Academic literature on the topic 'Moždani udar'

Moždani udar glavni je uzrok trajne tjelesne onesposobljenosti u svijetu i u Hrvatskoj. Iako najčešće pogađa stariju populaciju, pogađa i velik broj radno sposobnih osoba te se moždani udar smatra ne samo zdravstvenim već i velikim socioekonomskim problemom. Najčešće su posljedice moždanog udara gubitak motoričkih sposobnosti, poteškoće s hodanjem i finom motorikom, a mogu biti prisutni i simptomi umora, problemi s vidom te promjene osobnosti koje utječu na kvalitetu života oboljelih. Oporavak do tri mjeseca nakon moždanog udara smatra se akutnom/subakutnom fazom oporavka, dok se oporavak nakon šest mjeseci smatra kroničnom fazom oporavka nakon moždanog udara. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati kvalitetu života osoba nakon moždanog udara u subakutnoj i kroničnoj fazi oporavka nakon moždanog udara. Za ispitivanje kvalitete života osoba nakon moždanog udara korišten je upitnik Stroke Specific Quality Of Life Scale (SSQOL). U istraživanju je sudjelovalo 60 ispitanika podijeljenih u dvije skupine: 30 ispitanika u subakutnoj fazi oporavka (SF) i 30 ispitanika u kroničnoj fazi oporavka nakon moždanog udara (KF). Rezultati istraživanja pokazali su da su najizraženiji negativni aspekti kvalitete života u području brige o sebi, funkcionalne produktivnosti, društvenog života i osobnosti kod svih ispitanika. Statistički je dokazano da ispitanici u kroničnoj fazi oporavka od moždanog udara pokazuju bolju kvalitetu života od ispitanika u subakutnoj fazi oporavka. Statistički se značajnom pokazala povezanost dobi ispitanika i kvalitete života, no ne i kategorija spola kao ni povezanost broja moždanih udara i kvalitete života. Zaključak je istraživanja da je kvaliteta života osoba koje su preživjele moždani udar narušena najviše smanjenjem brige o sebi, funkcionalnom ovisnosti, društvenom neaktivnosti te problemima osobnosti. Rana rehabilitacija koju provodi multidisciplinaran tim primjenjujući individualan, holistički i funkcionalan pristup mogla bi omogućiti bolju skrb i kvalitetu života nakon moždanog udara.

Introduction: The clinical significance of potential drug-drug interactions (pDDIs), especially in the intensive care unit (ICU) manifested mostly as adverse drug reactions. Aim: The goal of this research was to conduct a focus group, in which the participants were decisionmakers in acute ischemic stroke patient treatment. Also, the aim was to reach a consensus, due to the Delphi process, between neurologists and clinical pharmacologists regarding this highly vulnerable group of patients. Material and Methods: In this academic research, so-called applied focus group (the goal was to reach practical decisions) and clinical focus group (determining motives, predeterminations, bias, prejudice and analyzing the behavior leading to a certain outcome) was done. Results: Continuing medical education of neurologists is needed regarding pDDIs and the use of an online pDDIs checker. Certain groups of patients with AIS are at particular risk of exposure to pDDIs. Certain drug groups are more likely to interact with other drugs. Conclusions: Defining medical recommendations/guidelines on evidence base medicine about pDDIs in patients with AIS would significantly contribute to reducing their frequency in this vulnerable patient population.

Većina studija o robotima u neurorehabilitaciji usredotočena je na njihovu učinkovitost dajući kontroverzne rezultate. Neka istraživanja ukazuju da pacijenti nakon moždanog udara koji primaju robotski trening potpomognutog hoda u kombinaciji s fizioterapijom postižu samostalno hodanje lakše od onih koji nisu imali trening potpomognut robotom. Međutim, neka klinička ispitivanja govore u prilog manualnoj terapiji. Kritičari novijih tehnoloških pristupa ističu premali broj istraživanja učinkovitosti robotskih uređaja, visoku cijenu, nisku razinu edukacije terapeuta s robotskim uređajima, slabu dostupnost te manjak sigurnosti kod nekih modela. Istraživanja pokazuju kako roboti i ostala tehnološka sredstva koja omogućuju brže kretanje tijela nemaju ciljano djelovanje bez fizioterapeuta specijaliziranog u svojem području. S druge strane, motiviranost pacijenata, mogućnost ponavljanja pokreta, kraće trajanje terapije, dinamičnost, sposobnosti modifikacije raznih parametara, objektivnost te velika mogućnost njihova daljnjeg razvoja prednosti su suvremenih tehnologija. Roboti, kao i svi tehnološki uređaji trebali bi se promatrati kao oruđe u rukama fizioterapeuta. Robot može ublažiti sve intenzivne faze tjelesne rehabilitacije, čime se fizioterapeut može usredotočiti na funkcionalnu rehabilitaciju tijekom individualnog treninga kao i nadzor nad nekoliko pacijenata u isto vrijeme tijekom terapije uz pomoć robota. Ovim pristupom optimizira se stručnost i vrijeme fizioterapeuta, istodobno povećavajući učinkovitost rehabilitacijskog programa. Trenutačni broj istraživanja nije dovoljan za definitivni zaključak koji može govoriti za suvremene tehnologije ili protiv njih, ali uz kombiniranu primjenu manualne terapije mogu pridonijeti bržem oporavku funkcije te većoj kvaliteti pacijentova života.

UVOD: Moždani udar spada u grupu masovnih nezaraznih bolesti, koje se smatraju najče&scaron;ćim oboljenjima savremenog čoveka. On predstavlja jedan od najče&scaron;ćih uzroka mortaliteta i invaliditeta u savremenom svetu. Među brojnim pratećim komplikacijama moždanog udara, navode se psihički poremećaji: depresija, anksioznost i psihotični poremećaji. Utvrđivanje povezanosti moždanog udara sa psihičkim poremećajima, kao i mehanizma njihovog nastanka predstavlja značajan doprinos boljem razumevanju ovog veoma čestog oboljenja, a njihov rani tretman omogućio bi brži i potpuniji oporavak nakon moždanog udara. CILJ: Utvrditi karakteristike psihičkog funkcionisanja osoba nakon ishemičnog moždanog udara, utvrditi uticaj lokalizacije lezije na nastanak određenih psihičkih poremećaja nakon moždanog udara, utvrditi uticaj vaskularnog statusa na nastanak psihičkih poremećaja, te utvrditi korelaciju između psihičkih komplikacija moždanog udara i brzine i stepena oporavka op&scaron;te životne aktivnosti. MATERIJAL I METODE: Istraživanje je izvedeno kao prospektivna studija, obuhvatilo je 101 pacijenta oba pola obolelih od moždanog udara, koji su hospitalno lečeni na Klinici za neurologiju u Novom Sadu. Svim pacijentima je uzeta anamneza o toku bolesti, faktorima rizika za moždani udar, kao i laboratorijska dijagnostika. Svim pacijentima načinjena je kompjuterizovana tomografija (CT) mozga (ili magnetna rezonanca - MRI mozga), ultrazvučni pregled karotidnih arterija, vertebrobazilarnih i krvnih sudova Willisovog poligona. Stepen neurolo&scaron;kog deficita i praćenje funkcionalnog oporavka u akutnoj fazi i nakon 3 meseca vr&scaron;eno je primenom Skale Moždanog Udara Nacionalnog Instituta za Zdravlje (NIHSS), Rankinove skale i Bartelovog indeksa. Svim pacijentima je načinjena eksploracija psihičkog statusa u akutnoj fazi bolesti primenom Bekove Skale Depresije 2 (BDI-2), Skale procene anksioznosti kao stanja i odlike (STAI), Skale pozitivnih i negativnih sindroma (PANSS) i Kornelovog regrutnog indeksa (CSI). Kontrolno testiranje gore navedenim testovima obavljeno je nakon 3 meseca. Od statističkih metoda kori&scaron;ćena je deskriptivna statistika: tabelarni prikazi učestalosti i procentualna izraženost kod neparametrijski (nominalno ili ordinarno) organizovanih varijabli. Za ukr&scaron;ten prikaz dve varijable kori&scaron;ćene su tabele kontingencije. Takođe su kori&scaron;ćene mere centralne tendencije (aritmetička sredina) i mere disperzije (standardna devijacija) kod parametrijski korektno uređenih varijabli. Pored toga, kori&scaron;ćen je Hi-kvadrat test za utvrđivanje razlika između grupa za varijable nominalnog nivoa merenja, Kramerovo V za utvrđivanje povezanosti između nominalnog nivoa merenja, Pirsonov koeficijent korelacije r, za utvrđivanje povezanosti između varijabli intervalnog nivoa merenja, te analiza varijanse (ANOVA) za utvrđivanje značajnosti razlika između aritmetičkih sredina vi&scaron;e grupa. REZULTATI: U ispitivanje je uključen 101 pacijent, 65.3% mu&scaron;kog pola, 34.7% ženskog pola. Prosečna starost bila je 60.69 godina (medijana=62.00, standardna devijacija =10.828, statistička gre&scaron;ka=1.077). 38.6% je imalo lokalizaciju u desnoj hemisferi velikog mozga, 34.7% u levoj hemisferi, 4% u cerebelumu, 11.9% u moždanom stablu, dok je 10.9% imalo vi&scaron;estruku lokalizaciju infarkta. 39.6% je imalo teritorijalni infarkt, a 59.4% lakunarni infarkt. Distribucija faktora rizika za moždani udar bila je uobičajena za podneblje na kojem je vr&scaron;eno istraživanje. 26.7% je imalo uredan nalaz na karotidnim krvnim sudovima, 26.7% je imalo difuznu ateromatozu, 27.7% je imalo stenozu ACI &lt;70% , dok je 18.8% pacijenata imalo stenozu ACI&gt;70%. U odnosu na nalaz u VB slivu, 52.5% je imalo uredan nalaz, a 47.5% patolo&scaron;ki nalaz (stenozu i difuznu ateromatozu). 54.5% pacijenata je imalo uredan nalaz na arterijama Willisovog poligona, a 45.5% je imalo patolo&scaron;ki nalaz (stenozu i difuznu ateromatozu). 5.9% je imalo depresivni poremećaj, 29.7% anksiozni poremećaj, 9.9% neurotski poremećaj i 2% psihotični poremećaj. U odnosu na pol, depresivni poremećaj javlja kod 3% mu&scaron;karaca i 11.4% žena, anksiozni kod 25.8% mu&scaron;karaca i 37.1% žena, neurotski kod 7.6% mu&scaron;karaca i 14.3% žena i psihotični kod 3% mu&scaron;karaca, dok kod žena nije zabeležen. U odnosu na životno doba, kod mlađih od 45 godina depresija nije bila prisutna, anksioznih je bilo 30%, 10% psihotičnih, dok neurotičnih nije bilo. U grupi 46-65 godina depresivnih je bilo 6.9%, anksioznih 22.4%, neurotičnih 12.1%, a psihotičnih 1.7%. U grupi starijih od 65 godina, depresivnih je bilo 6.1%, anksioznih 42.4%, neurotičnih 9.1%, dok psihotičnih nije bilo. Distribucija odgfovora dobijenih na BDI-2 skali ukazivala je na veću učestalost depresivnog poremećaja kod lezija u levoj hemisferi velikog mozga. Distribucija odgovora dobijenih primenom STAI ukazivala je na veću učestalost anksioznog poremećaja kod lezija desne hemisfere. Distribucija odgovora dobijenih primenom CSI ukazivala je na veću učestalost neurotskog poremećaja kod vi&scaron;estrukih lezija. Distribucija odgovora dobijenih primenom PANSS ukazivala je na veću učestalost psihotičnog poremećaja kod lezija desne hemisfere. Upoređivanje lezije na karotidama i psihičkih poremećaja pokazalo je na progresivni porast učestalosti psihičkih poremećaja sa težinom lezije na karotidnim krvnim sudovima, kao i na potpuno odsustvo psihičkih poremećaja kod osoba koje su imale uredan nalaz na karotidama. Praćenje uticaja psihičkih poremećaja (sumarno i pojedinačno) na funkcionalni oporavak pacijenata nakon moždanog udara, nije pokazalo statistički značajan uticaj. Zabeleženo je statistički značajno udruženo pojavljivanje depresivnog i anksioznog, depresivnog i neurotskog i anksioznog i neurotskog poremećaja, bez značajne interakcije navedenih poremećaja sa psihotičnim poremećajem. ZAKLJUČAK: Kod pacijenata sa ishemičnim moždanim udarom najveća je učestalost anksioznog poremećaja, zatim depresivnog poremećaja, a najređe se javlja psihotični poremećaj. Depresivni i anksiozni poremećaj značajno su če&scaron;ći kod žena, dok se psihotični poremećaji isključivo javljaju kod mu&scaron;karaca. Depresivni poremećaj značajno se če&scaron;će javlja u srednjem i starijem životnom dobu, anksiozni poremećaj se če&scaron;će javlja u mlađem i srednjem životnom dobu, dok se psihotične manifestacije javljaju najče&scaron;će u srednjem životom dobu. Depresivni i anksiozni poremećaj jednako se često javljaju kod pacijenata sa teritorijalnim i lakunarnim infarktom, dok se psihotične manifestacije isključivo javljaju kod pacijenata sa teritorijalnim infarktom. Ne postoji značajna korelacija između prisustva faktora rizika za moždani udar i pojave psihičkih poremećaja, iako je upadljivo odsustvo psihičkih poremećaja kod pacijenata bez faktora rizika za moždani udar. Nakon 3 meseca od moždanog udara nije primećena značajnija regresija simptoma psihičkih poremećaja. Anksiozni poremećaj i psihotične manifestacije se statistički značajno če&scaron;će javljaju kod infarkta u desnoj hemisferi, dok za depresivni poremećaj nije potvrđeno statistički značajno če&scaron;će pojavljivanje kod infarkta u levoj hemisferi. Psihički poremećaji kod pacijenata sa moždanim udarom če&scaron;će se javljaju kod pacijenata sa lezijama u karotidnom slivu, &scaron;to se povećava sa težinom lezije i veličinom stenoze. Ne postoji statistički značajna korelacija između lezija krvnih sudova u vertebrobazilarnom slivu i Willisovom poligonu sa pojavom psihičkih poremećaja. Nije dokazan značajan uticaj psihičkih poremećaja na oporavak bolesnika nakon moždanog udara. Dokazan je visok stepen udruženog javljanja depresivnog i anksioznog poremećaja.<br>INTRODUCTION: Stroke belongs to noninfectious diseases, which are considered the most common diseases of modern man. It is one of the most common causes of mortality and disability in the modern world. The many associated complications of stroke include mental disorders: depression, anxiety and psychotic disorders. Determining the relationship between stroke and mental disorders, as well as enlightening their underlying mechanism, represents a significant contribution to a better understanding of this very frequent disease, and an early treatment of these associated disorders should allow a faster and more complete recovery from stroke. OBJECTIVE: To determine characteristics of mental functioning after ischemic stroke, to determine the impact of lesion localization on development of certain mental disorders after stroke, to determine the impact of vascular status on development of mental disorders, and to determine the correlation between the associated mental disorders and the speed and degree of recovery of general life activities. MATERIALS AND METHODS: The research was conducted as a prospective study that included 101 ischemic stroke patients of both sexes, hospitalized at the Clinic of Neurology in Novi Sad. Data about the course of disease and stroke risk factors was collected and laboratory diagnostics was performed in all patients. All patients underwent brain computed tomography (CT) (or magnetic resonance imaging - MRI), and ultrasound examination of carotid and vertebrobasilar arteries and the circle of Willis. The degree of neurological deficit and functional recovery in the acute phase and at 3-month follow-up were assessed using the National Institute of Health Stroke Severity (NIHSS) scale, the Rankin scale, and the Barthel Index. All patients underwent psychological exploration of the mental status in the acute phase of stroke by using the Beck Depression Inventory 2 (BDI - 2), the State-Trait Anxiety Inventory (STAI), the Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS), and the Cornell Services Index (CSI). Follow-up testing with the same tests was performed after 3 months. Statistical analysis included methods of descriptive statistics: tabular presentation of the frequency and percentages in case of nonparametric (nominal or ordinal) variables. Contingency tables were used to present relationships between two variables. In addition, measures of central tendency (arithmetic mean) and measures of dispersion (standard deviation) were used for parametric variables. The chisquared test was used to determine differences between groups for nominal measurement variables, Cramer&rsquo;s V was used to examine association between nominal levels of measurement. Association between interval measurement variables was measured by the Pearson correlation coefficient (r), and significance of differences between arithmetic means of more groups was determined by the analysis of variance (ANOVA). RESULTS: The study included 101 patients, 65.3% male and 34.7% female. The average age of patients was 60.69 years (median=62.00, standard deviation=10.828, statistical error=1.077). Stroke localizations were as follows: the right cerebral hemisphere in 38.6%, the left hemisphere in 34.7%, the cerebellum in 4%, the brainstem in 11.9%, and 10.9% of patients had multiple localizations. In 39.6% of patients, stroke was territorial, and in 59.4% lacunar. The distribution of risk factors for stroke was typical for the study area. Normal carotid arteries were found in 26.7%, 26.7% had diffuse atheromatosis, 27.7% had &lt;70% ACI stenosis, and 18.8% had &gt;70% ACI stenosis. As regards VB circulation, 52.5% had normal findings and 47.5% had pathological findings (stenosis and diffuse atheromatosis). As regards the circle of Willis, 54.5% had normal findings and 45.5% had pathological findings (stenosis and diffuse atheromatosis). Regarding mental functioning, 5.9% had depressive disorder, 29.7% had anxiety disorder, 9.9% had neurotic disorder, and 2% had psychotic disorder. In relation to sex, mental disorders were present as follows: depressive disorder in 3% of men and 11.4% of women, anxiety disorder in 25.8% of men and 37.1% of women, neurotic disorder in 7.6% of men and 14.3% of women, and psychotic disorder in 3% of men and none of women. With respect to age, among patients under 45 years of, age none had depressive disorder, 30% had anxiety disorder, 10% had psychotic disorder, and none had neurotic disorder. In the group of patients aged 46-65 years, 6.9% had depressive disorder, 22.4% had anxiety disorder, 12.1% had neurotic disorder, and 1.7% had neurotic disorder. In the group above 65 years of age, 6.1% had depressive disorder, 42.4% had anxiety disorder, 9.1% had neurotic disorder, and none had psychotic disorder. The distribution of responses obtained on the BDI-2 showed a higher prevalence of depressive disorder in patients with lesions in the left cerebral hemisphere. The distribution of responses obtained on the STAI showed a higher prevalence of anxiety disorder in patients who had lesion of the right hemisphere. The distribution of responses obtained on the CSI showed a higher prevalence of neurotic disorder in those who had multiple lesions. The distribution of responses obtained by the PANSS indicated a higher prevalence of psychotic disorder in those with lesion of the right hemisphere. Comparison of carotid artery lesions and mental disorders showed a progressive increase in the prevalence of mental disorders with increasing severity of the lesions, as well as a complete absence of mental disorders in people who had normal findings on carotids. The follow-up results showed that mental disorders (generally and individually) did not have a statistically significant effect on functional recovery of stroke patients. There were statistically significant comorbidities of depressive disorder and anxiety disorder, depressive disorder and neurotic disorder, and anxiety disorder and neurotic disorder, and no significant interactions of any of these disorders with psychotic disorder. CONCLUSION: In patients with ischemic stroke, anxiety disorder has the highest prevalence, followed by depressive disorder, whereas psychosis is the rarest. Depressive and anxiety disorders are significantly more common in women, while psychotic disorder occurs exclusively in men. Depressive disorder is significantly more common in the middle and old ages, anxiety disorder is more frequent in the younger and middle ages, while psychotic manifestations occur most often in the middle age of life. Depressive and anxiety disorders are similarly prevalent in patients with territorial and lacunar strokes, while psychotic manifestations occur exclusively in patients with territorial stroke. There is no significant correlation between the presence of stroke risk factors and mental disorders, although there is an evident absence of mental disorders in patients without stroke risk factors. Three months after stroke, no significant regression of the symptoms of mental disorders was observed. Anxiety disorder and psychotic manifestations are significantly more common in right hemispheric stroke, while as regards depressive disorder, there is no statistically significant association with left-hemispheric stroke. Mental disorders in stroke patients are more common in those with carotid lesions and increase in severity with increasing severity of lesion and degree of stenosis. There are no statistically significant correlations between lesions in the vertebrobasilar circulation or the circle of Willis and development of mental disorders. No significant impact of mental disorders on recovery from stroke was found. A high prevalence of comorbid depressive and anxiety disorders was proven/confirmed.

UVOD: Ateroskleroza je najče&scaron;ća bolest karotidnih arterija i uzrok je oko 20% svih ishemijskih moždanih udara (IMU). Osim stepena stenoze i određene karakteristike karotidnog plaka označavaju povi&scaron;en rizik za IMU. Ultrazvukom je moguće pouzdano evaluirati aterosklerotske promene na karotidnim arterijama. Iako su faktori rizika (FR) za aterosklerozu istovremeno i FR za IMU, prisustvo identičnih FR kod pacijenata sa IMU, ne znači i prisustvo istog stepena ateroskleroze na karotidnim arterijama. CILJ: Utvrđivanje povezanosti pojedinih ultrazvučnih karakteristika karotidne ateroskleroze, sa prisustvom različitih kardiometaboličkih FR i njihovih biomarkera, kod pacijenata sa IMU. MATERIJAL I METODE: U istraživanje je uključeno 120 pacijenata sa nekardioembolijskim IMU u karotidnom slivu koji su podeljeni u dve grupe; 60 sa lakunarnim i 60 sa nelakunarnim infarktom mozga. Svim pacijentima je određivano prisustvo FR, kao &scaron;to su hipertenzija, dijabetes, hiperlipoproteinemija, pu&scaron;enje, gojaznost, metabolički sindrom, hiperhomocisteinemija i inflamacija. Beležene su vrednosti krvnog pritiska, glikemije, glikoliziranog hemoglobina, parametara lipidskog statusa, apolipoproteina (Apo) A-I i B, lipoproteina a, indeksa telesne mase (BMI), homocisteina, C reaktivnog proteina (CRP). Pomoću karotidnog dupleks ultrazvuka određivane su vrednosti intima-medijalnog zadebljanja (IMT), morfologija plaka, povr&scaron;ina plaka, stepen stenoze. Demografske karakteristike, FR i njihovi biomarkeri, te ultrazvučne karakteristike karotidne ateroskleroze, poređene su između dve grupe pacijenata. Kori&scaron;ćeni su hi-kvadrat test i t-test. Korelacije FR i vrednosti njihovih biomarkera sa različitim karakteristikama karotidnog plaka, određivane su upotrebom Pearsonovog koeficijenta korelacije r i Kramerovog V. Upotrebom regresionih analiza ispitivan je prediktivni značaj određenih FR i njihovih biomarkera u pojavi pojedinih karakteristika karotidnog plaka. REZULTATI: Vi&scaron;e pacijenata sa lakunarnim infarktom je imalo hipertenziju (98.3% naspram 85%; p=0.021). Pacijenti sa lakunarnim infarktom imali su veće vrednosti BMI (27.6 kg/m2 naspram 25.9 kg/m2; p=0.029), dok su pacijenti sa nelakunarnim infarktom imali veće vrednosti CRP (16.4 mg/l naspram 6.8 mg/l; p=0.001). Demografske karakteristike, ostali FR i njihovi biomarkeri, kao i vrednosti karotidnog IMT se nisu značajno razlikovali između dve grupe pacijenata. Pacijenti sa nelakunarnim infarktom su imali veći stepen karotidne stenoze (79.7% naspram 33.2%; p=0,0001), kao i če&scaron;će prisustvo heterogenog plaka (73.3% naspram 35%; p&lt;0,001), hipoehogenog plaka (51.7% naspram 16.7%; p&lt;0.001) i neravnog plaka (81.7% naspram 21.7%; p&lt;0,001). Sa vrednostima IMT značajno (p&lt;0.05) su korelirali životna dob pacijenata (r=0.276), dijabetes (Cramerovo V=0.236), metabolički sindrom (Cramerovo V=0.247), HDL holesterol (r=-0.254), LDL/HDL (r=0.306), ApoA-I (r=-0.386) i ApoB/ApoA-I (r=0.359). Sa prisustvom heterogenog plaka su korelirali metabolički sindrom (Cramerovo V=0.246), ApoB (r=0.213), ApoB/ApoA-I (r=0.207) i povi&scaron;en CRP (Cramerovo V=0.266). Sa neravnom povr&scaron;inom plaka značajno je korelirao povi&scaron;en CRP (Cramerovo V=0.283). Sa stepenom stenoze značajno su korelirali BMI (r=-0.180) i povi&scaron;en CRP (Cramerovo V=0.301). Nezavisni prediktori povi&scaron;enih vrednosti IMT bili su starija životna dob pacijenata (&beta;=0.230; p=0.006), ApoA-I (&beta;=-0.244; p=0.008) i ApoB/ApoA-I (&beta;=0.247; p=0.007). Prediktori prisustva heterogenog plaka bili su mu&scaron;ki pol (p=0.011; OR=3.425), ApoB (p=0.007; OR=8.972), BMI (p=0.0001; OR=0.380), metabolički sindrom (p=0.003; OR=4.555) i povi&scaron;en CRP (p=0.018; OR=2.800). Prediktori prisustva hipoehogenog plaka bili su ApoB (p&lt;0.001; OR=29.2), BMI (p=0.02; OR=0.514), metabolički sindrom (p&lt;0.001; OR=9.224) i povi&scaron;en CRP (p=0.046; OR=2.659). Povi&scaron;en CRP bio je jedini prediktor prisustva neravnog plaka (p=0.002; OR=3.203), kao i prisustva većeg stepene karotidne stenoze (&beta;=0.270; p=0.002). ZAKLJUČAK: Iako je karotidna stenoza znatno zastupljenija među pacijenatima sa nelakunarnim nego lakunarnim nekardioembolijskim IMU, prisustvo kardiometaboličkih FR, njihovih biomarkera i vrednosti IMT se bitno ne razlikuje između ove dve grupe pacijenata. Osim stenoze i prisustvo heterogenog, hipoehogenog i neravnog karotidnog plaka nosi povi&scaron;en rizik za IMU. Među FR i njihovim biomarkerima ApoA-I i ApoB su najbolji prediktori karotidne ateroskleroze. Apolipoprotein B i metabolički sindrom su najjače povezani sa prisustvom heterogenog i hipoehogenog plaka. Povi&scaron;en CRP kod pacijenata sa akutnim IMU može biti znak destabilizacije plaka i ukazivati na prisustvo signifikantne karotidne stenoze.<br>INTRODUCTION: Atherosclerosis is the most common disease of carotid arteries, causing 20% of all ischemic strokes. Besides the degree of stenosis, certain characteristics of carotid plaques indicate an increased risk for stroke. Carotid ultrasound can reliably evaluate atherosclerotic changes in carotid arteries. Although the risk factors for atherosclerosis are the same as the risk factors for stroke, the presence of identical risk factors in patients with stroke does not necessarily mean the presence of the same degree of carotid atherosclerosis. AIM: To determine correlation of certain characteristics of carotid atherosclerosis detected by ultrasound with the presence of various cardiometabolic risk factors in patients with ischemic stroke. METHODS: The study included 120 patients with noncardioembolic ischemic stroke in the anterior circulation, who were divided into two groups; 60 with lacunar and 60 with nonlacunar brain infarction. The presence of cardiometabolic risk factors, such as hypertension, diabetes, hyperlipoproteinemia, smoking, obesity, metabolic syndrome, hyperhomocysteinemia, and inflammation, was evaluated in all patients. Data regarding blood pressure, glycemia, glycated hemoglobin, lipid status parameters, apolipoprotein (ApoAI and ApoB), lipoprotein a, body mass index (BMI), homocysteine, and C-reactive protein (CRP) were collected. Intima-media thickness (IMT), carotid plaque characteristics (morphology, surface) and the degree of stenosis were determined by carotid duplex ultrasound. Demographic characteristics, risk factors, biomarkers, as well as ultrasound characteristics of carotid atherosclerosis, were compared between patients with lacunar and nonlacunar stroke. Two-sample student t-test and &chi;2 test were used for comparisons. In order to assess the correlation of various risk factors and their biomarkers with different characteristics of carotid plaques, we used the Pearson correlation coefficient r and Cramer&#39;s V. Regression analysis was used to evaluate the association of risk factors and their biomarkers with various carotid atherosclerosis characteristics. RESULTS: More patients with lacunar stroke had hypertension (98.3% vs. 85%; p=0.021). Patients with lacunar stroke had higher BMI values (27.6 kg/m2 vs. 25.9 kg/m2; p=0.029), while patients with nonlacunar stroke had higher CRP values (16.4 mg/l vs. 6.8 mg/l; p=0.001). Demographic characteristics, other risk factors and their biomarkers, as well as carotid IMT were not significantly different between the two groups of patients. Patients with nonlacunar stroke had a higher degree of carotid stenosis (79.7% vs. 33.2%; p=0.0001) and a higher prevalence of heterogeneous plaques (73.3% vs. 35%; p&lt;0.001), hypoechogenic plaques (51.7% vs. 16.7%; p&lt;0.001), and plaques with irregular surface (81.7% vs. 21.7%; p&lt;0,001). IMT was significantly (p&lt;0.05) correlated with the age of patients (r=0.276), diabetes (Cramer&rsquo;s V=0.236), metabolic syndrome (Cramer&rsquo;s V=0.247), HDL cholesterol (r=-0.254), LDL/HDL (r=0.306), ApoA-I (r=-0.386) and ApoB/ApoA-I (r=0.359). The presence of a heterogeneous plaque was correlated with metabolic syndrome (Cramer&rsquo;s V=0.246) ApoB (r=0.213), ApoB/ApoA-I (r=0.207) and elevated CRP (Cramer&rsquo;s V=0.266). A plaque with irregular surface was correlated with elevated CRP (Cramer&rsquo;s V=0.283). The degree of carotid stenosis was correlated with BMI (r=-0.180) and elevated CRP (Cramer&rsquo;s V=0.301). The independent predictors of higher values of IMT were older age (&beta;=0.230; p=0.006), ApoA-I (&beta;=-0.244; p=0.008), and ApoB/ApoA-I (&beta;=0.247; p=0.007). The predictors of the presence of a heterogeneous plaque were male gender (p=0.011; OR=3.425), ApoB (p=0.007; OR=8.972), BMI (p=0.0001; OR=0.380), metabolic syndrome (p=0.003; OR=4.555) and elevated CRP (p=0.018; OR=2.800). The predictors of the presence of a hypoechogenic plaque were ApoB (p&lt;0.001; OR=29.2), BMI (p=0.02; OR=0.514), metabolic syndrome (p&lt;0.001; OR=9.224) and elevated CRP (p=0.046; OR=2.659). Elevated CRP was the only independent predictor of a plaque with irregular surface (p=0.002; OR=3.203) and of a higher degree of carotid stenosis (&beta;=0.270; p=0.002). CONCULSIONS: Although carotid stenosis is significantly more pronounced in patients with nonlacunar than those with lacunar noncardioembolic ischemic stroke, cardiometabolic risk factors, their biomarkers and carotid IMT do not differ significantly between the two groups of patients. In addition to stenosis, a presence of heterogeneous, hypoechogenic and irregular-surface carotid plaques indicates an increased risk for ischemic nonlacunar stroke. Among the cardiometabolic risk factors and their biomarkers, ApoAI and ApoB have the strongest association with carotid atherosclerosis. Apolipoprotein B and metabolic syndrome have the strongest association with a heterogeneous and hypoechogenic carotid plaque. Elevated CRP in patients with acute ischemic stroke may be a sign of carotid plaque destabilization and can indicate a significant carotid stenosis.

UVOD: Akutni ishemijski moždani udar (AIMU) je poremećaj moždane funkcije nastao usled vaskularnih o&scaron;tećenja, uzrokovane okluzijom ili embolijom krvnog suda. Za razliku od standardnog CT pregleda endokranijuma, CT perfuzija (CTP) je napredna dijagnostička procedura koja može u prvim satima od početka simptoma AIMU pružiti precizne informacije o lokalizaciji i veličini infarkta mozga, a u okviru infarkta, razlikovati srž i ishemijsku penumbru. Samim tim, CTP predstavlja svojevrsnu pomoć u selekciji pacijenata za intravensku primenu rekombinantnog tkivnog plazminogen aktivatora (rtPA). CILJ RADA: Cilj istraživanja je bio da se primenom CTP ispita koliko iznosi: optimalna veličina srži, zatim minimalni i optimalan odnos penumbre i srži infarkta pogodnih za primenu rtPA, maligni profil srži infarkta koji je nepogodan za primenu rtPA i % simptomatske hemoragije kao komplikacije nakon rtPA. MATERIJAL I METODE: Istraživanje je obavljeno u Specijalnoj bolnici &bdquo;Sveti Sava&ldquo; u Beogradu kao petogodi&scaron;nja retrospektivna studija. Studija je obuhvatila ukupno 130 pacijenata sa AIMU kod kojih je primenjena CTP. Eksperimentalnu grupu je sačinjavalo 100 pacijenata kojima je aplikovana rtPA, a kontrolnu grupu 30 pacijenata, koji nisu primili rtPA. Svim ispitanicima su načinjeni: standardni CT pregled glave i CT perfuzija odmah nakon prijema i kontrolni standardni CT pregled endokranijuma 24 h nakon prijema u bolnicu. Pregledi su obavljeni sa 16-slajsnom MSCT aparatu, pri čemu je pokrivenost CTP iznosila 2 cm. &bdquo;Mismatch&ldquo; postoji ukoliko je perfuziona lezija na CBF mapi veća od perfuzionog deficita na CBV mapi (srţ infarkta). REZULTATI: Rezultati studije su pokazali da pacijenti oboleli od AIMU sa mismatchom manjim od 20% nisu imali koristi od primenjene rtPA, a pacijenti sa 20% i vi&scaron;e mismatch-om su imali ili umeren ili značajan neurolo&scaron;ki oporavak. Optimalni mismatch, kojim se postiže visoka uspe&scaron;nost nakon rtPA je iznosio ˃ 101% penumbre. Pacijenti sa povr&scaron;inom perfuzionog deficita na CBV mapi manjom od 1175 mm2 su imali bolji neurolo&scaron;ki oporavak, u odnosu na pacijente savećim lezijama, a samim tim su bili pogodni za primenu rtPA. Perfuzioni deficit na CBV mapi veći od 3000 mm2 (60ml) je predstavljao maligni profil infarkta, usled povećanog rizika od nastanka simptomatske hemoragije i smrtnog ishoda. Simptomatska hemoragija u eksperimentalnoj grupi je iznosila svega 3%, &scaron;to predstavlja nizak procenat komplikacija nakon reperfuzione terapije. ZAKLJUČAK: CT perfuzija je urgentna i brza tehnika, koja nam daje jedinstvene informacije o AIMU, pomaže u dono&scaron;enju odluke o terapijskom pristupu i može poslužiti kao surogat biomarker u predikciji kliničkog ishoda.<br>INTRODUCTION: Acute ischemic stroke (AIS) is functional brain disorder, which is happened due to vascular damaged, caused by vessel occlusion or embolism. Unlike to noncontrast brain CT, CT perfusion (CTP) is advanced diagnostic procedure, which could give accurate information about localization and extent of AIS in the first hours of symptom onset, and also differentiate infarct cor and ischemic penumbra. Thus, CTP helps in selection patients for administration intravenous recombinant tissue plasminogen activator (rtPA) AIM: The aims of study were to estimate: the size of optimal infarct cor, minimal and optimal ratio between penumbra and infarct core which is suitable for rtPA, malignant profile of infarct core which is not suitable for rtPA and percentage of symptomatic intracerebral hemorrhage as compli-cation after rtPA using CTP. MATERIAL AND METHODS: The investigation was performed in Stroke hospital &bdquo;Sveti Sava&rdquo; in Belgrade as five years retrospective study. Study included 130 patients with AIS with performed CT perfusion. One hundred patients from experimental group were treated with rtPA and thirty patients from control group were not treated with rtPA. All patients underwent baseline noncontrast CT of brain, CT perfusion and control 24 hours follow-up noncontrast brain CT. Examinations were done on 16-slice MSCT and CTP covered an area of 20 mm of brain tissue. &bdquo;Mismatch &ldquo;was defined as a perfusion lesion (CBF lesion) larger than the core lesion (CBV). RESULTS: Results of study showed that the patients with AIS and mismatch less than 20%, had no benefit from rtPA, but patients with &ge; 20% of mismatch had good or excellent clinical outcome. Optimal mismatch, which provided favorable response after rtPA, was ˃101% of penumbra. Patients with cor perfusion lesion (CBV) less than 1175 mm2, are suitable for rtPAand had better clinical outcome, then the patients with larger lesions. Perfusion cor lesions (CBV) larger than 3000 mm2 (60ml) was malignantprofile, because of high risk of symptomatic intracerebral hemorrhage and mortality. Symptomatic hemorrhage in experimental group was only 3%, as a low percentage of complications after reperfusion therapy.CONCLUSION: CTP is emergency and rapid technique, which provides unique information about AIS, helps with clinical decision making and could be surrogate biomarker in prediction of clinical outcome.

Otkrivanje embolusa u cerebralnoj cirkulaciji na egzaktan način moguće je samo upotrebom transkranijalnog doplera. Istraživanje je obuhvatilo 150 ispitanika, obolelih od akutnog ishemijskog cerebrovaskularnog događaja (ishemijskog moždanog udara i tranzitornog ishemijskog ataka) u zoni vaskularizacije a. cerebri medie (ACM), a lečenih na Klinici za neurologiju, Kliničkog centra Vojvodine. Ciljevi istraživanja su obuhvatili određivanje prevalence i frekvence MES kod bolesnika sa akutnim ishemijskim cerebrovaskularnim događajem (TIA, IMU) tokom serijskog monitoringa, utvrđivanje povezanost pojave MES u odnosu na etiologiju ishemijske epizode, procenjivanje efekata terapije (antiagregacione i antikoagulantne) na pojavu MES tokom serijskog monitoringa, i utvrđivanje prediktivnog značaja MES na dalji tok bolesti tj, rani povratni embolizam unutra tri meseca. Utvrdili smo da se mikroembolusi kao markeri aktivne embolizacije mogu registrovati primenom transkranijalnog doplera u akutnoj fazi moždanog udara u određenoj meri. U ispitivanom uzorku metodom transkranijalne detekcije kod 52 (34,7%) bolesnika je registrovana pojava cerebralnih mikroembolusa. Ovi ispitanici su činili MES (+) grupu pacijenata. Kod 98 (65,3%) bolesnika nisu registrovani ES, oni su činili MES (-) grupu pacijenata. Detekcija je vr&scaron;ena u prvih 72h od vremena nastanka IMU ili TIA. Zaključili smo da se serijskim monitoringom registruje smanjenje prevalence i frekvence embolijskih signala. Utvrdili smo da su starija životna dob, hipertenzija i dijabetes statistički značajno povezani sa pojavom mikroembolusnih signala. Najveća zastupljenost mikroembolusa registrovana je u aterotrombotičnom podtipu ishemijskog moždanog udara. Utvrđen je prediktivni značaj aterosklerotske bolesti velikih krvnih sudova na pojavu MES. Registrovana je statistički značajno če&scaron;ća pojava MES kod simptomatske karotidne stenoze, visokog stepena (70-90%), neravne i ulcerisane povr&scaron;ine plaka. Nije utvrđena statistički značajna povezanost pojave MES, kliničkih manifestacija bolesti i neuroradiolo&scaron;kog nalaza. Nije registrovan uticaj antitrombotičke terapije na pojavu mikroembolusnih signala. Zabeležena je veća stopa recidiva IMU i TIA kod bolesnika sa registrovanim cerebralnim mikroembolusima. Utvrđen je prediktivni značaj MES na pojavu recidiva IMU ali ne i prediktivni značaj na pojavu letalnog ishoda.<br>Detection of emboli in the cerebral circulation to the exact way it is possible only by using transcranial doppler. The study included 150 patients of acute ischemic cerebrovascular events (ischemic stroke and TIA) in a zone of vascularization a. cerebri media (ACM), and treated at the Clinic of Neurology, Clinical Center of Vojvodina Research objectives included the determination of the prevalence and frequency of MES in patients with acute ischemic cerebrovascular accident (TIA, IMU) during serial monitoring, establishing the link between the appearance MES in relation to the etiology of ischemic episodes, assessing the effects of therapy(antiplatelet and anticoagulant) on the occurrence of MES during serial monitoring and determine the predictive value MES in the further course of the disease, ie. return early embolism within three months. We have found that microemboli as markers of active embolization can register by using transcranial Doppler in the acute phase of stroke in certain extent. In the examined sample using transcranial detection with 52 (34.7%) patients the occurrence of cerebral microemboli is registered. These respondents are accounted for MES (+) group of patients. With 98 patients (65.3%) is not registered EC, they account for MES (-) group of patients. Detection was performed during 72 hours from the time of occurrence of ischemic stroke or TIA. We concluded that serial monitoring registers decrease in prevalence and frequency of embolic signals. We found that older age, hypertension, and diabetes are significantly associated with the appearance of microembolic signals. The highest incidence of microemboli was registered in atherothrombotic ischemic stroke subtype. It is determined the predictive significance of atherosclerotic disease of large blood vessels on the occurrence of MES. More common MES is significantly registered with symptomatic carotid stenosis, greater degree (70-90%), uneven surfaces and ulcerated plaque. There was no statistically significant correlation between the occurrence of MES, clinical manifestations and neuroradiological findings. It is not registered impact of antithrombotic therapy on the incidence of microembolic signals. We are noticed thet the higher rate of recurrence of ischemic stroke and TIA patients with cerebral microemboli is registered. The predictive significance of MES in recurrence of ischemic stroke is determined, but not predictive significance of the occurrence of a lethal outcome.

Moždani udar predstavlja drugi uzrok smrti u celom svetu i neurolo&scaron;ku bolest sa najvećim stepenom invaliditeta. Za povoljan ishod moždanog udara veoma je važno sprečavanje i lečenje somatskih kompikacija (SK), pri čemu je njihova učestalost i značaj za oporavak pacijenata potcenjena, a uticaj na ishod moždanog udara zanemaren. Ciljevi istraživanja su bili da se utvrdi učestalost pacijenata sa somatskim komplikacijama u akutnoj fazi moždanog udara; zatim da se utvrdi učestalost svake pojedinačne somatske komplikacije: pneumonije, urinarnih infekcija, duboke venske tromboze, tromboembolije pluća, dijarealnog sindroma i akutnog koronarnog sindroma; zatim da se utvrde faktori rizika za nastanak svake pojedinačne SK, kao i da se utvrdi uticaj SK na ishod bolesti - iskazan kroz njihovu povezanost sa funkcionalnim statusom, dužinom hospitalizacije i mortalitetom pacijenata. Istraživanje je sprovedeno kao prospektivno i obuhvatilo je 403 pacijenta hospitalizovanih zbog akutnog moždanog udara na Klinici za neurologiju Kliničkog centra Vojvodine u periodu od godinu dana. Pacijenti su podeljeni u dve grupe, gde su prvu grupu sačinjavali pacijenti sa registrovanom jednom ili vi&scaron;e somatskih komplikacija (n = 162), a drugu su činili pacijenti koji nisu imali somatske komplikacije (n = 241). Evaluacija pacijenata obuhvatila je registrovanje sociodemografskih karakteristika, ličnu i porodičnu anamnezu, karakteristike moždanog udara, neurolo&scaron;ki status na prijemu i otpustu, funkcionalni status na prijemu i otpustu, laboratorijske analize krvi i urina na prijemu, vrstu i vreme nastanka pojedinačne somatske komplikacije, sve relevantne dijagnostičke metode za postavljenje dijagnoze i definisanje potencijalnih faktora rizika. Somatske komplikacije se če&scaron;će javljaju kod starijih osoba, prosečne starosti 72,9 godina, kod osoba ženskog pola i kod pacijenata sa hemoragijskim moždanim udarom. Somatske komplikacije registrovane su kod 40,2% pacijenata, pri tome urinarnu infekciju imalo je 20,3% pacijenata, pneumoniju 16,3%, infarkt miokarda 4,7%, plućnu tromboemboliju 3,4%, duboku vensku trombozu 2,4% i dijarealni sindrom 2,9% pacijenata. Nezavisni prediktori pneumonije su disfagija, naru&scaron;eno stanje svesti, hronična opstruktivna bolest pluća, mRS veći od 3. Prediktori urinarnih infekcija su: podatak o rekurentnim urinarnim infekcijama, ženski pol, starost preko 70 godina, mRS veći od 3 i NIHSS skor veći od 16. Kao nezavisni prediktori plućnog tromboembolizma dobijeni su duboka venska tromboza, naru&scaron;eno stanje svesti i gojaznost, dok se jedinim nezavisnim prediktorom dijarealnog sindroma pokazala starost pacijenta preko 70 godina. Prediktori akutnog koronarnog sindroma su: starost veća od 70 godina i hemoragijski moždani udar. Pacijenti sa SK, na kraju hospitalnog lečenja imaju značajno lo&scaron;iji funkcionalni status u odnosu na pacijente bez somatskih komplikacija. Somatske komplikacije statistički značajno produžavaju hospitalizaciju. Kod četvrtine pacijenata (25,9%) sa somatskim komplikacijama u akutnoj fazi moždanog udara registrovan je letalni ishod. Najveći procenat smrtnih ishoda kod pacijenata sa somatskim komplikacijama registrovan je kod pacijenata sa infarktom miokarda (63,2%), a najmanji kod pacijenata sa urinarnom infekcijom (18,3%).<br>Stroke is the second cause of death worldwide and neurological disease with the highest level of disability. For a favorable outcome of stroke, the prevention and treatment of somatic complications are of great importance, while their frequency and the importance of the recovery of patients are underestimated, and the influence on the outcome of stroke is neglected. The aims of the study were: to determine the frequency of patients with somatic complications in the acute phase of stroke; to determine the frequency of each somatic complication: pneumonia, urinary infections, deep venous thrombosis, lung thromboembolism, diarrheal syndrome, and acute coronary syndrome; to identify risk factors for the emergence of each somatic complication, as well as to determine the effect of those complications on the outcome of the disease - expressed through their association with the functional status, length of hospitalization and mortality of patients. The study was conducted as a prospective and included 403 patients hospitalized due to acute stroke at the Clinic for Neurology of the Clinical Center of Vojvodina for a period of one year. Patients were divided into two groups; the first group included patients with one or more somatic complications registered (n = 162), and the second group consisted of patients without any somatic complication (n = 241). Patient evaluation included registration of socio-demographic characteristics, personal and family history, stroke characteristics, neurological and functional status at the time of admission and discharge, laboratory analysis of blood and urine at admission, type and time of emergence of each somatic complication, all relevant diagnostic methods for setting diagnosis and defining potential risk factors. Somatic complications are more common in older people (the average age of 72.9 years) in females and in patients with hemorrhagic stroke. Somatic complications were reported in 40.2% of patients, 20.3% of patients had urinary infection, 16.3% pneumonia, 4.7% myocardial infarction, 3.4% pulmonary thromboembolism, deep venous thrombosis 2.4% and diarrheal syndrome 2.9% of patients. Independent predictors of pneumonia were dysphagia, impaired state of consciousness, chronic obstructive pulmonary disease, mRS higher than 3. Predictors of urinary infections were: data on recurrent urinary tract infections, female sex, age over 70 years, mRS higher than 3 and NIHSS score higher than 16. As independent predictors of pulmonary thromboembolism, deep venous thrombosis, impaired state of consciousness and obesity were obtained, while the only independent predictor of diarrheal syndrome proved to be the age of the patient over 70 years. Predictors of acute coronary syndrome were: age over 70 years and haemorrhagic stroke. Patients with somatic complications at the end of hospital treatment had significantly worse functional status compared to patients without somatic complications. Somatic complications statistically significantly prolong hospitalization. A quarter of patients (25.9%) with somatic complications in the acute phase of the stroke had a lethal outcome. The highest percentage of deaths in patients with somatic complications was registered in patients with myocardial infarction (63.2%) and the lowest was registered in patients with urinary tract infections (18.3%).

Moždani udar (MU) ili cerebrovaskularni inzult (CVI), koji se može definirati kao disfunkcija mozga koja nastaje zbog poremećaja protoka krvi kroz mozak, predstavlja drugi najčešći uzrok smrti odraslih u svjetskoj populaciji (1). MU pogađa 33 miliona ljudi svake godine u svijetu, a jedna trećina MU dešava se u zemljama u razvoju. Demencija nakon moždanog udara (post-stroke dementia / PSD) ili kognitivno oštećenje nakon moždanog udara (poststroke cognitive impairment / PSCI) pogađa oko jednu trećinu preživjelih. Opisane su različite definicije i sinonimi za PSD i PSCI. S obzirom na to da je PSD najsveobuhvatnija, predloženo je da se ovaj termin koristi za sva kognitivna oštećenja koja se razvijaju nakon moždanog udara, neposredno ili nešto kasnije. Prevalenca PSD se kreće od 20 do 80%, što varira među zemljama iz kojih stižu saopštenja, ovisno o rasi i dijagnostičkim kriterijima. Rizik za razvoj PSD vezan je kako za različite demografske faktore kao što je dob, nivo obrazovanosti, zanimanje, tako i za različite vaskularne faktore (1, 3–4). Vaskularni faktori rizika kao što su hipertenzija, diabetes mellitus, hiperlipidemija, pušenje, atrijalna fibrilacija, povećavaju rizik za razvoj kako samog MU tako i PSD. Nadalje, ponavljanje moždanih udara povećava rizik za razvoj PSD, od oko 10% nakon prvog MU do 30% nakon ponavljajućeg. Prevencija PSD može se postići prije svega prevencijom MU. Na drugoj strani primjenjuju se različite strategije u cilju ublažavanja kliničkog toka PSD, kao što je smanjenje krvnog pritiska, primjena statina, neuroprotektivnih i antiinflamatornih lijekova, bez uvjerljivih dokaza njihove efikasnosti. Analiziraju se i mogući pozitivni učinci intervencija u sferi životnih stilova, učinci različite fizičke aktivnosti, kognitivnog treninga i dr. Za sada ne postoji uvjerljiv efikasni tretman PSD, ali lijekovi koji se primjenjuju u tretmanu Alzheimerove demencije (holinesterazni inhibitori, memantin) ipak pokazuju od

Navedeni su štetni učinci pregrijavanja (hipertermije) i pothlađivanja (hipotermije) u starijoj dobi. Opasnost smrtnog ishoda u pregrijavanju ovisi više o težini pridružene bolesti nego o težini stresa zbog toga stanja. Štetni učinci stresa su lokalna krvarenja, degeneracija stanica parenhimnih organa cijelog tijela, a napose središnjeg živčanog sustava, oštećenje stanica jetre, bubrega i drugih organa. Letalni ishod može se dogoditi i nekoliko dana nakon hipertermije napose u bolesnika koji boluju od šećerne bolesti, kronične opstrukcijske bolesti pluća, bolesti povišena krvnog tlaka u kojih je 50% viši. Liječenje pregrijavanja treba provoditi u bolničkim uvjetima uz trajno praćenje kliničkih i laboratorijskih parametara. Treba uspostaviti normalnu tjelesnu temperaturu što je prije moguće. Pothlađivanje se može podijeliti u 3 skupine: blago (rektalna temperatura 35–32°C), umjereno (rektalna temperatura 32–28°C); teško (rektalna temperatura niža od 28°C). U tom stanju u starijoj dobi visoka je opasnost letalnog ishoda koji može izgledati kao moždani udar ili kao metaboličke promjene. Oštećenja organizma posebno se događaju u ustrojnim i funkcijskim promjenama malih krvnih žila, stanica, živaca i kože. Neki čimbenici opasnosti za pothlađivanje su smanjenje stvaranja topline, promjene termoregulacije, smanjenje tjelesne aktivnosti. Svako stanje pothlađivanja, pa i blago, treba liječiti u Jedinici intenzivnog liječenja, dok se ne uspostavi potpuni oporavak. Dva su puta u liječenju: primarno je liječenje utopljavanjem, a sekundarno je liječenje komplikacija. Cilj liječenja je sporo povisivanje rektalne temperature, ne brže od 0,6°C na sat. U teškom pothlađivanju postupci reanimacije trebaju biti agresivni i produženi. Ne treba proglasiti smrtni ishod dok se ne ustanovi da je kardio-pulmonalno-cerebralna resuscitacija neučinkovita, no tek nakon što se povisi rektalna tjelesna temperatura na najmanje 35,8°C.