the development of isotope - targeted therapy. At present, there is a crisis in world radioisotope production mainly because of the exploitation of nuclear research reactors which global production of radioisotopes is based on. The answer to this situation is the search for alternative ways of making radionuclides for nuclear medicine. Within this work the possibilities of the use of the medical linear accelerators for the aforementioned purposes was checked. The high-energy photons generated in such medical linac cause photonuclear reactions (γ,n) and (γ,2n) which except of radioactve isotopes, neutrons are also produced in. These neutrons with the broad energy spectrum are the contamination of the therapeutic beam. The secondary neutron radiation can also be a source of nuclear reactions leading to the production of radioisotopes. The main aim of the thesis was to test a possibility of production of medical isotopes such as: 99Mo/99mTc, 198Au, 186Re and 188Re. The targets made of the natural elements were irradiated with the use of high-energy therapeutic 20 MV X-ray beam generated by the Varian medical linacs (Clinac 2300 and TrueBeam). The irradiations were performed at the Maria Skłodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute of Oncology in Gliwice. The produced activity was determined on the base of the gamma energy spectra measured during decay of specific radioisotopes. The spectral measurements were carried out by means of the germanium detector. The research is completely innovative, there are no scientific reports with similar experiments. In this thesis the research associated with therapeutic dose enhancement was also described. The dose enhancement is obtained when the high atomic number metal nanoparticles are introduced to a target volume. This dose enhancement is caused by the increase of the photoelectric effect due to irradiation with the therapeutic megavoltage X-rays. The additional increase of a dose can be reached by means of the nanoparticles with radioactive gold atoms. Simulations were carried out using GEANT4 in version 4.9.2 installed on the Linux platform. The first part of the thesis is based on literature and available scientific publications. In the introduction the most important problems that make it possible to understand the research presented in this work were discussed. The literature section presents possible applications of radionuclides. I tested methods of their production, and briefly discribed their basic physical properties. What is more, this section describes important issues related to knowledge of current methods of production of radioisotopes and techniques of nanoparticle synthesis including gold nanoparticles. The methodology of measurements and calculations is described in the second part of the thesis. This section presents an innovative radionuclide production technique using medical linear accelerators available in each oncology center. Moreover, this chapter summarizes qualitative data analysis methods in a brief manner, including computational methods. The experimental part presents the spectra of gamma radiation emitted by radioactive isotopes recorded by means of semiconductor detectors, decay schemes of radionuclide, and cross sections for typical reactions occurring in target materials during the emission of high energy therapeutic beams. The rest of this chapter includes the results of experiments based on well known production methods. A discussion of the results of experiments taken from the specialist literature has the advantage that in the following part of this thesis facilitates the interpretation of the obtained results. It allows to estimate the effectiveness of the proposed method of production of radioactive isotopes used in nuclear medicine. The six chapter presents the structure of simulation programs based on the Monte Carlo techniques. A separate chapter (the chapter seven) presents the results of experiments and calculations. The obtained results were compared with literature data and summarized in the chapter eight.

The present dissertation was devoted to the role of women in the development and shaping of the medical culture in Poland the second half of the eighteenth century. The basis of the considerations presented in it became issued during this period medication guides. The work consists of six chapters. The first part includes a reflection carried out during the reign of Stanislaw August Poniatowski measures to improve the sanitary - health of the country and increase in the level of medical care. Attention was drawn to the character of the implemented solutions, we sought to identify and discuss their causes and consequences. An important element was also an attempt to describe the perception of concepts of health and disease. In the further course of deliberations was a woman, and the exact position which occupied in the Polish society the second half of the eighteenth century. The core of the trial are an analysis of the literature usable moving about health, illness and healing arts. An important point is the characterization of the various guides and an attempt to organize the medical literature entirely dedicated to pregnancy and perinatal care. After the presentation of the classification guides present another part of the art of take care of women, paying attention to biologicaland cultural factors determining the perception of the phenomena of pregnancy, childbirth and postpartum. The whole chapter closes approximates presented in the handbooks of medical silhouette women - obstetricians, midwives and wet nurses.

У дослідженні брали участь дві групи студентів – студенти, які активно брали участь у хорі та студенти того ж університету, які не займалися хоровим співом. Показано, що студенти, які регулярно займались хоровим співом, на відміну від контрольної групи, мали кращі суб'єктивні та об'єктивні показники стану дихальної системи. Встановлено, що володіння навичками співу позитивно впливає на соматичне та психологічне здоров'я.
The study involved two groups of students - students actively participating in the choir and students of the same university, not engaged in choral singing. It`s showed that students, regularly engaged in choral singing, in contrast to the control group, breathing skills during singing (control of the respiratory muscles), possession of the skills of singing are reflected in somatic and psychological health.

Aujourd’hui, les radio-isotopes sont fréquemment utilises en médecine, pour le diagnostic et la thérapie. Cependant, le développement constant de la médecine nucléaire provoque l’application de nouveaux radio-isotopes médicaux. La recherche sur leur production possible a grande échelle est la première étape d’un long processus d’études avant de pouvoir de les utilise dans des essais cliniques. Dans cette thèse, les voies de production ont été étudiées pour la formation de médicalement intéressants 43Sc, 44m,gSc, 47Sc, 97Ru et 105Rh en utilisant de cyclotrons. Les radioisotopes de scandium ont ete produits avec des cibles en calcium et en titane et avec des faisceaux de protons ou de deuterons; 97Ru a ete obtenu par irradiation de molybdene avec des particules α; et la production de 105Rh a ete etudiee avec des cibles en ruthenium et avec un faisceau de deuteron. Deux grandeurs ont été déterminés expérimentalement: la section efficace de réaction nucleaire, σ(E), et l’efficacité de la production, TTY(E), qui ont été utilisés pour discuter des conditions possibles de production optimale à grande échelle de ces radio-isotopes. De plus, la conversion de σ(E) en TTY(E) a été automatisée en développant un logiciel spécialisé, et un algorithme de reconstruction de σ(E) avec des valeurs de TTY(E) a été introduit
Today, radioisotopes are commonly used in medicine, both in diagnosis and therapy. However, steady development of nuclear medicine demands the application of new medical radioisotopes. The investigation of their possible large-scale production is a first step in a long research process before they can be used in clinical trials. In this thesis, the production routes were studied for the formation of medically interesting 43Sc, 44m,gSc, 47Sc, 97Ru, and 105Rh with the use of cyclotrons. The scandium radioisotopes were produced with calcium and titanium targets and proton or deuteron beams; 97Ru was obtained through the irradiation of molybdenum with α particles; and production of 105Rh was studied with ruthenium targets and deuteron beam. Two parameters were determined experimentally: nuclear reaction cross-section, σ(E), and Thick Target Yield, TTY(E), which were used to discuss the possibility of optimal large-scale production conditions of discussed radioisotopes. Additionally, the conversion of σ(E) to TTY(E) was automatized by developing a dedicated software, and an algorithm for the reconstruction of σ(E) based on TTY(E) measurements was introduced

Odpowiedzialność prawna lekarzy w kontekście filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa I. Wprowadzenie. Przedmiot rozprawy doktorskiej Prezentowana rozprawa doktorska podejmuje problem odpowiedzialności prawnej lekarzy w kontekście filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa. Podjęłam to zagadnienie nie dlatego, iż odpowiedzialność prawna lekarzy jest instytucją prawa cywilnego, karnego czy dyscyplinarnego, lecz z uwagi na to, iż dostrzeżono, że pojęcie odpowiedzialności ma ważną treść filozoficzną. W związku z powyższym oraz mając na uwadze szybki postęp nauk medycznych, niezbędne jest przeanalizowanie mechanizmu odpowiedzialności prawnej lekarzy za czynności podejmowane w ramach wykonywanego przez nich zawodu, z uwzględnieniem filozoficznej treści tej odpowiedzialności. Prezentowana rozprawa jest rozprawą z dziedziny filozofii prawa, która wsparta została rzetelną wiedzą o prawie obowiązującym w Polsce. W związku z powyższym niezasadne byłoby ulokowanie omawianej pracy w którejkolwiek z dogmatycznych nauk prawnych. Rozprawa kierowana jest do szerokiego audytorium osób łączących wiedzę prawniczą i filozoficzną, tj. przede wszystkim do filozofów prawa a także do sędziów stosujących prawo w praktyce oraz do lekarzy, którzy wykonują czynności wchodzące w ramy wykonywanego przez nich zawodu. Przedmiotem analizy przedstawianej pracy nie są konkretne czynności (czy ich kategorie), za które lekarz wykonujący zawód może ponosić odpowiedzialność prawną, lecz odpowiedzialność prawna lekarzy w ogólności. Mając powyższe na uwadze nie zawęziłam zakresu przedmiotowego odpowiedzialności prawnej lekarzy do ściśle określonych czynności (np. czynności leczniczych mających cel terapeutyczny). W kontekście prowadzonych rozważań, omówienie zakresu przedmiotowego odpowiedzialności prawnej lekarzy na gruncie każdej z omawianych postaci odpowiedzialności prawnej (tj. odpowiedzialności cywilnej, odpowiedzialności karnej oraz odpowiedzialności zawodowej) było jednak konieczne, lecz w ograniczonym zakresie. Powyższe wynika z faktu, iż poszczególne sytuacje, w których lekarze mogą ponosić odpowiedzialność prawną, decydują o treści odpowiedzialności prawnej przez nich ponoszonej. Co więcej, sytuacje te wskazują w jaką kategorię dóbr prawnie chronionych, godzą poszczególne czyny lekarzy lub też jakiej kategorii dóbr prawnie chronionych odpowiedzialność prawna lekarzy dotyczy. W związku z powyższym, w ramach omówienia przedmiotowego zakresu odpowiedzialności prawnej lekarzy, wskazuję na typowe przypadki, w jakich lekarz ponosi odpowiedzialność na gruncie poszczególnych gałęzi prawa. Warto również zaznaczyć, iż dobra prawne nie pozostają bez znaczenia dla treści innych postaci odpowiedzialności lekarzy, w tym odpowiedzialności pozytywnej o której mówi Hans Jonas. Współcześnie odpowiedzialność prawna lekarzy jest obecna jako przedmiot dyskursu, zarówno w debacie publicznej jak i w różnych środowiskach zawodowych. Dotychczas nie została jednak ona poddana analizie przez prawników, poprzez odniesienie się z jednej strony do istoty odpowiedzialności w sensie ontologicznym i zarazem do odpowiedzialności prawnej in genere jako jej postaci (jednocześnie). Z drugiej strony do lekarza jako podmiotu różnych zaktualizowanych postaci istoty fenomenu odpowiedzialności, z uwzględnieniem specyfiki zawodowej tej profesji oraz jego statusu prawnego. Prezentowana rozprawa nie jest komentarzem bieżących zdarzeń. Zakres analizy wyznaczony został przez dwa obszary badawcze, tj. odpowiedzialność prawną lekarzy oraz filozofię odpowiedzialności Hansa Jonasa. Filozofia Hansa Jonasa została w rozprawie potraktowana jako filozofia, która dostarcza niezwykle cennego instrumentarium do analizy odpowiedzialności prawnej lekarzy i kontekstu, który wyraźnie naświetla status lekarzy w społeczeństwie, bez analizy którego trudno jest rozważać ich odpowiedzialność prawną. Filozofia ta została uzupełniona, w pewnym zakresie doprecyzowana i przez to zmodyfikowana, celem dostosowania jej do wymogów przeprowadzanych rozważań. Należy również podkreślić, iż z uwagi na podjęty w niniejszej rozprawie główny temat badawczy, twórczość Hansa Jonasa została ograniczona do jednego wątku przez niego podjętego i nie obejmuje całości dorobku naukowego myśliciela. II. Uzasadnienie wyboru filozofii Hansa Jonasa Hans Jonas był jednym z wielu myślicieli, którzy podejmowali problematykę odpowiedzialności. Jak wskazuje Jacek Filek, Hans Jonas tworzy swoją filozofię w oderwaniu od myśli innych „filozofów odpowiedzialności”. Wypracował on propozycję nowej etyki (etyki odpowiedzialności) oraz jak sądzę bardzo trafnie – przeanalizował problem odpowiedzialności, z uwzględnieniem postępu technologicznego, medycznego i wydarzeń XX wieku. Przedstawił problem odpowiedzialności poprzez precyzyjnie przeprowadzone rozróżnienia. Proponując koncepcję „wzorcowego polityka” wyraziście pokazał zależności pomiędzy różnymi postaciami odpowiedzialności. Polityk jest dla Hansa Jonasa wzorcowym przypadkiem uwarunkowanej odpowiedzialności za bezwarunkowe dobro, tj. kontraktowej odpowiedzialności za dobro z natury rzeczy wymagające pieczy. Na przykładzie wzorcowego polityka uwyraźnia się przejście od pozytywnej odpowiedzialności kontraktowej do pozytywnej odpowiedzialności naturalnej. Wzorcowy polityk jest także podmiotem podlegającym prawu stanowionemu, co powoduje, że o ile spełnią się wymagane prawem przesłanki, może być również podmiotem odpowiedzialności prawnej. Odpowiedzialność prawna polityka nie była przedmiotem szerszych rozważań Hansa Jonasa. „Wzorcowy lekarz” jako podmiot odpowiedzialny, wykazuje dużo cech analogicznych do „wzorcowego polityka”. W związku z dostrzeżeniem podobieństw, zasadne było sięgnięcie do filozofii Hansa Jonasa celem przedstawienia i przeanalizowania odpowiedzialności prawnej lekarzy w znacznie szerszej perspektywie niż prawna, z wykorzystaniem instrumentów przez niego wypracowanych. III. Odpowiedzialność prawna lekarzy. Współczesny polski paradygmat myślenia prawniczego. W Polsce, rozumienie odpowiedzialności prawnej zostało ukształtowane przez Wiesława Langa i większość doktryny oraz judykatury pozostaje w swych rozważaniach w wypracowanym przez niego paradygmacie. Powszechnie przyjmuje się skonstruowaną przez niego definicję odpowiedzialności prawnej w ogólności. Zdaniem tego autora odpowiedzialność prawna w szerokim znaczeniu, we wszystkich dyscyplinach prawniczych, zarówno na gruncie przepisów prawa jak i nauki prawa, oznacza „zasadę ponoszenia przez podmiot przewidzianych prawem ujemnych konsekwencji za zdarzenia lub stany rzeczy podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej i przypisywalne prawnie określonemu podmiotowi w danym porządku prawnym”. Przedstawione przez Wiesława Langa stanowisko prezentuje pozytywistyczny sposób patrzenia na prawo. Wiesław Lang w swoich rozważaniach nie uwzględnia filozoficznego rozumienia odpowiedzialności. Nie analizuje odpowiedzialności prawnej poprzez odniesienie się do istoty fenomenu odpowiedzialności w sensie ontologicznym. Zaakcentować należy, iż w polskiej doktrynie prawa nie podejmowano później znaczących prób szerokiej analizy odpowiedzialności prawnej w ogólności. Współcześnie, osobą która podjęła się omówienia odpowiedzialności prawnej w ogólności, w szczególności pojęć odpowiedzialności prawnej używanych w prawie oraz poddała analizie to z nich, które używane jest gdy mowa o „ponoszeniu odpowiedzialności prawnej”, jest Andrzej Malec. Odpowiedzialność prawna prezentowana przez tego autora nadal pozostaje jednak w duchu pozytywistycznego myślenia o prawie. Stwierdzić przy tym należy, iż odpowiedzialność prawna w doktrynie prawa polskiego analizowana była (i jest) głównie w kontekście poszczególnych gałęzi prawa i pozostaje zgodna z ujęciem wypracowanym przez Wiesława Langa, także w przypadku gdy mowa o odpowiedzialności prawnej lekarzy. Odpowiedzialność cywilną oraz karną lekarze ponoszą na zasadach ogólnych. Odpowiedzialność zawodowa lekarzy natomiast ma podmiotowo ograniczony zakres, bowiem podlegają jej jedynie członkowie samorządu lekarskiego. Odpowiedzialność cywilna lekarzy, co do zasady, definiowana jest jako ponoszenie przez lekarzy ujemnych konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawa cywilnego za fakty wartościowane jako ujemne z punktu widzenia porządku prawnego oraz przypisane przez prawo cywilne danemu lekarzowi. Z uwagi na przedmiot rozprawy, analizie została poddana jedynie cywilna odpowiedzialność odszkodowawcza, gdyż stanowi ona typową sankcję odpowiedzialności cywilnej w przypadku lekarzy. Wszystkie postacie odpowiedzialności odszkodowawczej łączy jedna wspólna cecha – świadczenie zmierzające do naprawienia szkody, rozumianej jako zaspokojenie uszczerbku w dobrach jednej osoby przez inny podmiot. W ramach odszkodowawczej odpowiedzialności cywilnej wyróżniane są dwa jej reżimy, tj. odpowiedzialność deliktowa oraz kontraktowa. Wyróżniany jest również trzeci reżim, tj. odpowiedzialność gwarancyjno – ubezpieczeniowa, który nie podlegał analizie w prezentowanej rozprawie. Odpowiedzialność karna lekarzy z kolei, zgodnie ze słownikami języka polskiego bywa definiowana jako „prawny obowiązek odpowiadania przed sądem, poniesienia kary za czyn zabroniony przez prawo, przestępstwo”. W rozprawie odpowiedzialność karna lekarzy rozumiana jest jako odpowiedzialność karna sensu stricto, czyli w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997, Nr 88, poz. 553 z późn. zm.). Odpowiedzialność ta związana jest z pewną represją, z reakcją w odpowiedzi na popełniony przez lekarza czyn, który aby stanowił podstawę odpowiedzialności musi dodatkowo spełniać warunki określone przez ustawę. Odpowiedzialność karna to odpowiedzialność za przestępstwo, czyli czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Zbliżony charakter do odpowiedzialności karnej ma odpowiedzialność zawodowa lekarzy. Ogólnie, odpowiedzialność zawodowa to szczególny rodzaj odpowiedzialności prawnej, który wiąże się z przynależnością do pewnej, samodzielnej oraz ważnej dla społeczeństwa grupy zawodowej. Odpowiedzialność zawodową lekarz ponosi w przypadku gdy dopuści się przewinienia zawodowego, tj. naruszenia obowiązków składających się na istotę, treść oraz społeczną funkcję wykonywanego przez niego zawodu albo postąpi niezgodnie z zasadami deontologii zawodowej, czy też jeżeli popełniony przez niego czyn uznany jest za nieetyczny oraz nie licuje z godnością wykonywanego zawodu, naraża na szwank dobre imię lekarzy lub podważa zaufanie do zawodu. Konsekwencją popełnienia przez lekarza przewinienia zawodowego jest zastosowanie wobec niego kary dyscyplinarnej. IV. Nowe ujęcie odpowiedzialności prawnej in genere i odpowiedzialności prawnej lekarzy. Nie wartościując żadnych ze stanowisk i koncepcji dotyczących rozumienia odpowiedzialności prawnej in genere oraz odpowiedzialności prawnej lekarzy w ramach poszczególnych gałęzi prawa, proponuję w omawianej rozprawie – nowe ujęcie odpowiedzialności prawnej in genere oraz odpowiedzialności prawnej lekarzy. Proponowane przeze mnie nowe ujęcie odpowiedzialności prawnej in genere oraz odpowiedzialności prawnej lekarzy ma na celu rozbudzić dyskurs w tym przedmiocie i nie stanowi „głosu w dyskursie na temat rozumienia pojęcia odpowiedzialności prawnej in genere i odpowiedzialności prawnej lekarzy jednocześnie”. Taki dyskurs nie został jeszcze podjęty w ramach nauk prawnych. Nowe ujęcie odpowiedzialności prawnej in genere oraz odpowiedzialności prawnej lekarzy sprowadza się do ujęcia ich jako odpowiedzialności prawnej zakorzenionej w ontologii. Odpowiedzialność prawna in genere (odpowiedzialność prawna lekarzy) została w prezentowanej rozprawie ujęta z perspektywy istoty fenomenu odpowiedzialności (w rozumieniu ontologicznym). Takie ujęcie wymagało aby przed docelową analizą odpowiedzialności prawnej, „cofnąć się” na płaszczyznę ontologiczną i zbadać oraz określić istotę fenomenu odpowiedzialności. Dopiero po przeanalizowaniu istoty fenomenu odpowiedzialności i stwierdzeniu „czym” ona jest, możliwe było przeprowadzenie analizy prawnej. Nowe ujęcie odpowiedzialności prawnej lekarzy (odpowiedzialności prawnej in genere), która aktualizuje się w ściśle określonej strukturze i która zachodzi równocześnie z innymi postaciami fenomenu odpowiedzialności a także określenie statusu lekarza jako podmiotu różnych postaci odpowiedzialności stanowi nowe ujęcie, zaś wnioski i postulaty są jej pochodną. W rozprawie rozróżniam przy tym odpowiedzialność w ujęciu abstrakcyjnym od odpowiedzialności w ujęciu rzeczywistym. Pierwsza oznacza odpowiedzialność jako przedmiot rozważań teoretycznych, czyli jako możliwą zaktualizowaną odpowiedzialność, druga natomiast odpowiedzialność, która realnie się urzeczywistnia. Przedmiotem analizy w prezentowanej rozprawie jest zaktualizowana postać odpowiedzialności w sensie abstrakcyjnym, bowiem nie analizuję faktycznie zaistniałych przypadków odpowiedzialności lekarzy. Ponadto odróżnić należy odpowiedzialność właściwą, o której mowa w rozprawie oraz odpowiedzialność jako dyspozycję charakteru, która jest jedynie nakierowana na odpowiedzialność właściwą i która nie stanowi przedmiotu analizy. Jacek Filek taką kwalifikację charakteru określa pojęciem odpowiedzialnościowości i wskazuje, iż warunkiem jej nabycia jest dokonanie przez podmiot pewnych aktów skierowanych na odpowiedzialność (która jest pewnym związaniem podmiotu z jego naprzeciw), tj. jej uświadamianie, poczuwanie się do odpowiedzialności oraz jej podejmowanie. Dopiero wskutek spełniania wskazanych wyżej aktów, podmiot nabywa „odpowiedzialnościowość”, tj. staje się odpowiedzialny we wskazanym wyżej rozumieniu. Odpowiedzialność, którą spełniane przez podmiot akty domniemywają, jest wcześniejsza wobec odpowiedzialnościowości, czyli kwalifikacji charakteru. V. Hipotezy badawcze W rozprawie zostały postawione cztery główne hipotezy badawcze. Pierwszą jest hipoteza, iż lekarz jest podmiotem różnych postaci fenomenu odpowiedzialności (pozytywnej, kontraktowej, naturalnej, negatywnej, o których będzie mowa zdalej), które zachodzą równolegle, w tym odpowiedzialności prawnej, która jest jedną z takich postaci. Jest też w znacznym stopniu autonomiczna, co nie znaczy zupełnie oderwana od pozytywnej odpowiedzialności etycznej. Druga hipoteza, ściśle związana z pierwszą, to przekonanie, iż pojęcie odpowiedzialności tylko na płaszczyźnie semantycznej jest pojęciem wieloznacznym, zaś na płaszczyźnie ontologicznej pojęcie odpowiedzialności jest pojęciem jednoznacznym, bowiem istota fenomenu odpowiedzialności jest jedna. Termin „pojęcie” rozumieć należy semantycznie, czyli jako pewien znak stosowany na oznaczenie „czegoś”, jakiegoś fragmentu rzeczywistości, tj. fenomenu (ew. postaci fenomenu). Trzecią hipotezą jest, iż nie jest możliwe zrozumienie fenomenu odpowiedzialności na podstawie jej znaczenia semantycznego, lecz konieczne jest niejako „cofnięcie się” na płaszczyznę ontologiczną i określenie istoty fenomenu odpowiedzialności, która stanowi następnie punkt odniesienia do dalszej analizy. Każde ze znaczeń nadawanych pojęciu odpowiedzialności jest postacią fenomenu odpowiedzialności. Fenomenem – ogólnie – jest wszystko to, co się nam ukazuje; co jest ujmowane bezpośrednio i z oczywistością a co stanowi punkt wyjścia do badań naukowych. Pojęcie fenomenu nie dotyczy jedynie tego, co dane jest zmysłowo, ale także tego co jest poza możliwością prezentacji zmysłowej. Istota jest przeze mnie rozumiana jako byt ontologiczny; idealny i potencjalny; obiektywny; dany bezpośrednio; intuicyjnie oraz wolny od wszelkich czasoprzestrzennych określeń. Istota jest bytem potencjalnym, który w konkretnym stanie faktycznym (kontekście) podlega aktualizacji. Przez byt rozumiem wszystko to co jest „czymś” i co jest kontradyktoryjne wobec niebytu. Przyjmuję za Hansem Jonasem, że nie powinno się negować przejścia ze sfery bytu do sfery powinności. Czwartą hipotezą, która jest hipotezą normatywną, jest zasadność stwierdzenia, iż odpowiedzialność prawna lekarzy powinna uwrażliwiać i nakierowywać lekarzy na dobra prawnie chronione, które są zarazem przedmiotem ich odpowiedzialności pozytywnej. VI. Cele naukowe W prezentowanej rozprawie zostały postawione trzy główne cele naukowe. Pierwszym jest wykazanie, iż w odniesieniu do lekarzy, szczególnie w przypadkach tzw. hard cases, sąd – w procesie stosowania prawa powinien uwzględnić zachodzącą równolegle do odpowiedzialności prawnej lekarzy, odpowiedzialność pozytywną, o której mowa dalej. Drugim celem zaś jest uzasadnienie przekonania, iż odpowiedzialność prawna lekarzy powinna uwrażliwiać i nakierowywać lekarzy na dobra prawnie chronione, które są zarazem przedmiotem ich odpowiedzialności pozytywnej. Trzecim celem naukowym jest określenie statusu tej odpowiedzialności oraz wskazanie funkcji, które powinny być akcentowane w procesie stosowania prawa, przy uwzględnieniu jej szerszego kontekstu. Uznać należy, iż ww. cele naukowe zostały osiągnięte. VII. Główne metody badawcze W celu uchwycenia oraz przeanalizowania istoty fenomenu odpowiedzialności zastosowałam metodę redukcji fenomenologicznej (ejdetycznej). Metoda ta polega na tym, iż w celu uchwycenia istoty fenomenu pominięte zostaje wszystko to, co dla niego zmienne, niekonieczne, czy przypadkowe. Każda z postaci odpowiedzialności, w tym odpowiedzialność prawna lekarzy, została potraktowana jako postać fenomenu odpowiedzialności. Każde rozumienie pojęcia odpowiedzialności, tj. filozoficzne i prawne, jest zaktualizowaną postacią istoty fenomenu odpowiedzialności. W celu zobrazowania, w jaki sposób wykrystalizowało się filozoficzne ujęcie odpowiedzialności a także zaakcentowania wielości znaczeń odpowiedzialności na płaszczyźnie semantycznej, wskazane było również historyczne przedstawienie kształtowania się rozumienia pojęcia odpowiedzialności. Z uwagi jednak na zasadniczą tematykę rozprawy analiza historycznego kształtowania się rozumienia pojęcia odpowiedzialności możliwa była do zaprezentowania jedynie w sposób bardzo skrótowy. Aby móc dokonać analizy problemu odpowiedzialności prawnej lekarzy w kontekście filozofii Hansa Jonasa, niezbędne było wykazanie, że tzw. „wzorcowy lekarz” jest podobny do „wzorcowego polityka” w rozumieniu Hansa Jonasa, który to polityk jest przypadkiem uwarunkowanej odpowiedzialności za bezwarunkowe dobro. W tym celu konieczne było przeanalizowanie koncepcji „wzorcowych polityka, oraz lekarza”, a następnie porównanie ich, z uwzględnieniem wcześniejszych wniosków. Należy przy tym zaznaczyć, iż z uwagi na fakt, iż odpowiedzialność prawna lekarza dotyczy, co do zasady, osób które wykonują zawód lekarza, nie tylko ukończyły studia medyczne, niezbędne było przeprowadzenie analizy statusu prawnego lekarza jako osoby wykonującej tę profesję. Powyższe wymagało przy tym odniesienia się nie tylko do zawodu lekarza i jego statusu prawnego, ale również uprzednie zdefiniowanie pojęcia zawodu w ogólności. Następnie, analizie został poddany problem odpowiedzialności prawnej lekarza w świetle prawa polskiego oraz w kontekście filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa. W tym celu niezbędne było dokładne przeanalizowanie przesłanek odpowiedzialności prawnej, które warunkują jej zaistnienie. Odpowiedzialność prawna lekarzy została w szczególności skonfrontowana z rozróżnieniem i analizą Hansa Jonasa w zakresie różnych postaci odpowiedzialności. Dopiero po opisaniu i zbadaniu mechanizmu odpowiedzialności prawnej lekarzy w kontekście filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa możliwe było przejście do docelowej analizy zbiorczej, która uwzględniła wszystkie wcześniejsze wnioski, w tym: związane z pojęciem odpowiedzialności i istotą fenomenu odpowiedzialności, czy też porównaniem „wzorcowego lekarza” jako osoby wykonującej zawód z „wzorcowym politykiem”. Celem pracy doktorskiej nie jest ocena poszczególnych zagadnień i rozwiązań prawnych, które pojawiają się przy okazji omawiania mechanizmu odpowiedzialności prawnej uregulowanej w ramach poszczególnych gałęzi prawa. W związku z powyższym, w przypadku gdy w odniesieniu do danego zagadnienia czy rozwiązania prawnego brak jednolitego stanowiska w doktrynie czy orzecznictwie, przyjmuję stanowisko przyjęte za dominujące. VIII. Struktura rozprawy doktorskiej Z uwagi na konieczność odniesienia się w ramach niniejszej rozprawy do różnorodnych grup zagadnień zostały wyodrębnione w niej cztery części, zwieńczone wnioskami. W części pierwszej został zaprezentowany historyczny rozwój pojęcia odpowiedzialności, który wykazał, iż zakres treściowy pojęcia „odpowiedzialności” jest wieloznaczny, nieostry i znacząco wykracza poza jego prawne rozumienie. W części drugiej została zaprezentowana filozofia odpowiedzialności Hansa Jonasa. Zdecydowany akcent analizy został przy tym postawiony na postulowany przez Hansa Jonasa nowy paradygmat etyczny oraz rozróżnienie przez myśliciela różnych postaci odpowiedzialności. Powyższe uzasadnia przedmiot rozprawy oraz zakreślany przez niego zakres analizowanej problematyki. Z kolei trzecia część rozprawy została poświęcona analizie wzorcowego lekarza w odniesieniu do wzorcowego polityka, który jest zdaniem Hansa Jonasa podmiotem różnych postaci fenomenu odpowiedzialności. Przez „wzorcowego lekarza” rozumiem osobę, która wykonuje zawód lekarza, zgodnie z normami prawa, zarówno powszechnie obowiązującego jak i korporacyjnego. Jak zostało wyżej wskazane, aby możliwe było dokonanie analizy porównawczej wzorcowego polityka w rozumieniu Hansa Jonasa oraz wzorcowego lekarza, niezbędne było uprzednie przeanalizowanie pojęcia zawodu oraz zawodu lekarza a także statusu jaki posiada zawód lekarza w świetle polskiego ustawodawstwa. Czwarta część rozprawy natomiast prezentuje mechanizm zachodzenia odpowiedzialności prawnej lekarzy, tj. odszkodowawczej odpowiedzialności cywilnej, odpowiedzialności karnej oraz odpowiedzialności zawodowej. Wskazane wyżej postacie fenomenu odpowiedzialności prawnej lekarzy zostały poddane analizie z uwzględnieniem wniosków wypracowanych w poprzednich trzech częściach rozprawy. IX. Filozofia odpowiedzialności Hansa Jonasa. Uzasadnienie wyboru filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa 1. Hans Jonas Przedstawiona konstrukcja pracy ma swoje uzasadnienie w potrzebie uwzględnienia filozoficznej treści fenomenu odpowiedzialności przy analizie problemu odpowiedzialności prawnej lekarzy. Hans Jonas był jednym z głównych myślicieli, którzy podjęli problematykę odpowiedzialności. Urodził się on w 1903 r. w żydowskiej rodzinie zamieszkującej wówczas w Monchengladbach, która niemiecką tożsamość kulturową wiązała z tradycją judaistyczną. Studia odbył we Fryburgu Bryzgowijskim (1921) będąc uczniem E. Husserla i M. Heideggera oraz w Wyższej Szkole Studiów Judaistycznych w Berlinie (1921-1923), a następnie w Marburgu pracował pod kierunkiem M. Heideggera i R. Bultmanna. W 1928 r. obronił rozprawę doktorską poświęconą pojęciu gnozy, zatytułowaną Gnosis and spatantiker Geist. W 1933 r. wyemigrował z Niemiec, najpierw do Londynu a następnie do Palestyny, gdzie pozostał do roku 1949. W roku 1938 prowadził wykłady z filozofii na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, jednak już w 1940 r. został wciągnięty do armii brytyjskiej, w której do roku 1945 odbywał służbę wojskową. Podczas II wojny światowej Hans Jonas pełnił funkcję oficera służb informacyjnych w specjalnej jednostce Jewish Brigade Group. W latach 1948 – 49 jako oficer artylerii armii izraelskiej brał udział w wojnie o niezależność państwa Izrael. W 1949 r. przeniósł się do Kanady, gdzie podjął wykłady na uniwersytetach, kolejno w Montrealu, a następnie w Ottawie. W roku 1955 osiadł w Nowym Yorku i tam w New School for Social Research wykładał aż do roku 1976. Jednocześnie, jako visiting professor wykładał na różnych renomowanych uniwersytetach amerykańskich, takich jak Princeton, Columbia, Chicago. W tym czasie prowadził również wykłady w Europie, głównie w Niemczech (Monachium). Hans Jonas zmarł w 1993 r. Zainteresowania naukowe Hansa Jonasa nie ograniczały się do badań nad pojęciem gnozy, ale analizował on także problemy historii idei i etyki. Hans Jonas sformułował nowy paradygmat myślenia etycznego. Niewątpliwie do rozważań nad etyką i odpowiedzialnością doprowadziły Hansa Jonasa doświadczenia II wojny światowej. Z tego też powodu podejmował również rozważania teologiczne. Jak wskazuje Andrzej Kłoczowski, Hans Jonas był myślicielem, któremu zależało na rozumieniu świata. Podjął także próbę odpowiedzi na pytanie o sens Holocaustu, który był dla niego osobistym doznaniem, bowiem w Auschwitz stracił matkę. Jak wskazuje S. Konstańczak, zdaniem biografów i analityków twórczości Hansa Jonasa, nigdy nie otrząsnął się on z traumy związanej z tym doświadczeniem. 2. Nowy paradygmat myślenia etycznego Hans Jonas, zauważył potrzebę zbudowania nowej etyki, która wynika z faktu osiągnięcia przez człowieka pewnego stadium zaawansowania technologicznego oraz związana jest z dynamicznym rozwojem techniki oraz nauk medycznych. Myśliciel wskazuje, że współcześnie człowiek jest nie tylko odpowiedzialny za siebie i wobec innego człowieka, ale również za los przyszłych pokoleń, ideę człowieka, za życie a nawet za ziemię i naturę. Wskazuje na konieczność takiego postępowania, które daje się pogodzić z ciągłością trwania autentycznego życia ludzkiego, tj. aby w swoich obecnych wyborach i działaniach uwzględniać przyszłą integralność człowieka (Nowy Imperatyw). Nowy Imperatyw, Hans Jonas adresuje przede wszystkim do polityki publicznej. Imperatyw o którym mówi myśliciel, jest odmienny od imperatywu kategorycznego Immanuela Kanta. Nawiązując do imperatywu kategorycznego Immanuela Kanta, Hans Jonas pragnie uwyraźnić odmienną koncepcję etyki, w tym odmienną formę nakazu etycznego. Dla potrzeb etyki odpowiedzialności, Hans Jonas wykorzystuje jednak rozróżnienie dokonane przez Immanuela Kanta na imperatyw kategoryczny i imperatyw hipotetyczny. Należy podkreślić, iż Hans Jonas, nie zaprzecza postulatom czy też nie neguje wartościom, jakim hołduje tradycyjna etyka, takim jak: sprawiedliwość, miłosierdzie czy uczciwość. Warto zaznaczyć, iż obecnie aktualność etyki kantowskiej w sposób niezwykle ciekawy przedstawia jeden z polskich badaczy filozofii Immanuela Kanta, Pani Profesor Maria Szyszkowska. Hans Jonas podkreśla, że w zbudowaniu nowej etyki pomocny będzie strach (heurystyka strachu). Nowa etyka musi posiadać silne racjonalne podstawy. Punktem wyjścia muszą być fakty dostarczane przez naukę o możliwych skutkach podjętych przez człowieka działań związanych z wykorzystaniem współczesnej technologii (czy medycyny). Od wiedzy na temat zasad moralności należy przejść do wiedzy na temat faktów, które pozostają w zakresie wiedzy naukowej (nie zaś filozoficznej). Osąd ten, będący też swoistym testem, będzie oddziaływał na czynności podejmowane w czasie teraźniejszym, z orientacją na ich dalekosiężne przyszłe warunki, będące ich prawdopodobnym skutkiem. 3. Różne postacie odpowiedzialności w filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa Hans Jonas wyróżnił różne postacie odpowiedzialności, tj. odpowiedzialność formalną (tzw. negatywną) i odpowiedzialność pozytywną (tzw. materialną, substancjalną); naturalną i kontraktową oraz mieszaną. Myśliciel akcentuje, iż warunkiem wszelkiej odpowiedzialności podmiotu jest posiadanie przez niego mocy sprawczej. Jak wskazuje: „pierwszym i najogólniejszym warunkiem odpowiedzialności jest moc sprawcza, a więc to, że działanie ma wpływ na świat; drugim, że działanie takie podlega kontroli jego sprawcy; trzecim zaś, że do pewnego stopnia może on przewidzieć jego skutki”. Pierwsza z wyżej wskazanych stanowi formalną konsekwencję czynu podmiotu w sensie prawnym. W ramach tej odpowiedzialności myśliciel wyróżnił odpowiedzialność cywilną oraz odpowiedzialność karną. Jak podkreśla, obie postacie tej odpowiedzialności są ściśle związane z tzw. problemem przypisania. Sprawca musi bowiem zostać zidentyfikowany, a jego działanie albo zaniechanie musi mu zostać przypisane, przy uprzednim zweryfikowaniu spełniania przez niego pewnych dodatkowych warunków. Warto przy tym zauważyć iż pojęcie o podobnym charakterze do pojęcia przypisania pojawia się w teorii Hansa Kelsena i które określa on jako zarachowanie. Trudno jest jednak porównać pojęcie zarachowania w rozumieniu Hansa Kelsena z pojęciem przypisania używanym przez Hansa Jonasa. Hans Jonas nie analizował bowiem szeroko pojęcia przypisania. Uznać jedynie można, iż rozumienie pojęcia zarachowania normatywnego (przypisania) stosowane przez Hansa Kelsena nie jest sprzeczne z pojęciem „przypisania” stosowanym przez Hansa Jonasa. W związku z powyższym koncepcję Hansa Kelsena dotycząca „zarachowania normatywnego” można odpowiednio potraktować jako instrument pomocniczy umożliwiający zrozumienie pojęcia „przypisania” stosowanego przez Hansa Jonasa przy analizie odpowiedzialności prawnej (negatywnej). Powyższe nie oznacza jednak, iż czysta teoria prawa Hansa Kelsena może znaleźć zastosowanie odpowiednio i pomocniczo do analizy filozofii odpowiedzialności Hansa Jonasa. Postawy i założenia filozoficzne obu myślicieli nie są kompatybilne, np. Hans Jonas prezentuje stanowisko zgodnie z którym można z bytu wyprowadzić powinność, zaś Hans Kelsen przyjmuje rozdział bytu i powinności. Przez odpowiedzialność formalną Hans Jonas rozumie zatem odpowiedzialność, która urzeczywistnia się poprzez określone sprawstwo podmiotu, poprzez zewnętrzne wobec sprawstwa i podmiotu przypisanie mu tej odpowiedzialności oraz poniesienie przez podmiot związanych z tym konsekwencji. Zdaniem Hansa Jonasa, nie jest możliwe stwierdzenie, że zawiera ona jakieś pozytywne cele, czy też pozytywne motywacje dla podmiotu (odpowiedzialnego) do działania. Motywująca jest natomiast tzw. odpowiedzialność pozytywna (treściowa, substancjalna), która nie jest następcza w stosunku do działania albo zaniechania podmiotu. Odpowiedzialność ta ma charakter zobowiązujący, zewnętrzny wobec podmiotu i na zewnątrz go kierujący. Podmiot odpowiedzialny wchodzi w relację z powierzonym jego pieczy dobrem (bytem organicznym). Hans Jonas podkreśla, że elementem konstytuującym odpowiedzialność pozytywną jest zagrożenie przedmiotu odpowiedzialności „za” który inny podmiot jest pozytywnie odpowiedzialny. Tylko odpowiedzialność pozytywna może być podstawą nowej etyki postulowanej przez H. Jonasa. Z kolei odpowiedzialność naturalna to odpowiedzialność ustanowiona przez samą naturę, w przeciwieństwie do odpowiedzialności kontraktowej (sztucznej), która ustanawiana jest w ramach konwencji społecznych. Najważniejszą różnicą pomiędzy ww. dwoma postaciami odpowiedzialności jest zatem sposób ich konstytuowania się, tj. udział woli podmiotu odpowiedzialnego w jej ukonstytuowaniu się. Odpowiedzialność naturalna konstytuuje się niezależnie od woli podmiotu odpowiedzialnego, inaczej niż odpowiedzialność kontraktowej (sztucznej), która powstaje dopiero wskutek aktu wyrażenia woli przez podmiot o jej przyjęciu czy też zgody na jej powstanie. Podmiot odpowiedzialny poprzez zawiązanie swoistego kontraktu podejmuje się wykonania pewnego zadania i za wykonanie tego zadania staje się odpowiedzialny. Istotną cechą takiej odpowiedzialności jest jej odwołalność. Strony zawartej umowy mogą bowiem od tej umowy odstąpić. Przeciwnie jest w przypadku odpowiedzialności naturalnej, która jest wiążąca bezwarunkowo i nieodwołalnie na mocy „autonomicznego roszczenia sprawy”. Trzecią wyróżnioną przez myśliciela odpowiedzialnością jest odpowiedzialność mieszana. Jest to postać odpowiedzialności, w którym „bezwarunkowo obowiązujące dobro” (byt organiczny) staje się przedmiotem „swobodnie wybranej odpowiedzialności”. Odpowiedzialność ta charakteryzuje się zatem wzajemnie wybieraną odpowiedzialnością. W przypadku bowiem odpowiedzialności mieszanej, podmiot wychodzi naprzeciw jakiemuś dobru (bytowi organicznemu) i nie dysponuje jeszcze właściwą mocą sprawczą, aby dobro to chronić. Z uwagi na to, iż dobro (byt organiczny) to wymaga ochrony (pieczy) zaś podmiot ma świadomość tej okoliczności, dąży on do uzyskania mocy sprawczej, która umożliwi mu jego ochronę. Dopóki mocy sprawczej nie uzyska, nie będzie za to dobro (byt organiczny) odpowiedzialny. Co więcej, podmiot ten odpowiedzialny jest za uzyskanie właściwych dyspozycji aby dopiero stać się odpowiedzialnym za to dobro (byt organiczny), a zatem jest odpowiedzialny za własną odpowiedzialność. Do czasu ukonstytuowania się odpowiedzialności za zagrożone dobro (byt organiczny), tj. do momentu uzyskania przez podmiot właściwej mocy sprawczej, odpowiedzialność jest odpowiedzialnością potencjalną, podobnie jak potencjalna jest moc sprawcza podmiotu. W przypadku odpowiedzialności mieszanej, aktualizacja potencjalnej mocy sprawczej podmiotu wymaga jego świadomych, wynikających z jego wolnego wyboru działań, tj. wymaga przyjęcia odpowiedzialności kontraktowej celem urzeczywistnienia odpowiedzialności naturalnej. Wzorcowym przykładem podmiotu odpowiedzialności mieszanej jest dla Hansa Jonasa wspomniany wyżej polityk. X. Wnioski końcowe rozprawy Rozprawę zamykają konkluzje wynikające z wcześniejszych rozważań a także wnioski końcowe oraz postulaty. W efekcie przedstawionej w rozprawie analizy stwierdzone zostało, iż do chwili obecnej nie zostało wypracowane uniwersalne rozumienie pojęcia odpowiedzialności. Co więcej, na przestrzeni wieków zakres treściowy pojęcia odpowiedzialności ulegał zmianom. Na płaszczyźnie semantycznej pojęcie to ma wiele znaczeń. Zakresy treściowe niektórych znaczeń pojęcia odpowiedzialności nie pokrywają się. Możliwe jest natomiast określenie istoty fenomenu odpowiedzialności. Na płaszczyźnie ontologicznej istota fenomenu odpowiedzialności jest swoistą relacją, która zachodzi i aktualizuje się w ramach pewnej struktury w której można wyróżnić: podmiot odpowiedzialności, przedmiot odpowiedzialności, instancję, trybunał i egzekutora. Pojęcie odpowiedzialności na płaszczyźnie ontologicznej jest jednoznaczne i stosowane jest na określenie relacji. Relacja ta nie ma ściśle określonej treści, lecz jej treść (postać) konstytuuje się w zależności od kontekstu (stanu faktycznego) w ramach którego odpowiedzialność się aktualizuje i do czasu jej aktualizacji ma charakter potencjalny. W konkretnym stanie faktycznym (kontekście) przybiera ona właściwą dla tego kontekstu (stanu faktycznego) postać (treść). Każda z tych postaci może zachodzić jednocześnie (równolegle) oraz może być związana z tym samym podmiotem oraz przedmiotem odpowiedzialności. Relacja odpowiedzialności jest bytem ontologicznym; idealnym; potencjalnym; stale obecnym, niezależnym od postaci, które są jej aktualizacją (urzeczywistnieniem) i stanowią o jej treści. Badanie istoty odpowiedzialności jest poznaniem ogólnym, tego co jest dla fenomenu odpowiedzialności konieczne, istotne w każdej jego postaci. Każde ze znaczeń pojęcia odpowiedzialności na płaszczyźnie semantycznej jest zaktualizowaną postacią istoty fenomenu odpowiedzialności. Postacie fenomenu odpowiedzialności są wobec siebie niezależne. Dla porządku zaznaczyć należy, iż na relacyjny charakter odpowiedzialności zwrócił uwagę także Jacek Filek. Relacja odpowiedzialności jest przez tego myśliciela rozumiana odmiennie niż przeze mnie. Jacek Filek wskazuje, iż odpowiedzialność zontologizowana, jako relacja (mogąca mieć pięć członów, mniej lub być jednostronna) jest cechą bytu ludzkiego. Co więcej, jest ona w bycie zawsze obecna i jest warunkiem wystąpienia odpowiedzialności jako kwalifikacji działającego czy jako kwalifikacji działania. Ponadto, jest odpowiedzialnością pozytywną, tzn. wolną „od zwyczajowo przypisywanego jej negatywizmu”. Dla Jacka Filka odpowiedzialność zontologizowana, jako cecha bytu ludzkiego jest odpowiedzialnością ex ante, zaś odpowiedzialność moralna i prawna stanowią jej przejawy ex post w odniesieniu do aktu decyzyjnego. Wszystkie z wyróżnionych przez Hansa Jonasa odpowiedzialności, tj. odpowiedzialność pozytywna, odpowiedzialność negatywna, odpowiedzialność naturalna, kontraktowa oraz mieszana są postaciami relacji odpowiedzialności. Co więcej, postacie te mogą zachodzi równolegle i być związane z tym samym podmiotem odpowiedzialności (np. lekarzem) i przedmiotem odpowiedzialności (np. pacjentem). Lekarz może być jednocześnie odpowiedzialny pozytywnie za jakieś dobro (np. za zdrowie pacjenta) i negatywnie, z powodu popełnionego przez niego błędu lekarskiego i spowodowanie szkody na osobie pacjenta. Odpowiedzialność cywilna, karna oraz zawodowa lekarzy jest zaktualizowaną postacią relacji odpowiedzialności. Wzorcowy lekarz charakteryzuje się cechami analogicznymi do wzorcowego polityka zarysowanego przez Hansa Jonasa. Powyższe oznacza m.in., iż lekarz poprzez zdobywanie właściwych kompetencji dąży do uzyskania mocy sprawczej, która pozwoli mu na ochronę jakiegoś bytu (dobra). Mocą sprawczą jest możliwość wykonywania zawodu lekarza, natomiast przedmiotem odpowiedzialności jest przede wszystkim człowiek (byt organiczny), zagrożonym dobrem jego życie oraz zdrowie. Poprzez uzyskanie właściwych kompetencji w celu otrzymania pełnego prawa wykonywania zawodu, powoduje on aktualizację potencjalnej odpowiedzialności naturalnej, którą jest odpowiedzialność za ten byt organiczny. Aktualizacja ta przyjmuje przy tym postać odpowiedzialności kontraktowej. Wraz z uzyskaniem prawa do wykonywania zawodu, lekarz staje się pozytywnie odpowiedzialny za byt organiczny, jakim jest człowiek (także idea człowieka) oraz za dobro jakim jest jego zdrowie i życie. Odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością naturalną, która pozostaje potencjalna do czasu uzyskania przez lekarza właściwych kompetencji. W okresie w którym lekarz nie posiada jeszcze pełnego prawa do wykonywania zawodu a zostało mu przyznane jedynie ograniczone prawo jego wykonywania, uwypukla się przyjęta przez niego odpowiedzialność kontraktowa. Zarówno odpowiedzialność kontraktowa jak i naturalna lekarza jest odpowiedzialnością pozytywną za zagrożony byt organiczny (dobro; ideę). Odpowiedzialność ta na etapie jej aktualizacji, tj. gdy przyjmuje postać odpowiedzialności kontraktowej, przybiera formę zobowiązania, zaś na etapie odpowiedzialności pozytywnej, czyli od momentu uzyskania prawa do wykonywania zawodu, formę zadania do wykonania. Lekarze powinni postępować zgodnie z etyką odpowiedzialności przedstawioną przez Hansa Jonasa, tj. której zasadą jest odpowiedzialność pozytywna. Lekarz podobnie jak polityk jest podmiotem różnych postaci fenomenu odpowiedzialności, tj. przede wszystkim odpowiedzialności pozytywnej ale również odpowiedzialności negatywnej (tj. prawnej) – jeżeli spełnią się określone przez przepisy prawa przesłanki jej zaistnienia. Przesłanki te różnią się w ramach poszczególnych postaci fenomenu odpowiedzialności prawnej, tj. karnej, cywilnej czy dyscyplinarnej (zawodowej). Oczywistym jest, iż aby odpowiedzialność taka została orzeczona przez powołany w tym celu sąd, musi zostać – co do zasady – ustalony podmiot odpowiedzialny. Poprzez odpowiedzialność prawną lekarzy (odpowiedzialność formalną; negatywną) rozumieć zatem należy odpowiedzialność, która urzeczywistnia się poprzez określone sprawstwo lekarza, poprzez zewnętrzne wobec sprawstwa i lekarza przypisanie mu tej odpowiedzialności oraz poniesienie przez niego związanych z tym konsekwencji. W przypadku odpowiedzialności karnej i zawodowej, co do zasady konsekwencją tą jest ściśle określona kara, zaś w przypadku odpowiedzialności cywilnej zapłata odszkodowania lub zadośćuczynienia. Należy zgodzić się z Hansem Jonasem, iż odpowiedzialność prawna (odpowiedzialność negatywna) nie może być pierwszą zasadą etyki odpowiedzialności. Nie sposób jednak uznać, że odpowiedzialność prawna może motywować jedynie negatywnie, poprzez powodowanie obawy przed negatywnymi skutkami działania bądź zaniechania. Prawna postać fenomenu odpowiedzialności lekarzy zawsze związana jest z naruszeniem pewnego prawnie chronionego dobra. Uznać należy, iż w szczególności poprzez realizację założonych funkcji, w tym funkcji wychowawczej i prewencyjnej, jakie powinny pełnić orzeczenia zapadłe w ramach każdej z omawianych postaci odpowiedzialności prawnej lekarzy, odpowiedzialność ta może nie tyle wyznaczać pozytywne cele, co uwrażliwiać i nakierowywać lekarzy na istotne dobra prawnie chronione. Dobra te mogą być przy tym przedmiotem ich odpowiedzialności pozytywnej. Z funkcjami jakie mają pełnić poszczególne postacie prawnego fenomenu odpowiedzialności, ściśle sprzężone są dyrektywy i zasady wymiaru kary, sposób miarkowania odszkodowania czy zadośćuczynienia pieniężnego. Ich treść oraz przestrzeganie w procesie stosowania prawa przesądza o tym, że założone funkcje oraz cele odpowiedzialności prawnej lekarzy są realizowane. Odpowiedzialność prawna nie stawia wprost przed lekarzami pozytywnych celów i zadań. Poprzez jej właściwe stosowanie oraz uregulowanie oddziałuje jednak na nich poprzez kształtowanie w nich pożądanej postawy, poprzez uświadamianie co do wartości wskazanych przez ustawodawcę jako istotne i wartościowe, poprzez uwrażliwianie na te wartości oraz dobra prawnie chronione. Uwrażliwianie na konkretne dobra implikuje z kolei uwrażliwianie na postać pozytywną fenomenu odpowiedzialności wobec bytów organicznych, których dobra są przedmiotem uwrażliwiania. Bez wątpienia funkcja wychowawcza, funkcja ogólnoprewencyjna w typowych przypadkach mają poboczne znaczenie, stąd też należy postulować aby w procesie stosowania prawa były uwzględniane w większym stopniu. Co więcej, w sytuacji, gdy lekarz został uznany za podmiot odpowiedzialny w ramach odpowiedzialności cywilnej, karnej lub zawodowej należy mieć na uwadze, iż jest on jednocześnie odpowiedzialny pozytywnie. W takich okolicznościach relacja odpowiedzialności przyjmuje postać fenomenu odpowiedzialności pozytywnej jak i negatywnej. Postacie te aktualizują się niezależnie od siebie i zachodzą jednocześnie (równolegle). Należy mieć przy tym na uwadze fakt, iż prawo co do zasady reguluje sytuacje typowe, w związku z powyższym w przypadkach trudnych; niejednoznacznych sądy powinny mieć na uwadze całość stanu faktycznego, który obejmuje również okoliczność aktualizacji odpowiedzialności pozytywnej lekarzy. Co więcej, sądy powinny uwzględniać, iż odpowiedzialność prawna – w związku z tym, iż lekarz jest podmiotem odpowiedzialności pozytywnej – powinna również uwrażliwiać na dobra prawnie chronione. Nie można przy tym zapominać, iż normy prawne służą – realizacji zamierzeń akceptowalnych w polityce zdrowotnej kraju, będącej wypadkową rządów i przekonań społecznych. A zatem przesłanie kierowane przez Hansa Jonasa do polityki jest niezwykle doniosłe, w szczególności przy założeniu, że norma prawna mająca spełniać funkcję wychowawczą została ustanowiona ze względu na wartość postulowaną nową etyką odpowiedzialności. Przesłanie kierowane przez Hansa Jonasa z pełną swobodą można również odnieść do polityki prowadzonej przez samorządy lekarskie, które obecnie cechują się dużą autonomią w zakresie regulowania wykonywania czynności zawodowych przez ich członków, w tym poprzez ustanawianie norm prawa korporacyjnego. Bez wątpienia w ostatnim czasie widoczny jest dynamiczny rozwój ustawodawstwa zarówno powszechnego jak i korporacyjnego w zakresie regulowania wykonywania zawodów medycznych. Nie bez znaczenia pozostaje m.in. ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, której uchwalenie akcentuje konieczność zagwarantowania ochrony praw jakie przysługują pacjentom. Powyższe potwierdza doniosłość analizowanego problemu i konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na wykonywanie zawodu lekarza z perspektywy pacjenta (przedmiotu odpowiedzialności) i relacji odpowiedzialności.

Zasadniczym celem rozprawy doktorskiej jest przedstawienie stanu niemieckiego słownictwa medycznego na początku XIX w. i śledzenie jego przyrostu oraz zmian znaczenia w ciągu kolejnych dwóch wieków na podstawie podręczników dla studentów medycyny. Ze względu na obszerność tematu zakres przestrzenny pracy został ograniczony do dziedziny chirurgii. Uwzględniając wskazany powyżej cel badań, sformułowano główny problem badawczy: jak rozwijało się słownictwo chirurgii i jaki wpływ na zmiany znaczenia miały w badanym okresie postęp medycyny oraz przełomowe odkrycia naukowe. Złożoność problematyki wymagała badań porównawczych opartych na specjalistycznych wydawnictwach zwartych i ciągłych wydanych w głównej mierze w Niemczech. Jako metodę badawczą zastosowano analizę dokumentów źródłowych, pozwalającą na dotarcia do przyczyn, skutków i warunków leżących u podstaw zmian. Przeprowadzona przez autorkę dysertacji analiza ilościowa i jakościowa słownictwa z zakresu chirurgii wykazała nie tylko znaczny przyrost nowego słownictwa, ale także wycofanie części terminów ze względu na przestarzenie określanych przez nie procesów i przedmiotów. Praca składa się z pięciu rozdziałów, spisu wykorzystanej literatury i innych materiałów źródłowych oraz wykazu tabel, wykresów, obrazów i schematów. Rozdział pierwszy stanowi wstęp, wyjaśnia przedmiot i cel pracy oraz przedstawia stan dotychczasowych badań. Rozdział drugi przedstawia i porządkuje podstawowe kwestie terminologiczne. Przedmiot rozważań obejmuje refleksję nad pojęciem języka specjalistycznego, pochodzeniem i rozwojem niemieckiego języka medycznego oraz wpływem języków obcych, które go ukształtowały. W rozdziale trzecim przybliżona została specyfika chirurgii, jej nazwa, historia i podział na samodzielne dyscypliny operacyjne o węższej specjalizacji. Czwarty rozdział zawiera empiryczną analizę 287 wyrazów specjalistycznych z dziedziny chirurgii podzielonych na pojęcia nadrzędne i jedenaście grup tematycznych. W ostatnim, piątym rozdziale przedstawiono statystyczne wyniki badań oraz dokonano weryfikacji hipotez. Wykazano wpływ błyskawicznego postępu medycyny w XIX i XX w. na rozwój ilościowy i jakościowy jej słownictwa.

Wprowadzenie. Starzenie się organizmu prowadzi do zmian fizjologicznej kontroli stabilności postawy i chodu, ograniczając sprawność fizyczną. Niebagatelne znaczenie mają także choroby wieku podeszłego, które poprzez zmiany patofizjologiczne i przez stosowane leczenie w znacznym stopniu mogą wpływać na sprawność ruchową. Wraz z procesem starzenia narastają specyficzne problemy zdrowotne, w następstwie których dochodzi do upośledzenia funkcjonalnego, a w dalszej kolejności — ograniczenia sprawności osób starszych, co stwarza potrzebę pomocy i sprawowania opieki, a także obniża jakość życia. W praktyce przekłada się to na pogorszenie równowagi czego konsekwencją jest zwiększone ryzyko upadków. Dlatego ważne jest wczesne wykrycie zaburzeń równowagi i wprowadzenie programów rehabilitacyjnych oraz działań profilaktycznych. Cel pracy. Celem podjętych badań była ocena wpływu skuteczności postępowania fizjoterapeutycznego wykonywanego w warunkach sanatoryjnych na poprawę funkcjonowania zmysłu równowagi u osób po 60. roku życia, Metodologia badań. Badaniom poddano 37. pacjentów (16 kobiet i 21 mężczyzn) po 60. roku życia, przebywających na 21- dniowym turnusie leczniczym w Starych Łazienkach Mineralnych „Uzdrowisko Krynica-Żegiestów” w Krynicy-Zdrój. Przed rozpoczęciem postępowania fizjoterapeutycznego, którego celem była poprawa ogólnej sprawności funkcjonalnej pacjentów, zostali oni przebadani przez lekarza o specjalizacji balneologicznej w celu zakwalifikowania do zabiegów i oceny ewentualnych przeciwwskazań. Na wstępie kuracjusze wypełniali autorską ankietę, zawierającą metryczkę i podstawowe informacje dotyczące ich dolegliwości. Następnie oceniono u nich złożone czynności życia codziennego wg skali Lawtona (IADL) i było to badanie kwalifikujące do dalszego postępowania. Narzędziami badawczymi w kolejnym etapie postępowania były: autorska ankieta oraz skalę bólu wg Laitinena i test OLS (dla oceny równowagi), które były przeprowadzone przed (bad. I) i po kuracji (bad. II). W analizie statystycznej wyniki dwóch badań porównywano testem Wilcoxona. Wpływ wybranych czynników na wyniki leczenia badano testem Manna-Whitneya lub jednoczynnikową analizą Kruskala-Wallisa oraz korelacją rang Spearmana. Za statystycznie znamienne przyjmowano te wyniki testów, dla których poziom istotności był mniejszy lub równy 0,05 (p≤0,05). Wyniki badań. Średnia wieku w badanej grupie wynosiła 70,7 lat. Wskaźnik masy ciała (BMI) badanych pacjentów wahał się od 19,1 do 32,7 kg/m2, a jego średnia wartość wynosiła 26,2 kg/m2. Blisko połowa badanych (45,9%) miała nadwagę, 16,2% było osób otyłych, a osób z prawidłowym BMI było 37,8%. W skali Lawtona pacjenci uzyskali średni wynik wynoszący 18,7/24 pkt. W skali bólu wg Laitinena pacjenci poprawili wynik z 8.19 pkt w bad. I do 5.87 pkt w bad. II (przy p<0,05). Czas utrzymywania równowagi w teście One Leg Standing przed terapią wynosił średnio 9,75 sek, a po jej przeprowadzeniu wzrósł statystycznie istotnie (p<0,001) do 14,42 sek. Wnioski. Sprawność funkcjonalna badanych osób po 60. roku życia w złożonych czynnościach życia codziennego kształtuje się na poziomie dobrym, natomiast ich równowaga ciała w stosunku do wieku jest upośledzona w stopniu znacznym. Stwierdzono, że im wykonywanie czynności dnia codziennego przez osoby starsze jest łatwiejsze, tym lepsza jest równowaga ciała. Wykazano, że postępowanie fizjoterapeutyczne wdrożone w ramach terapii uzdrowiskowej wpłynęło na istotne zmniejszenie odczuwania bólu, a dzięki temu na poprawę równowagi ciała. Podsumowując, w postępowaniu fizjoterapeutycznym osób starszych, należałoby położyć nacisk na systematyczne ćwiczenia poprawiające ich wytrzymałość, koordynację, co z pewnością poprawi równowagi ciała, a tym samym zmniejszy ryzyko upadków.

Lista izotopów promieniotwórczych znajdujących swoje zastosowanie w medycynie nuklearnej jest długa, a pierwsze miejsce niepodzielnie należy do izotopu 99mTc – uzyskiwanego w generatorze 99Mo/99mTc. Drugą pozycję według danych NuPECC, tuż za 99mTc, zajmują izotopy krótkożyciowe stosowane w procedurach medycznych wykorzystujących technikę PET – w szczególności 18F, używany do znakowania deoksyglukozy. W niniejszej rozprawie doktorskiej zbadano i przeanalizowano narażenie rąk pracowników placówek produkcyjnych 18F FDG. Uwzględniono komercyjną i niekomercyjną produkcję radiofarmaceutyku, specyfikę pracy placówek, a z nią strukturę zatrudnienia personelu. Przeanalizowano poszczególne etapy produkcji 18F FDG oraz ich wpływ na poziom narażenia pracowników. Opracowano algorytm symulacji komputerowych, którego zadaniem jest odtworzenie narażenia ręki dominującej pielęgniarek dokonujących iniekcji 18F FDG oraz chemików wykonujących procedurę kontroli jakości. Badania narażenia rąk pracowników na promieniowanie jonizujące zostały wykonane z wykorzystaniem wysokoczułych detektorów termoluminescencyjnych typu MCP N (LiF: Mg, Cu, P), skalibrowanych w jednostkach dawki Hp(0,07). Pomiary te zrealizowano w kilku ośrodkach. Symulacje komputerowe wykonano z wykorzystaniem bibliotek GEANT4 (GEometry ANd Tracking).

Rozprawa dotyczy roli mięsa oraz wybranych produktów odzwierzęcych w dietetyce, farmakologii i sztuce kulinarnej epoki antyku i Bizancjum. Dysertacja powstała przede wszystkim w oparciu o traktaty medyczne spisane w okresie od II do VII w. Na ich podstawie zilustrowałam poglądy ówczesnych lekarzy na temat wpływu konsumpcji interesujących mnie pokarmów na ludzki organizm, a w skutek tego ich wykorzystania w terapeutyce, począwszy od późnego antyku po epokę wczesnego Bizancjum. Podstawową bazą źródłową dla moich badań jest dorobek Galena z Pergamonu oraz bizantyńskie traktaty medyczne autorstwa Orybazjusza, Antyma, Aecjusza z Amidy, Aleksandra z Tralles, Pawła z Eginy i anonimowego dziełka O pokarmach.

Założeniem przyjętym w niniejszej pracy jest uznanie życia człowieka za wartość fundamentalną. Zagadnienie ochrony zdrowia jest więc jednym z najważniejszych dla człowieka niezależnie od epoki w jakiej żyje. Już starożytni Grecy uważali zdrowie za jeden z największych skarbów. Problem ochrony zdrowia w Polsce z punktu widzenia filozoficznoprawnego nie był dotąd podejmowany. Rozprawa niniejsza ma na celu wypełnienie tej luki. Na zagadnienia ochrony zdrowia składa się wiele elementów. Celem rozprawy jest zwrócenie uwagi na problemy związane z leczeniem chorych, lecz nie tylko w kontekście finansowania. Wysokość nakładów na ochronę zdrowia jest przeważanie przedstawiana jako wyznacznik prawidłowego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W literaturze przedmiotu zagadnienia ochrony zdrowia nie odnoszące się bezpośrednio do pieniędzy bywają niejednokrotnie przemilczane. W literaturze ochrona zdrowia jest rozpatrywana głównie z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawnych. Brakuje w debatach odniesienia do wyższych wartości, które są przedmiotem dociekań filozoficznoprawnych. Przewija się najczęściej zagadnienie równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych jako sprawiedliwości społecznej, która nie jest wyraźnie zdefiniowana.
Summary: The assumption that human life is a fundamental value was adopted for the purpose of this dissertation. Therefore, the issue of human health protection is among the crucial concerns of mankind regardless of the epoch in which people live. The ancient Greeks already considered health as one of the biggest treasures. The issue of health care in Poland has not been discussed before from the philosophical and legal point of view. This dissertation aims at filling this gap. The issue of health care comprises numerous elements. The purpose of this dissertation is to point out problems related to patient treatment, however, not solely in the context of its financing. The level of healthcare spending is generally presented as an indicator of the proper functioning of the health care system. The issues in health care not directly related to finances are often ignored. The point of view which dominates in the literature on health care is a legal point of view. What the discussion is missing is reference to higher values which are explored in the philosophical and legal approach. The most popular issue of equal access to health care financed from public funds is seen as a social justice issue, which term is not clearly defined.

Nadczynność tarczycy to zaburzenie funkcji tarczycy wprowadzające organizm w stan hipertyreozy. Jest to schorzenie endokrynologiczne, w którym dochodzi do zwiększonej syntezy i wydzielania hormonów gruczołu tarczowego. Chorobę rozpoznaje się u około 2% osób dorosłych w Polsce. Przyczynami nadprodukcji hormonów tarczycy jest autoimmunologiczna choroba Gravesa – Basedowa i wole wieloguzkowe nadczynne – choroba Plummera. Do stosowanych metody leczenia zaliczamy leczenie farmakologiczne - tyreostatyki, radioaktywną ablacją jodu tarczycy oraz leczenie operacyjne.
Hyperthyroidism is a disorder of thyroid function that puts the body in a state of hyperthyroidism. It is an endocrine disorder in which the synthesis and secretion of thyroid gland hormones occurs. About 2% of adults in Poland are diagnosed with this disease. The causes of overproduction of thyroid hormones are autoimmune Graves' disease and multi-nodular goiter - Plummer's disease. The methods of treatment used are pharmacological treatment - thyrostatic therapy, radioactive iodine thyroid ablation and surgical treatment.

Next Generation Sequencing (NGS) quickly became one of the most fundamental techniques used in research and molecular diagnostics of cancer. It allows not only for better understanding of tumor initiation and evolution, but also for selection of personalized treatment options. However, despite the existence of multiple advanced bioinformatics tools, precise data analysis and interpretation still poses many challenges.In contrast to germline mutations, somatic mutations occur only in a subset of cells, accumulate during the lifetime and are not passed to the next generations. They play an essential role in carcinogenesis, and their sensitive detection is therefore crucial in the bioinformatics analysis of cancer data. In order to detect somatic mutations, two samples from one patient are typically needed. One sample is taken from the cancer site during surgery or biopsy, the other is intended to represent normal (non-cancerous) tissue, and most often is derived from the patient’s peripheral blood. In the next step, DNA from the two samples is extracted and sequenced. Detection of somatic alterations relies on identifying changes present in the tumor sample, but absent in the matched normal sample. Accurate identification of somatic mutations is extremely difficult due to challenges intrinsically associated with characteristics of tumor samples: tumor purity, tumor ploidy and tumor heterogeneity. Additional problems may be caused by the low quality of the genetic material due to inappropriate storage, sample preparation and sequencing of the isolated DNA. This thesis attempts to highlight challenges and offer solutions to the selected aspects of bioinformatics analysis of cancer sequencing data. Based on the published manuscripts that form part of this thesis, the following problems will be discussed: 1) detection of cross-individual DNA sample contamination and verification of genetic concordance between tumor and control samples 2) use of the algorithm Scalpel to identify somatic deletions and insertions 3) comparative analysis of mutational profiles of acute myeloid leukemia (AML) mouse models and patients with AML to identify new driver mutations of AML.
Sekwencjonowanie Nowej Generacji (NGS, ang. Next Generation Sequencing) stało się jedną z podstawowych technik badania i diagnostyki molekularnej chorób nowotworowych. Pozwala ono nie tylko na lepsze rozumienie powstawania i ewolucji nowotworów, ale także na dobór spersonalizowanych metod leczenia. Pomimo istnienia rozlicznych zaawansowanych narzędzi bioinformatycznych precyzyjna analiza i interpretacja danych wciąż są bardzo trudne. Mutacje somatyczne, w przeciwieństwie do mutacji germinalnych, występują jedynie w niektórych komórkach organizmu, akumulują się w ciągu trwania życia oraz nie są dziedziczone z pokolenia na pokolenie. Odgrywają one szczególnie ważną rolę w transformacji nowotworowej. Ich czuła detekcja jest zatem niezmiernie istotna w bioinformatycznej analizie DNA nowotworów. Aby wykryć mutacje somatyczne najczęściej używa się dwóch próbek pochodzących od tego samego pacjenta. Jedną jest zazwyczaj wycinek nowotworu pobrany w czasie operacji lub biopsji (w przypadku guzów litych), drugą stanowi próbka niezawierająca komórek nowotworowych - bardzo często wykorzystywana jest krew obwodowa pacjenta. Następnie z obu próbek izolowany jest DNA, który w dalszym kroku jest sekwencjonowany. Wykrywanie mutacji somatycznych polega na detekcji zmian obecnych jedynie w DNA nowotworowym (nieobecnych w próbce kontrolnej). Do głównych przyczyn, z powodu których wykrywanie mutacji somatycznych jest trudne należą cechy nieodłącznie związane z charakterystyką nowotworów: niska zawartość DNA nowotworowego w próbce (ang. tumor purity), ploidia nowotworu (ang. tumor ploidy) oraz heterogenność nowotworu (ang. tumor heterogeneity). Do tego nierzadko dochodzą problemy z jakością analizowanego materiału uwarunkowane przechowywaniem i obróbką próbki, oraz samym sekwencjonowaniem wyizolowanego DNA.Przedmiotem rozprawy jest przedstawienie problemów i zaproponowanie rozwiązań dotyczących wybranych aspektów bioinformatycznej analizy nowotworowych sekwencji DNA. Na podstawie opublikowanych przeze mnie prac opisane zostaną zagadnienia: 1) wykrywania kontaminacji próbki nowotworowej oraz kontrolnej obcym DNA oraz zgodności genetycznej obu próbek 2) zastosowania programu Scalpel do detekcji somatycznych delecji i insercji oraz 3) analizy porównawczej profili genetycznych mysich modeli ostrej białaczki szpikowej (AML, ang. acute myeloid leukemia) oraz pacjentów chorych na ostrą białaczkę szpikową w celu identyfikacji mutacji odpowiedzialnych za rozwój nowotworu.

Krew pępowinowa (KP), jako bogate źródło komórek macierzystych (KM) - w szczególności KM krwiotwórczych (ang. hematopoietic stem cells; HSCs), stanowi obiecującą alternatywę dla przeszczepów szpiku kostnego u pacjentów z koniecznością rekonstytucji układu krwiotwórczego. Jej wykorzystanie w hematologii transplantacyjnej niesie ze sobą dodatkowe korzyści wynikające z nieinwazyjnego pobrania, mniej restrykcyjnych wymagań dopasowania antygenów zgodności tkankowej, a także zmniejszonego ryzyka wystąpienia choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi. Z drugiej jednak strony, zastosowanie KP u dorosłych pacjentów wiąże się z ryzykiem opóźnionego wszczepienia u biorcy, będącego efektem niedostatecznej liczby podanych komórek HSCs obecnych w materiale, limitowanej objętością pobranej podczas porodu KP. Stąd też, skuteczne wykorzystanie preparatów KP w transplantologii, w tym u osób dorosłych, wciąż wymaga poszukiwania nowych strategii ekspansji komórek HSCs ex vivo, z jednoczesnym zwiększeniem ich potencjału hematopoetycznego i efektywności zasiedlania nisz szpikowych po przeszczepie. Z badań przeprowadzonych dotychczas w naszym zespole wynika, że zastosowanie pęcherzyków zewnątrzkomórkowych (ang. extracellular vesicles; EVs) - obłonionych struktur o średnicy od 30 nm do 1 μm, wydzielanych przez indukowane komórki macierzyste pluripotencjalne (ang. human induced pluripotent stem cells; hiPS) może zwiększać proliferację i modulować szereg funkcji innych komórek. EVs zawierają aktywne biologicznie molekuły, w tym receptory, białka cytoplazmatyczne, czynniki transkrypcyjne oraz kwasy nukleinowe (w szczególności mRNA oraz miRNA), które mogą być przenoszone pomiędzy komórkami, stanowiąc istotne parakrynne czynniki wymiany informacji. Stąd też, sukcesywnie wzrasta zainteresowanie badaczy próbami zastosowania EVs do modyfikacji funkcji biologicznych komórek docelowych. Dotychczasowe, nieliczne badania nad zastosowaniem EVs w modulacji potencjału regeneracyjnego komórek HSCs z KP koncentrują się głównie na pęcherzykach wydzielanych przez komórki stromalne niszy, a wciąż niewiele wiadomo na temat wpływu EVs pochodzących z innych typów KM na właściwości biologiczne komórek krwiotwórczych. W kontekście tych prac, interesującym było zbadanie czy EVs z komórek hiPS (hiPS-EVs) będą także wykazywać funkcjonalny efekt na komórki krwiotwórcze z KP, w kontekście możliwości ich potencjalnego zastosowania w hematologii transplantacyjnej. W związku z powyższym, celem niniejszej rozprawy doktorskiej było zbadanie wpływu hiPS-EVs na właściwości biologiczne i potencjał hematopoetyczny komórek HSCs z KP, zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo w modelu rekonstytucji szpikowej u myszy szczepu NOD/SCID. Przeprowadzone badania wykazały m.in., że hiPS-EVs mogą skutecznie oddziaływać z wysokooczyszczonymi frakcjami komórek KP, wzbogaconymi w HSCs i poddanymi ekspansji ex vivo. Pomimo braku znaczącego wpływu na tempo proliferacji, stymulacja za pomocą hiPS-EVs zwiększała aktywność metaboliczną komórek HSCs oraz ich różnicowanie w kierunku poszczególnych linii komórek hematopoetycznych in vitro. Wykazano również, że potencjał klonogenny komórek HSCs z KP ulega zwiększeniu po kontakcie z hiPS-EVs in vitro, a wyniki te korelowały ze wzrostem ekspresji genów związanych z hematopoezą w tych komórkach. Ponadto, przeprowadzone doświadczenia wskazują, że hiPS-EVs wykazują właściwości cytoprotekcyjne wobec komórek HSCs poddanych działaniu czynników cytotoksycznych. Dalsze analizy wykazały także wzrost właściwości adhezyjnych komórek HSCs oraz ich chemotaktycznej migracji in vitro, poddanych działaniu czynników obecnych w hiPS-EVs. W komórkach HSCs poddanych działaniu hiPS-EVs, zaobserwowano też istotne zmiany aktywności szeregu kinaz białkowych zaangażowanych w ważne szlaki sygnałowe, uczestniczące w regulacji wymienionych procesów. Uzyskane wyniki badań in vitro świadczą o zwiększeniu aktywności biologicznej oraz potencjału hematopoetycznego komórek HSCs z KP w wyniku działania bioaktywnej zawartości hiPS-EVs. Wyniki badań in vivo potwierdzają obserwacje uzyskane w badaniach in vitro. W szczególności, wykazano pozytywny wpływ hiPS-EVs na zdolność komórek HSCs z KP do zasiedlania nisz szpikowych i rekonstytucji układu krwiotwórczego u myszy NOD/SCID, poddanych uprzednio radiacyjnej mieloablacji. Podsumowując, w niniejszej rozprawie doktorskiej po raz pierwszy wykazano, że hiPS-EVs mogą modulować aktywność biologiczną komórek HSCs izolowanych z KP, a tym samym wpływać na ich cechy funkcjonalne istotne z punktu widzenia zastosowania tych komórek w hematologii transplantacyjnej. Otrzymane rezultaty badań stanowią podstawę do dalszych prac badawczych nad próbą zastosowania hiPS-EVs do zwiększenia potencjału regeneracyjnego tych komórek, a tym samym potencjalnego poszerzenia możliwości zastosowania KP w praktyce klinicznej.
Umbilical cord blood (CB) as a rich source of stem cells (SCs), especially hematopoietic stem cells (HSCs), is a promising material alternative for bone marrow transplantation in patients requiring the hematopoietic system reconstitution. Its utilization in the hematology provides additional benefits resulting from non-invasive collection, less stringent requirements for the donor matching as well as a reduced risk of graft-versus host disease. On the other hand, the use of CB cells in adult patients is associated with the risk of delayed engraftment resulting from the insufficient number of HSCs present in the transplanted material, which may be limited by the volume of CB unit collected during the delivery. Therefore, effective utilization of CB in the transplantology still requires the development of novel strategies of HSCs expansion ex vivo, with simultaneous increase in their hematopoietic potential and efficiency to engraft into the bone marrow niches after the transplantation. So far, the research conducted in our laboratory have shown that the use of extracellular vesicles (EVs) - vesicular structures with a diameter ranging from 30 nm to 1 μm, secreted by human induced pluripotent stem cells (hiPS) - can increase proliferation and modulate several functions of target cells. EVs are known to contain biologically active molecules including receptors, cytoplasmic proteins, transcription factors and nucleic acids (in particular mRNA and miRNA) that can be transferred between the cells mediating the exchange of biological information via transferring several paracrine factors. Hence, the scientific interest attempting the use of EVs to modify the biological functions of target cells is gradually increasing. Currently, few studies conducted on the use of EVs in modulation of the regenerative potential of CB-derived HSCs are mainly focused on vesicles secreted by stromal cells. Importantly, still little is known about the impact of EVs from other SCs types on the biological properties of hematopoietic cells. Thus, it was interesting to investigate whether EVs from hiPS cells (hiPS-EVs) will also possess a functional effect on CB-derived HSCs, in the context of their potential use in the hematology. Therefore, the aim of this study was to investigate the effect of hiPS-EVs on biological properties and hematopoietic potential of HSCs isolated from CB, both in vitro as well as in vivo, in the murine model of bone marrow reconstitution after mieloablative irradiation. The results obtained in this study showed that hiPS-EVs can effectively interact with highly purified CB-derived CD34+ fraction enriched in HSCs, subjected to ex vivo expansion. Despite the lack of a significant effect on the proliferation rate, the stimulation with hiPS-EVs significantly increased the metabolic activity of HSCs and their capacity to differentiate toward hematopoietic lineages in vitro. It was also shown that the clonogenic potential of CB-derived HSCs was enhanced after the contact with hiPS-EVs in vitro, and these results correlated with the increase in the expression of hematopoietic genes in those cells. In addition, performed experiments revealed that hiPS-EVs have a great cytoprotective effect on HSCs exposed to cytotoxic agents. Further analyzes have also shown an increase in the adhesion efficacy and chemotactic migration of CB-HSCs in vitro following the treatement with factors present in hiPS-EVs. Additionally, we also observed significant changes in the activity of a number of protein kinases involved in important signaling pathways in HSCs cells after the treatment with hiPS-EVs. Thus, obtained results of in vitro studies indicated that bioactive content of hiPS-EVs increased biological activity and hematopoietic potential of CB-derived HSCs. In next step, I also performed in vivo study supporting the results obtained from experiments conducted in vitro. In particular, it has been demonstrated that hiPS-EVs may have the positive effect on the ability of HSCs isolated from CB to home and engraft to bone marrow niches, as well as on the effectiveness of reconstitution of the hematopoietic system after the myeloablation in NOD/SCID mice. In conclusion, for the first time we demonstrated that hiPS-EVs can modulate the biological activity of CB-derived HSCs impacting on their functional properties important for their use in hematology. Our results constitute important basis for further research on potential employment of hiPS-EVs as effective agents increasing the regenerative potential of hematopoietic cells and in consequence enhancing the possibility for clinical applications of CB samples.