Journal articles on the topic 'Narodowy Bank Polski'

Streszczenie Od 1989 roku bankiem centralnym w Polsce jest Narodowy Bank Polski, którego działalność unormowana jest Ustawą o Narodowym Banku Polskim. Zgodnie z regulacjami tej Ustawy oraz w związku z funkcjonowaniem w Polsce waluty krajowej tj. polskiej złotówki bank centralny prowadzi całokształt polityki monetarnej w Polsce. Narodowy Bank Polski wykorzystując swe instrumenty krajowej polityki monetarnej może wpływać na procesy gospodarcze w ramach antycyklicznego interwencjonizmu celem aktywizowania procesów gospodarczych, wpływając na ilość cyrkulującego pieniądza w gospodarce i zmieniając koszt pieniądza wypożyczanego w kredytach przez banki komercyjne podmiotom gospodarczym. W ten sposób w sytuacji znacznego spowolnienia wzrostu gospodarczego kraju wywołanego globalnym kryzysem finansowym Narodowy Bank Polski prowadzi antykryzysową, interwencjonistyczną politykę monetarną. Tego typu działania prowadzone były już niejednokrotnie przez banki centralne w wielu innych krajach w przeszłości. Mimo tego, że rynek finansowy tak jak i inne rynki zbudowany jest według klasycznego modelu mechanizmu rynkowego, w którym współgrają ze sobą dwie strony rynku, tj. popyt i podaż a przedmiotem obrotu jest pieniądz w formie gotówkowej lub zawarty w różnych instrumentach finansowych to jednak jest to rynek zinstytucjonalizowany i uregulowany prawnie.

Artykuł stanowi dogłębne spojrzenie na funkcjonalność rezerw złota w Narodowym Banku Polskim. Stanowi jednocześnie próbę odpowiedzi na pytanie o ich celowość. Autor rozpoczyna od przedstawienia specyficznej odwróconej korelacji roli złota i dolara amerykańskiego, czyli poprzedniego i aktualnego nieoficjalnego aktywa rezerwowego świata. Stara się wyjaśnić przy tym indywidualną funkcjonalność każdego z nich w rezerwach banków centralnych oraz zaznacza konieczność dywersyfikacji. Nakreśla przy tym bardzo specyficzną negatywną korelację pomiędzy tymi dwoma aktywami, którymi są: obecna i poprzednia nieoficjalna waluta rezerwowa świata. Następnie w pracy przedstawiono szczegółowy obraz aktywów posiadanych przez Narodowy Bank Polski oraz ich zmiany w ciągu ostatnich kilku lat. Rodzime rezerwy złota zaprezentowane są na tle kilku wybranych jurysdykcji, wraz z komentarzem. Ważnym elementem pracy, jest przedstawienie ostatnich regulacje Bazylea III i sposobu, w jaki zmieniły one rolę złota z aktywa spekulacyjnego na godne zaufania. Autor zarysowuje także odwrócenie trendu sprzedażowego przez banki centralne oraz prawne rozdzielenie złota fizycznego i "papierowego". Ustanawiając ramy formalno-prawne, autor skupia się na złocie w rezerwach polskiego banku centralnego. Przedstawia historyczne spojrzenie na to, jak zmieniały się one w latach 1939-2021, a następnie szczegółowo pokazuje, jak są one podzielone pomiędzy polskie skarbce i rynek londyński. Wyjaśnia powody takiej dywersyfikacji, a także podaje informacje o przyszłych deklarowanych zmianach wolumenu Konkluzją pracy jest to, że biorąc pod uwagę obecną sytuację na rynkach finansowych oraz trwający ponad dekadę trend w zakupach netto złota przez banki centralne, dywersyfikowanie aktywów w posiadaniu, poprzez dodanie do nich złota należy uznać za logiczne i jednocześnie innowacyjne. Słowa kluczowe: bank centralny, rezerwy złota, zarządzanie rezerwami złota

Przedmiotem rozważań są rozwiązania prawne w odniesieniu do nadzoru systemowego w obszarze funkcjonującego w Polsce systemu płatniczego. Obowiązujące w powyższym zakresie przepisy, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym, cechują się dużym rozproszeniem. Obejmują one kwestie ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa i stabilności sektora finansowego. Celem dokonanej analizy jest pokazanie infrastruktury systemu płatniczego nadzorowanego przez Prezesa NBP oraz zwrócenie uwagi na zasady podejmowania przez bank centralny działań w omawianym zakresie. Szczególną uwagę zwrócono na Raport o nadzorze systemowym w zakresie polskiego systemu płatniczego za 2018 r., opublikowany przez NBP w grudniu 2019 r. Przyjęta w opracowaniu metodologia badań została oparta na analizie kluczowych dla tytułowego zagadnienia tekstów aktów prawnych z odniesieniem do wybranych poglądów wyrażonych w literaturze przedmiotu. Posłużono się metodą prawno-porównawczą oraz dogmatyczno-prawną. Omawiana problematyka dotyczy ważnego i stosunkowo nowego obszaru funkcjonowania banku centralnego, gdzie kluczowe cele wyznacza prawodawstwo unijne. Jednakże obszar funkcjonowania systemu płatniczego jest wyznaczony przez wewnętrzne przepisy kształtujące rynek finansowy. Zadania wypełniane w tym zakresie przez NBP determinują nowy kierunek działalności banku centralnego. Ponadto na uwagę zasługuje współpraca pomiędzy NBP a KNF. Jest to niezwykle ważne z uwagi na odpowiedzialność za utrzymanie bezpieczeństwa finansowego.

The aim of this paper is to analyse the issues regarding the process of organising branches of Narodowy Bank Polski in the so-called “Regained Territories” based on the example of the National Bank of Poland’s branch office in Racibórz. First, the communist authorities’ attitude towards the banking system was discussed. Secondly, the legislation in the field of banking was analysed, especially the Decree on the National Bank of Poland of 15 January 1945. Then, the archival sources regarding the Racibórz branch of NBP were analysed. The final part of the article was devoted to conclusions based on the research.

Rynek monet kolekcjonerskich zaliczany jest do szerszej kategorii: inwestycji alternatywnych. W ostatnim czasie zauważalny jest wzrost zainteresowania inwestorów, oprócz rynku sztuki, właśnie rynkiem monet kolekcjonerskich, a w szczególności serią Skarby Stanisława Augusta, wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski. Artykuły naukowe dotyczące inwestowania na polskim rynku w sektorze numizmatycznym są nieliczne – artykuł ten stara się wypełnić część powstałej luki badawczej. W artykule przedstawiona została analiza rocznych, nominalnych stóp zwrotu na rynku srebrnych monet wchodzących w skład serii Skarby Stanisława Augusta, wyemitowanych do dnia 31.12.2022 r., oraz porównanie ich do stóp zwrotu na rynku akcji (indeksy: WIG, mWIG40, S&P 500) oraz surowców (złoto i ropa naftowa). W badaniu wykorzystane zostały ceny srebrnych monet z serwisu Allegro, bez gradingu oraz z gradingiem MS70.

Celem opracowania jest ocena oddziaływania polityki monetarnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski na dynamikę cen skupu produktów rolnych. W okresie pandemii COVID-19 polityka NBP stała się wyjątkowo łagodna. Bezpośrednią konsekwencją takich działań był dynamiczny wzrost podaży pieniądza. Opóźnionym skutkiem było pojawienie się znaczących procesów inflacyjnych w polskiej gospodarce. Analiza danych rocznych wskazuje, że w latach 2019–2022 wpływ wzrostu podaży pieniądza na wahania cen skupu produktów rolnych był opóźniony o około jeden rok. Natomiast ekonometryczna analiza oparta na przyrostach rocznych publikowanych co miesiąc, po usunięciu trendów, wskazuje, że wpływ wzrostu ilości pieniądza M1 na zmiany cen rolnych był najsilniejszy przy opóźnieniu 18 miesięcy. Zmiana agregatu M1 wyjaśniała zmiany cen skupu w 40%. Oddziaływanie NBP na ceny rolne było bezpośrednie, jak i pośrednie poprzez wpływ na wzrost kosztów produkcji w polskim rolnictwie.

Celem niniejszego artykułu było zbadanie sposobu kreacji (powoływania i odwoływania) Prezesa Narodowego Banku Polskiego w kontekście pozycji ustrojowej polskiego banku centralnego – jako okoliczności mającej istotne znaczenie dla funkcjonowania Banku i jego Prezesa. W prowadzonych badaniach zastosowana została metoda historyczno-prawna oraz językowa. Zbadane zostały polskie akty normatywne różnej rangi, akty prawa międzynarodowego, polskie orzecznictwo sądowe oraz literatura w zakresie wyznaczonym tytułem artykułu. Narodowy Bank Polski został powołany na podstawie dekretu z 1945 r. Jednak idea jego utworzenia pojawiła się w 1944 r., mimo to ustrojodawca nie uwzględnił go w przepisach małej konstytucji z 1947 r. Stan pominięcia NBP przez akt normatywny o najwyższej randze ustrojowej trwał stosunkowo długo. Sposób kreowania Prezesa NBP przechodził ewolucję, która wynikała z częstych zmian prawa odnośnie do tej materii. W podsumowaniu wypada zaakcentować najważniejsze konkluzje. Moim zdaniem, nieopublikowanie przez rząd w Monitorze Polskim statutu NBP z listopada 1959 r. spowodowane było świadomością przyjęcia na poziomie uchwały regulacji contra legem wynikających z art. 6 ust. 4 ustawy o NBP z 1958 r. odnoszących się do sposobu kreacji Prezesa NBP. Ustawy z 1982 r. zrywały z długoletnią praktyką podporządkowania NBP organom wykonawczym na rzecz kreowania go przez Sejm. Mała Konstytucja z 1992 r. była pierwszym aktem tej rangi, który regulował elementy funkcjonowania banku centralnego. Jednak pełniejsze postanowienia w tej materii zawiera Konstytucja RP z 1997 r. Współcześnie, tryb powoływania i kadencja Prezesa NBP zyskały rangę konstytucyjną, co utrudnia możliwość dokonywania zmian w tej materii. De lege ferenda, rozważenia wymaga postulat konstytucjonalizacji także trybu odwołania Prezesa NBP.

Inflation rate, Consumer Price Index, real price changes and the cost of living change perceived by people are sometimes reported to be significantly different. In this paper the analysis of these measures and goods and services price changes in Poland, in Lubelskie Voivodship in particular — in the years 2002–2014 — is conducted. The study is based on data published by Central Statistical Office of Poland and Narodowy Bank Polski . The results show a gap between officially published CPI and the inflation rate perceived by inhabitants who see inflation mainly from the angle of the prices of essential goods which they purchase every day.

Opracowanie ma charakter teoretyczno-empiryczny. Jego głównym celem jest weryfikacja dwóch zasadniczych dla austriackiej teorii cyklu koniunkturalnego hipotez. Pierwsza hipoteza mówi, że restrykcyjna polityka pieniężna powoduje skracanie struktury produkcji, druga ,– że podwyżki stóp prowadzą do względnych różnic w spadku produkcji branż wytwarzających dobra w różnych odległościach od konsumenta. Przeprowadzona w opracowaniu analiza, oparta na przyjętych wskaźnikach, pozwala pozytywnie zweryfikować obie hipotezy. Podwyżki stóp procentowych dokonane przez Narodowy Bank Polski prowadziły do powstawania spadkowych faz cyklu. W tym okresie w polskiej gospodarce zmniejszał się czas produkcji dóbr finalnych oraz występowały względne różnice w spadkach produkcji w branżach oddalonych w różnym stopniu od ostatecznego odbiorcy.

The unconventional monetary policy pursued by central banks after the global financial crisis led to the appearance of zero or even negative interest rates. Based on data from the European Central Bank, the Narodowy Bank Polski and the Komisja Nadzoru Finansowego (Polish Financial Supervision Authority) of for the years 2009–2017, it was noticed that the long-term maintenance of ultra-low interest rates contributes to lowering the net interest margin and the share of interest income in the income from banking operations in the euro area countries. There was an opposite process in Poland and other Central and Eastern European countries. Lower interest rates were conducive to increasing lending and increasing the share of net interest income. Large cooperative banks, extending the area of activity to large urban agglomerations pursued a strategy similar to that of commercial banks. Small cooperative banks with limited possibilities of increasing lending increased their share of both interest and non-interest income in much slower pace. The results indicate that for interest income, the non-interest income in large cooperative banks are of complementary character, and in small banks – of substitutive character and are a tool for their income diversification.

Podjęta w artykule problematyka dotyczy bardzo złożonych problemów występujących w ramach systemu prawa a dotyczących relacji prawa cywilnego i administracyjnego. Wskazanie granic pomiędzy oboma dziedzinami prawa, mimo że doktryna posługuje się wieloma kryteriami nie jest łatwe, ponieważ rozwiązywane przez prawo problemy są niejednokrotnie bardzo złożone i niejednorodne. Dlatego też bardzo często mamy do czynienia z wzajemnym przenikaniem się i dopełnianiem a przez to złożonym procesem współistnienia prawa cywilnego i administracyjnego. Owo skomplikowane współistnienie ma miejsce w większości sfer regulowanych prawem i dotyczących ładu publicznego w państwie. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na różnego rodzaju konstrukcje hybrydowe, gdzie relacje prawo cywilne – prawo administracyjne mogą być bardzo skomplikowane (Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Narodowy Fundusz zdrowia, system ochrony konkurencji i konsumentów itd.,).Trzeba także zwrócić uwagę na problem przenikania się i wzajemnego dopełniania się prawa cywilnego i administracyjnego na gruncie prawa gospodarczego, zwłaszcza w zakresie dotyczącym obrotu instrumentami finansowymi, prawa bankowego, handlu zagranicznego, ochrony konkurencji a także porządkowania stosunków własnościowych itd. Właściwe rozwiązanie tych problemów jest dla prawników poważnym wyzwaniem.

Aim: The paper aimed to evaluate changes in farmers’ bank loans and deposit value under economic uncertainty, mainly caused by the COVID-19 pandemic. Methodology: The statistical data from Narodowy Bank Polski for the span of January 2018 – September 2022 was used and the dynamic indexes were computed. The Global Economic Policy Uncertainty Index was also used to show if the COVID-19 pandemic increased economic uncertainty. Results: The results show that in the analyzed period, an increase in the value of farmers’ bank deposits and a drop in farmers’ bank loans were observed. An increase in the value of farmers’ bank deposits occurred when interest rates were extremely low, so it can be stated that the growth of the value of farmers’ bank deposits resulted from economic uncertainty, and not from the rising profitability of deposits. At the same time, the value of farmers’ bank loans decreased, but it is difficult to indicate if this is an effect of the tightening of banks’ loan policies or of the farmers’ aversion to risk. Conclusions: The research concerning economic entities’ loan and deposit activity is a very important subject because of the increasing role of uncertainty nowadays. What is observed is that the value of farmers’ bank loans dropped but it is difficult to state for sure if this was caused by economic uncertainty and therefore reduced capital needs of farms or by the reduction of banks’ credit activity and negative credit decisions.

<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;">Celem artykułu było określenie, czy między zmiennymi rynku fiansowego a zmiennymi charakteryzującymi stabilność makroekonomiczną Polski występuje długookresowa zależność. W pierwszym<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;"> etapie badań przeprowadzono analizę stacjonarności zmiennych testem ADF, następnie do dalszych badań<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;"> wybrano zmienne charakteryzujące się niestacjonarnością i zastosowano analizę kointegracji metodą<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;"> Engle’a–Grangera. W badaniach wykorzystano dane publikowane przez Narodowy Bank Polski, Komisję<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;"> Nadzoru Finansowego oraz Główny Urząd Statystyczny dla lat 2006–2017. Wyniki badań potwierdziły<span style="font-family: TimesNewRomanPSMT; font-size: 9pt; color: #231f20; font-style: normal; font-variant: normal;"> istnienie kointegracji w przypadku niektórych zmiennych.</span></span></span></span></span><br /></span>

This article describes the determination of asset values in residential and industrial areas in Poland that can be used in the preparation of flood hazard and risk maps (FRMs) and flood risk management plans (FRMPs). In the Floods Directive’s first cycle of implementation (2010–2015), German indicators of asset value were adapted to Polish conditions. This approach was used due to the lack of national statistics necessary to determine the value of property. In this study, the asset values in residential and industrial areas were prepared on the basis of the nationwide household wealth survey conducted in 2016 by the Narodowy Bank Polski (the central bank of Poland) and other data available from Statistics Poland. The proposed approach enables the determination of asset values based on real, validated data. The obtained indicators result in higher and more realistic values of the assets of households (buildings with contents) and the assets of companies (fixed assets and stocks) operating in both residential and industrial areas. The proposed approach, as an extension in relation to the first planning cycle, has been implemented in the second cycle of FRMP preparation in Poland.

The study explores the factors likely to induce Polish customers to pay by cash, instead of payment cards, for goods and services they are purchasing. The basis of our investigation is microdata obtained in 2020, during the “Payment Habits in Poland in 2020” study, which was conducted by Narodowy Bank Polski (National Bank of Poland) in 2020. The analysis is performed using the two-stage Heckman approach. In the first stage, card adoption factors are analyzed using a probit model; then, in the second stage, the OLS model is employed to analyze the propensity to pay by cash, despite having a payment card. Apart from typical factors affecting the use of different payment methods, e.g., age, income, education, or perceptions about payment methods, we find an important role of two, yet under-investigated factors, namely: the COVID-19 pandemic and spatial aspects. E.g., we find that self-reported change in payment behavior during the pandemic indeed was reflected in diary studies. Furthermore, we show that instances of merchants’ refusal to accept cash significantly impacted payment choices. Moreover, the results indicate significant spatial heterogeneity in payment behavior and that aspects like distance to the nearest ATM impacted cash usage, as more cash is used when ATMs are farther away, illustrating the concept of "cash burns." Lastly, it has been noticed that during the pandemic, ownership of contactless payment cards significantly reduced cash usage, most probably due to the fear of contracting the disease by physical contact with surfaces (like cash).

Celem artykułu jest przedstawiona w perspektywie historycznej wycinkowa i częściowo subiektywna ocena aktualnego stanu polskich czasopism ekonomicznych. Ocena ta jest oparta przede wszystkim na wieloletnim i różnorodnym uczestnictwie autora w powstawaniu i tworzeniu treści niektórych czasopism ekonomicznych, a także na doświadczeniach płynących z udziału w różnego rodzaju gremiach oceniających dorobek naukowy oparty w coraz większym stopniu na artykułach publikowanych w czasopismach ekonomicznych. W przygotowaniu tekstu bardzo przydatne były też godzinne rozmowy przeprowadzone przez autora z redaktorami naczelnymi czterech czasopism ekonomicznych. Były to: „Bank i Kredyt”, „E-mentor”, „Gospodarka Narodowa” i „Journal of Management and Economics”.

W oparciu o materiały archiwalne, głównie z Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, artykuł przedstawia sylwetkę Henryka Juliusza Floyara-Rajchmana. Polski minister przemysłu i handlu w latach 1934–1935, pochodzenia żydowskiego, podczas wojny i później na uchodźstwie odegrał istotną rolę. Najpierw ratował złoto Banku Polskiego i Fundusz Obrony Narodowej dla dalszej walki u boku aliantów. Następnie współtworzył liczące się środowisko polityczne piłsudczyków w Stanach Zjednoczonych. Do śmierci pozostał „nieugiętym niepodległościowcem” strzegącym praw i granic II Rzeczypospolitej, w której miał honor być ministrem.

Treścią artykułu jest próba zbadania i scharakteryzowania zachodzącego procesu regionalizacji gospodarczej na przykładzie Andyjskiego Wspólnego Rynku – CAN. Autor skupia uwagę na identyfikacji zachodzących zmian w wewnętrznym (intra) i zewnętrznym (extra) handlu zagranicznym ugrupowania, który w dużym stopniu odzwierciedla stopień zaawansowania integracji regionalnej. Zatem obszar badawczy stanowią kraje członkowskie CAN: Kolumbia, Peru, Ekwador, Boliwia, Wenezuela, a zakres czasowy obejmuje lata 1976-2019. W celu zrealizowania głównego celu opracowania wykorzystano metodę analizy dostępnych materiałów statystycznych pobranych z bazy danych Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL) i World Bank. Badając strukturę handlu zagranicznego CAN wykorzystano klasyfikację towarów SITC oraz indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI). W przedmiotowym tekście posłużono się również pozycją literaturową polsko- i hiszpańskojęzyczną.

Celem artykułu jest pomiar i diagnoza struktury zasobów kapitału ludzkiego definiowanego w obszarze zdrowia. Podjęto próbę oceny jego przestrzennego rozmieszczenia, a także zbadano związek między kapitałem zdrowotnym a poziomem rozwoju społeczno‑gospodarczego. W badaniu wykorzystano wybrane taksonomiczne metody hierarchizacji (bezwzorcowe) oraz klasyfikacji obiektów wielocechowych. W efekcie każdemu obiektowi (jednostce terytorialnej) przypisano miarę syntetyczną – tzw. względny wskaźnik poziomu kapitału ludzkiego definiowanego w obszarze jakości zdrowia (WSKLz). Weryfikacji poddano założenie o występujących dysproporcjach w poziomie kapitału zdrowotnego WSKLz i o jego zróżnicowanej strukturze oraz o istniejącym dodatnim związku między poziomem kapitału zdrowotnego WSKLz a poziomem rozwoju społeczno‑gospodarczego danej jednostki wyrażonego miarą LHDI. Wyniki badań potwierdzają, że przestrzeń społeczno‑ekonomiczna w Polsce wykazuje cechy zróżnicowania zarówno pod względem samego poziomu kapitału zdrowia, jak i jego cech strukturalnych. Zauważalne są pewne prawidłowości w rozkładzie przestrzennym tego zasobu w układzie międzyregionalnym i w układzie centrum–peryferie. Wyniki testów statystycznych pozytywnie weryfikują hipotezę o istniejącym dodatnim związku między poziomem kapitału zdrowia WSKLz a poziomem rozwoju danej jednostki LHDI, przy czym siłę związku ocenia się na poziomie co najwyżej średnim. Analizę empiryczną przeprowadzono na poziomie powiatów w Polsce. Główne źródła danych to: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, Narodowy Spis Powszechny 2011 (NSP) oraz dane dotyczące poziomu rozwoju lokalnego LHDI pochodzące z Krajowego Raportu o Rozwoju Społecznym. Polska 2012.

Between the Piast Poland, Jagiellonian Poland, and The Commonwealth of Both Nations. ‘Anarchological’ Reflections and Their Place in the Development of Paweł Jasienica’s Historical Thought In March 1962, Paweł Jasienica, known chiefly for his books on the history of Poland, published an article entitled ‘Polska anarchia’ (‘Polish anarchy’). The article, which appeared in the weekly Przegląd Kulturalny, sparked off a heated debate on the sources of the anarchy into which the Polish-Lithuanian Commonwealth began to descend in the latter half of the seventeenth century. Among those who contributed to the debate were some of the leading historians of the day. Encouraged by the response to his article, Jasienica decided to expand it into a full-length book (completed in the spring of 1963). The author first presents the views expounded in the article from Przegląd Kulturalny, and then he reconstructs the debate and examines how Jasienica referred to it in his work on the anarchy. Since Jasienica’s account of the anarchy covers the period with which he was also concerned in Rzeczpospolita Obojga Narodów (published in English as The Commonwealth of Both Nations) – the third part of his series on the history of Poland for which he is most acclaimed – the author also attempts to compare the interpretations advanced in one work with those advanced in the other. As regards the anarchy, Jasienica traced its origin back to the reign of the last two kings of the Jagiellonian dynasty . In compliance with their commitment to securing the support of the great magnates on whom they chose to base their power, Sigismund I the Old (1467–1548) and Sigismund II Augustus (1520–1572) refused to endorse political arrangements advocated by the representatives of the Lower House of Parliament. The failure to reform the country along the lines suggested by the latter group led, in the long term, to political chaos. Unlike Jasienica, according to whom the Commonwealth degenerated into anarchy because of the errors committed almost exclusively by the rulers, the academic historians, whose views were inspired by Marxism, linked the state’s political impotence with the policy pursued by the whole nobility as a class. However, as the author shows, in Rzeczpospolita Obojga Narodów Jasienica radically changed his views. In his later work, all responsibility for the future anarchy was shifted onto Sigismund III Vasa (1566–1632) and his Catholic fanaticism. In revising his interpretation of what is known as the nobles’ anarchy, Jasienica drew, at least to some extent, on works by Jarema Maciszewski and Władysław Czapliński, historians who also represented the official historiography of the Polish People’s Republic.

Teresa Ciążkowska żyła w latach 1926-2017. Urodziła się i dorastała w Sompolnie. W czasie okupacji hitlerowskiej została wywieziona do przymusowej pracy na terenie Niemiec. Pracowała w fabryce samolotów w Berlinie. Po zakończeniu II wojny światowej wróciła do Polski. Pracę w szkole w Brdowie rozpoczęła 1 września 1948 roku. Przepracowała w niej do emerytury, na którą przeszła 1 września 1982 roku. W czasie pracy ukończyła Studium Nauczycielskie w zakresie filologia polska. Przez wiele lat była nauczycielką języka polskiego i wychowawcą. Dbała o piękno mowy ojczystej i właściwe postawy patriotyczne. Szczególnym szacunkiem darzyła mogiły powstańców styczniowych na cmentarzu w Brdowie. Oprócz pracy zawodowej prowadziła działalność społeczną. Była radną Gromadzkiej Rady Narodowej w Brdowie i Gminnej Rady Narodowej w Babiaku. Była jedną z inicjatorów budowy pomnika powstańców styczniowych w Nowinach Brdowskich i odnowienia mogił powstańczych w Brdowie. Działała w Społecznym Komitecie Odbudowy Pomników i Społecznym Komitecie Obchodów 130. Rocznicy Bitwy pod Brdowem. Sprawy uczniów i szkoły zawsze leżały jej na sercu. Do końca życia żywo interesowała się sprawami lokalnej społeczności. Była autorką dwóch publikacji o bitwie pod Brdowem w powstaniu styczniowym. Teresa Ciążkowska (1926-2017) – a specialist in polish studies, the class tutor, the distinguished community worker and the regionalist. Teresa Ciążkowska lived in 1926-2017 years. She was born and grew up in the Sompolno. During the time of Nazi occupation was taken away to the forced work in Germany. She worked in the factory of planes in Berlin. After the completion of World War II came back to Poland. At school in Brdów she started her work 1st September 1948. She worked in it to her time of retirement pension on which she passed 1 September 1982. During her work as a teacher she finished the School Teaching in the scope Polish philology. For many years she was a teacher of the mother tongue the Polish language and she worked with class as a tutor teacher. She cared for the beauty of a mother tongue and real patriotic conducts. She felt the special respect for graves of January insurgents on the graveyard in Brdowie. Apart from the career she conducted the social activity. She was a councillorof the people’s council in Brdów and of the Commune people’s council in Babiak. She was one from initiators of construction of the monument to January insurgents in Brdów newspaper and of renovating insurrectionary graves in Brdów. She was active in a Social Committee of the Reconstruction of monuments and Social Committee of Celebration 130. Of anniversary of the Battle of Brdów. Matters of students and the school have always suited her on the heart. To the end of her days she showed a lively interest in matters of the local community. She was an author of two publications about the battle of Brdów in the coming into existence in January insurrection.

The presented sketch on Norwid’s thoughts on independence takes into account only the statements of Cyprian Norwid after 1864, fol­lowing the fall of the January Uprising. As a starting point for discus­sion, the crucial 1869 text for the discussed issues was used: the epis­tolary essay Walka-polska, addressed to Agaton Giller. The main thesis of this essay is that Poles “know how to do battle” but “they cannot fight” and it is one of the main objectives of Norwid’s critical view on the Polish road to independence. Besides this essay, the above sketch brings back other texts by Norwid, important for the issues of inde­pendence. It discusses Odezwa w sprawie udziału Polaków w wojnie francusko-pruskiej [The call on the participation of Poles in the Franco- Prussian War] of 1870 and Odpowiedź Cypriana Kamila N. niektórym obywatelom o stanie rzeczy narodowej zapytującym [Cyprian Kamil N.’s answer to some citizens asking about the state of national affairs] from the period of Russo-Turkish War in 1877. These discursive texts are completed by a verse from Norwid’s poem Co robić? where the crucial question on the issue of independence is asked: “What to do in the dis­membered country.” Norwid’s comments on the meaning of spiritual independence, the importance of which could sometimes be more im­portant than independence understood only politically close the con­siderations included in this sketch.

Konstytucja i obowiązujące Polskę normy prawa międzynarodowego zapewniają wszystkim Polakom ochronę własności. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy dla realizacji interesu publicznego obywatel może być pozbawiony swojej własności. Odbywa się to na drodze wywłaszczenia, zgodnie z obecnymi uregulowaniami zawartymi w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, przejęcie nieruchomości może nastąpić tylko za odszkodowaniem na cele uzasadnione dobrem publicznym. Zmiany własnościowe w Polsce były regulowane także szeregiem wcześniejszych aktów prawnych. Na mocy wydanych po II wojnie światowej licznych ustaw i dekretów nacjonalizacyjnych, państwo polskie weszło w posiadanie wielu majątków ziemskich wraz z mieniem ruchomym. Kluczowym zadaniem ówczesnych władz Polski Ludowej było upaństwowienie podstawowych gałęzi przemysłu przez przejmowanie zakładów przemysłowych, handlowych i transportowych oraz banków. Instytucja wywłaszczenia była w tym okresie w Polsce nadużywana i przeprowadzana często bez uzasadnienia gospodarczego. Na podstawie dokonanego w 2014 r. rozpoznania rodzaju i stanu zachowania dokumentacji z zakresu wywłaszczeń na terenie właściwości działania Archiwum Narodowego w Krakowie, stwierdzono dużą różnorodność tego typu dokumentacji uzależnioną od specyfiki terenu, na którym dokonywano wywłaszczeń. W zasobach Archiwum Narodowego w Krakowie (wraz z oddziałami zamiejscowymi) zgromadzono łącznie dokumentację wywłaszczeniową mierzącą ok. 130 mb, natomiast do przejęcia pozostaje 1 004,929 mb dokumentacji z lat 1945–2014, przechowywanej w archiwach zakładowych podległych jednostek organizacyjnych jako tzw. nawis archiwalny. W trakcie przeprowadzania kontroli stanu zachowania oraz ilości dokumentacji wywłaszczeniowej nieruchomości, analizowano równocześnie w tym samym zakresie dokumentację uwłaszczeniową. Regulację stanu prawnego nieruchomości i gospodarstw rolnych, określała ustawa uwłaszczeniowa z 1971 r., która sankcjonowała nieformalny obrót nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych na podstawie wydawanych decyzji administracyjnych, tzw. aktów własności ziemi. Ustalono, że nawis archiwalny tego typu dokumentacji podlegający przekazaniu do Archiwum Narodowego w Krakowie stanowi 578,55 mb. Przeprowadzone rozpoznanie określiło jednoznacznie ilość i stan zachowania dokumentacji wywłaszczeniowej i uwłaszczeniowej, a także sposób jej uporządkowania i zewidencjonowania oraz ilość materiałów archiwalnych podlegających przejęciu przez Archiwum Narodowe w Krakowie. Sporządzona szczegółowa ewidencja tego zasobu posłuży niewątpliwie do skutecznej realizacji kwerend archiwalnych w tym zakresie. Report on the state of documentation concerning the expropriation and enfranchisement of property in the National Archives in Krakow The Polish constitution and applicable international laws ensure that all Poles have the protection of ownership. There are, however, situations when citizens may be deprived of their property for the sake of public interest. In the case of expropriation, in accordance with current regulations contained in the law of 21 August 1997 concerning property, the acquisition of property may take place only for compensation and because of some kind of public benefit. Changes in property ownership in Poland were also regulated earlier by a range of legal acts. Based on the numerous laws and decrees concerning nationalisation which were passed after World War II, the Polish state came into possession of large areas of land, together with other belongings. A key task of the powers of the Polish People’s Republic was to nationalise the main branches of industry by taking control of industrial plants, trading and transport companies as well as banks. The institutions expropriated during this period in Poland were misused and often run without economic reasoning. Based on the review of the type and state of stored documentation from the area of expropriation in the National Archives in Krakow conducted in 2014, it was stated that there are great variations in this type of documentation, depending on the area in which the expropriation took place. The resources of the National Archives in Krakow (together with its local branches) contain documentation connected with expropriation measuring approx. 130 linear metres, however, there is also 1 005 linear metres of documentation from the years 1945–2014, stored in the archives of organisational units as archival reserves. During the review of the condition and number of property expropriation documents, the documentation connected with enfranchisement from the same period was also analysed. Regulations for the legal state of property and farms were defined by the law from 1971, which sanctioned the informal sale of property within farms based on administrative decisions, the so-called land ownership acts. It was established that the archival reserves of this type of documentation that should be transferred to the National Archives in Krakow equal 578.55 linear metres. The conducted review defined the number and state of stored documentation concerning expropriation and enfranchisement, as well as the way in which it is organised and registered and the amount of archival materials that should be transferred to the National Archives in Krakow. Preparation of a detailed register of this type of resource will undoubtedly help the effective realisation of an archival investigation in this area.

Slavs in the European reflection of Iberia. Overview and perspectivesThe author focuses on presenting the major determinants of the ways in which Slavs have been included/excluded within the European horizon on the part of the inhabitants of the Iberian Peninsula, from Modernity until present-day Iberian-Slavonic cultural encounters. This subject-matter is considered in two of its aspects – on the one hand, newest research trends are discussed; on the other, the author analyses Iberian literary and journalist texts on attitudes towards Slavs.The place Iberians reserved in their reflections on Europe for Slavs – especially from Russia, Poland and the Balkans – was at different times determined by two types of factors: those immanent to any process of “reading the Other,” and those arising from the abundance of ethnic, political and/or national perspectives in which Slavs could present themselves. As a result, ethnic and cultural aspects of Slavonic countries in the common knowledge of Iberians are mixed up with their geographical, national and political connections (as “Eastern Europeans”, “Balkans”, “countries of the former Eastern Bloc and/or Yugoslavia” etc.). Another factor influencing the general trends in the perception of Slavs is geographical distance, making this group an easy target for stereotyping and mythicizing. A category determining the Iberian “reading” of Slavs is also that of the periphery, a notion important (though in different ways) for both the analysed regions. The complex nature of Iberians’ identity had an impact on their relations with Slavs in the 19th and 20th centuries; the resulting attitude, marked as it is by the inferiority/superiority question, was expressed particularly strongly around the process of the 5th EU Enlargement (mid-1990s to 2004), which sealed the emergence of closer Iberian-Slavonic relations intra muros, dating back at least from the collapse of the USSR. These relations were initiated by migrants from the East (who featured in new motives taken up by Iberian literatures), predominantly Ukrainians. Outside of the Peninsula, intercultural encounters took place not in small part as a result of a rapid eastward expansion of Iberian business. Finally, the 21st century saw the establishment and theoretical elaboration of Iberian-Slavonic comparative research. Activities of this kind always imply intercultural encounters and thus are well suited to help work out a scholarly and cultural formula that could yield more coherent depictions of Slavs. The newly founded associations, institutions, research and cultural centres – while respecting the complex identity of each of the Slavonic nations – present to their Iberian partners an image of united Slavs. It is this trend that allows the author to move forward the analysis, and proceed from “overview” to “perspectives.” Słowianie w europejskiej refleksji Iberii. Przegląd i perspektywy Autorka artykułu skupia się na przedstawieniu głównych uwarunkowań sposobów włą­czania/wyłączania Słowian z europejskiej perspektywy przez mieszkańców Półwyspu Ibe­ryjskiego w okresie od nowożytności po współczesne iberyjsko‑słowiańskie doświadczenia kulturowe. Zagadnienia te prezentuje w dwu aspektach, z jednej strony wskazuje najnowsze kierunki badań w tej dziedzinie, z drugiej – analizuje iberyjskie teksty literackie i dzienni­karskie poświęcone postawom wobec Słowian.Miejsca wyznaczane Słowianom przez mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego w ich eu­ropejskiej refleksji – przy szczególnej pozycji zarezerwowanej dla Rosji, Polski i Bałkanów – bywały determinowane dwoma typami czynników, immanentnymi wobec każdego pro­cesu czytania Obcego, jak również wynikającymi ze szczególnej mieszaniny etnicznych, politycznych i/oraz narodowych perspektyw, w jakich mogli się zaprezentować Słowianie. W efekcie etniczne i kulturowe cechy krajów słowiańskich mieszają się w przeciętnej wiedzy mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego z innymi odniesieniami: geograficznymi, narodowymi i politycznymi (jak „wschodni Europejczycy”, „Bałkany”, kraje byłego „bloku wschodniego” itd.). Wśród ogólnych nurtów recepcji można również wskazać wpływ dystansu geograficz­nego, który czyni ze Słowian łatwy cel stereotypizacji i mityzacji. Kolejna kategoria determi­nująca iberyjskie „czytanie” Słowian to peryferyjność, kwestia istotna (choć w różny sposób) dla obu analizowanych obszarów. Złożoność tożsamości iberyjskiej miała również wpływ na relacje ze Słowianami w XX i XXI wieku. Silniej ta postawa, tak naznaczona problematyką wyższości/niższości, ujawniła się w okresie piątego rozszerzenia Unii Europejskiej (połowa lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku do 2004 roku), które pieczętowało proces bliższych iberyjsko‑słowiańskich relacji intra muros, trwający co najmniej od upadku ZSRR. Ich ini­cjatorami byli emigranci ze Wschodu (pojawili się na przykład w nowych motywach literatur iberyjskich), przeważnie Ukraińcy. Poza Półwyspem do międzykulturowych spotkań do­chodziło m.in. dzięki znacznej ekspansji na Wschód przedstawicieli iberyjskich kół bizne­sowych. Już w XXI wieku zainicjowano i szeroko rozpropagowano w Hiszpanii i Portugalii iberyjsko‑słowiańskie badania porównawcze. Tego typu działalność, zawsze powiązana ze spotkaniami międzykulturowymi, pomaga w wypracowaniu formuły zarówno badawczej, jak i kulturowej, użytecznej w tworzeniu bardziej koherentnych wizerunków Słowian. Nowo powstałe stowarzyszenia, instytucje, ośrodki naukowe i kulturalne, respektując złożoną toż­samość każdego z narodów słowiańskich, prezentują iberyjskim partnerom również obraz Słowian zjednoczonych. Ta właśnie tendencja pozwala przejść w niniejszej analizie od części pierwszej – „Przegląd” do drugiej – „Perspektywy”.

Przedstawiono drogi: życiową, zawodową i naukową doktora medycyny Zbigniewa Szlenka, lekarza pracującego w Olsztynie, Dziekanowie Leśnym i w Klinice Otolaryngologii Akademii Medycznej w Warszawie. Był zdolnym specjalistą otorynolaryngologiem, autorem ciekawych inicjatyw nie tylko w medycynie. Zostanie zapamiętany jako wybitny historyk otorynolaryngologii, znawca Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi. Odznaczono go członkostwem honorowym tego Towarzystwa.Pod koniec lutego 2022 r. przez kilka dni telefon dr. Zbigniewa Szlenka niepokojąco milczał. Wtedy jeszcze nie wiedziałem, że Zbigniew już nigdy nie odezwie się do mnie.Doktor Zbigniew Szlenk przyszedł na świat 25 lipca 1931 r. jako pierwsze dziecko Walentego i Marii Szlenków w Pajęcznie, w powiecie radomszczańskim, niegdyś XVI-wiecznym mieście królewskim, potem miasteczku powiatowym na północnym skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Od wczesnego dzieciństwa jego życie naznaczone było pasmem cierpień i tragedii. Najpierw w 1936 r. osierociła go matka, która prawdopodobnie zmarła na gruźlicę. Wtedy to jako pięcioletnie dziecko ogarnęła go przerażająca bezradność w obliczu śmierci. Podobno już wtedy pojawiła się w nim niesłychana chęć pomocy i ratowania bliźnich. Trzy lata później przeżył hekatombę wojny. Bombardowanie Wielunia, kiedy to w godzinach wczesnoporannych pierwszego dnia wojny z potwornym hukiem nadleciał szwadron Luftwaffe z emblematami czarnych krzyży i zaatakował oraz zniszczył prawie 90% zabudowań Wielunia, szczególnie zapadło mu w pamięć. Do końca życia nie dochodziło do jego świadomości, że okrucieństwo wojny najpierw musiało dotknąć miejscowy szpital wraz z personelem i chorymi. Cios niemieckiego żołnierza pięścią w twarz spowodował u niego wstrząśnienie mózgu oraz złamanie nosa. Całą wojnę Zbigniew przeżył w głodzie, chłodzie oraz przerażeniu. Jego ojciec walczył w ruchu oporu, w związku z tym w domu bywał bardzo rzadko.Po wojnie w 1950 r. ukończył liceum im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie, a następnie w latach 1950–1955 studia lekarskie w Akademii Medycznej w Łodzi. W 1953 r. poślubił koleżankę z roku – Larysę z domu Wilkowską. Z małżeństwa tego zrodziło się czworo dzieci: Larysa jr. (1954), Maria (1955), Krzysztof (1959) oraz Zbigniew jr. (1964).Pierwszym miejscem zatrudnienia Rodziny Szlenków od 1956 r. był Biesal, wieś koło Gietrzwałdu, położona na trasie Ostróda–Olsztyn. Stąd Zbigniew codziennie dojeżdżał koleją do Oddziału Laryngologicznego Szpitala Wojewódzkiego w Olsztynie, kierowanego przez doc. Bolesława Laszkę, aby zdobywać lekarskie doświadczenie i specjalizować się. Mimo nawału pracy zawodowej Zbigniew zawsze znajdował czas dla bliskich, którym bezgranicznie był oddany. Uwielbiał nauczać dzieci botaniki i zoologii, lasy i jeziora były więc wymarzonym do tego miejscem, a były to przepiękne i czyste okolice Mazur, z uroków których korzystała i cieszyła się cała rodzina. Uwielbiał przyrodę oraz czas spędzony na łonie natury, dlatego wypady z dziećmi do lasów czy nad jeziora, wpierw rowerem, a potem na skuterze Osa lub w dużej łodzi, tylko początkowo budziły zdziwienie okolicznej ludności. Drugą jego pasją były góry – szczególnie lubił odwiedzać Zakopane. Fascynowały go niekończące się wycieczki na tatrzańskich szlakach, które znał prawie na pamięć. Podążął nimi podczas różnych warunków pogodowych, szczególnie w towarzystwie swoich dzieci. Potem to wszystko uwieczniał na fotografiach, a fotografował perfekcyjnie. Na początku lat 50. posiadał już kilka aparatów fotograficznych i wykonywał setki zdjęć. Sam dokonywał także ich obróbki chemicznej. Fotograficzna pasja przydała mu się wiele lat później do dokumentacji stanu wojennego, z którym, jak znaczna większość Polaków, nie mógł się pogodzić. W czasach kiedy telewizja nie była jeszcze dostępna, wyświetlał dzieciom bajki przez specjalny projektor z rzutnikiem na ścianę. Dzieciaki uwielbiały, gdy opowiadał różnorakie opowieści, budując perfekcyjnie nastrój i zaciekawienie.Następnie krótko mieszkał w Ostródzie, aby w 1958 r. przenieść się do Inowrocławia, skąd po 10 latach znalazł się w Dziekanowie Leśnym, gdzie wraz z żoną podjął pracę w Wojewódzkim Szpitalu Dziecięcym. Po paroletniej pracy w tym szpitalu ordynował w Instytucie Reumatologii na Spartańskiej w Warszawie, bardzo ściśle współpracując naukowo w otolaryngologii z prof. Tadeuszem Bardadinem. Po jego śmierci zatrudnił się w Klinice Otolaryngologii Warszawskiej Akademii Medycznej. W 1962 r. uzyskał drugi stopień specjalizacji z chorób uszu, nosa, gardła i krtani.Sprawnie poruszał się w różnych działach laryngologii. Szczególnie cenne były jego dokonania naukowe dotyczące metod przywracania funkcji połykania i głosu po usunięciu krtani, gardła i części przełyku przeszczepami z jelita czczego i krętniczo-kątniczego chorym z powodu nowotworów złośliwych. Był jednym z inicjatorów wprowadzenia fonorynospirometrii etc.W 1981 r. dotknęła go tragedia. Jego syn – Krzysztof, student drugiego roku medycyny, stracił życie podczas zimowej wyprawy w słowackie Tatry. Tragiczna śmierć jednak nie przerwała górskiej pasji Zbigniewa. Nie ominęły go dalsze rodzinne zawirowania. W 1982 r. córki opuściły Polskę, a cztery lata później również syn Zbigniew jr. Dzieci pozostały jednak w dobrym kontakcie z rodzicami.Nade wszystko był jednak (nie waham się użyć określenia) wybitnym historykiem otorynolaryngologii. Zainicjował powstanie Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego, która finalnie została założona 22 października 1985 r. w Warszawie. Wybrano go sekretarzem Sekcji, której przewodniczył doc. Eugeniusz Olszewski z Krakowa. W tymże 1985 r. dr Szlenk zaczął własnym sumptem wydawać periodyk Sekcji – „Materiały Naukowe Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego” (od 1992 r. – „Materiały Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi”). Czasopismo zawsze było otwarte na współpracę z lekarzami „zakażonymi bakcylem historycznym”. Ukazuje się ono nieprzerwanie do dzisiaj i zawiera wprawdzie nierecenzowane prace, ale niejednokrotnie o znacznej wartości historycznej. Dostępne są one w zbiorach Biblioteki Narodowej, Głównej Biblioteki Lekarskiej oraz Biblioteki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Dr Zbigniew Szlenk bardzo dobrze poznał Polskie Towarzystwo Otolaryngologiczne, wszak jego działalność w latach 1921–1970 była tematem jego pracy doktorskiej. Opublikował setki artykułów, niektórych o znacznej naukowej wartości. Ta niezwykle bogata, wnikliwa i różnorodna działalność wymaga naukowej analizy. Byłaby doskonałym materiałem doktorskiej dysertacji.Działalność naukowa dra Zbigniewa Szlenka została doceniona. W 2006 r. uhonorowano go członkostwem honorowym Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi.Po przejściu na emeryturę dalej prowadził wraz z żoną, okulistką, gabinet lekarski w Łomiankach. Mimo zaawansowanego wieku kontynuował swoja pracę. Jego altruistyczna postawa budzi podziw do dziś w Łomiankach i okolicy.Odszedł od nas 25 lutego 2022 r. w Szpitalu Bielańskim. Spoczywa na cmentarzu parafialnym św. Małgorzaty w Kiełpinie.Zbigniew był człowiekiem o szerokich horyzontach, człowiekiem czynu, niezwykle intelektualnie ruchliwym. Równie dobrze poruszał się zarówno w sferze literatury pięknej, szczególnie poezji, jak i w technicznych nowinkach, pewnych odkryciach naukowych, które zazwyczaj trafnie potrafił skomentować.Praca zawodowa pochłaniała go praktycznie całkowicie, lecz znajdował jeszcze czas, by udzielać się społecznie. Był animatorem wielu szlachetnych akcji m.in. propagowania idei honorowego krwiodawstwa w Inowrocławiu, gdzie pod egidą Polskiego Czerwonego Krzyża zorganizował pierwszy bank krwi dla dużego, miejskiego szpitala. Była to bardzo potrzebna akcja dla darczyńców i mieszkańców tego miasta, która została zorganizowana i nagłośniona przez społeczeństwo. Upowszechniając ten szlachetny ruch, zorganizował loterię. Wszyscy darczyńcy brali w niej udział, a nagrodzeni otrzymali nagrody wręczane w miejscowym teatrze podczas uroczystego koncertu.W Dziekanowie Leśnym przewodniczył Radzie Zakładowej Szpitala, zorganizował teatr złożony z pracowników szpitala, który regularnie grał spektakle. Sam układał ich program. Czasem tworzył małe formy poetyckie: pantomimę, małe scenki komiczne i scenki o wydźwięku dramatycznym. Do dzisiaj niektórzy „aktorzy”, obecnie już seniorzy, wspominają, jakim przeżyciem było dla nich występować w „teatrze doktora”.Doktor Zbigniew Szlenk był radnym pierwszej kadencji Rady Powiatu Warszawa-Zachód. Dzięki jego inicjatywom i nieustępliwym staraniom udało się zrealizować wiele ważnych dla mieszkańców projektów i inwestycji. W Łomiankach, gdzie mieszkał, brał udział w organizacji miejscowego liceum ogólnokształcącego, Centrum Dydaktyczno-Sportowego i wielu innych, cennych inicjatyw.Doktor Zbigniew Szlenk niósł pomoc w każdym momencie i o każdej porze roku, tak relacjonuje tysiące osób, którym pomagał. To była jego pasja i posłannictwo. Do autora niniejszego wspomnienia doszło kilka listów, ukazujących jego szlachetną postawę. Podziwiano jego spokój, cierpliwość, dokładność oraz nieprawdopodobną życzliwość. Nie tylko pacjenci dziękowali Opatrzności, że pozwoliła na ich drodze spotkać takiego Człowieka. Nie zabiegał o honory, a gdy go honorowano, czuł się zażenowany. Nigdy nie pozostawiał swoich chorych bez nadziei – w myśl zasady dum spiramus, speramus [1]. A więc podziwiano te cechy, które my, jego koledzy i przyjaciele, poznaliśmy u niego aż nadto.Nigdy nie godził się z narzuconym Polsce systemem totalitarnym. Udowadniał to swoją zawsze nonkonformistyczną postawą. Zaangażował się bezgranicznie w nowopowstały ruch „Solidarności” poprzez przewodnictwo Sekcji Samarytańskiej w Prymasowskim Komitecie Pomocy Bliźniemu, przez organizację „Rodziny św. Łukasza” – zrzeszenia lekarzy z własnym czasopismem, które pomagało w różnoraki sposób potrzebującym. W 1981 r. w wigilijną noc stanu wojennego zapalił „Gwiazdę Betlejemską” na Krzyżu Giewontu etc. Szerzej jego „tatrzańską działalność” oraz inne akcje, np. utworzenie Towarzystwa Katyńskiego w celu sprowadzenia prochów ofiar tego ludobójstwa do kraju etc., przedstawił Stanisław Bień w ciepłej i serdecznej publikacji [2] oraz autor niniejszego wspomnienia w odrębnej pracy kilkanaście lat temu [3].Był człowiekiem niezwykle tolerancyjnym, ale nie akceptował chamstwa i głupoty. On, pomysłodawca wielu akcji oraz pomysłów nieraz szalonych, za którymi nie nadążali jego znajomi i przyjaciele – brak realizacji wielu postulatów przyjmował jako śmierć nadziei na odżycie polskości. Czynił to przy każdej nadarzającej się okazji, bo Polskę kochał bezgranicznie. Jako Polak uczył jak być mądrze dumnym z Polski. Już nie będziemy mogli z nim rozmawiać o historii, którą tak rozumiał, o polityce, której czasami, tak jak i my – jego przyjaciele, nie potrafił rozumem objąć. Taką postawę prezentował w dziesiątkach listów pisanych zawsze starannym, prawie kaligraficznym pismem nieraz z dokładnymi projektami licznych działań, akcji, poczynań itp., w setkach godzin podczas telefonicznych rozmów.Z okazji niedawnego jubileuszu 90-lecia urodzin dra Szlenka autor niniejszego wspomnienia, charakteryzował Jubilata i wspominał, że w świetle jupiterów Zbyszek czuł się zawsze nieswojo, napisał wtedy: „Bo On już taki jest. Skromny. Nienarzucający się. Niedościgniony wzór cnót wszelakich. Obdarzony wielką wiedzą, a równocześnie niesamowicie skromny. A jednocześnie zacny i prawy. Jego życzliwość i otwartość na drugiego człowieka znana jest szeroko także poza naszym środowiskiem. Zawsze z zapalonym zielonym światłem w sercu” [4].Swoją biografię pisał latami. Latami ciężkiej sumiennej pracy w której znajdował źródło radości. Władał dobrze skalpelem, władał także dobrze piórem. Jest człowiekiem wyznającym chrześcijańskie zasady. Lekarzem, dla którego zawód jest misją. Polakiem miłującym swój kraj, patriotą z krwi i kości. Jednak przede wszystkim był dobrym, spokojnym i niezwykle skromnym człowiekiem, który razem z Żoną Larysą, stworzył dom stojący otworem dla potrzebujących pomocy i to nie tylko medycznej [4].Sens życia odnalazł w swej pasji, która była jednocześnie powołaniem. Zresztą wszystko czynił z pasją. Swoją wiarą nie epatował. Swoim zaangażowaniem, uczciwością, szlachetnością, prawością, starannością, gorliwością, sumiennością pokazywał komu wszystko zawdzięcza i skąd czerpie siły.Wspomnienie to nie jest wspomnieniem hagiograficznym. Nie potrzebował go i na takie nie zgodziłby się nigdy. Ludzi o tak niezwykłej osobowości, prawości i zacności, wrogów konformizmu, obojętności, którzy dali z siebie tak wiele, a żądali od życia tak niewiele w dzisiejszych czasach spotyka się niezmiernie rzadko. A duchowo skonstruowany był w taki sposób, że prawie każdy z jego znajomych czuł się równocześnie jego przyjacielem.Kończąc, warto przytoczyć słowa Antoine de Saint-Exupéry’ego (wiem, że „Mały Książę” zajmował jedno z naczelnych miejsc w przepastnej bibliotece dra Zbigniewa Szlenka): „Nawet w obliczu śmierci przyjemna jest świadomość posiadania przyjaciela”. Zbigniewie, my, twoi przyjaciele, pragniemy cię zapewnić, że masz ich bardzo wielu i choć odszedłeś na zawsze, wciąż pozostajesz z nami.

Artykuł naukowy odnosi się do podstawowych zagadnień dotyczących regulacyjnej funkcji Narodowego Banku Polskiego. Celem opracowania jest wykazanie, że Narodowy Bank Polski oprócz funkcji emisyjnej, funkcji banku państwa i funkcji banku banków, które są tradycyjnie przypisywane bankom centralnym, pełni także funkcję regulacyjną. W artykule postawiono następującą hipotezę: regulacyjna funkcja Narodowego Banku polskiego jest możliwa do wyinterpretowania w oparciu o tradycyjne funkcje tego banku, a w szczególności o funkcję emisyjną i funkcję banku banków oraz wynikające z nich zadania. Za podjęciem tego zagadnienia przemawia w szczególności fakt kluczowego znaczenia NBP i pełnionych przez niego funkcji dla państwa, gospodarki, społeczeństwa. Ponadto problematyka regulacyjnej funkcji NBP czy też określenia jego charakteru prawnego jako regulatora nie jest często przedmiotem pogłębionych analiz naukowych. Z założenia więc analiza zagadnienia funkcji regulacyjnej NBP ma wartość naukową, jak i praktyczną.

Ukrainian Language in Polish Public SpaceThe article deals with examples of the use of Ukrainian in Polish public space. Ukrainians are the largest immigrant group in Poland, with an estimated 2 million people. Most of them speak Polish at an elementary level. This situation has led to the appearance in Polish public space of Ukrainian-language advertising of banks, mobile operators, cinemas, various services, information about the COVID-19 pandemic, and so on. Although formally the Ukrainian language remains exclusively the language of a national minority, its use indicates an increasing need for Ukrainian-language advertising in various environments. Język ukraiński w polskiej przestrzeni publicznejAutor omawia przykłady użycia języka ukraińskiego w polskiej przestrzeni publicznej. Ukraińcy są największą grupą imigrantów w Polsce, jej wielkość jest szacowana na 2 miliony osób. Większość z nich posługuje się językiem polskim na poziomie podstawowym. Ta sytuacja spowodowała, że w polskiej przestrzeni publicznej pojawiły się ukraińskojęzyczne reklamy banków, operatorów telefonii komórkowej, kin, różnych usług, również informacje o pandemii COVID-19 itd. Mimo że formalnie język ukraiński pozostaje wyłącznie językiem mniejszości narodowej, jego użycie wskazuje na rosnące zapotrzebowanie na ukraińskojęzyczną reklamę w różnych sferach życia.