Dissertations / Theses on the topic 'Myśl polityczna'

1. Przedmiotem pracy jest kompleksowa analiza myśli politycznej zalegalizowanych ugrupowań nacjonalistycznych, działających w Polsce w latach 1989–2010. 2. Celem pracy, a zarazem jej tezą główną, jest pokazanie wieloaspektowej różnorodności nacjonalizmu, który – jak większość ideologii – jest silnie zróżnicowany wewnętrznie, a mimo tego stereotypowo – a więc niezasadnie – postrzegany jako monolit. Jednym z kluczowych aspektów owej różnorodności nacjonalizmu jest jego wariant demokratyczny. W pracy przedstawiono trzy nurty ideowe współczesnego nacjonalizmu polskiego wyróżnione według kryterium reżimu politycznego: demokratyczny, autorytarny i totalitarny. Relacje między człowiekiem a narodem i państwem ułożone według zasady równowagi lub nadrzędności przesądzają nie tylko o reżimie politycznym, lecz również o wyborze ustroju politycznego oraz społeczno-gospodarczego. 3. Badania własne poprzedza konstrukcja zestandaryzowanych narzędzi badawczych niezbędnych dla przeprowadzenia analizy porównawczej myśli politycznej badanych ugrupowań. Elementem pracy jest również sformułowanie operacyjnej definicji ideologii nacjonalistycznej niezbędnej dla wyodrębnienia podsystemu ugrupowań nacjonalistycznych, których twórczość ideowa została następnie poddana badaniu. 4. Badania własne poprzedzają również badania wtórne rozwoju polskiej myśli nacjonalistycznej przed rokiem 1989 (rozdział 2.). Syntetyczna analiza głównych treści myśli nacjonalistycznej jest niezbędna, ponieważ współcześni nacjonaliści nie tworzą doktryn od podstaw, lecz próbują zaadaptować dorobek ideowy poprzedników, wytworzony w zakończonych epokach historycznych. 5. W rozdziale trzecim, poświęconym koncepcji narodu, zawarte zostały także zagadnienia inspiracji religijnych obecnych we współczesnej myśli nacjonalistycznej. Jest to czynnik silnie różnicujący jej przedstawicieli, gdyż oprócz zwolenników podtrzymania tradycyjnej syntezy z katolicyzmem, wśród nacjonalistów trzeba też wyróżnić zwolenników tradycjonalizmu katolickiego, nacjonalistów laickich, a nawet nurt neopogański dążący do stworzenia „religii narodowej”. 6. Koncepcje państwa narodowego, przeanalizowane w rozdziale czwartym, obejmują stosunek ugrupowań nacjonalistycznych do procesów transformacji systemowej oraz systemu politycznego funkcjonującego w Polsce po 1989 roku, kwestię reżimu politycznego oraz wizje ustroju politycznego, w tym projekty ustawy zasadniczej. 7. Ważnym obszarem zróżnicowania współczesnej polskiej myśli nacjonalistycznej są wizje ustroju społeczno-gospodarczego (rozdział 5.), będące niezbędnym dopełnieniem ustroju politycznego państwa. Wśród badanych ugrupowań wyróżniony został nurt rynkowy, lecz jednocześnie nieliberalny, nurt wspólnotowy wyrażający ideę korporacji gospodarczych, a także zwolennicy ponownego upaństwowienia gospodarki. 1. The doctoral thesis include a comprehensive analyse of political thought of the Polish nationalist political groupings operating legally in 1989-2010. 2. The main aim of the dissertation is to analyse an multifariousness of the nationalist ideology. The nationalism is stereotypically perceived as a monolith, but in fact it is strongly diversify as well as others ideologies. Taking this into account one of the crucial issue is to diagnosis democratic variant of nationalism. An authoritarian and totalitarian stream of this ideology are also considered in comparative perspective. Relations between the man and the nation arranged according to the balance or precedence are determining not only a political regime, but also its social-economic background. 3. A standardized research tools, dedicated especially to this subject-matter, were indispensable to compare particular nationalist doctrines. To select a subsystem of a political groupings included at the research field the author use constitutive components of the nationalism notion, secondary features considering as a criterions of appointing of doctrines in frames of the ideology. 4. Because the communists authorities did not allow to rebirth of nationalism in post-war Poland, after 1989 nationalist did not have a modern political thought. Contemporary leaders refer to ideas form interwar period. For this reason the develop of the polish nationalist political thought in brief are presenting at the second chapter. 5. The third chapter, devoted to idea of the nation, contains also a religious inspiration of a nationalist doctrines. We have to distinguish not only catholic wing of Polish nationalism, but also traditional catholic variant, secular stream and even an attempts to create a Neopaganism “national faith”. 6. The visions of the national-state, presenting in a fourth chapter, including not only a constitutional frames of the political system, but also complete constitutional projects published by some of the nationalist groupings. One of the major issue at this field are critical opinions about to the transition after 1989 explaining an anti-establishment or anti-system orientation of nationalist parties. 7. An important aspect of internal distinctions between nationalist doctrines are socio-economic problems. Democratic wing of Polish nationalism accept a market economy, but not in a liberal type. Authoritarian stream creating an archaic vision of socio-economic corporations. The party representing totalitarian stream combine a nationalist rhetoric with a socialist model of economy.

Zadaniem niniejszej pracy jest przybliżenie najważniejszych założeń myśli społeczno-politycznej Musy Dżarullaha Bigijewa w kontekście niezwykle ważnego dla rosyjskich muzułmanów przełomu XIX i XX wieku ruchu społeczno-politycznego, jakim był dżadydyzm. Ponadto praca odwołuje się do współczesnej sytuacji społecznej i politycznej w Federacji Rosyjskiej. Warto zaznaczyć, iż w kontekście zmian zachodzących we współczesnym świecie i w Federacji Rosyjskiej, wzrastającej liczby populacji muzułmańskiej w tym kraju, poznanie i analiza dorobku intelektualnego Musy Bigijewa – uznawanego za jednego z najwybitniejszych myślicieli rosyjskiego islamu przełomu XIX i XX wieku – wydaje się być niezwykle cenne dla zrozumienia sytuacji społeczno-politycznej we współczesnej Rosji. Poprzez zgłębienie myśli Musy Bigijewa można również bliżej poznać sytuację społeczno-polityczną wśród rosyjskich muzułmanów przełomu XIX i XX wieku. Jest to o tyle istotne, iż współcześnie społeczność muzułmańska w Rosji, budując swoją tożsamość oraz szukając odpowiedzi na wyzwania współczesności, odwołuje się również do swojego dziedzictwa historycznego. Postać Musy Bigijewa bez wątpienia zajmuje jedno z ważniejszych miejsc w tym procesie. Nie bez znaczenia, z punktu widzenia rozważań zawartych w niniejszej pracy, pozostaje także szeroko rozumiany kontekst polityczny.

Opracowania metodologiczne związane z prowadzeniem badań z zakresu filozoficznych podstaw funkcjonowania państwa i prawa proponowane były już niejednokrotnie. Klasyczne prace, jak np. Franciszka Ryszki Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne, pozostając podstawą dla edukacji kolejnych pokoleń prawników i politologów zajmujących się systematycznym badaniem doktryn czy myśli politycznej i prawnej; mimo swojej niewątpliwej wartości i użyteczności zdołały zostać już nadszarpnięte zębem czasu. Widać to w szczególności w stosowanej terminologii, związanej, z jednej strony, z warunkami politycznymi, w jakich opracowania te były publikowane, z drugiej – przyjętą podówczas praktyką analizy stricte doktryn, niekoniecznie pojedynczych myśli czy idei. Opracowania nowsze, jak dotychczas, nie pozwoliły ujednolicić siatki pojęciowej – na co wskazuje Hubert Izdebski. Widać w nich natomiast próbę wprowadzenia w szerszym zakresie skal i modeli, które umożliwiłyby prezentację, zestawienie i porównanie różnych doktryn, myśli czy ideologii. Dorobek ten nie pozostaje bez uwagi i może okazać się szczególnie cenny dla ujednolicenia terminologicznego w sytuacji występowania mnogości definicji pojęć zasadniczych. Celem mojej pracy było więc wprowadzenie syntetycznego ujęcia sposobu klasyfikacji poszczególnych doktryn polityczno-prawnych. Tezą główną pracy było natomiast to, że wskazując na podstawowe wartości oraz wizje antropologiczne, do jakich odwołują się poszczególne doktryny polityczno-prawne, możliwe jest przedstawienie zamkniętego, rozłącznego i zupełnego systemu ich klasyfikacji. Dla weryfikacji powyższej tezy wprowadzone zostały następujące tezy pomocnicze: dotychczas zaprezentowane model klasyfikacji nie spełniają warunków zupełności (nie obejmują całego spektrum polityczno-prawnego); dotychczasowe modele wychodzą ze zbyt wąskich lub niespójnych podstaw teoretycznych i metodologicznych; ideologie i doktryny odwołują się zarówno do katalogu aksjologicznego, jak i ustalonej wizji antropologicznej; istnieją trzy podstawowe koncepcje antropologiczne oraz odpowiadające im systemy aksjologiczne, które w różnym stopniu są obecne w doktrynach polityczno-prawnych; możliwe jest wskazanie stopnia realizacji postulatów wynikających z aksjologii i antropologii w ramach poszczególnych doktryn polityczno-prawnych. Struktura pracy pozostała natomiast odzwierciedleniem przyjętej metodologii. Ta zaś wskazuje na potrzebę krytycznej analizy modeli dotychczas zaprezentowanych, a w dalszej kolejności weryfikacji przyjętych, w wyniku studiów nad literaturą przedmiotu, założeń dotyczących budowy nowej koncepcji prezentacji spektrum polityczno-prawnego. Przyjmując natomiast – jako element pierwszej weryfikacji poprawności konstrukcji modelu – za zasadne zmierzenie się z możliwymi wobec niego zarzutami, ostatni rozdział poświęcony został otwarciu polemiki. Każdy z rozdziałów jest poprzedzony krótką prezentacją zawartości, wskazaniem celu jaki mu został wyznaczony oraz związku z pozostałą częścią pracy. Zabieg ten został zastosowany dla płynniejszego połączenia poszczególnych elementów oraz wskazania na zagadnienia, które w innym rozwiązaniu mogłyby zostać pominięte. Struktura rozdziałów zawiera w sobie również krótkie podsumowanie, które wynika z potrzeby rozliczenia się ze wskazanymi do weryfikacji w danej partii pracy tezami pomocniczymi. Taki układ pozwala również na rozdzielenie treści istotnych dla zamknięcia rozdziałów, jako pewnych krótszych form, oraz zakończenia pracy jako całości. Dzięki temu Czytelnik może w dogodny sposób sięgnąć do tych wniosków, które pozostają w polu jego zainteresowania. Wnioski końcowe – w efekcie – nie pozostaną prostą sumą podsumowań cząstkowych i skupią się przede wszystkim na rozliczeniu z podstawowymi założeniami i tezą główną pracy. Przechodząc do krótkiej prezentacji oraz oceny wykorzystanej literatury oraz źródeł, wskazać należy na pewną dysproporcję pomiędzy opracowaniami odwołującymi się do teorii normatywnych (wartościujących), prac o charakterze – w dużej mierze lub głównie – pomocy dydaktycznych oraz będących wypowiedziami merytorycznymi a publikacjami teoretycznymi i metodologicznymi. Sytuacja ta jednak tym bardziej zachęcała do podjęcia tematu dotyczącego tych dwóch obszarów. W toku wywodu, poszczególne tezy pomocnicze zostały zweryfikowane w kolejnych rozdziałach. Sposób ich prawdziwości został natomiast określony w podsumowaniach poszczególnych rozdziałów. Wskazane zostały na nim trzy ideologie podstawowe (określone w tekście jako ideologie czyste). Traktowane one są jako weberowskie typy idealne, co pozwala na niezagospodarowanie punktów ekstremum przez którąkolwiek z doktryn klasyfikowanych, a obrębie postulowanego systemu. W punktach pomiędzy typami idealnymi wskazane zostały dodatkowe ideologie uszczegóławiające sposób klasyfikacji (tzw. ideologie synkretyczne). Mimo, iż można je (wedle tez pracy) sprowadzić do twórczego zestawienia wartości i wizji antropologicznych ideologii podstawowych, to ich trwała obecność w przestrzeni społecznej sugeruje potrzebę uwzględnienia ich w modelu. Dodatkowo wyróżniona została siódma pozycja – nieideologia. Jest ona bezpośrednią konsekwencją przyjęcia definicji operacyjnej ideologii jako relatywnie spójnego zestawu faktów empirycznych, przekonań normatywnych i myśli, skupiających się na problemie natury ludzkiej, procesów historycznych oraz rozwiązań socjo-politycznych, w tym w zakresie prawa. Próba czerpania z dorobków wszystkich trzech podstawowych typów idealnych musi doprowadzić do wypaczenia pierwotnych znaczeń i definicji. Te zaś pozwalają utrzymać spójność całej konstrukcji myślowej. Model prócz swojej podstawowej funkcji, tj. klasyfikacji doktryn (przypomnijmy – rozumianych jako wykład poszczególnych autorów lub szkól myślenia o prawie i polityce), jest również graficznym odwzorowaniem zależności pomiędzy nimi. W pierwszej kolejności, pozwala zaobserwować zbliżanie się do nieideologicznego centrum w miarę oddalania się od typów idealnych ideologii podstawowych. Tym samym ideologie synkretyczne (socjalny liberalizm, konserwatywny liberalizm i konserwatywny socjalizm) znajdują się o połowę bliżej centrum modelu (punktu nieideologii). Pozwala również na zaobserwowanie zależności takich jak przeciwieństwo i sprzeczność. Każda ideologia podstawowa pozostaje w relacji przeciwieństwa do pozostałych. Każda ideologia synkretyczna pozostaje natomiast w relacji sprzeczności z jedną z ideologii czystych (podstawowych). Pozwala to prześledzić (co jest jednak dalece bardziej użyteczne dla badaczy polityki niż prawa) osie sporu w obrębie myśli polityczno-prawnej oraz zrozumieć próby przesunięcia kategorialnego (zmiany etykiet) doktryn prezentowanych przez oponentów politycznych. Co więcej, odwzorowanie graficzne (zgodnie z postulatami innych autorów modeli przestrzennych) pozwala na zaprezentowanie względności postrzegania rzeczywistości społecznej przez poszczególne osoby reprezentujące odmienne sposoby myślenia o prawie i polityce. Dla socjalisty doktryna komunistyczna i społeczna nauka kościoła katolickiego będą stanowić punkty ekstremum, natomiast dla libertarianina wszystkie te wcześniejsze pozycje będą zdawały się skupiskami poglądów wielce do siebie podobnych. Sama typologia doktryn w obrębie spektrum może być dokonana na dwa sposoby. Pierwszy odwołuje się do metod jakościowych i polega na analizie porównawczej założeń antropologicznych i aksjologicznych danej doktryny względem ideologii. Im większa zbieżność tym doktryna powinna zostać oznaczona bliżej danej ideologii. Drugi sposób wymaga, po pierwsze, zastosowania metod ilościowych, po drugie zaś, sporządzenia kwestionariusza na wzór tego wykorzystywanego przy badaniach postaw politycznych na potrzeby oznaczenia ich na diagramie Nolana. Odwołując się do założeń danej doktryny badacz odpowiadałby na pytania jej dotyczące i przemieszczał się po siatce wyrysowanej względem dwusiecznych będących trzema podstawowymi osiami. Przyjęcie tej drugiej perspektywy oznacza bezwzględne potwierdzenie tezy o sprzeczności ideologii znajdujących się na krańcach poszczególnych wysokości trójkąta. W takim przypadku możliwe jest bowiem oznaczenie wartości na osiach. O ile zastosowanie metod ilościowych zawsze wydaje się obiektywizujące wyniki badań, o tyle właściwsze, ze względu na (jednak filozoficzną) materię analizowanych bytów, jest wykorzystanie analizy komparatystycznej. Rzetelne porównanie założeń stojących za doktryną pozwala bowiem w sposób bezsprzeczny wskazać jej pozycję na spektrum polityczno-prawnym. Potrzeba dalszego prowadzenia badań w tym zakresie związana jest przede wszystkim z krytycznym spojrzeniem na model oraz próbą wykorzystania go w badaniach. Nawet najrzetelniejsze założenia teoretyczne powinny bowiem zostać poddane weryfikacji w praktyce. W szczególności zaś te, co do których wskazać można było zastrzeżenia już na etapie ich konstruowania. Dużą nadzieją jest również, że praca ta stanie się przyczynkiem do poszerzenia zakresu prac w obszarze metodologii i teorii badań nad doktrynami, który, jak zostało zauważone we wstępie, charakteryzuje się znaczącą dysproporcją w porównaniu do dużej ilości wypowiedzi merytorycznych.<br>Studies related to the conduct methodological research on the philosophical foundations of the state and its laws have often been proposed. Classical works, such as. Francis Ryszka Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne, being the basis for the education of the next generations of lawyers and political scientists involved in the systematic study of doctrines and political and legal thought; Despite its undeniable value and relevance have been strained managed to be the tooth of time. This can be seen particularly in the terminology related, on the one hand, the political conditions in which these studies were published, on the other - adopted then practice analysis strictly doctrine, not necessarily the individual thoughts or ideas. Newer works, as yet, not helped unify the conceptual network - as evidenced by Hubert Izdebski. You can see them while the attempt to introduce a wider range of scales and models that enable the presentation and comparison of the various doctrines of thought or ideology. This acquis is not without attention and may prove particularly valuable to standardize terminology in presence of the multitude of definitions of concepts essential. The aim of my work was therefore the introduction of synthesising method of classification of individual political and legal doctrines. The main thesis of this work was that pointing to the fundamental values and anthropological visions to which link the various political and legal doctrines, it is possible to present a closed, disjoint and complete system of classification. For verification of this thesis were introduced following auxiliary theses: classification model presented so far do not meet the conditions of completely (do not cover the whole spectrum of political and legal); previous models come with too narrow or inconsistent theoretical and methodological foundations; ideologies and doctrines refer both to the directory axiological and anthropological vision established; There are three basic anthropological concepts and corresponding axiological systems, which to varying degrees are present in the political and legal doctrines; it is possible to identify the degree of implementation of the demands resulting from axiology and anthropology within individual political and legal doctrines. The structure of the work while remaining a reflection of the methodology employed. This and points to the need for a critical analysis of the models so far presented, followed by the adopted as a result of the study of literature on the subject, assumptions concerning the construction of a new concept of presenting the spectrum of political and legal system. Assuming the other hand - as a first validation construction of the model - it reasonable to deal with possible charges against him, the last chapter was devoted to the opening of polemics. Each chapter is preceded by a short presentation of the contents, indicating to which he was appointed and the relationship with the rest of the work. This treatment has been used for smoother various elements are combined and guidance on issues that alternatively could be omitted. All chapters contains a brief summary, which stems from the settlement with the ones stated for verification the supporting theses. This arrangement also allows the separation of content relevant to the closure sections, as some shorter form, and the end of work as a whole. As a result, the reader can conveniently reach these conclusions, which remain in his field of interest. Conclusion - in effect - does not remain simple sum of the partial summaries and will focus primarily on the account of the basic assumptions and the main thesis work. Moving to a short presentation and evaluation of literature and sources used, it should be noted a certain disproportion between works making reference to the theory of normative (evaluative), the work of nature - largely or mainly - teaching aids, and of the statements of substantive and theoretical and methodological publications. However, this situation all the more encouraged to take up the topic concerning these two areas. In the course of argument, the individual auxiliary thesis has been verified in subsequent chapters. The way their authenticity, however, was determined in summaries of individual chapters. It was on the three core ideologies (as defined in the text as ideologies clean). They are treated as Weberian ideal types, which allows for undeveloped extreme points by any of the doctrines classified, and within the proposed system. The points between the ideal types have been indicated additional ideologies that particularise a classification (ie. syncretic ideologies). Although it can be (according to also work) to bring the creative vision statement of values and fundamental anthropological ideologies, their continued presence in the social space suggests the need to include them in the model. In addition, it was awarded seventh position – non-ideology. It is a direct consequence of the adoption of an operational definition of ideology as a relatively coherent set of empirical facts, normative beliefs and thoughts, focusing on the problem of human nature, historical processes and socio-political solutions, including in the field of law. Trying to draw the accomplishments of all three basic types of ideal must lead to a distortion of the original meaning and definition. These in turn help to maintain the coherence of the whole structure of thought. Model in addition to its primary function, ie. The classification of doctrines (recall - understood as a lecture by individual authors or schools of thinking about law and politics), is also a graphical representation relationship between them. First, lets see approach to non-ideological center as it moves away from the ideal types of basic ideology. Thus, the syncretic ideologies (social liberalism, conservative liberalism and conservative socialism) are about half closer to the center of the model (point of non-ideology). It also allows you to observe dependencies such as contrast and contradiction. Each basic ideology is in relation to the rest of opposites. Each syncretic ideology remains however in relation contradicts one of the ideology of pure (basic). This allows you to track (which is, however, far more useful for researchers, policy than the right) axes dispute within the political and legal thinking and trying to understand the categorical shift (change label) doctrines presented by political opponents. Moreover, the graphical representation (in accordance with the demands of other authors spatial models) allows the presentation of the relativity of perception of social reality by individuals representing the different ways of thinking about law and politics. For a socialist communist doctrine and the social teaching of the Catholic Church will be the extreme points, while for the libertarian all these previous items will seemed to clusters of views very similar to each other. Typology same doctrines within the spectrum can be done in two ways. The first refers to methods of qualitative and is based on a comparative analysis of anthropological and axiological assumptions of the doctrine in relation to ideology. The greater convergence of the doctrine should be determined closer to the ideology. The second way requires, first, the application of quantitative methods and, secondly, the preparation of the questionnaire modeled on that used by the study of political attitudes on the need to mark them on the diagram Nolan. Referring to the principles of the doctrine researcher correspond questions her about and move around the grid of drawn relative to bisectors being the three main axes. The adoption of this second perspective is absolute confirmation of the thesis of the contradictions of ideology located at the ends of each height triangle. In this case, it is possible because the designation values on the axes. While the use of quantitative methods always seem to objective test results, so much more appropriate, due to (but philosophical) analyzed the matter of beings, it is to use comparative analysis. A fair comparison of the assumptions behind the doctrine because it allows is indisputably indicate its position on the political and legal spectrum. The need for further research in this area is mainly connected with a critical look at the model and attempt to use it in research. Even the most reliable theoretical assumptions should in fact be verified in practice. In particular, those for which could indicate reservations at the stage of constructing them. The big hope is also that this work will become a contribution to broadening the scope of work in the area of methodology and theory, research doctrines, which, as was noted in the introduction, characterized by a significant disproportion in comparison to the large amount of substantive statements.

Niniejsza rozprawa poświęcona jest demokracji w jej obecnej przedstawicielskiej formie. Została ona podzielona na sześć rozdziałów składających się w dwie podstawowe części. Głównym celem pierwszej z nich jest krytyczne omówienie trzech wpływowych teorii politycznych zmierzających do podniesienia jakości życia politycznego we współczesnych systemach demokracji przedstawicielskiej. Głównym celem części drugiej jest przybliżenie polskiemu Czytelnikowi kierunku myśli politycznej nazywanego brytyjskim pluralizmem, a także zbadanie przydatności tej perspektywy dla stawienia czoła kilku ważnym problemom demokracji, które podejmują teorie omówione w części pierwszej, nie dostarczając jednak satysfakcjonujących rozwiązań.

Celem rozprawy jest przeanalizowanie refleksji polityczno-prawnej wyrażonej przez Thomasa Gordona i Johna Trencharda na kartach "Cato's Letters", którzy dokonali autonomicznej próby syntezy nowożytnej myśli republikańskiej z kategoriami charakterystycznymi dla wczesnego liberalizmu. Autor przedstawił koncepcję natury ludzkiej w której człowiek jawił się jako istota moralnie ambiwalentna. Poddał analizie instytucję władzy arbitralnej, koncepcję wolnego rządu, jak i wizję prawa, którego podstawowym celem była ochrona wolności.

Dekada lat 30. to okres głębokich sporów i dyskusji ideowych w szeregach ruchu socjalistycznego. Na przełomie lat 20. i 30. przyjmowane dotychczas dość powszechnie w szeregach ruchu socjalistycznego założenia strategiczne znalazły się w wyraźnym kryzysie. Niniejsza rozprawa omawia źródła tego kryzysu, a także podejmuje analizę prowadzonych w szeregach PPS sporów programowych. Ukazano ogólną logikę, w oparciu o którą kształtowały się najważniejsze stanowiska i pozycje w tych sporach, a także podjęto próbę okreśelenia głębokich teoretycznych przesłanek, które legły u podstaw intensywnych, a często i gwałtownych dyskusji wokół bieżącej taktyki politycznej PPS i całego ruchu socjalistycznego. Radykalizacja ruchu socjalistycznego w latach 30. nie wynikała, w świetle prowadzonych tu rozważań, tylko z przygodnych czynników, takich jak rosnąca niecierpliwość w warunkach kryzysu gospodarczego czy frustracja wynikająca z własnej słabości, lecz stanowiła również konsekwencję zarysowującego się od początku dekady kryzysu w myśli socjalistycznej; kryzysu, który w konsekwencji doprowadził również do istotnych i co ważne trwałych przewartościowań w programie polskich socjalistów.

Do połowy lat 90. stosunki polsko-białoruskie ujmowane były jako jeden z elementów projektowanej polityki wobec wszystkich wschodnich sąsiadów. W polskiej myśli politycznej dominowały cztery modele postrzegania problematyki wschodniej: narodowy, niepodległościowy, euroatlantycki oraz pragmatyzmu gospodarczego. Konieczność prowadzenia wobec Białorusi odrębnie zdefiniowanej polityki dostrzeżono w Polsce w 1995 r. Polska stanęła przed wyzwaniem wypracowania strategii postępowania wobec sąsiada rządzonego w sposób niedemokratyczny. W dyskursie publicznym dominującą pozycję zyskały koncepcje zaproponowane przez postkomunistyczną lewicę oraz środowisko postsolidarnościowe. W obu środowiskach za cel polityki wschodniej uznawano zachowanie niepodległości bezpośrednich sąsiadów Polsk. Koncepcje sformułowane w latach 1995-2007 w środowisku postsolidarnościowym, za warunek utrzymania niezależności Białorusi uznały zakorzenienie w niej ustroju demokratycznego. Postkomuniści wychodzili natomiast z założenia, iż najlepszym sposobem na wsparcie białoruskiej suwerenności będzie ożywienie dwustronnych relacji. W latach 2007-2010 rząd zdominowany przez Platformę Obywatelską postanowił wpisać się w unijno-białoruski dialog. Postsolidarnościowi liberałowie za jedyną siłę, która mogła zapewnić Białorusi niepodległość uznali Aleksandra Łukaszenkę. Od końca 2010 r. formacje postsolidarnościowe oraz lewicowe partie postkomunistyczne zgodnie uznawały, iż Polska w relacjach ze wschodnim sąsiadem powinna skoncentrować się na wspieraniu procesów oddolnej demokratyzacji. Do najważniejszych projektów alternatywnych wobec propozycji środowisk sprawujących w Polsce władzę zaliczyć należy koncepcję pragmatyzmu gospodarczego Samoobrony, koncepcję narodowo-pragmatyczną PSL-u oraz koncepcję środowisk narodowych.<br>Polish-Belarusian relationships until mid-90s were included as a part of the common policy toward countries on the east side. In the Polish political thought there were four dominant ways of looking at the eastern issues: nationalist, independence-centered, Euro-Atlantic, and of economic pragmatism. In Poland, the necessity of a separate foreign policy toward Belarus begun to be appreciated in 1995. Therefore, Poland faced the challenge of elaboration of new strategy in relations with neighbour country ruled by undemocratic government. The public discourse was dominated by the ideas proposed by post-communists and post-Solidarity movements. Both of these main components of the Polish political scene assumed as a goal of eastern foreign policy the protection of independence of neighbour countries by promoting their closer cooperation with Western international structures. The concepts created between 1995 and 2007 in post-Solidarity movements claimed that the maintenance of independence of Belarus requires a well-established democracy. On the other hand, post-communists postulated the stimulation of bilateral relations as mean of Polish support Belarus' independence. From 2007 to 2010 the government dominated by Civil Platform (PO) decided to join EU-Belarus dialogue. Post-Solidarity liberals treaded Aleksandr Lukashenko as the only political force able to guarantee Belarus' independence. Since the end of 2010 fractions originated from Solidarity and communist party postulated support for a bottom up democratic reforms. Among the most important alternative concepts for those proposed by ruling parties were: economic pragmatism by Self-defence (Samoobrona), national-pragmatic one by PSL, and concept of nationalist movements.<br>Wydział Historyczno-Socjologiczny. Instytut Historii i Nauk Politycznych

Praca stanowi analizę angielskiej myśli polityczno-prawnej okresu rewolucyjnej zmiany funkcjonowania monarchii, w latach pomiędzy upadkiem reżimu króla Jakuba II Stuarta w wyniku Chwalebnej Rewolucji a przyjęciem tzw. „Septennial Act” (1688-1716). Poprzez zestawienie konserwatywnego charakteru, dominującej w okresie rewolucyjnym, teorii polityczno-prawnej z głębokością faktycznej reorganizacji struktury instytucjonalnej państwa oraz logiki stojącej za działaniami organów państwowych i pozapaństwowych ośrodków nacisku, wskazano problematyczny charakter podejmowanych przez angielski naród polityczny działań, których efektem było powstanie pierwszego pełnoprawnego systemu władzy parlamentarnej. W toku analizy wskazano paradoksalne konsekwencje upadku modelu władzy królewskiej opartego na prerogatywie monarszej, jak również następstwa włączenia parlamentu w proces aktywnego rządzenia państwem, które nie ograniczały się wyłącznie do prostego przeniesienia kompetencji, lecz prowadziły do wpisania reprezentowanej w Westminsterze wspólnoty w dynamikę życia politycznego i ekonomicznego, przyczyniając się tym samym do zakwestionowania relewantności dawnych kategorii analitycznych, w tym przede wszystkim tradycyjnego ideału jedności wspólnoty, rządzonej przez obiektywne normy racjonalnego systemu prawnego. Przyjmując perspektywę rozbieżności pomiędzy konserwatyzmem języka a rewolucyjnością rzeczywistych przemian instytucjonalnych, po raz pierwszy na gruncie polskim wskazano kluczowe problemy związane z formowaniem się najstarszej pełnoprawnej formy rządów parlamentarnych (m.in. kwestie partii polityczna, doraźności podejmowanych działań legislacyjnych, lobbingu). W efekcie wskazano również zasadniczą krytykę najbardziej kontrowersyjnych obszarów funkcjonowania parlamentarnego systemu władzy, której znaczenie, ze względu na współczesną powszechność parlamentaryzmu, wykracza poza wąski kontekst historyczny, w którym została pierwotnie sformułowana.<br>The work aims to analyse the English politico-legal thought in the period between the fall of James II's regime as a result of the Glorious Revolution, and the adoption of the "Septennial Act" (1688-1716) - i.e. during the revolutionary changes to the monarchy's functioning. The conservative politico-legal theories that dominated the revolutionary period are set against the depth of the real reorganization of the state-structure as well as against the logic guiding the actions undertaken by both the state authorities and the non-state pressure groups. By doing so, the work highlights a deeply problematic character of the decisions taken by the English political nation which resulted in the emergence of the first full-fledged parliamentary system of power. The analysis also shows the paradoxical consequences brought by the fall of the prerogative-based model of royal power, as well as the ramifications of Westminster's active engagement in the exercise of governmental power. It is shown that, far from being but a simple transfer of authority, those consequences led to the inclusion of the whole body politic (represented in Westminster) into the dynamics of political and economic life, which in turn questioned the relevance of the old analitical catagories such as the traditional ideal of the unity of commonwealth, ruled by objective norms of a rational legal system. From the perspective of a discrepancy between the conservatism of the employed language and the revolutionarity of the actual institutional changes, there are shown, for the first time in the Polish scientific literature, the crucial problems associated with the emergence of the first form of parliamentary government (i.e. the questions of political party, legislative contingency, lobbying). Due to the contemporary widespread character of parliamentarism, the relevance of the critique of its most controversial areas analysed in the work, exceeds the narrow historical context in which it was originally formulated.

Praca poświęcona jest analizie liberalnych doktryn politycznych i prawnych w Stanach Zjednoczonych - tak w ujęciu filozoficzno-prawnym, jak i w odniesieniu do konkretnych instytucji i dziedzin prawa (m.in. prawo konstytucyjne, cywilne, karne) - oraz ewolucji tych doktryn z punktu widzenia współczesnego amerykańskiego libertarianizmu. Tym samym w pracy podjęte są starania o zdefiniowanie amerykańskiego liberalizmu, opisanie jego zmian oraz wskazanie na ich kierunek. Percepcja libertariańska została zastosowana jako, zdaniem autora, najbliższa ideałowi Ojców Założycieli. Podstawowym założeniem w pracy jest teza, że to liberalizm był doktryną, która miała decydujący wpływ na powstanie i ustrój Stanów Zjednoczonych. Tradycja liberalna istniała w Ameryce już w okresie przedrewolucyjnym, a akty takie jak konstytucja Stanów Zjednoczonych, a zwłaszcza Deklaracja Niepodległości stanowiły potwierdzenie żywotności ideałów indywidualizmu, niezależności i klasycznego liberalizmu pośród społeczeństwa kolonistów. Co więcej, chociaż pierwszy poważny podział w ramach amerykańskiego liberalizmu – na nurt hobbesowski-propaństwowy i locke’owski-podchodzący do państwa sceptycznie – nastąpił już w pierwszych dekadach istnienia państwa amerykańskiego, to uzasadnione wydaje się pojmowanie historii omawianej doktryny jako ewolucji jej głównego nurtu. Zauważono, że z biegiem czasu liberalizm amerykański zatracał swoje pierwotne cechy, odchodząc od etycznego absolutyzmu, naturalizmu, negatywnego rozumienia wolności i formalnego pojmowania równości. Dominować zaczyna utylitaryzm, pozytywizm, pozytywne rozumienie wolności i koncepcja równości szans. Doktryna poddana zostaje wpływom progresywizmu, demokratyzmu, a nawet socjalizmu. Z filozofii buntu przeciwko politycznemu absolutyzmowi i indywidualizmu amerykański liberalizm stał się uzasadnieniem szerokich kompetencji państwa i podporządkowania jednostki interesom społeczeństwa. Pierwsza część pracy poświęcona jest genezie amerykańskiego liberalizmu - jego korzeni w myśli locke'owskiej, Algernona Sidneya oraz słynnych „Cato's Letters”, a także doświadczeniach rewolucji. Następnie uwaga poświęcona została amerykańskiemu konstytucjonalizmowi i jego szczególnym wpływie na amerykański liberalizm. W następnej części uwaga poświęcona została pierwszym rozłamom w politycznej frakcji liberałów - federalistów i antyfederalistów, wigów i demokratów, a także postępującej demokratyzacji ustroju i myśli politycznej Stanów Zjednoczonych. W tym kontekście przywołana została także myśl Alexisa de Tocqueville'a oraz anarchoindywidualistów. W drugim rozdziale opisana została redefinicja amerykańskiego liberalizmu. Zdaniem autora dokonała się ona poprzez włączenie w myśl liberalną progresywizmu, egalitaryzmu i interwencjonizmu. Omówione zostają poglądy Johna Deweya, czy też program polityczny Thomasa Woodrowa Wilsona, a przede wszystkim Franklina Delano Roosevelta. Z tych korzeni wyrasta liberalizm społeczny i demokratyczny Arthura M. Schlesingera Jr., czy też neoliberalizm Waltera Lippmanna. Opisane zostają także poglądy m.in. Johna Rawlsa, Ronalda Dworkina, czy Josepha Aloisa Schumpetera. W opozycji do tych przemian - najpierw poprzez tzw. Starą Prawicę, a następnie już w czystej postaci - ukazana zostaje (w całej swojej złożoności) rodząca się myśl libertariańska. To właśnie libertarianizm opowiedział się za powrotem do klasycznych wartości amerykańskiego liberalizmu - indywidualizmu, równości formalnej, czy też negatywnej koncepcji wolności. W części trzeciej szeroko omówiona zostaje krytyka współczesnego liberalizmu ze strony libertarianizmu (zarówno w jego wydaniu umiarkowanym, jak i radykalnym). Płaszczyzną porównawczą są najbardziej podstawowe instytucje prawa i polityczne. Praca kończy się podsumowaniem przemian i wyznaczeniu ich kierunku - jako dążących ku pozytywizacji koncepcji wolności, egalitaryzacji, intwerwencjonizmu państwowego, równości materialnej, czy sprawiedliwości dystrybutywnej. Zaproponowany zostaje podział amerykańskiego liberalizmu na dwie tradycje - propaństwową i progresywną oraz wolnością. Podział ten nie tylko pozwolić ma na analizę amerykańskiego liberalizmu, ale wręcz na zrozumienie istoty tej doktryny.<br>Cezary Błaszczyk The Evolution of Liberalism in the United States and its libertarian critique Abstract The dissertation concerns the analysis of liberal political and legal doctrines in the United States – both in political-philosophical and legal perspective and their evolution from the modern libertarian perspective. Thus the dissertation is aimed at demonstration of the changes of American liberalism and their tendencies. The libertarian perspective is used because of the close ties between libertarianism and American originalism. According to the author libertarianism is the doctrine closest to the ideals of the Founding Fathers. The fundamental presupposition of the work is the thesis that liberalism was the doctrine that had decisive impact on the foundation and formation of the United States. The liberal tradition in America started even before the Revolution and documents such as the Declaration of Independence and Constitution confirmed the free-spirited culture and liberal state of mind of the American people. Moreover even if the first important division of the political though (between skeptical Lockean tradition and state-favoring Hobbesian tradition) occurred during the very first decades of the existence of the state, it is possible to portrait the history of the liberal thought in America as the evolution of its mainstream. The dissertation demonstrates that American liberalism evolved further and further from its classical origins and the vision of the Founding Fathers. It became systematically more open to new trends of thought such as democratism, progressivism, egalitarianism and even socialism. Initially a philosophy of radical change and revolt against constraints of the ancien régime, liberalism became a justification of the interventionism and subordination of the people to the state. The first part of the dissertation concerns the origins of American liberalism: i.a. Lockean philosophy of natural rights, Algernon Sidney’s anti-absolutism and famous “Cato’s Letters” and the experience of the Revolution. Next, constitutionalism and its impact on political thought (and vice versa) are considered. The abovementioned division between liberals: Federalists and Antifederalists, Wigs and Democrats are depicted. Moreover a trend towards democratization of the political system and liberalism itself are analyzed. The political thought of Alexis de Tocqueville is introduced as the most prominent historical depiction of those tendencies. In the second chapter of the work the redefinition of American liberalism is depicted. In author’s opinion it took place through inclusion of progressivism, egalitarianism and interventionism in the mainstream of liberal thought and political programs. John Dewey’s, Thomas Woodrow Wilson’s and Franklin Delano Roosevelt’s views (among many others) are presented. It is demonstrated how Joseph Alois Schumpeter’s liberalism, Walter Lippmann’s neoliberalism or John Rawls’s theory of justice and even Ronald Dworkin’s luck egalitarianism originated from those traits. On the other hand the libertarian opposition to those ideas (first as the Old Right, then as an impendent but differentiated movement and philosophy) is introduced. It was libertarianism that appealed to the virtues of the classical American liberalism and the vision of the Founding Fathers. In the third part of the dissertation the critique of the modern American liberalism from the libertarian – both radical and moderate - perspective is presented in context of fundamental political virtues and legal institutions. The work is recapitulated by the summary of the evolution of liberalism, its trends and division between free-spirited, skeptical and statist traditions is proposed.

Wzrost globalnej potęgi ChRL na początku XXI wieku przynosi jedną z najpoważniejszych zmian wyłonionego po II wojnie światowej porządku międzynarodowego. Zmiana ta czyni badania nad Chinami i ich polityką zagraniczną jednym z obszarów mających największe znaczenie praktyczne dla dyscypliny stosunków międzynarodowych jako części nauk o polityce. Specyficzne uwarunkowania historyczno-kulturowe Chin, a zwłaszcza fakt rozwinięcia przez nie oryginalnej kultury strategicznej oraz filozofii politycznej skłaniają przy tym do poszukiwania odpowiednich narzędzi analizy polityki zagranicznej ChRL. Cennym narzędziem, które dotychczas w niedostateczny sposób było wykorzystywane zwłaszcza w analizie polityki regionalnej, autor uznał kategorię chińskiego systemu trybutarnego. W związku z tym postawił on hipotezę badawczą brzmiącą, że prowadzona przez ChRL polityka stosunków dobrosąsiedzkich jest realizowana w duchu i nawiązaniu do systemu trybutarnego, czyli historycznego modelu układania swoich stosunków przez Chiny z państwami sąsiednimi. Celem weryfikacji tak postawionej hipotezy badawczej autor w pierwszej kolejności zaprezentował podbudowę historyczną i filozoficzną chińskiej polityki regionalnej. Podbudowę, która w przeszłości umożliwiła stworzenie istniejącego przez setki lat porządku międzynarodowego w Azji Wschodniej znanego pod pojęciem chińskiego systemu trybutarnego. Zreferowany został także postęp i stan obecny badań nad tym systemem. Następnie autor dokonał rekonstrukcji pojęcia systemu trybutarnego w celu wyodrębnienia najważniejszych tworzących go elementów. Za takowe uznane zostały: trybut, obopólność korzyści, asymetria relacji, zasada nieingerencji, niska skłonność do użycia siły oraz brak alternatywnych ośrodków dominacji.W oparciu o wyodrębnione elementy historycznego systemu trybutarnego Chin autor przeprowadził następnie szeroką analizę dobrosąsiedzkich stosunków ChRL w latach 1990-2015 z jedenastoma uznanymi za najważniejsze państwami sąsiednimi. W Azji Północno-Wschodniej były to Japonia, dwa państwa koreańskie oraz Rosja. W Azji Południowo-Wschodniej Wietnam, Indonezja i Malezja. W Azji Południowej Indie, Pakistan oraz Nepal. W Azji Środkowej wybrany został natomiast Kazachstan, uznany przez autora, jako największe i najważniejsze państwo, za studium przypadku charakterystyczne dla całego regionu. Przeprowadzona analiza relacji dobrosąsiedzkich pozwoliła na pozytywną weryfikację postawionej hipotezy badawczej. Za wyjątkiem braku alternatywnych ośrodków dominacji w polityce dobrosąsiedzkiej ChRL potwierdzona została, choć w różnym stopniu, obecność wszystkich pozostałych wyodrębnionych elementów historycznego systemu trybutarnego Chin. Na tej podstawie autor potwierdził też użyteczność kategorii systemu trybutarnego w analizie współczesnej polityki dobrosąsiedzkiej ChRL. Na zakończenie dokonane zostało zastrzeżenie, że system trybutarny jako taki pozostaje koncepcją historyczną i niemożliwą do przywrócenia współcześnie w Azji Wschodniej. Wykazana została natomiast ciągłość funkcjonowania najważniejszych, tworzących ten system elementów, które w mniej oczywistej i koherentnej formie zawarte były w polityce dobrosąsiedzkiej ChRL w latach 1990-2015. Ciągłość ta ma, zdaniem autora, istotne znaczenie w badaniu chińskiej polityki regionalnej.<br>People’s Republic of China rise to global power in the 21st century is one of the most significant changes in the international order after the Second World War. This change makes studies on China and its foreign policy one of the most important subjects in the discipline of international relations that are a part of policy studies. Specific historical and cultural context of China, especially the fact that China has developed a unique strategic culture and political philosophy, encourage to search for proper analytical tools in foreign policy of the PRC. The author considered a concept of the Chinese tributary system as a valuable tool that, until now, had been used insufficiently, especially in regional policy analysis. With regards to that, the author has proposed a research hypothesis that the Good Neighbor policy of China is being conducted in the spirit of and in reference to the tributary system which was a historical model of arranging China’s relations with neighboring states.For the purpose of verification of the proposed research hypothesis, the author first presented historical and philosophical foundations of the Chinese regional policy. The foundations which in the past led to the creation of international order in East Asia, that lasted for several hundred years, known as the Chinese tributary system. The author also presented the development as well as the current state of research regarding the system Furthermore, the thesis deconstructs the concept of tributary system, in order to highlight its most important elements such as: tribute, mutual benefit, asymmetry of relations, non-interference principle, low tendency to use of force, and lack of alternative centers of domination. On the basis of the elements of the historical, Chinese tributary system, the author conducted a robust analysis of China’s Good Neighbor relations with eleven, considered most important, bordering countries in the period between 1990 and 2015. In the Northeast Asia, these were Japan, both Koreas and Russia. In the Southeast Asia - Vietnam, Indonesia and Malaysia. In the South Asia - India, Pakistan and Nepal. Finally, in the Central Asia - Kazakhstan which, due to its vast territory and significance, was chosen by the author as a case study for the whole region.The analysis of the Good Neighbor relations allowed for a positive verification of the proposed research hypothesis. With the exception of the alternative centers of domination, the presence of all the other elements of historical tributary system of China has been successfully confirmed. Moreover, on that basis, the author confirmed that the concept of tributary system can also be applied in the analysis of PRC’s contemporary Good Neighbor policy.Finally, the author has made a reservation that the tributary system as such remains only a historical concept that is impossible to reintroduce in contemporary East Asia. The thesis has confirmed, however, the continuity in functioning of the most important elements of this system, that were, in a less obvious and coherent form, a part of the Good Neighbor policy of the PRC in the 1990-2015 period. According to the author, the above-mentioned continuity has a profound significance in the Chinese regional policy analysis.

Przedmiotem pracy doktorskiej jest analiza myśli politycznej Johna Deweya, amerykańskiego pedagoga i filozofa, który żył w latach 1859-1952. Celem pracy jest przedstawienie wpływu poglądów Johna Deweya na ewolucję tradycji liberalnej. Filozofia polityczna Johna Deweya była odpowiedzią na kryzys liberalizmu po I wojnie światowej. Z debat okresu międzywojennego wyłoniły się trzy ważne orientacje teoretyczne. Pierwszą był neoliberalizm, który szans na odrodzenie liberalizmu upatrywał w powrocie do zdrowych zasad dziewiętnastowiecznego liberalizmu. Drugą był odro liberalizm, który recepty szukał w dialogu z konserwatyzmem. Wreszcie trzecią, najsłabiej zbadaną opcją, był radykalny liberalizm szukający szans na odrodzenie myśli liberalnej w dialogu z socjalizmem. Tę drogę obrali tacy liberalni intelektualiści, jak John Dewey, Karl Polanyi, Karl Mannheim i Bertrand Russell. W pracy przedstawiono stosunek lewicowych liberałów do leseferyzmu i marksizmu oraz historię ich rozczarowania eksperymentem socjalistycznym w Związku Radzieckim. Omówiono takie koncepcje teoretyczne, jak gildyjny socjalizm, demokratyczne planowanie czy demokracja przemysłowa. W pracy postawiono tezę, że w wyniku prowadzonego w okresie międzywojennym dialogu między liberalizmem a socjalizmem doszło do powstania ideologicznej hybrydy - liberalnego socjalizmu. John Dewey, Bertrand Russell, Karl Polanyi i Karl Mannheim byli najważniejszymi przedstawicielami tej tendencji ideologicznej. Drugim ważnym obszarem podejmowanych w pracy rozważań jest filozofia pragmatyzmu. Punkt ciężkości prezentowanego w pracy wywodu spoczywa na analizie politycznych konsekwencji tej filozofii. W pracy postawiono tezę, że pragmatyzm oznacza rozstanie liberalizmu z metafizyką, co prowadzi do uznania historycznej przygodności tradycji liberalnej. Rozwijaną przez pragmatystów krytyka metafizyki jest pewną formą krytyki ideologii. W swoich pracach politycznych Dewey dąży do ujawnienia wątpliwych metafizycznych założeń, które są jego zdaniem zawarte w takich systemach ideologicznych, jak marksizm czy leseferystyczny liberalizm. Dewey posługuje się wiec strategią demaskacji. Wydobywając na światło dzienne metafizyczne twierdzenia ukryte w ideologii marksistowskiej czy leseferystycznej pragmatysta stara się wskazać na ich pseudonaukowy i dogmatyczny charakter. Po drugie, pragmatyzm rozwija oryginalną teorię myślenia jako rozwiązywania problemów. Finalnym produktem rozważań Deweya jest stanowisko, które Hilary Putnam określił mianem "pragmatycznego oświecenia". Pragmatyzm odrzuca oświeceniowe dążenia do stworzenia uniwersalistycznej etyki opartej na wskazaniach rozumu. W zamian proponuje skoncentrowanie się na poszukiwaniu rozwiań dla sytuacyjnie określonych problemów społecznych. Stanowisko Deweya nie jest bynajmniej relatywistyczne. Pragmatysta jest przekonany, że możliwe jest znalezienie mniej lub bardziej obiektywnych odpowiedzi na pytanie, co należy robić w danej problematycznej sytuacji. Pragmatyczne oświecenie wyrzeka się więc oświeceniowego uniwersalizmu, ale nie rezygnuje całkowicie z roszczeń do obiektywności w dziedzinie rozstrzygnięć moralnych i politycznych.<br>My dissertation is devoted to the study of the work of John Dewey, an American philosopher and educator who lived from 1859 to 1952. Main aim of this dissertation is to provide careful and comprehensive examination of the significance of John Dewey’s pragmatism for liberal political tradition. In my dissertation I try to situate Dewey's work in the wider context of the crisis of liberalism in the aftermath of World War I. John Dewey believed that liberalism in order to survive needs to reexamine its basic assumptions. In brief, the philosopher was convinced that market oriented laissez faire liberalism is no longer viable. Liberals needs to engage in process of establishing new social order. In doing so they need to take into consideration many ideas derived from various currents of socialism. In consequence John Dewey embarked on a life long journey searching for a way to reconcile liberal and socialist political principles. In this he was not alone. I argue that similar considerations moved such liberal intellectuals as Bertrand Russell, Karl Mannheim or Karl Polanyi to intense engagement with socialist political thinking. My research project tries to reconstruct this multifaceted conversation between liberalism and socialism. I argue that as a result of intelectual exchanges between liberals and socialists new political ideology was born. I call this new ideology "liberal socialism" and I count John Dewey, Bertrand Russell, Karl Polanyi and Karl Mannheim among its most important exponents. In my dissertation I also deal with pragmatism, which is justly considered to be most distinctive American contribution to philosophy. My primarily concern are political consequences of pragmatism. I argue that pragmatism helped to emancipate liberalism from metaphysics and enabled liberals to fully acknowledge historical contingency of liberal social and political order. Pragmatism as political philosophy is above all criticism of various forms of political dogmatism. In particular, pragmatism developed original version of critique of ideology which is concerned with alleged metaphysical assumptions underlying western political thought. Pursuing this line of thought John Dewey criticized both classical liberalism and revolutionary Marxism as being under the spell of bad metaphysical thinking. More positively, pragmatism presents itself as a philosophy concerned with the activity of problem-solving. For Dewey thinking is a matter of interaction between organism and environment. Ideas and theories are tools for resolving particular difficulties that we encounter in our private and social life. In the realm of political philosophy this led to a position that Hillary Putnam called "pragmatic enlightenment". According to Dewey we cannot achieve original goal of Enlightenment. That is to say, we can no longer hope for universal rationality that would transcend the limitations of time and space. We need to settle for less ambitious task of trying to solve present social problems with the aid of available scientific knowledge. Nevertheless, the end result is not relativism. We can still distinguish between good and bad solutions within a given problematic situation. In other words, we can still retain a fair measure of political objectivity after giving up hope for moral universalism.

Tematem pracy jest przedstawienie i analiza wybranych aspektów struktur ponadpaństwowych we francuskiej myśli polityczno-prawnej w okresie od Oświecenia do czasów współczesnych. Tytułowe pojęcie odnosi się do struktur (ośrodków) władztwa i organizacji politycznej społeczeństwa innych niż państwo, a także idei to tradycyjnie absolutne władztwo ograniczających. Chodzi zatem o przejawy zjawisk nazywanych niekiedy w literaturze „metawładzą” („metasuwerennością”), stanowiących w dzisiejszych czasach element szerszych procesów globalizacyjnych, przenoszących stopniowo suwerenność, w tym zwłaszcza esencjonalną dla tego pojęcia kompetencję prawodawczą, z klasycznego, zwykle narodowego, państwa nowożytnego na inne ośrodki wewnętrzne i ponadnarodowe. Pociąga to za sobą zarówno ewolucję tradycyjnych systemów prawnych w kierunku „multicentryczności” i deterytorializacji, jak i zmianę pojmowania samego „państwa” i „rządu” ze scentralizowanej struktury na szerszy zespół różnie umiejscowionych władz publicznych, które dysponują imperium na danym terytorium, także spoza jego granic, pomijając niejako przy podejmowaniu decyzji, działań, realizacji zadań oraz bezpośrednich kontaktach ze społeczeństwem miejscowe organy. Jednocześnie wraz z uznaniem prymatu praw człowieka następuje dekompozycja tradycyjnego modelu relacji między państwem a jednostką, zgodnie z którym to pierwsze posiadało wyłączną jurysdykcję nad swoim terytorium mogąc traktować obywateli wedle uznania, gdy rolą obywateli była służba racji stanu. Perspektywa myśli francuskiej wynika z przyjętej zasadniczej hipotezy badawczej, zgodnie z którą nowożytne koncepcje zastępowania bądź ograniczania suwerenności państwowej na rzecz struktur władztwa ponadpaństwowego i ponadnarodowego stanowią wyraz radykalnych idei francuskiego Oświecenia, rewolucji 1789 roku oraz późniejszej myśli skrajnie progresywnej. Nie ulega wątpliwości, że „Wiek Świateł” (Lumières) na płaszczyźnie filozofii politycznej przybrał nad Sekwaną postać najbardziej radykalnego zerwania, a niekiedy wręcz anihilacji zasad ancien regime’u na rzecz tworzenia zupełnie nowych fundamentów porządku społeczno-politycznego opartych na wskazaniach nieomylnego zdaniem ówczesnych luminarzy rozumu i prawidłach postępu ludzkości, często przy tym sytuujących się w obszarze utopii. Stąd omawianą epokę przyjęto za punkt początkowy niniejszych rozważań. Z kolei zamknięcie rozważań problematyką integracji europejskiej podyktowane jest kilkoma przyczynami. Po pierwsze, Unia Europejska stanowi niewątpliwie najbardziej wydatny przykład współczesnego „systemu ponadnarodowego”, wielopłaszczyznowo ograniczającego suwerenność państw członkowskich na rzecz instytucji wspólnotowych. Następnie, wydaje się, że wobec zdecydowanej przewagi badań dogmatycznych nad Unią Europejską, wciąż istnieje pole do analiz przeprowadzanych z punktu widzenia historii doktryn polityczno-prawnych. Wreszcie, biorąc pod uwagę kluczową rolę państwa francuskiego w najważniejszych projektach integracji Starego Kontynentu, pozostaje w dużej mierze otwarty problem wkładu tamtejszej myśli, zwłaszcza istotnych z punktu widzenia niniejszej pracy nurtów radykalnych, w tworzenie tzw. „ideologii” europejskiej. Co więcej, należy zauważyć, że przedmiotowy problem jest, jak się wydaje, starszy od tradycyjnego rozumienia państwa sięgającego swymi korzeniami jeszcze myśli mediewalnej, a powstałego zasadniczo jako opozycja do tego typu koncepcji. Wypada wspomnieć chociażby antyczne państwa-miasta (polis) i orientalne imperia, a także wypływające z chrześcijańskiego uniwersalizmu Wieków Średnich papiestwo, cesarstwo czy zakony. Tym niemniej, wydaje się, że współczesne przejawy „metasuwerenności” mają, z punktu widzenia historii doktryn polityczno-prawnych, zasadniczo inny charakter niż przednowożytne odpowiedniki, co stanowi również jedną z pobocznych hipotez badawczych pracy. Głównym przedmiotem dociekań był w tym zakresie francuski republikanizm jako swego rodzaju model nowoczesnej wspólnoty politycznej, oderwanej od determinantów kulturowych, światopoglądowych, etnicznych i historycznych, a skupiony na relacji czysto „politycznej”, na przyjęty po rewolucji praktycznie na całym Zachodzie. Ponadto istnieje potrzeba uzupełnienia powszechnie panującego utożsamiania tamtejszej kultury polityczno-prawnej z głębokim przywiązaniem do etatyzmu i centralizmu tak w sferze wewnętrznej jak i na płaszczyźnie międzynarodowej. O ile bez wątpienia z perspektywy głównego nurtu tradycji politycznej „ojczyzny”, nowożytnego pojęcia suwerenności zachodzi wciąż dominacja tego typu kierunków, to niniejsze rozważania mają pośrednio ukazać bogactwo nurtów skrajnie odmiennych, które mimo, że raczej nieznane w powszechnym odbiorze i sytuujące się na bocznym torze dyskursu, dzięki swojej oryginalności, czasem przechodzącej w skrajny utopizm, zachowały jednak żywotność stanowiąc niejednokrotnie przedmiot recepcji za granicą. Francja jawi się zatem jako swoisty „matecznik”, z którego czerpią bezpośrednio bądź pośrednio liczni radykałowie bez względu na narodowość. Kraj ten stanowi tradycyjnie ośrodek powstawania śmiałych koncepcji ideowych, ciągłej debaty nad rzeczywistością społeczno-polityczną. Co istotne, mimo podkreślanego wielokrotnie radykalizmu, w znacznej mierze próbuje się te swoiste eksperymenty ideowe realizować, zwłaszcza na płaszczyźnie normatywnej. Praca ma za zadanie ukazać w tym kontekście wielokierunkową ewolucję francuskich nurtów radykalnych od Oświecenia do współczesności, udowadniając przy tym, że następuje pomiędzy nimi wyraźna ciągłość. Za kolejnymi, równie bądź jeszcze bardziej utopijnymi projektami ponadpaństwowych struktur władztwa politycznego i ograniczania tradycyjnej suwerenności stało progresywne w swej istocie przekonanie, że wyłącznie dzięki takiej a nie innej organizacji społeczeństwa będzie możliwa realizacja ideałów Oświecenia i rewolucji. Klasyczne państwo narodowe, symbolizujące tutaj nie - jak na przykład w myśli marksistowskiej - narzędzie rewolucji, lecz „reakcji”, miało w rezultacie albo stać się elementem szerszej całości, albo zaniknąć, ustępując miejsca innym formom.<br>The thesis aims to present and analyze selected aspects of supranational structures in French political and legal thought from Enlightenment to contemporary times. The title term refers to the structures (centers) of power and political organization of society other than the state, as well as the ideas traditionally limiting an absolute state power. Therefore, it is about the manifestations of phenomena sometimes referred to in literature as "meta-power" ("metasovereignty"), which are nowadays an element of broader globalization processes, gradually shifting sovereignty, including especially the legislative competence essential for this concept, from the classical, usually national, modern state to other internal and supranational centers. This entails both the evolution of traditional legal systems towards "multicentricity" and deterritorialization, as well as a change in the perception of the "state" and "government" from a centralized structure to a broader set of differently placed public authorities that have an empire in a given territory, also from outside its territory borders, bypassing the local authorities when making decisions, actions, tasks and direct contacts with the public. At the same time, along with the recognition of the primacy of human rights, there is a decomposition of the traditional model of relations between the state and the individual, according to which the former had exclusive jurisdiction over its territory, being able to treat citizens at its discretion, while the role of citizens was the service of reasons of state. The perspective of French thought results from a basic research hypothesis, according to which modern concepts of replacing or limiting state sovereignty with supranational power structures express the radical ideas of the French Enlightenment, the revolution of 1789 and later radically progressive thought. There is no doubt that the Enlightenment (Lumières) in political philosophy took in France the form of the most radical break, sometimes demanding even annihilation of the principles of ancien regime in favor of creating entirely new foundations of the socio-political order based on the infallible – according to the philosophers - statements of reason and the progress of humanity, often situated in the area of utopia. Therefore, the discussed epoch was taken as the starting point of these considerations. On the other hand, closing the discussion with the issues of European integration is dictated by several reasons. Firstly, the European Union is undoubtedly the most prominent example of the modern "supranational system", which limits the sovereignty of member states to Community institutions on multiple spheres. Then, it seems that given the decisive advantage of dogmatic research over the European Union, there is still room for analysis carried out from the point of view of the history of political and legal doctrines. Finally, taking into account the key role of the French state in the most important projects for the integration of the Old Continent, the problem of the contribution of that thought, especially of radical currents important from the point of view of this work, to the creation of the so-called European "ideology". Moreover, it should be noted that the problem of thesis seems to be older than the traditional understanding of the state that goes back to its roots in medial thought and arose essentially as an opposition to this type of concept. It is worth mentioning even ancient city-states (polis) and oriental empires, as well as the papacy, empire and religious orders arising from Christian universalism of the Middle Ages. Nevertheless, it seems that the contemporary manifestations of "meta-sovereignty" have, from the point of view of the history of political and legal doctrines, a fundamentally different nature than the pre-modern counterparts, which is also one of the side research hypotheses of the work. The main subject of investigation in this respect was French republicanism as a kind of model of a modern political community, detached from cultural, ideological, ethnic and historical determinants, and focused on a purely "political" relationship, adopted after practically the whole of the West after the revolution. In addition, there is a need to supplement the generally prevailing identification of the local political and legal culture with a deep attachment to statism and centralism both internally and internationally. While, without a doubt, from the perspective of the mainstream political tradition of the "homeland", the modern concept of sovereignty, there is still the dominance of this type of directions, these considerations are to indirectly show the richness of extremely different currents, which, although rather unknown to the general public and located on the side track discourse, thanks to its originality, sometimes transforming almost into utopian, have retained vitality, often being the subject of reception abroad. Therefore, France appears to be a kind of "backyard" from which many radicals, regardless of their nationality, derive directly or indirectly. This country has traditionally been the center of the formation of bold ideological concepts, a continuous debate on socio-political reality. Importantly, despite well-known radicalism, these specific ideological experiments, especially on the normative level, are constantly being carried out. The work is intended to show in this context the multidirectional evolution of French radical currents from Enlightenment to the present day, proving that there is a clear continuity between them. Behind subsequent, equally or even more utopian projects of supra-state structures of political power and limitation of traditional sovereignty was the progressive belief that only thanks to such and no other organization of society it would be possible to realize the ideals of Enlightenment and revolution. The classic nation-state, symbolizing here not - as in Marxist thought, for example - the tool of revolution, but "reaction", was to either become an element of a wider whole or disappear, giving way to other forms.

W pracy podejmuje się próbę prezentacji i analizy wybranych problemów społeczno-politycznych występujących w pracach krakowskich konserwatystów, tj. J. Szujskiego, M. Bobrzyńskiego, S. Tarnowskiego, S. Koźmiana. Wybór problematyki wyłonił się w toku lektury prac Stańczyków, ale także powiązanych z nimi autorów, jak np. W. Kalinki, P. Popiela i S. Smolki. Wyodrębnione problemy badawcze pozwoliły nadać pracy ukierunkowaną strukturę. Każdemu problemowi – odpowiedzialności politycznej, polityce realnej, państwu, demokracji, kulturze i edukacji politycznej – przyporządkowano jeden rozdział. Kolejność zagadnień odpowiada tokowi przeprowadzanego wywodu – wnioski formułowane w podsumowaniu każdego z rozdziałów prowadzą do rozważań podejmowanych w kolejnych. Zastosowana metoda badawcza wynika ze specyfiki analizowanego materiału. Opiera się ona głównie na teorii interpretacji, którą w dziedzinie nauk społecznych rozwinęli m.in. H. G. Gadamer, M. Oakeshott, podejmując dialog z tekstami kultury i stawiając sobie za cel poszerzenie rozumienia przez poszukiwanie ciągłości społecznej i kulturowej w historii i tradycji. Rozdział pierwszy poświęcono kluczowej dla społeczno-politycznej doktryny Stańczyków kategorii odpowiedzialności, która - jako wartość i kategoria moralna – zobowiązuje do działań skutecznych, choć z konieczności ograniczonych. Pojęcie odpowiedzialności interpretuje się również jako odpowiedź na wyzwoleńczo-liberalne tendencje epoki, które znalazły wyraz w społeczno-filozoficznych przemianach drugiej połowy dziewiętnastego wieku. W tym czasie obrona wartości chrześcijańskich i walka o polską niepodległość stały się wyrazem sprzeciwu wobec rozwijającego się materializmu, utylitaryzmu i relatywizmu. W rozdziale drugim podjęto problematykę polityki realnej. Przeprowadzone badania potwierdziły, że dla krakowskich konserwatystów w dziejach polityki polskiej czynnik „idealistyczny” zdominował czynnik „rzeczowy”. Określając ten pierwszy mianem tradycji sarmackiej bądź romantycznej, przeciwstawili mu wzorzec jagielloński, uobecniający cechy polityki realnej. Trzeci rozdział koncentruje się wokół zagadnień związanych z tzw. silnym państwem. W aspekcie problemowym kontynuację rozważań niniejszego rozdziału stanowi rozdział czwarty, który przedstawia poglądy Stańczyków na teorię i praktykę demokracji. Silne państwo cechuje się obecnością kilku czynników, które wspierają ład w państwie przez zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, wierność wartościom tworzącym tożsamość narodową, umiejętność właściwego doboru środków do realizacji celów, wspieranie się na potencjale własnym, stały kontakt i porozumienie między rządzącymi i rządzonymi. Z przebadanych problemów wynika również, iż koncepcja silnej władzy stanowi niezbędną przesłankę dobrze funkcjonującej demokracji. W jej ramach – co przedstawia się w rozdziale piątym – równie ważną rolę odgrywa kultura i edukacja polityczna, ukierunkowana na wzmacnianie tendencji propaństwowych i kulturę obywatelskiej odpowiedzialności. W zakończeniu pracy przedstawiono postulat uzupełnienia określeń „Stańczycy” i „krakowscy konserwatyści” o termin „krakowscy realiści”. W uzasadnieniu przywołuje się istotną dla Autorki cechę krakowskich działaczy, którzy choć w wielu zagadnieniach różnili się poglądami, pod względem metody i działania w obszarze polityki pozostawali niezmiennie jednomyślni.<br>This diploma work aims at presentation and analysis of selected socio-political issues presented in the publications of Cracovian conservatists i.e. J. Szujski, M. Bobrzyński, S. Tarnowski and S. Koźmian. The choice of these issues is the result of reading the works of a grouping called 'Stańczycy' (plural of 'Stańczyk') and authors related to this group such as W. Kalinka, P. Popiel and S. Smolka. The issues chosen for the analysis enabled the author to create a framework for this diploma paper. Each aspect - political responsibility, Realpolitik, the state, democracy, political culture and education - has been described in a separate chapter. The order of presented issues is related to the exposition - the conclusions reached at the end of one chapter are linked to the discussion on another issue in the following chapter. The research method applied in this work is specific to the analysed material and is mostly based on the theory of interpretation which was developed by writers of social studies, inter alia, H.G. Gadamer and M. Oakenshott, who attempted to improve understanding by reflecting on various written works and searching for social and cultural continuity in both history and tradition. The first chapter is focused on responsibility as a moral category and quality that was of great importance to socio-political doctrine of the 'Stańczycy' grouping, and which binds one to act effectively, but, to a certain extent, in a limited way. The term 'responsibility' is also interpreted as an answer to liberation and liberal tendencies of the 19th century visible in the socio-philosophical changes in those times when defending christian values and fighting for Polish independence served as signs of protest against expanding materialism, utilitarianism and relativism. The second chapter is related to Realpolitik. The conducted research into Cracovian conservatists confirmed that, in their view, the 'idealistic factor' dominated the 'materialistic' one in the Polish political history. The 'idealistic factor' was described as the Polish gentry or romantic tradition and was confronted with the Jaggielonian model present in the characteristic of Realpolitik. The third chapter deals with issues related to the so-called strong state. Within the framework of this diploma paper, the fourth chapter is the continuation of the analysis of the aspects mentioned in the third chapter as it presents the views of the 'Stańczycy' grouping on the theory and application of democracy. Strong state is characterised by the presence of several factors that maintain order within the state by assuring the internal and external security, uphold values that constitute national identity, enable proper selection of means to complete set aims, support proprietary capabilities, provide lasting communication and understanding between the governing and the governed. Other foundings also stipulate that strong state is an essential factor in a properly functioning democracy. Political culture and education plays similarly pivotal role - as shown in the fifth chapter - when directed at strengthening civil responsibility as well as pro-national tendencies. The summary of this diploma work presents a postulate to add a term 'Cracovian realists' to the already functioning 'Stańczycy' and 'Cracovian conservatists'. The author finds a particular characteristic of the Cracovian activists to be of significance. Although the group had differing views on many issues, in terms of methods and actions related to politics they remained unanimous.