Dissertations / Theses on the topic 'Ochrona'

Zasadniczym celem pracy jest przedstawienie modelu ochrony praw cudzoziemców przyjętego na gruncie francuskiego prawa administracyjnego. Konsekwencją tak zakreślonego pola peregrynacji naukowych było ustalenie wpływu prawa europejskiego na rozwiązania prawne przyjęte we Francji oraz w Polsce. Podjęta w pracy charakterystyka tych instytucji, nie w aspekcie cząstkowym, ale jako pewnej zwartej całości charakteryzującej się właściwymi tym instytucjom cechami, pozwoliła nie tylko na przeprowadzenie analizy poszczególnych typów instytucji we Francji i w Polsce, ale również badań prawnoporównawczych umożliwiających uchwycenie różnic oraz cech wspólnych dla tych dwóch systemów prawnych. Podejście takie wydaje się zasadne również z tego powodu, że uchwycenie istoty prawnej i cech charakteryzujących poszczególne instytucje ochrony praw cudzoziemców we Francji i w Polsce umożliwiło sformułowanie odpowiedzi na pytanie, czy możemy mówić o wykształceniu się cech konstytutywnych właściwych dla obu analizowanych systemów prawnych co w znacznym stopniu przyczyniło się do ukazania holistycznej wizji analizowanej problematyki. Należy zwrócić uwagę, że wybór prawodawstwa Republiki Francuskiej nie był przypadkowy. Okolicznością decydującą była zmieniająca się na przestrzeni XX wieku struktura społeczna we Francji. Struktura która z jednolicie narodowej i jednolicie kulturowej ewoluowała w kierunku modelu państwa wielonarodowego oraz wielokulturowego. Jedną z konsekwencji tego procesu była konieczność wprowadzenia adekwatnych rozwiązań prawnych. Warto podkreślić, że doświadczenia Republiki Francuskiej, stanowią swoistą „latarnię morską”, która wskazuje właściwe kierunki prac legislacyjnych prowadzonych nie tylko w Polsce, ale również w innych państwach. Należy podkreślić, że podjęte w niniejszej pracy rozważania nie zmierzają do sformułowania pod adresem prawodawcy szczegółowych propozycji de lege ferenda, ale są punktem wyjścia do określenia podstawowych zasad, na jakich powinien opierać się teoretyczny model w tym zakresie. Szczególną rolę przypisuje się instytucjom nieznanych w polskim systemie prawnym, które stanowią forpocztę problemów odnoszących się do ochrony praw cudzoziemców z którymi może spotkać się polski ustawodawca.

Publikacja stanowi kompleksowe opracowanie problematyki ochrony własności nieruchomości przed immisjami w prawie polskim. Przedmiotem analizy są m.in.: konstytucyjne i aksjologiczne podstawy tej ochrony, pojęcie sąsiedztwa nieruchomości i prawa sąsiedzkiego, pojęcie i rodzaje immisji, a także kryteria uznania poszczególnych oddziaływań na nieruchomości za immisje. Omówieniu podlegają również środki ochrony przed immisjami, wynikające zarówno z przepisów kodeksu cywilnego (jak np. roszczenia: negatoryjne, odszkodowawcze, o zapobieżenie szkodzie czy wstrzymanie budowy), ale także z przepisów szczególnych, takich jak ustawa o własności lokali, Prawo ochrony środowiska czy Prawo budowlane. W oparciu o dorobek doktryny i judykatury, Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o skuteczność ochrony własności nieruchomości przed immisjami w aktualnym stanie prawnym, a także formułuje wnioski de lege ferenda, mogące tę ochronę zwiększyć.

Przedmiotem rozważań niniejszej pracy jest Ocena skuteczności ochrony wartości botanicznych w wybranych rezerwatach przyrody środkowej i południowej części województwa śląskiego. Rezerwaty przyrody powoływane sa w celu ochrony obszarów z zachowanymi w stanie naturalnym - lub mało zmienionymi - ekosystemami, a tak e okreslonymi gatunkami roslin i zwierzat oraz elementami przyrody nieo ywionej. Skutecznosc tej ochrony, dla zachowania przedmiotu ochrony i innych cennych wartosci przyrodniczych, zale y od szeregu czynników – ich charakteru, nate enia i stanu ekosystemu, w tym głównie stopnia jego naturalnosci. Stan zachowania chronionego obiektu jest te wynikiem zjawisk zachodzacych na jego terenie przed objeciem go ochrona rezerwatowa (Sokołowski, 1991). Celem podjetych badan była ocena skutecznosci ochrony dla zachowania głównego przedmiotu ochrony i innych cennych wartosci botanicznych w wybranych rezerwatach przyrody srodkowej i południowej czesci województwa slaskiego. Główne zadania badawcze to: 1. przedstawienie aktualnego stanu zachowania szaty roslinnej w badanych rezerwatach przyrody; 2. rozpoznanie zmian, jakie zaszły we florze i roslinnosci badanych obiektów od momentu objecia ich ochrona rezerwatowa do dnia dzisiejszego; 3. okreslenie, jakie działania ochronne powinny byc podjete dla utrzymania bioró norodnosci i zachowania głównego przedmiotu ochrony. Przedmiotem badan była flora naczyniowa i roslinnosc 10 wybranych rezerwatów przyrody sposród 62 istniejacych w województwie slaskim. Do cennych wartosci botanicznych zaliczono rzadkie i chronione gatunki roslin naczyniowych, rosliny górskie i gatunki wskaznikowe starych lasów lisciastych, a tak e zagro one zbiorowiska roslinne. Do miary skutecznosci ochrony rezerwatowej w zbiorowiskach lesnych właczono równie ocene ilosci martwego drewna. 6 Podjete badania miały zweryfikowac nastepujace hipotezy: 1. Badane rezerwaty przyrody podlegaja silnej antropopresji, w zwiazku z czym wartosci botaniczne w tych obiektach sa wyraznie uszczuplone. 2. Niewłasciwie realizowana forma ochrony mo e wpływac negatywnie na stan zachowania flory i roslinnosci w poszczególnych rezerwatach. 3. Pomimo ró norodnych zagro en badane obiekty przyczyniaja sie do skutecznej ochrony najcenniejszych wartosci botanicznych.

Pełne teksty dołączonych do pracy publikacji autorki, wg załączonej listy, dostępne są lokalnie w sieci bibliotek Uniwersytetu Śląskiego: http://www.bc.us.edu.pl/publication/17151
Rozprawa doktorska związana jest z projektowaniem nowych katalizatorów oraz badaniem niestopowych synergii metali w takich materiałach, jako potencjalnych katalizatorach wybranych reakcji redukcji lub acetalizacji o dużym znaczeniu w chemii ochrony środowiska. Na potrzebę niniejszej pracy otrzymano i zbadano szereg mono-, bi- i trój-metalicznych nanokatalitycznych układów metali przejściowych (Re, Ru, Rh, Ir, Pd), osadzonych na krzemionce (SiO₂) oraz na nośniku metalicznym (Ni lub Mo). Są to nowe, nie opisane wcześniej nanomateriały o działaniu katalitycznym. Badane układy nanokatalityczne mogą być w sposób powtarzalny otrzymywane opisanymi metodami syntetycznymi. Opisane nanokatalizatory heterogeniczne mogą być wykorzystane w procesach przemysłowych, ze szczególnym uwzględnieniem reakcji metanizacji dwutlenku węgla, rozkładu amoniaku i acetalizacji glicerolu. W reakcji niskotemperaturowego rozkładu amoniaku wysoką aktywność wykazał katalizator nano-Pd/Ni. Katalizator ten może być wykorzystany do generowania wodoru w ogniwach paliwowych. Katalizator nano-Ru/Ni wykazuje wysoką aktywność w reakcji niskotemperaturowej metanizacji tlenków węgla i może być wykorzystany do produkcji metanu jako odnawialnego źródła energii przy jednoczesnej redukcji emisji CO₂, pochodzącego ze źródeł stacjonarnych. Uzyskane nanokatalizatory: Re/SiO₂, ReRu/SiO₂, ReIr/SiO₂, ReRuIr/SiO₂, ReRhIr//SiO₂, ReRuRh/SiO₂, RuRhIr/SiO₂, Ru/Mo, RuRh/Mo, RuRhIr/Mo oraz ReRhIr/Mo wykazują wysoką aktywność w reakcjach acetalizacji. Nano-Re na nano-SiO₂ jest wysoce aktywnym i selektywnym katalizatorem acetalizacji glicerolu do pięcioczłonowych cyklicznych acetali (np. solketalu) i może być wykorzystany do przetwarzaniu odpadów glicerolu. We wszystkich badanych układach katalitycznych obserwowano efekty synergiczne między poszczególnymi składnikami katalizatorów. Badane układy katalityczne mogą mieć praktyczne zastosowanie i posłużyć rozwojowi opisanych procesów technologicznych, co niesie za sobą ekologiczne oraz ekonomiczne korzyści.

The thesis deals with the protection of individual integrity and camera systems, through the lens of valid and effective law regulation. The content of this work is formulation of theoretical basis, an analysis of relevant laws governing the issue of individual integrity protection of natural persons (especially their privacy) and camera systems, specifically for each type of camera system: the camera system with recording, camera system without recording, comparison of both types of camera systems and an account of legal instruments available for protection of individual integrity of each person, whose universal individual integrity rights were violated due to the operation of a camera system (regardless of it's type). The theoretical basis is followed by the main body of work, which explores researching camera system usage within a specific public authority agency. The operation of camera system is subjected to critical legal analysis, where particular aspects of a specific public authority subject's practice is evaluated as part of the findings of the thesis and qualified as compliant or non-compliant with the law. At the end of the work, the author formulates specific recommendations to the public authority agency, aiming to improve the approach to operating a camera system from the legal point of view.

Celem podjętych badań było: 1) określenie źródła infekcji pierwotnej patogena; 2) określenie zakresu roślin mogących być żywicielami izolatów Colletotrichum gloeosporioides pochodzących z łubinu; 3) określenie dynamiki rozwoju choroby w zależności od temperatury powietrza. Badano możliwości ograniczenia występowania patogena poprzez: 1) biologicznej ochrony łubinów z wykorzystaniem grzybów z rodzaju Trichoderma i Gliocladium oraz preparatów Biosept; 2) wybranych zabiegów agrotechnicznych (ich wpływ na występowanie patogena w kolejnych fazach rozwojowych rośliny); 3) ocenę podatności kilkunastu odmian i rodów łubinu żółtego i wąskolistnego

Prawo Polskie nie różnicuje osób homoseksualnych od pozostałych kategorii relewantnych, z dwoma zasadniczymi wyjątkami. Pierwszy dotyczy wykładni art. 18 Konstytucji RP. Drugi z kolei dotyczy penalizacji mowy nienawiści ze względu na cechę orientacji seksualnej. Art. 18 ustawy zasadniczej obejmuje ochroną prawną małżeństwo, jako związek mężczyzny i kobiety. Na tej podstawie często odmawia się w doktrynie i orzecznictwie osobom niehetreroseksualnym prawa do legalizacji pożycia. Równie często jednak pogląd ten jest kwestionowany z racji jego przestarzałego charakteru i niezgodności z prawem i standardami prawnymi obowiązującymi w Europie. Drugim obszarem dyskryminacji są głównie art. 256 i art. 257 oraz 119 kodeksu karnego. Przepisy te zawierają zamknięte katalogi czynników ze względu, na które nawoływanie do nienawiści jest karane. W doktrynie krytykuje się zamkniecie tych katalogów, w szczególności ze względu na nie objęcie nimi czynnika orientacji seksualnej, ponieważ w każdej formie nawoływanie do nienawiści jest zjawiskiem niepożądanym.
The Polish law does not differentiate homosexual people from other relevant categories, with two essential exceptions. The former refers to the interpretation of Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland. The latter refers to the penalty for hate speech due to the sexual orientation feature. Article 18 of the Basic Law legally protects the marriage as a union of a man and a woman. On this basis, the doctrine and judicial decisions often refuse non-heterosexual people the right of legalization of cohabitation. However, equally often this view is questioned due to the obsolete character and incompliance with law and legal standards applicable in Europe. Articles 256, 257 and 119 of the Penal Code are the second discrimination area. These Articles include the closed lists of factors, for which hate speech is penalized. The doctrine criticizes the closing of such lists, in particular due to failure to cover the factor of sexual orientation, as in any form hate speech is an undesirable phenomenon.
Wydział Prawa

Rozprawa doktorska zatytułowana: Karnoprawna ochrona wolności prasy zawiera analizę szeregu przepisów ustawy Prawo prasowe (Dz. U. 1984 Nr 5 poz. 24 ze zm.), które penalizują czyny w postaci: zmuszania dziennikarza, utrudniania lub tłumienia krytyki prasowej oraz odwetu za opublikowaną krytykę prasową. Rozważania poświęcone wymienionym występkom poprzedzone zostały przedstawieniem charakterystyki uregulowanego w Kodeksie karnym przestępstwa zmuszania. Praca złożona jest z pięciu części, na które składają się: wprowadzenie, trzy rozdziały stanowiące analityczną część pracy oraz wnioski, zawierające podsumowanie przeprowadzonej analizy. Każdy rozdział poświęcony został jednemu blokowi zagadnień, związanych z danym typem czynu zabronionego. W rozdziale pierwszym przedmiot badań stanowi przestępstwo zmuszania typu podstawowego oraz jego odmiany szczególne. Drugi rozdział obejmuje charakterystykę przestępstwa zmuszania dziennikarza. Trzeci rozdział zawiera natomiast analizę zagadnień ochrony prawa do krytyki prasowej. Przeprowadzone rozważania pozwoliły odpowiedzieć na pytanie o rzeczywiste granice karnoprawnej ochrony wolności prasy. W ich toku poruszono m.in. kwestie: wykonywania zawodu dziennikarza, publikowania materiałów prasowych, dokonywania interwencji prasowych oraz realizowania prawa do krytyki prasowej, w tym uprawiania satyry i karykatury. Wytyczenie granic wskazanej ochrony dokonane zostało nie tylko w odwołaniu do uregulowań zawartych w wymienionej ustawie oraz norm prawa karnego, ale również w oparciu o normy wyprowadzane z przepisów prawa międzynarodowego, konstytucyjnego, cywilnego, administracyjnego oraz szeregu aktów ustawowych. Wnioski, jakie wynikają z analizy zgromadzonego materiału, pozwalają potwierdzić postawioną w założeniach pracy tezę o nieadekwatności zakresu karnoprawnej ochrony wolności prasy względem wyzwań, które przyniosły zmiany na rynku prasy oraz postęp techniczny w dziedzinie środków komunikacji. Ponadto na ich podstawie sformułowano szereg postulatów legislacyjnych.

W rozprawie Autor zamierzał wykazać, że przy rozstrzyganiu na gruncie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP kolizji chronionych interesów prawnych, należy zestawiać ze sobą interes jednostki obejmujący ochronę jej prywatności, bezpieczeństwa i wolności od nadmiernej stygmatyzacji społecznej, związanej z ujawnieniem jej wizerunku w kontekście postawionych zarzutów, lub wyroku skazującego, oraz interes publiczny. Treść tego ostatniego jest złożona, obejmuje ona dobro wymiaru sprawiedliwości oraz interes społeczny, wyrażający się w potrzebie ujawniania i rozpowszechniania wizerunku osoby, przeciwko której toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, oraz skazanego. Przy wskazanym zestawieniu nie jest możliwe jednoznaczne rozstrzygnięcie na poziomie abstrakcyjnym, któremu z nich generalnie należy przyznać większą wartość. W zależności bowiem od rozstrzygnięcia konkretnej kolizji, większa waga może zostać przyzna bądź to interesowi prywatnemu, bądź publicznemu, co pociągać będzie za sobą określone uregulowanie kwestii wizerunku, przyznając mu większą lub mniejszą ochronę, i skutkuje określoną dopuszczalnością ingerencji w to dobro, a za jego pośrednictwem w inne dobra osobiste i prawa człowieka. W kontekście art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oznacza to, że jeśli chcemy ograniczyć jakieś konstytucyjne prawo, ingerować w nie, to konieczne jest zrealizowanie zasady proporcjonalności sensu largo określonej w art. 31 ust. 3, i uzasadnienie ingerencji jednym z interesów wskazanych w tym lub innych określonych przepisach Konstytucji RP. Konieczne jest jednak porównanie tego interesu z interesem, prawem, względem którego występuje zamiar ograniczenia lub ingerencji i wskazanie przy uwzględnieniu wymogów art. 31 ust. 3 interesu przeważającego i zasługującego na uwzględnienie w danym przypadku w większym stopniu. Trudność w jednoznacznym, generalnym rozstrzygnięciu kolizji analizowanych wartości zdaje się wynikać z różnorodności możliwego postępowania z wizerunkiem i odmiennego rozstrzygania kolizji interesów na gruncie poszczególnych uregulowań. Zwrócić należy również uwagę, że linia konfliktu pomiędzy ścisłą ochroną wizerunku i prawa do tego dobra a dopuszczalnością ingerencji, mimo tego, co zaznaczono powyżej, nie zawsze musi przebiegać wzdłuż podziału: interes prywatny – interes publiczny. W związku z powyższym za uzasadnione i konieczne Autor uznał podjęcie próby rozstrzygnięcia wskazanego poniżej konfliktu interesów występującego na gruncie uregulowań dotyczących postępowania z wizerunkiem sprawcy przestępstwa. Ponadto, z uwagi na liczne nieścisłości i kontrowersje związane z obecną formą uregulowania kwestii postępowania z wizerunkiem sprawcy przestępstwa celem pracy było również kompleksowe i gruntowne omówienie problematyki postępowania z wizerunkiem sprawcy przestępstwa, wraz z podjęciem próby wyjaśniania i rozstrzygnięcia wspomnianych wątpliwości, oraz przedstawienia uwag de lege lata i de lege ferenda. W pracy omówione zostały m.in. kwestie ochrony oraz ujawniania wizerunku osoby, przeciwko której toczy się postępowanie przygotowawcze oraz sądowe, problematyka utrwalania przebiegu rozprawy sądowej, a także wykorzystania wizerunku w poszukiwaniach sprawcy przestępstwa oraz zagadnienia związane z publikowaniem wizerunku skazanego.
The subject of the dissertation is an image of a person who is convicted or against whom there are pending criminal proceedings. The main problem considered in the dissertation is a settlement of a conflict between private interest of a perpetrator and public interest (the social interest and the interests of justice) in disclosing and publishing perpetrator`s image. Besides the constitutional analysis connected with this problem, the dissertation discusses protection of an image of a person against whom there is a pending criminal proceeding and refers to the ban on disclosing and publishing an image of above mentioned category of people. On the other hand, regulations that allow to disclose and publish an image of a suspect are analyzed. It was also the subject of the dissertation to describe issues of recording a trial and using an image in searching for a perpetrator. In the end, the matter of publishing an image of a convict was presented.

Praca doktorska składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale przedstawiono konstytucyjne ujęcie prawa do informacji. Oprócz omówienia treści tego konstytucyjnego prawa (tj. określenie podmiotu uprawnionego, podmiotów zobowiązanych, przedmiotu informacji oraz formy jej udostępnienia), w pracy podjęto się określenia następstw zamieszczenia tego prawa w ustawie zasadniczej – dla obywateli (beneficjentów prawa), ustawodawcy oraz organów stosowania prawa. W drugim rozdziale omówione zostały najważniejsze regulacje prawa międzynarodowego odnoszące się do prawa do informacji. Szczególny akcent został położony na przepisy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W rozdziale tym podjęto się próby odpowiedzi na pytanie, czy w obecnym stanie prawnym, można traktować prawo do informacji jako jedno z praw człowieka. W rozdziale omówiona została również ewolucja oraz podstawy funkcjonowania prawa do informacji w Unii Europejskiej oraz międzynarodowe inicjatywy mające na celu wzmocnienie standardu dostępu do informacji na świecie. Trzeci rozdział obejmuje najważniejsze zagadnienia związane z określonym w art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej - przestępstwem nieudostępnienia informacji publicznej. W ramach tego rozdziału poruszone zostały, między innymi, problemy związane z samym pojęciem informacji publicznej, charakterystyką podmiotu przestępstwa (jest to przestępstwo indywidualne właściwe) oraz sposobami udostępniania informacji. Odnosząc się do pierwszego z ww. zagadnień, w oparciu o analizę dostępnego orzecznictwa sądowego oraz piśmiennictwa prawniczego starano się odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób praktyka stosowania prawa poradziła sobie z nieprecyzyjną definicją informacji publicznej. Zastanawiając się nad podmiotem przestępstwa nieudostępnienia informacji publicznej podjęto także próbę odpowiedzi na pytanie - czy jest możliwe skuteczne delegowanie obowiązków związanych z udostępnianiem informacji publicznej, wraz z towarzyszącą temu odpowiedzialnością karną, na inną osobę, a ponadto czy sprawcą tego przestępstwa może być osoba sporządzająca jedynie roboczy projekt rozstrzygnięcia w kwestiach związanych z realizacją obowiązków informacyjnych. Analiza przestępstwa nieudostępnienia informacji publicznej obejmuje również wskazane w ustawie sposoby udostępnienia informacji – tj.: 1) w Biuletynie Informacji Publicznej, 2) na wniosek, 3) w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnodostępnych albo poprzez zainstalowanie w takich miejscach urządzeń umożliwiających się z ich zapoznaniem, 4) wstępu na posiedzenia organów kolegialnych pochodzących z wyborów powszechnych, 5) umieszczenia informacji publicznych w centralnym repozytorium informacji publicznych. Znaczna część zagadnień w pracy dotyczy nieudostępnienia informacji publicznej na wniosek, jako najbardziej typowego trybu, w którym może być realizowane prawo do informacji. W ramach tej części rozważań wyróżniono trzy sposoby nieudostępnienia informacji w tym trybie – tj. bezczynność, odmowę udostępnienia informacji oraz niewykonanie prawomocnego orzeczenia. W rozdziale czwartym uwzględnione zostały zagadnienia związane z wzajemną relacją pomiędzy postępowaniem karnym i administracyjnym a także sądowo-administracyjnym w sprawach związanych z przestępstwem nieudostępnienia informacji publicznej. W ramach tego rozdziału poszukiwano w szczególności odpowiedzi na pytanie czy sąd karny jest związany wyrokiem sądu administracyjnego w kwestiach dotyczących dostępu do informacji publicznej. Oprócz tego rozważono zagadnienie ewentualnego błędu sprawcy tego przestępstwa co do okoliczności faktycznych, kwestię szkodliwości społecznej tego typu przestępstwa oraz zagadnienie wymiaru kary za to przestępstwo. Przeanalizowano także dane statystyczne związane ze zjawiskiem nieudostępnienia informacji publicznej w Polsce. Rozdział piąty obejmuje dwa zagadnienia problemowe z zakresu teorii kryminalizacji. Pierwszym jest spojrzenie na obecną regulację art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej z punktu widzenia zasady subsydiarności prawa karnego, tj. rozważenie czy odpowiedzialność karna jest w ogóle konieczna dla ochrony prawa do informacji wobec istniejących już rozwiązań administracyjnych oraz sądowo-administracyjnych. Drugim zagadnieniem jest problematyka należytej określoności i przejrzystości art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej, wobec trudności interpretacyjnych pojawiających się na tle stosowania tej ustawy przez sądy administracyjne. W rozdziale szóstym zostało zawarte podsumowanie najważniejszych wniosków wynikających z pracy oraz uwagi de lege ferenda.

Rozważania zawarte w rozprawie podzielono na siedem rozdziałów. Pierwszy z nich został poświęcony analizie postanowień Trzeciej Dyrektywy oraz rozwiązań przyjętych w wybranych państwach unijnych. Opis konstrukcji zastosowanych w obcych systemach prawnych przeprowadzono w podziale na trzy grupy, charakteryzujące się odmiennymi modelami ochrony. W kolejnych rozdziałach rozważania były prowadzone z perspektywy prawa polskiego, a tam gdzie uznano to za zasadne, uzupełniano je uwagami prawnoporównawczymi. Analizę obowiązującej regulacji rozpoczęto od przedstawienia w rozdziale drugim pozycji prawnej wierzycieli w sytuacji łączenia się spółek. Wpływ omawianego procesu restrukturyzacyjnego na sytuację wierzycieli został omówiony zarówno w odniesieniu do skutków prawnych właściwych każdemu połączeniu, jak i następstw, które mogą mieć miejsce tylko w niektórych przypadkach. Wskazano na kontraktowe możliwości zabezpieczenia się wierzycieli na wypadek połączenia ich dłużniczki z inną spółką. Rozdział trzeci został poświęcony omówieniu sukcesji uniwersalnej. Następstwo prawne pod tytułem ogólnym jest bowiem nie tylko jednym z trzech najważniejszych skutków połączenia, ale także konstrukcją zapewniającą ochronę praw wierzycieli. Szczegółowego rozważenia wymagało ustalenie charakteru prawnego sukcesji uniwersalnej oraz jej zakresu w sytuacji łączenia się spółek. Zwrócono także uwagę na zagadnienia dotychczas w zasadzie nieomawiane w prawie polskim, takie jak konflikt obowiązków ciążących na łączących się spółkach lub skutki konfuzji dla przywileju pierwszeństwa zaspokojenia z majątku pierwotnej dłużniczki. W rozdziale czwartym zostały wyjaśnione kwestie związane z obowiązkiem prowadzenia oddzielnego zarządu majątkami połączonych spółek. Wskazano na cel i sposób jego prowadzenia oraz określono jego ramy czasowe. Istotny wywód został poświęcony ustaleniu rodzajów roszczeń, których zgłoszenie przez wierzycieli rodzi po stronie spółki przejmującej obowiązek prowadzenia oddzielnego zarządu. W kolejnej części rozprawy doktorskiej omówiono zagadnienia dotyczące przywileju pierwszeństwa zaspokojenia z majątku pierwotnej dłużniczki. Przeanalizowana została jego treść i charakter prawny. Zbadano efektywność przywileju pierwszeństwa zaspokojenia, jako metody zabezpieczenia praw wierzycieli. Rozdział szósty został poświęcony analizie odpowiedzialności członków organów z tytułu braku lub nienależytego prowadzenia oddzielnego zarządu. Ustalono i omówiono jej przesłanki, a także przeanalizowano jej charakter prawny. W ostatnim rozdziale pracy omówiono uprawnienie wierzycieli do żądania zabezpieczenia roszczenia zagrożonego przez połączenie. Dużo miejsca poświęcono w nim ustaleniu rodzajów roszczeń podlegających zabezpieczeniu. Podjęto próbę wyjaśnienia pojęcia „zagrożenie zaspokojenia” oraz określenia sposobu realizacji obowiązku przez spółkę przejmującą. Rozważania w tym zakresie zamknięto uwagami na temat wzajemnych relacji pomiędzy zabezpieczeniem roszczenia w trybie art. 496 § 2 KSH a oddzielnym zarządem majątkami połączonych spółek i związanym z nim przywilejem pierwszeństwa zaspokojenia z majątku pierwotnej dłużniczki. Pracę wieńczy zakończenie, którego celem nie było podsumowanie (streszczenie) wyników analizy, ale przedstawienie kilku spostrzeżeń natury ogólnej dotyczących ochrony wierzycieli łączących się spółek kapitałowych i jej uregulowania w prawie polskim.

Ochrona cyberprzestrzeni jest częścią przestrzeni wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości i pozostaje w ramach kompetencji dzielonych. Stanowi jednak problematykę wrażliwą i niejednoznaczną. W niniejszej pracy postawiono podstawowe założenie, zgodnie z którym istnieje wyraźna potrzeba podjęcia przez Unię Europejską działań na rzecz stworzenia systemu ochrony cyberprzestrzeni. Celem proponowanego systemu miałoby być zapewnienie lepszej efektywności działania UE, unikanie powielania tematów i dublowania się prac unijnych podmiotów zaangażowanych w omawianą problematykę. Podejmując się uzasadnienia postawionej tezy w rozprawie przybliżono i przeanalizowano aktualne podstawy ochrony elementów cyberprzestrzeni w prawie UE. Zgodnie z przyjętą w rozprawie metodologią formalno-dogmatyczną, prawnoporównawczą i historyczno-opisową wskazano również wadliwe rozwiązania oraz braki w tej ochronie i zaprezentowano sposoby ich poprawy.Podjęta problematyka została zaprezentowana na tle powstałego podziału w działaniach UE związanych z ochroną cyberprzestrzeni na dwa kierunki, tj. bezpieczeństwo sieci i informacji w związku z rozwojem systemów technologii informacyjno-komunikacyjnej z jednej strony oraz ochronę użytkowników i ich aktywności w cyberprzestrzeni. Opis wskazanych kierunków został przedstawiony z perspektywy pojawiających się problemów związanych z tworzeniem podstaw prawnych, określeniem i podziałem zakresów kompetencyjnych pomiędzy UE i państwa członkowskie oraz procesem legislacyjnym na poziomie Unii Europejskiej. Na końcowym etapie procesu badawczego przedstawiono założenia systemu ochrony cyberprzestrzeni w Unii Europejskiej. Przyjęto tym samym hipotezę szczegółową, zgodnie z którą można wprowadzić taki system, który rozwiąże istniejące luki i odeprze zarzuty o wielowątkowości działań UE oraz towarzyszącym im chaosie kompetencyjnym. Niniejsza rozprawa składa się z sześciu rozdziałów, w ramach których dokonano analizy aktualnego stanu ochrony cyberprzestrzeni w świetle prawa Unii Europejskiej oraz potrzeb i możliwości jego zmiany. Pierwsze trzy rozdziały zostały poświęcone wyjaśnieniu podstawowych pojęć związanych z cyberprzestrzenią, zaprezentowaniu tendencji w prawie będących wynikiem procesu cyfryzacji oraz pojawiających się zagrożeń dla bezpieczeństwa w przestrzeni cyfrowej. Kolejne rozdziały, tj. czwarty i piąty, mają charakter badawczy. Przy wykorzystaniu metody formalno-dogmatycznej i historyczno-opisowej została zaprezentowana aktywność państw członkowskich oraz Unii Europejskiej w zakresie ochrony cyberprzestrzeni. Osią dla całości rozważań jest rozdział szósty. Zostały w nim przedstawione rezultaty analiz oraz wyniki przeprowadzonych badań, których celem jest sformułowanie autorskiej koncepcji systemu ochrony cyberprzestrzeni w Unii Europejskiej w oparciu o system hybrydowy. Nowatorskie podejście polega na połączeniu trzech elementów: prawa materialnego ochrony cyberprzestrzeni, modelu PDCA (ang. Plan-Do-Check-Act) w zakresie cyberprzestrzeni (Cyber-PDCA) oraz zdecentralizowanego systemu instytucjonalnego. Przedmiotowa koncepcja systemu ochrony cyberprzestrzeni w UE została oparta na czterech wymiarach działania: strategicznym, prawnym, profilaktyki proaktywnej oraz międzynarodowym. W rozprawie uwzględniono również trzy zagadnienia ściśle powiązane z cyberprzestrzenią, które uznano za pozytywne tendencje oraz kierunki wpływające na kształtowanie prawnych aspektów ochrony cyberprzestrzeni. Koncepcja prawa Internetu i cyberprawa oraz cyberkultury prawa stanowią przedmiot szeroko prezentowanych w literaturze poglądów o wyodrębnieniu się nowej dziedziny w systemie prawa. Uwzględniono także wymiar międzynarodowy na tle aktualnych prac i inicjatywy UE w zakresie połączenia ochrony cyberprzestrzeni w wymiarze wewnętrznym z działaniami w ramach WPZiB
The protection of cyberspace is a part of the area of the freedom security and justice (AFSJ) and remains within the divided competences. However, it constitutes sensitive and ambiguous issue. According to the fundamental assumption, posed in this thesis, there is a clear need to take the actions by the European Union to create the system of cyberspace protection. The proposed system aims at providing the better effectiveness of the EU action as well as avoiding copying of subjects and doubling works of the EU institutions and bodies involved in discussed issues. In order to substantiate the assumption, put forward in the thesis, the current legal bases of the protection of cyberspace`s elements are moved closer and analysed. Basing on the methodology used in the thesis, i.e. formal-dogmatic, legal-comparative and historical-descriptive, the imperfect legal measures and gaps in this protection are indicated and the ways of their improvement are expressed.Taken subject is introduced in the light of the developing division of two directions of the EU actions in the scope of cyberspace protection, i.e. the network and information security in relation with the development of the information-communications technology and securing of users as well as their activities in cyberspace. The description of shown directions is presented from a perspective of appearing problems with creating legal basis as well as determining and distributing of the competence scopes between the EU and the Member States and legislative process on the European Union level.At the final stage of the research process the protection system of cyberspace in the European Union is described. Therefore, it is a need to adopt the detailed hypothesis according to which it is possible to implement such a system which will solve existing gaps and will refute the claims of both the EU`s multi-layered actions and accompanying them the competence chaos. This dissertation consists of six chapters in frames which the analyses of the current conditions of cyberspace protection are carried out in the light of the EU law as well as the needs and the possibilities of their change.The first three chapters are devoted to clarify the basic concepts related to cyberspace, present both the tendencies in the law being an outcome of the digitization process and appearing threats to the security in the digital space. Next chapters, i.e. fourth and fifth, have a research character. Using the formal-dogmatic and historical-descriptive methods allows to present the activities of the Member States and the European Union that stayed in the context of cyberspace protection.For the whole of thesis, the sixth chapter is an axis. In this part of the deliberation the results of analyses and findings of conducted examinations are presented which aim at formulating the author's system specification of cyberspace protection in the European Union based on the hybrid system. The innovative approach consists in merging three elements: substantive law of the protection of cyberspace, model PDCA (Plan-Do-Check-Act) in cyberspace (Cyber-PDCA) and decentralised institutional system. The proposed system of cyberspace protection in the EU is based on four dimensions of actions: strategic, legal, proactive prevention and international.In the thesis three issues closely linked with cyberspace are also considered, which are regarded as the positive trends of digitalisation. All of them influence on creating of legal aspects of cyberspace. The concept of the Internet law, cyberlaw and cyberculture of the law constitute the objects widely presented in the literature indicating a new field in the law system. Moreover, an international dimension of the EU activity was taken into account with regard to current works and the EU initiatives in terms of connection between cyberspace protection in the internal dimension and the Common Foreign and Security Policy aspects.

Przedmiotem pracy doktorskiej jest analiza ochrony praw pasażerów kolei w Unii Europejskiej (UE). Celem badań jest przegląd i próba oceny obowiązujących przepisów prawa unijnego pod kątem ich realizacji i skuteczności w zapewnianiu ochrony praw pasażerów kolei na poziomie państw członkowskich UE. Podstawowym aktem prawnym w tym obszarze jest rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym. W pracy zweryfikowane zostały dwie hipotezy badawcze. Według pierwszej z nich rozporządzenie 1371/2007 zapewnia minimalny poziom ochrony praw pasażerów kolei w UE. Zawarte w nim przepisy prawa materialnego i proceduralne gwarancje w zakresie ochrony praw pasażerów kolei są wystarczające na szczeblu unijnym, a o ich skuteczności w wymiarze realizacji na poziomie krajowym decydują przede wszystkim trzy elementy: (i) zakres stosowania przepisów rozporządzenia 1371/2007 w poszczególnych państwach członkowskich UE, (ii) dotkliwość sankcji krajowych za naruszenie przepisów tego rozporządzenia oraz (iii) zadania i sprawność instytucjonalna organów odpowiedzialnych za egzekwowanie i stosowanie przepisów rozporządzenia 1371/2007. Druga hipoteza zakłada, że w związku z tym, że pasażer kolei jest konsumentem na rynku przewozów kolejowych, ochronę jego praw zapewnia również prawo unijne przyjmowane w ramach polityki konsumenckiej, w tym dotyczącej usług turystycznych. W celu dokonania weryfikacji powyższych hipotez należało odpowiedzieć na następujące pytania badawcze: - w jakim zakresie regulacje prawa materialnego UE wpływają na ochronę praw pasażerów kolei? - jakie prawa przysługują pasażerom kolei w UE? - które państwa członkowskie UE i w jakim zakresie przyznały zwolnienia ze stosowania przepisów rozporządzenia 1371/2007? - jakie sankcje za naruszenie przepisów rozporządzenia 1371/2007 przewidują regulacje krajowe państw członkowskich UE? - jakie są zadania i usytuowanie instytucjonalne poszczególnych organów krajowych odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów rozporządzenia 1371/2007? - jakie są mechanizmy i procedury dochodzenia roszczeń wynikających z praw pasażerów kolei w UE? - czy instytucje unijne kontrolują przestrzeganie praw pasażerów kolei w państwach członkowskich UE i, jeżeli tak, to w jaki sposób? Tak przedstawione problemy badawcze stanowiły oś rozważań w ramach poszczególnych rozdziałów rozprawy. Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów oraz zakończenia. W pierwszym rozdziale pracy zostały uporządkowane i scharakteryzowane podstawy prawne dotyczące praw pasażerów kolei w UE, począwszy od prawa międzynarodowego. Akty prawa pochodnego UE przyporządkowane zostały do jednego z dwóch obszarów: sektora transportu kolejowego lub prawa konsumenckiego. Drugi rozdział poświęcony został omówieniu poszczególnych praw pasażerów kolei wynikających przede wszystkim z odpowiednich przepisów rozporządzenia 1371/2007. Analizą objęto również zwolnienia ze stosowania przepisów rozporządzenia 1371/2007 wprowadzone przez poszczególne państwa członkowskie UE oraz sankcje krajowe z tytułu naruszenia przepisów tego rozporządzenia. W trzecim rozdziale poddano analizie ochronę praw pasażerów kolei z punktu widzenia regulacji i zagadnień dotyczących rynku wewnętrznego UE. Natomiast czwarty rozdział traktuje o ochronie praw pasażerów kolei w świetle prawa konsumenckiego UE, w tym aktów prawnych dotyczących usług turystycznych. W ostatnim, piątym rozdziale pracy przedstawione zostały proceduralne gwarancje ochrony praw pasażerów kolei w UE. Analizie poddano przede wszystkim rozwiązania prawno-instytucjonalne przyjęte w państwach członkowskich UE, które udzieliły odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety stanowiącym aneks do pracy doktorskiej. Rozprawę doktorską kończy podsumowanie zawierające wnioski de lege ferenda.
The subject of this dissertation is to analyse the rail passengers’ rights protection in the European Union (EU). The aim of the research is to review and attempt to evaluate the existing EU law provisions in terms of their implementation and effectiveness in ensuring the protection of rail passengers’ rights at the level of EU member states. The main legal act in this area is the regulation (EC) no 1371/2007 of the European Parliament and of the Council of 23 October 2007 on rail passengers’ rights and obligations. Two research hypotheses were verified. According to first one, Regulation 1371/2007 provides a minimum level of protection for the rail passengers’ rights in the EU. The substantive provisions and procedural safeguards in the scope of protecting rail passengers’ rights are sufficient at the EU level, and their effectiveness in the implementation at the national level is determined mainly by three elements: (i) the scope of application of the provisions of regulation 1371/2007 in the EU member states, (ii) the severity of national sanctions for violation of the provisions of this regulation; and (iii) the tasks and institutional efficiency of national bodies responsible for enforcing and applying the provisions of regulation 1371/2007. The second hypothesis assumes that due to the fact that the rail passenger is a consumer on the railway transport market, his rights protection is also ensured by the EU law adopted as a part of consumer policy, including on tourist services. In order to verify the above hypotheses, it was necessary to answer the following research questions: - to what extent EU material law affect the protection of rail passengers’ rights? - what are the rights of rail passengers in the EU? - which EU member states and to what extent have granted exemptions from the provisions of regulation 1371/2007? - what sanctions for the violation of the provisions of regulation 1371/2007 are provided for by the national law of the EU member states? - what are the tasks and institutional efficiency of the national bodies responsible for enforcing the provisions of regulation 1371/2007? - what are the mechanisms and procedures for pursuing claims arising from the rail passengers rights in the EU? - do the EU institutions control compliance with the rail passengers’ rights protection in the EU member states and, if so, how do they do? The presented research problems were the subject of consideration within the respective chapters of the PhD thesis. The dissertation consists of an introduction, five chapters and a conclusion. In the first chapter, the legal bases concerning the rail passengers’ rights in the EU, starting from the international law, have been ordered and characterized. EU secondary legislation has been assigned to one of two areas: the rail transport sector or consumer law. The second chapter is devoted to the discussion of respective rail passenger rights resulting mainly from the relevant provisions of regulation 1371/2007. The analysis also covered exemptions from the provisions of regulation 1371/2007 granted by the EU member states and national sanctions for breach of these provisions. The third chapter analyzes the rail passengers’ rights protection from the point of view of regulation and issues related to the EU internal market. The fourth chapter, on the other hand, deals with the protection of rail passengers’ rights in the light of EU consumer law, including legal acts concerning the tourist services. The last, fifth chapter presents procedural guarantees to protect the rail passengers rights in the EU. The analysis covered the legal and institutional solutions adopted by the EU member states that responded to the questions in the questionnaire attached to the dissertation. The PhD thesis ends with a conclusion containing de lege ferenda remarks.

W czerwcu 2014 r. Komisja Nadzoru Finansowego wydała Rekomendację U dotyczącą dobrych praktyk w zakresie bancassurance. Rekomendacja została przygotowana w odpowiedzi na nieprawidłowości w stosowanym przez banki i zakłady ubezpieczeń modelu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych w ramach kanału bancassurance zgłaszane przez m.in. Rzecznika Ubezpieczonych oraz dostrzegane również przez samą Komisję Nadzoru Finansowego w toku sprawowania czynności o charakterze nadzorczym. W styczniu 2016 r. Parlament Europejski i Rada (UE) przyjęli Dyrektywę IDD w sprawie dystrybucji ubezpieczeń odnoszącą się do sposobu oferowania i sprzedaży ubezpieczeń. Przepisy wdrażające Dyrektywę IDD do polskiego systemu prawnego znajdują się przede wszystkim w Ustawie o dystrybucji ubezpieczeń, ale także w znowelizowanej Ustawie ubezpieczeniowej, Ustawie o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym oraz w Ustawie o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym. Niniejsza praca poświęcona jest omówieniu współpracy banków i zakładów ubezpieczeń, nawiązywanej w celu oferowania produktów ubezpieczeniowych klientom banku, przy uwzględnieniu zmieniających się przepisów regulujących dystrybucję ubezpieczeń oraz ochronę interesu klientów zainteresowanych zakupem produktu ubezpieczeniowego w banku. Celem rozprawy jest ustalenie czy nowe regulacje dotyczące klientów kanału bancassurance zmieniają zakres ich ochrony, gwarantują odpowiednie zabezpieczenie ich interesów, a także jaki mają wpływ na współpracę banków z zakładami ubezpieczeń. Realizując cele badawcze podjęto próbę oceny wpływu Rekomendacji U oraz Ustawy o dystrybucji ubezpieczeń nie tylko na pośrednictwo banków w sprzedaży ubezpieczeń ale także na sytuację klientów decydujących się na zakup ubezpieczenia w banku. W konsekwencji praca udziela odpowiedzi na pytanie jak, po wejściu w życie nowych regulacji, zmieniła się sytuacja klienta oraz zasady współpracy banków z zakładami ubezpieczeń w ramach bancassurance. Przeprowadzona analiza pozwoliła jednoznacznie potwierdzić, iż zarówno Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń jak i Rekomendacja U, odnosząc się do zabezpieczenia interesów klientów i gwarantując m.in. dobranie odpowiedniego do ich potrzeb produktu ubezpieczeniowego, powodują konieczność zmiany zasad współpracy oraz oferty ubezpieczenia opracowanej przez banki i zakłady ubezpieczeń, tak aby klienci otrzymywali produkt zgodny z ich oczekiwaniami, na podstawie uprzednio przeprowadzonej w tym zakresie analizy.
In June 2014 the Polish Financial Supervision Authority issued the Recommendation U on good practices in bancassurance. The U Recommendation has been prepared in response to e.g. notices of the Insurance Ombudsman concerning irregularities in the development and practical functioning of selling insurance through banks within the bancassurance channel, which was also noticed during the supervision activities by the Polish Financial Supervision Authority. In January 2016 the Council of the European Union and the European Parliament officially adopted the IDD Directive on insurance distribution regarding offering and selling insurance products. The provisions implementing the IDD Directive into the Polish legal system are primarily in the Act on insurance distribution, but also in the amended Act on insurance and reinsurance activity, the Act on handling complaints by financial market entities and the Financial Ombudsman, and in the Act on insurance and pension supervision. The text aims to describe the collaboration between banks and insurance companies in offering insurance products, which is formed to jointly offer insurance products to the bank's customers, taking into account the corresponding regulations changes concerning the insurance distribution and customer protection interested in purchasing insurance product through the bank's distribution channels. The purpose of the dissertation is to determine whether the guidelines on good practices in bancassurance, set out in the Recommendation U and the provisions of the Act on insurance distribution, guarantee protection of the customers’ interests, as well as whether they have a positive impact on the cooperation between banks and insurance companies. While pursuing the research goals a special attempt was made to the impact of Recommendation U and the Act on insurance distribution, not only on the mediation of banks in insurance sales but also on the situation of customers opting to purchase insurance in the bank. Consequently, the text answers the question of how, following the entry into force of the new regulations, the customers’ situation and the rules of collaboration between banks and insurance companies in bancassurance changed. The analysis allowed to clearly confirm that the Act on insurance distribution and Recommendation U, referring to protecting the customers’ interests and guaranteeing, inter alia, choosing an insurance product that suits their needs, makes it necessary to change the terms of cooperation and the insurance products, formed by banks and insurance companies, in order to offer each customer a product that meet its expectations, based on an analysis previously carried out in this regard.

Przedmiotem badań w rozprawie jest sytuacja prawna rolnictwa w egzekucji. Analizie została poddana w pierwszej kolejności potrzeba udzielenia ochrony rolnictwu w przepisach szczególnych z zakresu egzekucji, z uwagi na wypełnianie istotnych funkcji gospodarczych i społecznych. Swoiste uwarunkowania rolnictwa uzasadniają potrzebę tworzenia różnego rodzaju odrębnych i ochronnych konstrukcji prawnych. Zbadane zostało nie tylko uzasadnienie przyznania wsparcia rolnictwa w przepisach o egzekucji świadczeń pieniężnych, ale także właściwy przedmiot ochrony – działalność rolnicza, rolnik, gospodarstwo rolne lub jego rodzaj, gospodarstwo rodzinne.Celem rozprawy jest ocena obowiązujących przepisów o egzekucji pod kątem realizacji konstytucyjnej normy programowej nakładającej obowiązek kierunkowego wspomagania gospodarstw rodzinnych jako podstawy ustroju rolnego. Realne wsparcie gospodarstw rodzinnych wymaga kompleksowego uregulowania ich sytuacji prawnej w tym także skutków niewykonywania zobowiązań pieniężnych oraz stanu niewypłacalności lub zagrożenia jego powstaniem. Praca zawiera wstęp oraz pięć rozdziałów, w którychomówiono poszczególne regulacje prawne pod kątem przydatności jako instrument ochrony rolnictwa w egzekucji. Rozprawę zamyka zakończenie, w którym zawarto wnioski de lege lata oraz wnioski de lege ferenda.
The subject of research in the dissertation is the legal situation of agriculture in legal enforcement.First, the analysis of the need to provide protection to agriculture in specific provisions in the field of enforcement was carried out, due to the its important economic and social functions. Specific conditions of agriculture justify the need to create various types of protective and separate legal structures.Not only the justification for granting agriculture support in the provisions on the enforcement of pecuniary debts has been examined, but also the proper subject of protection - agricultural activity, farmer, farm or its type, family farm.The purpose of the dissertation is to assess the applicable provisions on legal enforcement in terms of implementation of the constitutional program norm imposing the obligation to provide support for family farms as the basis of the agricultural system. Real support for family farms requires comprehensive regulation of their legal situation, including the effects of non-performance of financial obligations and the state of insolvency or threat of its creation.The dissertation consists of an introduction, five substantive chapters in which the legal provisions are discussed in terms of their usefulness as an instrument of protection of agriculture in enforcement. The thesis closes with the ending, which contains de legelata and de lege ferenda conclusions.
Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Prawa. Katedra Prawa Cywilnego i Handlowego. Zakład Prawa Rolnego.

Rozprawa doktorska pt. Prawnokarna ochrona wierzycieli. Zagadnienia teorii i praktyki poświęcona została ochronie wierzycieli na gruncie prawa karnego i składa się z VI rozdziałów. W pierwszym z nich dokonana została analiza najstarszych rozwiązań, w różnych krajach, w tym w Polsce po dzień dzisiejszy. W rozdziale II dysertacji doktorskiej przedmiotem rozważań uczynione zostały takie ogólne pojęcia, jak „przestępstwo gospodarcze”, „obrót gospodarczy”, „działalność gospodarcza”, „przedsiębiorca”, „dłużnik”, „wierzyciel”, znamię „wielu” wierzycieli z art. 300 § 3 k.k., znamię „nowa jednostka gospodarcza” z art. 301 § 1 k.k., a także znamię „doprowadza do swej upadłości lub niewypłacalności” z art. 301 § 2 k.k. Rozważania dotyczą także znamienia „trwonienie części składowych majątku” oraz „zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania” z art. 301 § 3 k.k. W ramach kolejnego III rozdziału dokonana została analiza przepisów art. 300-302 kodeksu karnego w kontekście instytucji części ogólnej kodeksu karnego, w tym okoliczności wyłączających bezprawność (stan wyższej konieczności, ryzyko gospodarcze, ryzyko dnia codziennego), a ponadto okoliczności wyłączające winę (nieświadomość bezprawności czynu), a ponadto modyfikacje ustawowego wymiaru kary dla potencjalnych sprawców-dłużników. W rozdziale IV dysertacji przedstawione zostały kwestie dotyczące zbiegu przestępstw oraz przepisów. W rozdziale V rozprawy przedstawione zostały rozwiązania, które chronią wierzycieli w prawie międzynarodowym oraz europejskim, a także przepisy karne w kodeksach karnych Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Austrii, Republiki Francuskiej, Federacji Rosyjskiej, Republiki Czeskiej, Republiki Słowackiej, Ukrainy, Republiki Białorusi oraz Republiki Litewskiej. W dysertacji odwołano się do 528 publikacji, 300 orzeczeń, przywołano 75 aktów prawnych, 54 strony internetowe, przedstawiono statystykę przestępstw z art. 300-302 k.k.

Kara pozbawienia wolności mimo swej dolegliwości jest aktualnie w dużej mierze postrzegana jako jedna z podstawowych form sankcjonowania. Aktualnie panuje jednak zjawisko rozpowszechnienia praw człowieka w świadomości każdego z członków społeczeństwa cywilizowanego. W dużej mierze stanowi to wynik wydarzeń historycznych, rozwoju kultury, psychologii, socjologii, jak i gospodarki. Tym samym przestrzeganie owych praw i zapewnienie ich ochrony przez instytucje państwowe w toku wykonywania kary pozbawienia wolności ma być wyrazem humanitarnego traktowania osadzonych, poszanowania ich godności ludzkiej, ale także przeciwdziałaniu odbierania jej przez skazanych jako czynnika oddziaływującego kryminogennie. W związku z powyższym wskazać należy, że ochrona zdrowia osób odbywających karę pozbawienia wolności jest niezwykle istotny, gdyż zapewnienie realizacji osadzonym prawa do zdrowia ma nie tylko wyraz poszanowania ich godności ludzkiej i humanitarnego traktowania, ale stanowi również czynnik warunkujący osiągnięcie celu wykonywania kary pozbawienia wolności. Niniejsza rozprawa stanowi tym samym przekrojową analizę polskiego systemu penitencjarnego wraz z wiążącymi regulacjami międzynarodowymi, które odnoszą się do ochrony zdrowia osób pozbawionych wolności. Priorytetem staje się w tym przypadku charakterystyka owego systemu oraz jego uregulowań prawnych w zakresie prawa do ochrony zdrowia osadzonych, obecnych warunków jakie panują w jednostkach penitencjarnych oraz weryfikacja ich z obowiązującym stanem prawnym i realizacją celów kary. W konsekwencji nacisk podjętych rozważań w dużej mierze położony został także na uwzględnienie praktycznych problemów związanych z ochroną zdrowia osób pozbawionych wolności.

Założeniem przyjętym w niniejszej pracy jest uznanie życia człowieka za wartość fundamentalną. Zagadnienie ochrony zdrowia jest więc jednym z najważniejszych dla człowieka niezależnie od epoki w jakiej żyje. Już starożytni Grecy uważali zdrowie za jeden z największych skarbów. Problem ochrony zdrowia w Polsce z punktu widzenia filozoficznoprawnego nie był dotąd podejmowany. Rozprawa niniejsza ma na celu wypełnienie tej luki. Na zagadnienia ochrony zdrowia składa się wiele elementów. Celem rozprawy jest zwrócenie uwagi na problemy związane z leczeniem chorych, lecz nie tylko w kontekście finansowania. Wysokość nakładów na ochronę zdrowia jest przeważanie przedstawiana jako wyznacznik prawidłowego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W literaturze przedmiotu zagadnienia ochrony zdrowia nie odnoszące się bezpośrednio do pieniędzy bywają niejednokrotnie przemilczane. W literaturze ochrona zdrowia jest rozpatrywana głównie z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawnych. Brakuje w debatach odniesienia do wyższych wartości, które są przedmiotem dociekań filozoficznoprawnych. Przewija się najczęściej zagadnienie równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych jako sprawiedliwości społecznej, która nie jest wyraźnie zdefiniowana.
Summary: The assumption that human life is a fundamental value was adopted for the purpose of this dissertation. Therefore, the issue of human health protection is among the crucial concerns of mankind regardless of the epoch in which people live. The ancient Greeks already considered health as one of the biggest treasures. The issue of health care in Poland has not been discussed before from the philosophical and legal point of view. This dissertation aims at filling this gap. The issue of health care comprises numerous elements. The purpose of this dissertation is to point out problems related to patient treatment, however, not solely in the context of its financing. The level of healthcare spending is generally presented as an indicator of the proper functioning of the health care system. The issues in health care not directly related to finances are often ignored. The point of view which dominates in the literature on health care is a legal point of view. What the discussion is missing is reference to higher values which are explored in the philosophical and legal approach. The most popular issue of equal access to health care financed from public funds is seen as a social justice issue, which term is not clearly defined.

Celem rozprawy jest wykazanie, że ochrona interesów osób trzecich, o której mowa w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane w świetle całokształtu obowiązujących regulacji administracyjnoprawnych i cywilnoprawnych, z uwzględnieniem dotychczasowego dorobku doktryny, jak i orzecznictwa sądów administracyjnych, cywilnych oraz Trybunału Konstytucyjnego, pomimo pewnych zastrzeżeń natury szczegółowej dotyczących kształtu regulacji prawnych, jest wystarczająca z punktu widzenia demokratycznego państwa prawa. Główną hipotezą badawczą jest stwierdzenie, że ochrona interesów osób trzecich, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 9 ustawy Prawo budowlane, służy uczestnikom procesu budowlanego na różnych jego etapach. Ma ona charakter publicznoprawny niezależnie od charakteru norm, które jej służą, umieszczonych w całym systemie prawa. Splot norm prawa prywatnego z normami prawa publicznego jest istotą konstrukcji ochrony interesów tych osób. Wydaje się, że ustawodawca wskazał oparte na normach materialnego prawa administracyjnego oraz cywilnego kryteria (podmiotowe i przedmiotowe) decydujące o tym, czy w konkretnym stanie faktycznym i prawnym określone interesy osób trzecich podlegają ochronie i jaka ona będzie (status strony postępowania administracyjnego, czy na zasadach ogólnych). Biorąc pod uwagę przyjęte założenia – podstawowy problem badawczy rozprawy sprowadza się do ustalenia, czy ochrona interesów osób trzecich w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane w swej dotychczasowej formule jest skuteczna (w świetle zasady demokratycznego państwa prawa)? Pytanie to nasuwa się z uwagi na liczne wątpliwości zidentyfikowane w praktyce orzeczniczej i w poglądach doktryny odnośnie przedmiotowego oraz podmiotowego określenia zakresu tej ochrony na każdym z etapów procesu budowlanego. Rozprawa doktorska składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów, zakończenia, aneksu i bibliografii. Przeprowadzone badania pozwoliły na realizację założonego celu oraz doprowadziły do udowodnienia założonej hipotezy głównej. W pracy wykazano, że tytułowa ochrona „uzasadnionych interesów osób trzecich służy uczestnikom procesu budowlanego na każdym z jego etapów. Ma ona charakter publicznoprawny niezależnie od charakteru norm, które jej służą. Nie obejmuje przy tym interesów prywatnych, lecz publicznoprawne, a więc takie, które mogą powstać lub powstały w trakcie procesu budowlanego oraz są związane z kwestią zabezpieczenia dóbr chronionych tym prawem. Splot norm prawa prywatnego z normami prawa publicznego jest bowiem istotą konstrukcji ochrony interesów osób trzecich. Z norm wyprowadzanych w systemie prawa wynika, czy osobom trzecim będzie zapewniona ochrona ich interesu na zasadach indywidualnych, tj. przez zapewnienie indywidualnej ochrony polegającej na możliwości udziału osób trzecich w określonym postępowaniu administracyjnym na prawach strony, czy też na zasadach ogólnych, tj. w ramach ustanowionych w interesie publicznym określonych regulacji, które mają na celu takie zaprojektowanie, wybudowanie, rozebranie bądź użytkowanie obiektu budowlanego, aby spełniał on wszystkie wymagania określone w art. 5 Prawa budowlanego. Zatem ochrona ta występuje niezależnie od tego, czy osoby trzecie zostały objęte ochroną indywidualną, czy też nie. Pojęcie uzasadnionych interesów osób trzecich jest definiowane jako interesy prawne oraz faktyczne tych osób, istotne z punktu widzenia ustawy Prawo budowlane, jako prawa publicznego, a więc takie, które mogą pojawić się w trakcie całego procesu budowlanego i są związane z kwestią zabezpieczenia dóbr chronionych tym prawem. Należy podkreślić, że ustawodawca zapewnia ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich, a nie ich poszanowanie. Ochrona interesów osób trzecich jest instytucją Prawa budowlanego, która poza jednym wyjątkiem, generalnie zapewnia ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich, gdyż gwarantuje uczestnikom procesu budowlanego na różnych jego etapach i stadiach realizacji adekwatną dla standardów demokratycznego państwa prawa ochronę ich praw. Jest to ochrona odpowiednia do dóbr chronionych tym prawem oraz spójna zarówno wewnętrznie, jak i w powiązaniu z przepisami innych dziedzin prawa (przede wszystkim prawa cywilnego). Przy czym, zbiór przepisów prawa, wysublimowanych z różnych regulacji, które składają się na instytucję ochrony interesów osób trzecich jest spójny i wymaga jedynie niezbędnych korekt w kwestii dotyczącej dopuszczenia osób trzecich legitymujących się interesem prawnym w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego do udziału w postępowaniu w sprawie udzielenia pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego. Ponadto wydaje się zasadnym przywrócenie poprzedniej definicji obszaru oddziaływania, ponieważ obowiązująca definicja „obszaru oddziaływania obiektu budowlanego” ogranicza krąg osób trzecich, które jako strona mogą w nim uczestniczyć. Takie rozwiązanie budzi wątpliwości, co do jego zgodności z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji RP, a tym samym jego zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Wydaje się więc zasadnym postawienie tego postulatu jako wniosku de lege ferenda. Praca prezentuje stan prawny na dzień 31 sierpnia 2020 roku.
The purpose of the this is to demonstrate that the protection of the interests of third parties referred to in the Act of 7 July 1994 Construction Law (ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane), in the light of the applicable administrative and civil law regulations, taking into account the existing doctrine, as well as the jurisprudence of administrative and civil courts and the Constitutional Tribunal (Trybunał Konstytucyjny), despite certain reservations of a detailed nature regarding the shape of legal regulations, issufficient from the point of view of a democratic state of law. The main research hypothesis is that the protection of the interests of third parties referred to in Art. 5 sec. 1 point 9 of the Construction Law serves participants in the construction procedure at its various stages. It has a public-law character, regardless of the nature of the normal serving it included in the entire legal system. The weave of private law norms with public law norms is the essence of the construction of protecting the interests of these persons. It seems that the legislature indicated criteria (subjective and objective) based on the norms of substantive administrative and civil law, deciding whether, in a specific factual and legal situation, certain interests of third parties are protected and what they will be (the status of a party to administrative proceedings or general). taking into account the adopted assumptions, the main research problem of the dissertation comes down to determining whether the protection of the interests of third parties in the Act of 7 July 1994 Construction Law in its current formula is effective (in the light of the principle of a democratic states ruled by law). This question arises due to numerous doubts identified in the practice of jurisprudence and in the views of the doctrine regarding the objective and subjective determination of the scope of this protection at each stage of the construction procedure. The doctoral dissertation consists of an introduction, five chapters, a conclusion and annex and bibliography. The conducted research made it possible to achieve the assumed objective and proved the assumed main hypothesis. The thesis shows that the title protection of “legitimate interests of third parties” serves participants of the construction procedure at each of its stages. It is of a public law character, regardless of the nature of the norms that serve it. It does not include private interests, but public law interests, i.e. those that may arise during the construction procedure and are related to with the issue of securing goods protected by this law. The intertwining of the norms of private law with the norms of public law is the essence of the construction of protecting the interests of third parties. It follows from the norms derived from the legal system whether third parties will be provided with protection of their interests on an individual basis, i.e. by ensuring individual protection consisting in the possibility of third parties participating in a specific administrative procedure under the rights of a party, or under general principles, i.e. established in public interest, specific regulations aimed at designing, building, dismantling rousing a building in such a way meeting all the requirements specified in Art. 5 of the Construction Law. Thus, this protection exists irrespective of whether third parties have been granted individual protection or not. The concept of legitimate interests of third parties is defined as legal and factual interests of these persons, significant from the point of view of the Construction Law, as public law interests, i.e. those that may appear during the entire construction process and are related to the issue of securing goods protected by this law. It should be emphasised that the legislator ensures protection of the legitimate interests of third parties, and not their respect. The protection of interests of third parties is an institution of the Construction Law which, apart from one exception – it generally ensures protection of legitimate interests of third parties, as it guarantees the participants of the construction process at various stages of its implementation, adequate to the standards of a democratic state of law, protection of their rights. It is protection appropriate to the goods protected by this law and consistent both internally and in connection with the provisions of other areas of law (primarily civil law). At the same time, the set of legal provisions sublime from various regulations being part of the institution for protection of interests of third parties, it is consistent and requires only the necessary corrections in the issue of admitting third parties with a legal interest in the meaning of the Construction Law to participate in the procedure for granting the occupancy permit for a building object. Moreover, it seems justified to restore the previous definition of the impact area, since the current definition of the “impact area of a building structure” limits the group of third parties who may participate in it as a party. This solution raises doubts as to its compliance with Art. 21 sec. 1, art. 31 sec. 3, Art. 64 sec. 1 and 2, Art. 45 sec. 1 and Art. 78 of the Polish Constitution, and thus is compliance with the principle of a democratic state ruled by law. Therefore, it seems justified to present this postulate as a de lege ferenda conclusion. The thesis presents the legal status as of 31 August 2020.
Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Prawa

Wymiana informacji w sprawach podatkowych jest uznawana za najbardziej właściwy środek do wykrywania oraz przeciwdziałania unikaniu oraz uchylaniu się od opodatkowania występujących na płaszczyźnie międzynarodowej. Zwiększony zostaje poziom kontroli operacji transgranicznych. Ponadto przyczynia się do podnoszenia poziomu transparentności. W ten sposób wpływa na zmniejszanie nieuczciwej konkurencji podatkowej między państwami. Podstawowym zadaniem wymiany informacji jest przyczynienie się do określenia prawidłowej wysokości podatku. Mechanizm ten może działać w interesie podatnika poprzez przyczynianie się do unikania podwójnego opodatkowania. Podstawowym celem badawczym pracy jest odpowiedź na pytanie: czy i w jakim zakresie chronione są prawa polskiego podatnika w toku wymiany informacji w sprawach podatkowych. Przedstawiono mechanizmy, w oparciu o które funkcjonuje wymiana informacji w sprawach podatkowych oraz udzielono odpowiedzi na pytanie jakiego rodzaju prawa powinny przysługiwać podatnikowi w toku wymiany informacji w sprawach podatkowych. Przeanalizowano zakres przedmiotowy oraz podmiotowy wymiany informacji w sprawach podatkowych. Analizę przeprowadzono pod kątem oceny, czy zakres gromadzonych informacji nie jest nadmierny i w konsekwencji nie narusza w sposób nieuzasadniony prawa do prywatności podatnika. Ponadto rozważaniom podlegał sposób ochrony informacji w sprawach podatkowych oraz ich status w świetle przepisów regulujących postępowanie z danymi osobowymi. Poruszone zostały aspekty statusu podatnika w ramach postępowania podatkowego, którego elementem jest wymiana informacji podatkowych. Rozważania skoncentrowane zostały wokół zagadnień prawa podatnika do czynnego udziału w postępowaniu, prawa do skutecznego środka prawnego oraz elementów zasady bezpośredniości oraz wolności od samooskarżania (dopuszczalność wykorzystania w postępowaniu karnym i karnoskarbowym materiału dowodowego pozyskanego poprzez wymianę informacji prowadzoną na potrzeby postępowania podatkowego). Konsekwencją tego, że wraz z poszerzeniem zakresu wymiany informacji nie zostały w stosownej proporcji uwzględnione prawa podatnika może być utrudnienie sprawnego funkcjonowania wymiany informacji.
The exchange of information on tax matters is considered to be the most appropriate measure to detect and prevent tax avoidance and tax evasion. The level of control of cross-border operations is increased. Moreover, exchange of information on tax matters contributes to increasing the level of transparency. Thus, it contributes to the reduction of harmful tax competition between states. The primary task of information exchange is to contribute to determining the correct amount of tax. This mechanism may work in the interest of the taxpayer by contributing to the avoidance of double taxation. The main research purpose of the dissertation is to answer the question whether the rights of the Polish taxpayer are protected in the course of the exchange of information on tax matters. The dissertation presents the mechanisms of the exchange of information and provides an answer to the question what kind of taxpayer’s rights should be entitled to in the course of exchange of information. The objective and subjective scope of information exchange in tax matters was analyzed. The analysis was conducted in order to assess whether the scope of the collected information is not excessive and, as a consequence, does not unjustifiably infringe the taxpayer's right to privacy. Moreover, the analysis covered the protection of tax information in the light of the provisions on the concerning personal data. The dissertation deals with aspects of the taxpayer's legal situation as part of tax proceedings, which includes the exchange of tax information. The considerations focus on the issues the issues of the taxpayer's right to active participation in the proceedings, the right to an effective remedy and freedom from self-incrimination (the admissibility of using evidence obtained through the exchange of information for the purposes of tax proceedings in criminal proceedings). The consequence of the fact that the taxpayer's rights have not been taken into account in an appropriate proportion along with the extension of the scope of information exchange may hinder the efficient functioning of the information exchange.

Rozprawa doktorska "Administracyjnoprawna ochrona różnorodności biologicznej jako instrument zapewniania bezpieczeństwa żywnościowego" stanowi analizę polskiego prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska pod kątem narzędzi, które przyczyniają się do zagwarantowania bezpieczeństwa żywnościowego poprzez ochronę różnorodności biologicznej. Jednocześnie przedmiot rozważań dotyczy prawnych form działania administracji publicznej, które określane są jako środek realizacji przez nią zadań ochronnych. Powyższe służyło osiągnięciu głównego celu, którym było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w polskim porządku prawnym przewidziano jednorodny model administracyjnoprawnej ochrony różnorodności biologicznej służący zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego jednostki i zbiorowości w perspektywie długoterminowej.

Tematem pracy doktorskiej jest zagadnienie ochrony prawa własności jednostek jako samoistnego prawa podmiotowego w świetle norm prawa międzynarodowego publicznego, a także problematyka obowiązku naprawienia szkody ciążącego na państwach dokonujących naruszeń tego prawa. Zasadniczą tezą pracy jest konstatacja, iż prawo własności stanowi chronione prawo podmiotowe nie tylko na gruncie regionalnych systemów ochrony praw człowieka, ale również w świetle powszechnego prawa międzynarodowego. Naruszenie tego prawa wymaga naprawienia w pierwszej kolejności w drodze restytucji. W przypadku prawa własności, w polskim języku prawniczym zwykło się stosować pojęcie restytucji mienia. Istotnym celem pracy było prześledzenie ewolucji norm prawa międzynarodowego i ustalenia ich czasowego zakresu obowiązywania. Ma to szczególne znaczenie w przypadku oceny prawnej sytuacji historycznych np. przekształceń własnościowych w Polsce po drugiej wojnie światowej. Ustalenie dominującego – zarówno w nauce prawa międzynarodowego, jak i obrocie międzynarodowym – w danym okresie paradygmatu teoretycznego pozwala zrozumieć uwarunkowania kształtowania się norm prawa międzynarodowego, a także dokonać właściwej wykładni uwzględniającej ewolucję ich treści. Z punktu widzenia historycznego, unormowania prawa międzynarodowego dotyczące ochrony własności prywatnej obejmowały w zasadzie wyłącznie reguły traktowania przez państwa majątku stanowiącego własność cudzoziemców. Przekonanie to było szczególnie silne na przełomie XIX i XX wieku, kiedy powszechnie przyjmowanym poglądem w doktrynie prawa był pozytywizm prawny. Kształtowanie przez suwerennego prawodawcę jednostkowych praw podmiotowych uznawane było za zagadnienie wewnętrzne, pozbawione komponentu międzynarodowego i nieobjęte zatem regulacjami prawa międzynarodowego. Naruszenie prawa własności cudzoziemców traktowano jako naruszenie prawa ich państwa. Powszechny standard ochrony własności cudzoziemców ukształtował się jako zwyczajowa norma prawa międzynarodowego w połowie XX wieku. W toku rozważań doszedłem do wniosku, że jego wysokość i tryb wypłaty uzależnione są od określonego stanu faktycznego i winny być ustalane a casu ad casum. Następnie zaś – wraz z internacjonalizacją ochrony praw człowieka – doszło do rozszerzenia tego standardu powszechnego prawa międzynarodowego również na krajowców. Warto również podkreślić, przeprowadzoną w tej części pracy argumentację na rzecz tezy o powszechności obowiązku respektowania prawa własności przez państwa. Rozumowanie to opiera się na wykładni systemowej norm zawartych we wspomnianym wyżej zwyczajowym standardzie ochrony mienia cudzoziemców w świetle powszechnego zakazu dyskryminacji jako prawa człowieka. Zakaz ten obejmuje również kryterium narodowości. Oznacza to, iż – we współczesnym stanie prawnym – na tej podstawie ochrona mienia powinna rozciągnąć się również na krajowców. Pewna zmiana tego stanu prawnego miała miejsce po drugiej wojnie światowej, kiedy doszło do ukonstytuowania się w obrębie prawa międzynarodowego publicznego norm chroniących niektóre prawa podmiotowe jednostek jako prawa człowieka. Prawo własności należy do katalogu tych praw. Skodyfikowane jest ono expressis verbis we wszystkich regionalnych systemach ochrony praw człowieka. Należy przy tym podkreślić, iż w dysertacji najszerzej omówiony jest system europejski. Prawo własności gwarantuje artykuł pierwszy pierwszego protokołu dodatkowego do Konwencji. Dosyć ogólny sposób sformułowania dyspozycji tego przepisu spowodował konieczność doprecyzowania treści prawa zawartego w tym przepisie przez judykaturę. Konstrukcja prawa chronionego przez P1-1 jest autonomiczna tj. nie zależy wyłącznie od uregulowań wewnętrznych. Organy strasburskie wypracowały kryterium badania, czy dany interes określonej osoby fizycznej lub prawnej mieści się w hipotezie P1-1. Kryterium to opiera się na uzasadnionej ekspektatywie nabycia mienia, przy czym – zgodnie z jurysprudencją strasburską – Trybunał dysponuje dość szerokim marginesem uznaniowości w odniesieniu do oceny czy dany interes faktyczny stanowi „uzasadnioną ekspektatywę”. Na taką kwalifikację prawną – jak wskazuje analizowane orzecznictwo – mogą mieć wpływ przepisy prawa wewnętrznego danego państwa, jurysprudencja i praktyka jego organów administracyjnych, także inne czynniki uznane przez ETPCz za istotne. W orzecznictwie strasburskim wypracowano również trzy przesłanki przejęcia mienia prywatnego przez państwo zgodnego z postanowieniami konwencji. Są to przesłanka legalności, istnienia celu publicznego oraz obowiązku wypłaty odszkodowania zgodnie z zasadą proporcjonalności. Należy przy tym podkreślić, iż przeprowadzona analiza przepisów i orzecznictwa ujawniła, iż wypłata odszkodowania i istnienie celu publicznego są warunkami przejęcia mienia prywatnego przez państw również w systemie między-amerykańskim oraz afrykańskim. Druga część pracy poświęcona jest problematyce naprawienia szkody powstałej w wyniku naruszenia prawa własności jednostek, co określić można jako restytucja mienia sensu largo. Problematyka te analizowana jest na dwóch płaszczyznach: ogólnych zasad odpowiedzialności państwa z tytułu naruszenia prawa międzynarodowego oraz międzynarodowego prawa ochrony praw człowieka tj. prawo człowieka do środka naprawczego zgodnie z paremią ubi ius ibi remedium. W obu przypadkach dwa najistotniejsze zagadnienia dotyczą: po pierwsze, sposobu naprawienia szkody powstałej na mieniu oraz po drugie środków prawnych i trybu, w którym dochodzone może być na obu płaszczyznach naprawienie szkody powstałej w wyniku naruszeń jednostkowego prawa własności. Naruszenie prawa własności przez państwo aktualizuje po jego stronie obowiązek naprawienia powstałej szkody w określony sposób. Naprawienie to powinno zostać zrealizowane w pierwszej kolejności poprzez restytucję sensu stricto czyli tzw. restytucję in integrum – przywrócenie stanu poprzedniego. W praktyce oznacza to obowiązek zwrotu przejętego bezprawnie mienia. Świadczenie restytucyjne może zostać względnie zrealizowane – o ile natura przedmiotowego mienia na ta pozwala – poprzez przekazanie przedmiotu lub przedmiotów ekwiwalentnych w ramach instytucji tzw. restytucji zastępczej. Jeżeli szkoda nie może zostać w ten sposób naprawiona, wtedy dopiero państwo ma prawo spełnić obowiązek odszkodowawczy poprzez wypłatę odszkodowania w pieniądzu. Analiza orzecznictwa regionalnych organów ujawnia, co do zasady, transpozycję zasad i sposobu naprawienia szkody wynikających z powszechnego prawa odpowiedzialności państw. Należy przy tym podkreślić, pewnie rozbieżności: w orzecznictwie między-amerykańskim najwyraźniej rysuje się zasada pierwszeństwa obowiązku naprawienia szkody na drodze restytucji in integrum, względem którego odszkodowanie w pieniądzu ma charakter subsydiarny. Dla porównania, organy europejskie w większości przypadków stwierdzenia naruszenia prawa własności, zasądzały odszkodowanie w pieniądzu. Po drugie tryb dochodzenia roszczeń wynikłych na tle naruszenia prawa własności. W świetle ogólnych zasad odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej legitymowane czynnie do wystąpienia z roszczeniem o naprawienie szkody są wyłącznie państwa. Oznacza to, że w razie przejęcia mienia cudzoziemców, państwa ich obywatelstwa mają prawo wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody przeciwko państwu przejmującemu. Wymaga uwypuklenia, że powszechne prawo odpowiedzialności państw nie przewiduje – w zasadzie – możliwości wystąpienia z podobnym roszczeniem przez innych aktorów stosunków międzynarodowych, w tym przez jednostki. W szczególności zasady te nie przewidują trybu wystąpienia przez jednostkę z roszczeniem przeciwko państwu swego obywatelstwa. Nieco inaczej problematyka ta kształtuje się na gruncie regionalnych systemów ochrony praw człowieka gwarantujących podmiotowe prawo do środka naprawczego. Prawo to – w sensie materialnym obejmuje roszczenie przeciwko państwu o naprawienie szkody powstałej w wyniku naruszenia określonego samoistnego prawa człowieka. Uprawnienie do środka naprawczego jest immanentnym korelatem praw samoistnych i stanowi o faktycznej ich realizacji. W doktrynie powszechnie uznaje się, iż wynika to z dobrze ugruntowanej w zachodniej tradycji prawnej zasady, którą wyraża rzymska paremia: ubi ius ibi remedium. W celu umożliwienia realizacji tego prawa, w systemach regionalnych ustanowiono mechanizm instytucjonalny pozwalający na wystąpienie przez uprawnioną jednostkę z roszczeniem przed międzynarodowym organem sądowniczym. Organy te są wyposażone w kompetencję do rozpoznania skargi indywidualnej i wydania wiążącego dla państwa rozstrzygnięcia. Rozstrzygnięcie to może obejmować stwierdzenie obowiązku naprawienia szkody na mieniu powstałej w wyniku bezprawnego naruszenia prawa własności. Przeprowadzone rozważania prowadzą do wniosku, iż prawo do środka naprawczego stanowi prawo człowieka w świetle powszechnego systemu ochrony praw człowieka. Brak jestnatomiast na poziomie globalnym środków prawnych pozwalających jednostkom na realizację roszczeń o naprawienie szkody powstałej w wyniku naruszeń praw człowieka. W szczególności nie istnieje organ wyposażony w kompetencję do wydawania wiążących dla państw wyroków stwierdzających naruszenie określonego prawa człowieka i zasądzających z tego tytułu obowiązek naprawienia szkody. Przeprowadzone na kartach pracy rozważania potwierdziły – w mojej ocenie – postawione tezy. Istotnym wnioskiem płynącym z części pierwszej pracy jest stwierdzenie, iż ochrona mienia prywatnego – zarówno w odniesieniu do cudzoziemców, jak i obywateli stanowi normę zwyczajowego powszechnego prawa międzynarodowego. Natomiast w systemach regionalnych ochrona ta została skodyfikowana. Przy czym treść prawa podmiotowego gwarantowanego we wspomnianych reżimach prawnych została w znacznym stopniu doprecyzowana przez jurysprudencję poszczególnych regionalnych organów ochrony praw człowieka. Jednocześnie, prawo do naprawienia szkody na mieniu – będące warunkiem faktycznej realizacji ochrony mienia prywatnego – na płaszczyźnie powszechnego prawa międzynarodowego pozostaje w zasadzie uprawnieniem iluzorycznym. Ważną konkluzją pracy jest wskazanie istotnej luki w tym zakresie w obecnym stanie prawnym i sformułowanie wniosków o charakterze de lege ferenda.

Publikacja „Ochrona informacji poufnych pracodawcy w indywidualnym i zbiorowym prawie pracy” stanowi kompleksową i pogłębioną analizę problematyki ochrony informacji poufnych pracodawcy, obejmującą zagadnienia z zakresu prawa pracy, prawa cywilnego, karnego i handlowego. W rozdziale I ukazano analizowaną problematykę w szerszym kontekście ekonomicznym i prawnym oraz usystematyzowano kluczowe pojęcia. Rozdział II porusza problematykę ochrony informacji poufnych w indywidualnym prawie pracy. Rozdziały III i IV są natomiast poświęcone ochronie informacji poufnych pracodawcy w zbiorowym prawie pracy, przy czym osobno rozważono tę problematykę w odniesieniu do relacji praco-dawcy ze związkami zawodowymi oraz do relacji z innymi przed-stawicielstwami pracowników, w tym radami pracowników, europejskimi radami zakładowymi i przedstawicielstwami pracowników w spółce europejskiej i spółdzielni europejskiej. Ostatni, rozdział V obejmuje rozważania na temat odpowiedzialności prawnej za naruszenie obowiązku zachowania poufności, które odnoszą się zarówno do odpowiedzialności indywidualnych pracowników, jak i możliwości kierowania roszczeń związanych z naruszeniem obowiązków poufności wobec przedstawicielstw pracowników.

Dobra osobiste są wartościami niemajątkowymi, ściśle związanymi z każdym podmiotem prawa. Współcześnie powszechnie przyjmuje się, że ochronie podlegają również dobra osobiste osób prawnych. Regulacje służące tej ochronie w poszczególnych systemach prawnych różnią się od siebie, nieraz znacząco. Polski sąd rozstrzygając sprawę o ochronę dóbr osobistych osoby prawnej, powiązaną z więcej niż jednym państwem, ma obowiązek ustalić, którego państwa prawo materialne zostanie zastosowane. Następuje to na podstawie norm kolizyjnych polskiego prawa prywatnego międzynarodowego. Celem pracy jest analiza tych norm w powyższym zakresie, ich ocena oraz sformułowanie uwag dotyczących wykładni obowiązujących przepisów oraz ich ewentualnej zmiany. W pracy rozważane są przede wszystkim następujące zagadnienia:- przesłanki i środki ochrony dóbr osobistych osób prawnych w wybranych systemach prawa materialnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa polskiego,- jurysdykcja krajowa sądów polskich w sprawach o ochronę dóbr osobistych osób prawnych,- geneza obowiązującej regulacji prawa właściwego dla ochrony dóbr osobistych osób prawnych, w tym przyczyny wyłączenia tej kwestii z prawa Unii Europejskiej,- wykładnia polskich norm kolizyjnych dotyczących ochrony dóbr osobistych osób prawnych oraz rozgraniczenie zakresu ich zastosowania oraz niektórych innych norm kolizyjnych,- sposób ustalenia prawa wskazanego na podstawie art. 16 ust. 2 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe,- znaczenie instytucji części ogólnej prawa prywatnego międzynarodowego w zakresie przedmiotowym pracy,- znaczenie statutu personalnego przy ustalaniu prawa właściwego dla ochrony dóbr osobistych,- zagadnienia podlegające prawu właściwemu,- regulacja prawa właściwego dla ochrony dóbr osobistych osób prawnych w innych, wybranych systemach prawnych,- treść optymalnej regulacji prawa polskiego w rozważanym zakresie: łącznik obiektywny, wybór prawa przez strony klauzula ściślejszego związku.Rezultatem przeprowadzonych badań są następujące wnioski:- Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych osoby prawnej należy ustalić na podstawie art. 16 ust. 2 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe. - Osoba prawna, której dobro osobiste jest zagrożone naruszeniem lub zostało naruszone, może żądać ochrony na podstawie prawa państwa, na którego terytorium nastąpiło zdarzenie powodujące to zagrożenie naruszenia lub naruszenie, albo prawa państwa, na którego terytorium wystąpiły skutki tego naruszenia.- Prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych zostało określone przy pomocy dwóch równorzędnych łączników lokalnych, a wskazanie, który z nich będzie zastosowany, stanowi formę realizacji autonomii woli przez osobę żądającą ochrony.- Prawu wskazanemu w powyższej normie podlegają w zasadzie wszystkie przesłanki ochrony, w tym również istnienie dobra osobistego i związanego z nim prawa podmiotowego.- Polskie normy kolizyjne dotyczące ochrony dóbr osobistych powinny być interpretowane w sposób spójny z normami prawa unijnego, przede wszystkim zawartymi w rozporządzeniu rzymskim II, i znajdują zastosowanie wyłącznie w przypadku zachowań polegających na rozpowszechnianiu informacji.- Analizowane regulacje mogą budzić istotne wątpliwości dotyczące m.in. możliwości lokalizacji naruszenia dóbr osobistych, wskazania prawa właściwego przy pomocy dwóch równorzędnych łączników bez możliwości ustalenia go poza postępowaniem sądowym, niedopuszczalności wyboru prawa przez strony, braku właściwości wspólnego prawa personalnego stron, braku wskazania akcesoryjnego, wątpliwości dotyczących zakresu zastosowania statutu personalnego.- Zasadne byłoby zastąpienie obowiązujących przepisów kolizyjnych dotyczących ochrony dóbr osobistych regulacją, według której do zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia tych dóbr stosuje się przepisy rozporządzenia rzymskiego II dotyczące prawa właściwego dla czynów niedozwolonych.
Personal interests are non-proprietary values, inherent to every legal entity. Nowadays it is commonly agreed that the protection of the aforementioned values is granted also to legal persons. The regulations concerning such protection in particular legal systems differ, sometimes significantly.The Polish court of law, when considering a case regarding the protection of personal interests of a legal person, in a situation connected with more than one state is obliged to determine, which substantive law should be applied. This decision is taken basing on the norms of the Polish private international law. The aim of the dissertation is to analyze these norms in the scope presented above, to evaluate these norms and to propose remarks on the interpretation or amendment of the present regulations.In the dissertation the following issues are considered:- prerequisites and means of protection of the interests of a legal person in the selected systems of substantive law, especially in Poland- national jurisdiction of the Polish courts in cases regarding the protection of personal interests of legal persons,- origin of the present Polish regulation of the law applicable to the protection of personal interests of legal persons, including the reasons of the exclusion of this matter from the scope of application of the unified norms of the EU law- interpretation of the norms regarding the protection of personal interests of legal persons in the Polish private international law and delimitation of its scope and the scopes of some other norms of this area of law, - method of determination of the substantive law on the basis of art. 16 par. 2 of the Act – Private International Law, - significance of general provisions of Polish private international law in the scope of the dissertation- significance of the personal law in determination of the law applicable to the protection of personal interests,- issues governed by the law applicable- desirable regulation of the Polish law in the analyzed scope: the objective connecting factor, the choice of law by the parties, the clause of the closest connection. The results of the research are following conclusions:- Legal persons, whose personal interest is threatened or infringed, may demand protection on the basis of the law of the state in which territory the event causing the threat or infringement occurred or on the basis of the law in which territory the consequences of the threat or infringement occurred- Law applicable is indicated by two equivalent connecting factors and one of them has to be chosen by a person seeking protection of his or her personal interests; this competence is a form of exercise of autonomy of will.- Law applicable governs all prerequisites of protection including the existence of a personal interest and the subjective right connected with it- Polish norms of private international law regarding protection of personal interests should be interpreted in accordance with the EU law, especially with the Rome II regulation, and thus should be applied only in situations regarding dissemination of information- Regulations analyzed in the dissertation raise some important objections concerning, among others: the possibility to determine a place where personal interests are infringed, the indication of the law applicable by two equivalent connecting factors with no possibility to determine the law applicable before the case is tried by the court, the lack of application of common personal law, the lack of accessory method of determination of the law applicable, the doubts concerning the application of the personal status of a person seeking protection- It is desirable that the present statutory provisions of the analyzed issue are replaced by the provision, according to which the obligations arising out of violations of personal interests are governed by the law applicable to non-contractual obligations, unified in the EU in the Rome II Regulation

Streszczenie rozprawy doktorskiej:Rezygnacja ze statusu spółki giełdowej a ochrona interesów akcjonariuszy mniejszościowychPrzedmiotem rozprawy doktorskiej jest rezygnacja ze statusu spółki giełdowej (określanej również mianem delistingu). Należy podkreślić, że zarówno uzyskanie, jak i utrata statusu spółki giełdowej bezpośrednio wpływa na zasady ładu korporacyjnego obowiązującego w spółce. Zasady uzyskania statusu spółki giełdowej oraz funkcjonowania spółek giełdowych na rynku kapitałowym zostały zharmonizowane na poziomie Unii Europejskiej. Z kolei, wymogi prawne stawiane w przypadku delistingu są ustalane odrębnie przez poszczególne państwa członkowskie. Jednym z celem pracy jest określenie przyczyn i skutków rezygnacji ze statusu spółki giełdowej. Stawiam tezę, że podstawową przyczyną dobrowolnej rezygnacji ze statusu spółki giełdowej jest ujemny bilans korzyści w stosunku do kosztów związanych z faktem notowania akcji spółki na rynku regulowanym. Może on wynikać z dwóch podstawowych przyczyn: (i) spadku korzyści osiąganych przez spółkę lub jej akcjonariuszy większościowych z faktu utrzymywania statusu spółki giełdowej; lub (ii) wzrostu kosztów związanych z posiadanym statusem spółki giełdowej.Ponadto, w procesie rezygnacji ze statusu spółki giełdowej może dojść do konfliktu interesów pomiędzy większościowymi i mniejszościowymi akcjonariuszami spółki. Potencjalna kolizja ich interesów stanowi uwidocznienie konfliktu wartości podlegających ochronie. Te wartości to przede wszystkim: (i) interes gospodarczy spółki rozumiany jako możliwość podjęcia przez spółkę swobodnej decyzji o rezygnacji ze statusu spółki giełdowej; oraz (ii) interes akcjonariuszy mniejszościowych rozumiany jako stworzenie mechanizmów prawnych gwarantujących, że delisting zostanie przeprowadzony w sposób nienaruszający ich interesów. W konsekwencji, zasady rezygnacji ze statusu spółki giełdowej ustalane przez prawodawców w poszczególnych państwach członkowskich UE mają na celu zarządzenie potencjalnym konfliktem wartości. Przedstawienie przyczyn, skutków i wartości chronionych przez instytucję delistingu służy realizacji drugiego z celów pracy, tj. wskazaniu, w jaki sposób polski ustawodawca ukształtował zasady rezygnacji ze statusu spółki giełdowej w kontekście wyboru wartości chronionych przez polskie przepisy. W mojej ocenie, obowiązująca regulacja delistingu ma na celu przede wszystkim interesy akcjonariuszy mniejszościowych, a nie interes gospodarczy spółki. W związku z tym, w pracy zdecydowano się omówić mechanizmy prawne przewidziane przez ustawodawcę w przypadku procesu rezygnacji ze statusu spółki publicznej i dokonać ich oceny. Za zasadne uznano również zidentyfikowanie i przeanalizowanie podstawowych problemów prawnych związanych z przeprowadzaniem procesu rezygnacji ze statusu spółki publicznej, z uwzględnieniem przewidzianych przez polskiego ustawodawcę mechanizmów ochrony akcjonariuszy mniejszościowych.
Summary of Ph.D. dissertation:Protection of minority shareholders in the case of resignation of listed company status The subject of this dissertation is the resignation from a status of a listed company (also known as delisting). It should be emphasized that obtaining or losing the status of a listed company has a direct influence on the principles of corporate governance applicable in the company, including mutual relations between its shareholders. The EU has standardized the rules for obtaining listed company status. However, the legal requirements for the reverse process, known as delisting, are still determined separately by the individual member states.One of the aims of this work is to identify the reasons for, and consequences of, delisting. I argue that the main reason for a voluntary resignation of listed company status is the negative balance of benefits in relation to costs associated with the listing of a company's shares on a regulated market. This imbalance may result from two types of changes (i) a decrease in the benefits of the company or its majority shareholders from listed company status; or (ii) an increase in the costs associated with a status of a listed company,In addition, during the process of delisting, conflicts of interest between majority and minority shareholders may arise. The potential conflicts of interest elucidate the different values protected by national legislators in their framing of delisting regulations. These values are primarily: (i) the economic interest of a company, understood as the company’s ability to take an independent decision to delist itself; and (ii) the interests of minority shareholders, understood as the creation of legal mechanisms ensuring that delisting is carried out in a manner that does not undermine their interests. Consequently, the rules for delisting determined by legislators in individual EU member states aim to manage potential conflicts of values.Analysis of the reasons, consequences and values protected by delisting rules serves to realize of the second objective of this work. That is indicating how the Polish legislator has set the rules for delisting in the context of values prioritized by Polish law. In my opinion, the existing delisting regulation is primarily aimed at protection of the interests of minority shareholders rather than the economic interests of the company. Therefore, it was decided to discuss the legal mechanisms envisaged by the legislator in the case of the delisting and assessing them. It was also reasonable to identify and analyze the basic legal issues related to the process of delisting, taking into account the minority shareholder protection mechanisms provided for by the Polish legislature.

Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest prawna ochrona tajemnic strony postępowania antymonopolowego w sprawach praktyk ograniczających konkurencję. Analizie poddane zostały trzy kategorie tajemnic strony tego postępowania, tj. informacje stanowiące: tajemnicę przedsiębiorstwa, tajemnice związane z rynkiem finansowym oraz tajemnicę porady prawnej. Główna teza badawcza rozprawy zawiera się w stwierdzeniu, że obowiązująca w prawie polskim regulacja prawna dotycząca ochrony tajemnic strony postępowania antymonopolowego w sprawach praktyk ograniczających konkurencję na ogół nie stanowi przeszkody w kontroli przez polski organ antymonopolowy przestrzegania przepisów zakazujących praktyk ograniczających konkurencję. Jednocześnie jednak obowiązujące przepisy oraz praktyka ich stosowania pokazują, że przy udzielaniu prawnej ochrony tym tajemnicom w zbyt małym stopniu uwzględnia się potrzebę ochrony prawnie uzasadnionych interesów strony, będącej beneficjentem tajemnicy, oraz prawnie uzasadnionych interesów innych stron tego postępowania i osób trzecich. Wobec tego konieczne jest wprowadzenie zmian w tym zakresie. Podstawową metodą badawczą jest analiza formalno-dogmatyczna. Wykorzystane zostały również elementy metody prawnoporównawczej oraz dane statystyczne pochodzące z Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
The subject of the doctoral dissertation is legal protection of secrets of the party to antitrust proceedings concerning competition-restricting practices. Three categories of the eponymous parties' secrets have been analyzed, i.e. information that constitute business secret, secrets related to the financial market and the legal professional privilege. The main thesis of the dissertation is contained in the statement that Polish legal provisions regarding protection of secrets of the party to antitrust proceedings concerning competition-restricting practices do not, in general, prevent the Polish antimonopoly authority from monitoring the compliance with the provisions prohibiting competition-restricting practices. Simultaneously, the applicable legal provisions and the practice of their application indicate that the need for protection of legitimate interests of the party who is a beneficiary of the secret as well as the other parties and the third parties when granting the legal protection to these secrets is taken into account to an insufficient extent. Therefore, there is a need to implement changes in this regard. The main research method is formal-dogmatic analysis. The elements of the comparative legal analysis and statistical data from the Office of Competition and Consumer Protection were also used.
Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Prawa

W pracy poszukiwane są odpowiedzi na następujące pytania:1) Czy zmiana występującej w obrocie normy, odbywająca się na poziomie judykatury, bez udziału ustawodawcy, podlega ograniczeniom konstytucyjnym? 2) Czy owe ewentualne ograniczenia mogą prowadzić do dzielenia w czasie zakresu stosowania normy, wynikającej z praktyki orzeczniczej? 3) Czy instytucje prawa cywilnego zawierają mechanizmy pozwalające uchronić podmioty prawa przed zmianą norm występujących w praktyce orzeczniczej, a w szczególności, czy Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w przypadku, gdy sąd orzekając w sprawie, stosuje do jej rozstrzygnięcia normę całkowicie odmienną od dotychczas istniejącej w obrocie?

Rozprawa składa się ze wstępu, czterech rozdziałów odpowiadających na poszczególne pytania szczegółowe oraz zakończenia. Rozdział 1 stanowi teoretyczny zarys problemu i został poświęcony omówieniu kluczowych pojęć związanych z przedmiotem badań z odwołaniem do nauk ekonomicznych i prawnych. Przedstawia również rozwiązania przyjęte w czterech wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz na poziomie unijnym. W rozdziale drugim analizie poddano model ochrony prawnej przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej funkcjonujący przed wejściem w życie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, oraz uzupełniony o środki, które pojawiły się już po 12.07.2017 r. Rozdział 3 został poświęcony prawu materialnemu, odnosi się do zakresu podmiotowego i przedmiotowego polskiej regulacji. Czwarty rozdział analizuje metody egzekwowania zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Omawia uprawnienia właściwego organu oraz władcze środki egzekwowania zakazu. Zakończenie rozprawy zawiera proponowane rozwiązanie problemu badawczego, jak również ocenę aktualnie obowiązujących regulacji w analizowanym zakresie i wnioski de lege lata oraz propozycje de lege ferenda.
The dissertation consists of an introduction, four chapters answering individual specific questions and endings. Chapter 1 is the theoretical outline of the problem and discusses key concepts related to the subject of the study with reference to economic and legal sciences. It also presents solutions adopted in four selected EU Member States and at the EU level. The second chapter analyzes the model of legal protection against unfair use of superior bargaining power functioning before the entry into force of the Act on counteracting the unfair use of superior bargaining power in agricultural and food products trade,as well as legal measures that appeared after 12.07.2017.Chapter 3 is devoted to substantive law. It refers to the subjective and objective scope of Polish regulation.The fourth chapter examines methods of enforcing the prohibition of unfair use of superior bargaining power. It discusses the powers of the competent authority. The dissertation conclusion refers to proposed solution to the research problem, as well as an assessment of the currently applicable regulations in the analyzed area and the de legelata and de legeferenda proposals.
Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Prawa

1. Zarys problemu i cel rozprawy Przedłożona rozprawa doktorska zatytułowana Normalizacja translatoryczna polskiej i niemieckiej terminologii z zakresu ochrony danych osobowych to praca, której przedmiot badań można przyporządkować dziedzinie językoznawstwa, jednak pewne jej elementy są ściśle skorelowane z dziedzinami takimi jak informatyka i prawo. Problem, którego dotyczy rozprawa może zwrócić uwagę zarówno specjalistów z zakresu językoznawstwa (mowa tu zarówno o teoretykach, którzy zajmują się diagnozą i deskrypcją aktualnego stanu nauki, jak i praktykach – tłumaczach posiadających wiedzę językową w zakresie języka ojczystego oraz obcego, a także kompetencje translatorskie), jak także specjalistów z zakresu ochrony danych osobowych (informatyków, prawników, administratorów danych itd.), którzy poszerzają (rekonstruują) swoja wiedzę specjalistyczną, w tym przypadku z zakresu ochrony danych osobowych oraz wiedzę dotyczącą użycia środków językowych i tekstowych, bazując na tekstach specjalistycznych z danego zakresu, stworzonych przez innych specjalistów. Niejednokrotnie teksty takie zostały przełożone z języka wyjściowego na język docelowy przez tłumacza, którego wiedza z zakresu ochrony danych osobowych jest w najlepszym przypadku orientacyjna lub w skrajnych przypadkach znikoma. W związku z powyższym nasuwa się pytanie, jak sprawić, by teksty z zakresu ochrony danych osobowych, będące translatami mogły stanowić wiarygodne źródło wiedzy merytorycznej, jak i wiedzy językowej (dotyczącej terminów oraz łączenia środków językowych w całość – tekst). Rozwiązanie tego problemu tkwi w ustanowieniu i implementowaniu jednolitych norm – konwencji dla tłumaczy, zgodnie z którymi powinni oni wykonywać swoją pracę translacyjną. Proces określania, ustanawiania i wdrażania jednolitych norm w odniesieniu do języków określa się mianem normalizacji językowej. Na potrzeby przedłożonej rozprawy proces normalizacji językowej (w szczególności terminologicznej, której celem jest kodyfikacja pewnych zbiorów specyficznych wyrażeń – terminów (por. F. Grucza 2008: 9), ale obejmującej również inne elementy językowe i tekstowe), która jest niezbędna z punktu widzenia translatoryki, ponieważ ma pozytywny wpływ na komfort i efektywność pracy tłumaczy, a zarazem jest ściśle ukierunkowana na cel, którym mają służyć teksty przez nich przełożone (translaty), określony został jako normalizacja translatoryczna. Kwestia jakości translacji jest istotna przede wszystkim dla finalnego odbiorcy tekstu specjalistycznego, który czytając tekst ma nadzieję, że zaprezentowane w nim fakty czy informacje są zgodne z prawem, najnowszymi ustaleniami naukowymi, trendami, że nadążają za postępem, oraz że zastosowane środki językowe i sposób ich łączenia są poprawne i że mogą być traktowane jako swego rodzaju pierwowzór, a następnie powielane. W toku rozważań teoretycznych nasunęło się pytanie, które stało się głównym pytaniem badawczym rozprawy, a mianowicie kto powinien opracowywać i ustanawiać normy translacyjne z zakresu ochrony danych osobowych. Z jednej strony mamy do dyspozycji specjalistów z dziedziny ochrony danych osobowych, których merytoryczna wiedza dziedzinowa zapewne pozwalałaby na określanie standardów, lecz ich wiedza i umiejętności językowe oraz translatorskie są niewystarczające, a z drugiej strony mamy tłumaczy dysponujących wiedzą językową, wachlarzem umiejętności translatorskich, lecz niestety najczęściej z niedostateczną wiedzą merytoryczną z danej dziedziny. W toku dalszych rozważań teoretycznych oraz w trakcie przeprowadzania badań empirycznych nasuwały się kolejne pytania, m.in. czy ustanowione normy językowe, których użycie propagują słowniki, bazy danych, podręczniki itp., powinny być traktowane jako bezwzględnie poprawne (w każdym wziętym pod uwagę punkcie na osi czasu oraz w każdej sytuacji) i niepodważalne? Zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w dokumentach normalizacyjnych (np. Norma PN-ISO 704: 2012, punkt 7.4) „zaleca się nie zmieniać ustalonych i powszechnie używanych oznaczeń, nawet jeżeli zostały utworzone w nieudolny sposób lub są niewłaściwie motywowane”. Należy jednak pamiętać, że po pierwsze świat się rozwija, wiedza w każdym zakresie „się rozrasta”, powstają nowe, niezliczone twory ludzkiej działalności, a w związku z tym zachodzi także konieczność weryfikacji, czy dany termin najlepiej opisuje przypisywany mu zakres rzeczywistości. Ponadto należy pamiętać, że każda norma oraz każdy dokument normalizacyjny, który zgodnie z antropocentryczną teorią języków ludzkich F. Gruczy, przyjętą w rozprawie za fundamentalną, został stworzony na podstawie wiedz i wiedz specjalistycznych, a także przy użyciu idiolektów i idiolektów specjalistycznych autorów danego dokumentu, zawsze jest „obarczony” subiektywizmem wynikającym z pewnej wyjątkowości i niepowtarzalności ludzkiej. Założenie to implikuje konieczność traktowania norm językowych jako pewnego rodzaju umowę międzyludzką osiągniętą na zasadzie konsensusu. Niemniej jednak, przyznać należy, że opracowywanie i wdrażanie norm (językowych) przynosi ludziom wymierne korzyści, a działanie zgodnie z przyjętymi zasadami ułatwia ludzką egzystencję, a przede wszystkim komunikację i komunikację specjalistyczną. Działalność normalizacyjna, w szczególności w zakresie translacji, ma szczególne znaczenie w przypadku tekstów prawnych, ponieważ wszelkie normy, przepisy, nakazy i zakazy obowiązują wszystkich obywateli niezależnie od ich woli, czy znajomości prawa. W przypadku nieporozumień, czy nawet wykroczeń i sytuacji łamania prawa wynikających z błędów translacyjnych odpowiedzialność ponosi tłumacz. Spoczywa więc na nim bardzo duża odpowiedzialność, a produkty jego działalności translacyjnej stanowią źródło wiedzy prawnej przedstawionej w tekście oryginału. W związku z tym musi on dokładać wszelkich starań, aby tworzone przez niego translaty, szczególnie z zakresu prawa, były najwyższej jakości. Przechodząc do kwestii normalizacji translatorycznej, dotyczącej stricte tematu rozprawy, a więc ochrony danych osobowych, należy dodać, że tej kwestii poświęca się coraz więcej uwagi dopiero od kilku lat. Punktem zwrotnym był moment akcesji Polski do Unii Europejskiej, gdy swobodny przepływ towarów i usług stał się fundamentem rynku europejskiego. Jednak ta swoboda jaką dała nam Unia Europejska w tym zakresie, niosła ze sobą także ogromne zagrożenia dotyczące naszych danych osobowych. Zaczęto więc zastanawiać się, co należy zrobić, aby wraz z tym swobodnym przepływem handlowo-usługowym nasze dane osobowe były bezpieczne. Organy europejskie, a także rządy krajów wspólnotowych podjęły szereg działań mających na celu poprawę jakości bezpieczeństwa naszych danych, wprowadzone zostały ustawy jasno określające i regulujące kwestie związane z bezpieczeństwem naszych danych oraz przewidujące ewentualne przestępstwa związane z wyłudzaniem tym danych, także na szeroką skalę. Zaznaczyć trzeba jednak od razu, że sposobów wyłudzania danych jest tak wiele oraz że ich liczba stale rośnie, a ustawodawcy nie są w stanie wszystkich tych „nowinek” uwzględnić w aktach prawnych, a co więcej skutecznie im przeciwdziałać. Tak więc ochrona danych osobowych jest dziedziną stosunkowo nową, lecz prężnie rozwijającą się i bardzo bogatą w nową terminologię, której ciągle przybywa. Jest więc rzeczą oczywistą, że normalizacja terminologii z zakresu ochrony danych osobowych jest kwestią wciąż otwartą, trwającą. Głównym problemem zarówno dla ustawodawców jak i tłumaczy jest stale i szybko rosnąca liczba nowych cyberprzestępstw bazujących na najbardziej wyszukanych metodach wyłudzania danych. Pojawianie się nowych stanów faktycznych w zakresie ochrony danych osobowych znacznie wyprzedza powstawanie określających je terminów, a tym bardziej proces ich normalizacji, co zauważyć można już przy pierwszym, pobieżnym zapoznaniu się z materiałem badawczym (im bardziej aktualne teksty, tym więcej wyrażeń, które nie posiadają swoich ustabilizowanych terminologicznie ekwiwalentów, odpowiednio w języku polskim czy niemieckim). Zanim nowe problemy zostaną objęte literą prawa powstają kolejne zjawiska i sytuacje, w których ludzie muszą być w stanie się odnaleźć. Obserwuje się w związku z tym wiele zapożyczeń anglojęzycznych używanych w tekstach polskich oraz niemieckich, co niejednokrotnie wynika z braku innego odpowiednika w języku docelowym (polskim czy niemieckim). Z problemem tym borykają się na co dzień przede wszystkim tłumacze. Ich praca bardzo często polega na kreatywnym tworzeniu tekstu w języku docelowym, który ma przedstawić pewną porcję rzeczywistości, którą opisuje tekst wyjściowy. Zleceniodawcy wymagają od tłumaczy nie tylko pełnej ekwiwalencji, lecz także zrozumiałości i jasności tekstów. Często jednak, odnosząc się do różnych realiów, nie udaje się osiągnąć pełnego pokrycia semantycznego terminów. Ponadto nadmienić należy, że ponieważ część materiału badawczego rozprawy stanowią dokumenty prawodawcze ściśle związane z integracją europejską, tj. dyrektywa unijna dotycząca ochrony danych osobowych oraz dwa dokumenty krajowe (polska i niemiecka ustawa) wprowadzające tę dyrektywę, w rozprawie przyjęłam, za F. Gruczą (2008: 30), że „polskie języki specjalistyczne związane z integracją europejską i/ lub Unią Europejską nie są tworami oryginalnymi lecz tworami (wy)tworzonymi na wzór i podobieństwo języków wykreowanych wcześniej przez wspólnoty, które zainicjowały proces europejskiej integracji”. Na tej podstawie F. Grucza wysuwa wniosek, że należy translaty stworzone za pomocą języków, nazwijmy to wtórnych, Unii Europejskiej, również traktować jako źródło normy językowej. 2. Metodologia badań Przeprowadzone na potrzeby niniejszej rozprawy badania składały się z dwóch zasadniczych części. Pierwszą z nich stanowiła analiza terminologiczna, drugą natomiast badanie konfrontatywne – ankieta. Nadmienić należy w tym miejscu, że przeprowadzona analiza terminologiczna podzielona została na dwie, komplementarne względem siebie, części. Pierwszym etapem umożliwiającym przeprowadzenie badań był dobór odpowiedniego materiału badawczego. Teksty, które zostały wybrane jako podstawowy materiał badawczy, to trzy teksty normatywne z zakresu ochrony danych osobowych, stanowiące nie tylko wykładnię prawa, lecz także, w idealnym ujęciu, będące źródłem normy terminologicznej i translatorycznej w danym zakresie. Pierwszym tekstem wchodzącym w skład podstawowego materiału badawczego była europejska dyrektywa: (niem.): Richtlinie 95/46/WE des Europäischen Parlaments und des Rates vom 24. Oktober 1995 zum Schutz natürlicher Personen bei der Verarbeitung personenbezogener Daten und zum freien Datenverkehr oraz jej tłumaczenie na język polski. Referencyjny materiał badawczy stanowiły dwie ustawy z zakresu ochrony danych osobowych: niemiecki dokument normatywny, czyli (niem.): Bundesdatenschutzgesetz (BDSG) vom 20. Dezember 1990 mit späteren Änderungen, tj. Niemiecka federalna ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 20 grudnia 1990 z późniejszymi zmianami, oraz polska Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Podstawowe założenie badawcze stanowiła wspomniana już teza, że dokumenty te jako teksty prawne, tzn. teksty normatywne powinny być źródłem normy tekstowej i językowej, a co się z tym wiąże używana w nich terminologia powinna być jednolita oraz znormalizowana według najwyższych standardów. Drugim etapem badania było wyekscerpowanie terminologii, która poddana została analizie. W skład analizowanej terminologii wchodziły rzeczowniki, stanowiące nazwy osób, których zadaniem jest ochrona danych osobowych oraz wyrażenia wymienione w glosariuszach wszystkich wskazanych dokumentów normatywnych, gdzie definiowane są najważniejsze zjawiska oraz instytucje kluczowe w danym akcie prawodawczym, związane z ochroną danych osobowych, a zarazem których frekwencja pojawiania się w dokumencie jest wysoka. Wybrana do badania terminologia to głównie rzeczowniki, gdyż po pierwsze akty normatywne cechuje styl nominalny oraz po drugie, ponieważ inne części mowy, np. czasowniki występujące w wybranych dokumentach pokrywają się w znacznej mierze z leksyką języka ogólnego. Kolejny etap badania polegał na skonfrontowaniu występowania terminów z ww. dokumentów normatywnych z wynikami uzyskanymi, w obu językach, z największej europejskiej wielojęzykowej bazy danych terminologicznych IATE (ang. Interactive Terminology for Europe), która uwzględnia terminologię używaną w innych tekstach unijnych oraz ich kontekst użycia. Ostatnią część tego badania stanowiło wyszukanie, a także przeanalizowanie tłumaczenia terminów wyekscerpowanych z wspomnianych trzech aktów normatywnych z tłumaczeniami w oparciu o inne teksty (nienormatywne) z zakresu ochrony danych osobowych. Teksty te pochodziły z aktualnych czasopism branżowych oraz stron internetowych takich jak np. www.niebezpiecznik.pl, www.zaufanatrzeciastrona.pl, www.panoptykon.org, www.secure-one.de, www.datenschutz.de i wiele innych. Są to strony o uznanej marce i renomie, na których znaleźć można teksty bardzo aktualne, dotyczące najnowszych zagadnień na rynku informatycznym w zakresie ochrony danych osobowych, podejmujące tematykę wszelkich nowinek z zakresu cyberprzestępstw oraz ochrony przez nimi. Przeprowadzone przeze mnie badanie miało zatem na celu sprawdzenie, czy terminologia używana w dokumentach prawodawczych Unii Europejskiej jest jednolita i konsekwentnie używana oraz czy teksty te mogą być rzeczywiście wiarygodnym źródłem norm tekstowych i językowych, m.in. dla tłumaczy tekstów specjalistycznych. Druga, komplementarna część analizy przeprowadzona została w oparciu o dodatkowy materiał badawczy, który stanowiły teksty w języku polskim oraz niemieckim pochodzące ze wspomnianych powyżej czasopism branżowych i stron internetowych. Co istotne, żaden z tych tekstów, w odróżnieniu do tekstów z pierwszej części analizy terminologicznej, nie był tekstem normatywnym, a więc teoretycznie nie stanowi wykładni normy językowej, terminologicznej i translatorycznej. Jest jedynie odzwierciedleniem uzusu. Terminy wyekscerpowane do tej części badania nie wystąpiły w żadnym z trzech aktów normatywnych, o których mowa w pierwszej części badania. Były to rzeczowniki oraz rzeczowniki odczasownikowe, określające w znacznej mierze najnowsze cyberprzestępstwa, ataki w sieci lub najnowsze zjawiska związane z ochroną danych osobowych, także w Internecie. Kolejnym etapem tej analizy terminologicznej było wyszukanie, w obu językach, niemieckim oraz polskim, wcześniej wybranych terminów pochodzących z tekstów branżowych z wynikami, wspomnianej już, europejskiej bazy danych terminologicznych IATE. Ta część analizy miała na celu sprawdzenie, czy najbardziej aktualna terminologia branżowa z zakresu ochrony danych osobowych jest używana w dokumentacji unijnej, a jeśli tak, czy w sposób konsekwentny i jednolity. Ostatnią część badań stanowiło badanie konfrontatywne – ankieta. Do jej przygotowania wykorzystane zostały terminy pochodzące z pierwszej i drugiej części analizy terminologicznej. Głównym jej celem była próba odpowiedzi na pytanie, kto powinien ustanawiać normy translacyjne i terminologiczne w zakresie ochrony danych osobowych. Aby osiągnąć ten cel ankieta skierowana została do dwóch grup respondentów. Jedną z nich stanowili specjaliści z zakresu ochrony danych osobowych, którzy nie posiadają żadnych udokumentowanych kwalifikacji z zakresu translacji, lecz znają język niemiecki minimum na poziomie B1/B2. Byli to m.in administratorzy danych osobowych, administratorzy bezpieczeństwa informacji, informatycy, programiści, prawnicy zajmujący się kwestiami ochrony danych osobowych lub naruszeniami z tym związanymi, a także pracownicy instytucji i przedsiębiorstw, którzy oferują na rynku swoje usługi w zakresie bezpieczeństwa informacji. Drugą grupę ankietowanych stanowiły osoby dysponujące wiedzą językową, terminologiczną i translatorską w zakresie translacji tekstów specjalistycznych, które mają udokumentowane kwalifikacje w zakresie pisemnej i/ lub ustnej translacji specjalistycznej, a więc np. czynni tłumacze tekstów specjalistycznych, pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego nauczający translacji, a także studenci ostatniego roku studiów stacjonarnych drugiego stopnia na kierunku tłumaczenia specjalistyczne w ww. Instytucie. Na wypełnienie ankiety obie grupy respondentów miały nieograniczoną ilość czasu oraz mogły korzystać z dowolnych źródeł i materiałów pomocniczych, także tych dostępnych online. Udział w badaniu był dobrowolny oraz anonimowy. Uczestnicy zostali poinformowani o celach przeprowadzenia badania oraz miejscu publikacji jego wyników. Terminy wybrane do stworzenia pytań w ankiecie nie były przypadkowe. Zostały wybrane spośród terminów użytych w dwóch wyżej opisanych częściach badania, a głównym kryterium wyboru spośród nich było wybranie takich jednostek, które mają przynajmniej dwa różne określenia w języku polskim lub niemieckim, występujące w różnych tekstach (tak by respondenci mogli dokonać wyboru spośród przynajmniej dwóch odpowiedzi). Pierwsza część ankiety (pytania 1 – 7) pozwoliła podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, które odpowiedniki częściej były wybierane przez respondentów, te z tekstów normatywnych (dyrektywa lub ustawy), czy te z innych tekstów (nienormatywnych), których tematyka skoncentrowana była wokół zagadnienia ochrony danych i bezpieczeństwa informacji, a także czy wpływ na decyzje, co do wyboru ekwiwalentu miała przynależność do konkretnej grupy ankietowanych. Pozostałe pytania ankiety (8 – 17) opracowane zostały na podstawie drugiej części analizy terminologicznej, która opisana została powyżej. Ta część ankiety również, jak zostało założone, pozwoliła odpowiedzieć na pytanie, czy osoby będące w jednej grupie respondentów udzielały podobnych odpowiedzi oraz jakie wnioski można wysunąć na podstawie wybieranych przez nich ekwiwalentów. Ponadto ta część ankiety, tj. pytania 8 – 17 pozwoliły zaobserwować, czy ankietowani chętniej decydowali się na ekwiwalenty znormalizowane, czy będące odbiciem aktualnego uzusu. Nadmienić należy, że wyniki obu analiz terminologicznych przedstawione zostały w postaci tabelarycznej, natomiast wyniki ankiety zaprezentowane zostały za pomocą czterech wykresów kołowych. 3. Wyniki badań W rozprawie podjęta została próba analizy normalizacyjnej wybranej terminologii z zakresu ochrony danych osobowych. Pierwsza część badania poświęcona została analizie terminów pochodzących z trzech wybranych aktów normatywnych z zakresu ochrony danych osobowych oraz skonfrontowaniu ich w wynikami pozyskanymi z IATE oraz wynikami pozyskanymi na podstawie analizy innych tekstów, nie stanowiących wykładni prawa. Druga część badania polegało na skonfrontowaniu najnowszej terminologii z zakresu ochrony danych osobowych, opisującej w głównej mierze cyberprzestępstwa oraz najnowsze zjawiska związane z ich ochroną, z terminologią używaną w tekstach unijnych. Do badania posłużyła największa europejska baza danych terminologicznych – IATE. Po dokładnym przeanalizowaniu wyników obu badań wysunąć można pewne wnioski, które, dla przejrzystości, przedstawię w kolejności przeprowadzania badań. Pierwsza część analizy terminologicznej pozwoliła zaobserwować, że terminy używane w najnowszych tekstach specjalistycznych z zakresu ochrony danych osobowych, zarówno w języku polskim jak i niemieckim, nie zawsze są tożsame z terminologią używaną w wybranych trzech tekstach normatywnych. Wiele wyrażeń używanych jest, nawet w tym samym tekście jako wyrażenia synonimiczne, co nie powinno mieć miejsca w przypadku znormalizowanej terminologii. Po drugie wyniki pozyskane z bazy danych terminologicznych IATE nie zawsze pokrywają się z terminologią pochodzącą z podstawowego materiału badawczego. Niejednokrotnie w bazie odnaleźć można wiele odpowiedników, które, rzekomo, mogą być stosowane w sposób synonimiczny. Fakt ten dowodzi, iż terminologia używana w unijnych tekstach nie jest jednolita, a więc nie można powiedzieć, że wszystkie teksty unijne mogą stanowić normę translacyjną w zakresie terminologii odnoszącej się do ochrony danych osobowych. Po trzecie zauważyć można, że niektóre pola w tabeli nie zostały wypełnione. Spowodowane jest to brakiem poszczególnych funkcji w prawodawstwie polskim lub niemieckim. Inna sytuacja ma miejsce, gdy w jednej z ustaw pojawia się pewna funkcja, a nie ma o niej mowy w dyrektywie. Spowodowane jest to dość dużą swobodą w implementacji postanowień unijnych. Taka sytuacja jest również niewątpliwie ogromnym wyzwaniem dla tłumaczy, ponieważ brak bezpośrednich odpowiedników implikuje konieczność np. użycia parafrazy lub innych zabiegów translatorskich, a także zapożyczania terminów z języków obcych. Po kolejne różnice w użyciu terminologii zauważalne są także już na poziomie samych wybranych aktów prawnych. Mowa tu o różnicach terminologicznych miedzy np. polską wersją dyrektywy i polską ustawą oraz niemiecką wersją dyrektywy i niemiecka ustawą. Ostatnim, jednak w moim przekonaniu najmocniejszym, zarzutem pod kątem używania znormalizowanej terminologii w dokumentach unijnych, a przynajmniej tych normatywnych, jest stosowanie synonimii na poziomie tego samego aktu normatywnego. W odniesieniu do drugiej części analizy terminologicznej, zaobserwować można, że terminy będące przedmiotem drugiej części badania, określające w znacznej mierze najnowsze cyberprzestępstwa lub nowe zjawiska związane z ochroną danych osobowych lub brakiem ich należytej ochrony, to w znacznej mierze anglicyzmy, które używane są zarówno w tekstach polsko – jak i niemieckojęzycznych. Rzeczowniki te zachowały swoją oryginalną pisownię, jednak z zastrzeżeniem, że w języku polskim podlegają zasadom deklinacji języka polskiego, natomiast w języku niemieckim pisane są wielką literą, otrzymują rodzajnik (najczęściej „das”) i podlegają zasadom deklinacji rzeczowników w języku niemieckim. Zjawisko to nazywane jest w słowotwórstwie zapożyczeniami właściwymi. Innym produktywnym mechanizmem słowotwórczym, który ujawnił się w najnowszej polskiej i niemieckiej terminologii z zakresu ochrony danych osobowych to tzw. zapożyczenia strukturalne, tzw. kalki, gdzie zapożyczane są struktury języka obcego. Wszystkie terminy użyte w drugiej części badania z założenia nie występowały w dyrektywie ani w ustawach, jednak w znacznej mierze nie występują one także w IATE. Świadczy to o braku wielu znormalizowanych terminów z zakresu ochrony danych osobowych, zarówno w języku polskim jak i niemieckim. Jednak ponieważ ludzie chcą i muszą komunikować, uzus używany przez specjalistów z danej branży staje się niejako normą, bo ko-lejne osoby powielają rozwiązania przyjęte przez prekursorów w określonym zakresie. Dlatego też wysunąć można wniosek, że wiele terminów z zakresu ochrony danych osobowych nie zostało poddanych poprawnemu procesowi normalizacji i nie ma odbicia w aktualnych źródłach o stanie normy, takich jak teksty normatywne, słowniki, bazy danych terminologicznych itd. Podsumowując wnioski z przeprowadzonego badania, można stwierdzić, że prawodawstwo na szczeblu zarówno unijnym, jak i krajowym nie nadąża za rozwojem nowych sposobów wyłudzania i przechwytywania danych osobowych. Świadczą o tym liczne braki w prawidłowo znormalizowanej terminologii. To, wciąż pogłębiające się zjawisko, powoduje zakłócenia komunikacyjne, często na poziomie międzynarodowym, a poprzez to jeszcze trudniejszą walkę z tego rodzaju cyberprzestępstwami. Terminologia używana w tekstach unijnych powinna być jednolita, tak jak jednolite (co do celów) ma być prawo unijne, normy, wytyczne itd. Tylko znormalizowana terminologia w tym zakresie może być zaczątkiem do skutecznej walki z cyberterroryzmem na światową skalę. W przypadku braku efektywnej komunikacji jednostki ze sobą współpracujące nie mogą osiągnąć wspólnego celu. Przeprowadzone badanie pokazało ponadto, że istnieje konieczność stworzenia polsko-niemieckiego oraz niemiecko-polskiego słownika specjalistycznego z zakresu ochrony danych osobowych, który służyłby nie tylko specjalistom, takim jak administratorzy danych osobowych, prawnicy czy informatycy, lecz także, a może przede wszystkim tłumaczom, którzy łatwo mogą się pogubić w tej, niewątpliwie, skomplikowanej materii jaką jest ochrona danych osobowych i cyberprzestępstwa. Cyberprzestępcy nieustannie doskonalą swoje umiejętności. Skala potencjalnych skutków ataku na infrastrukturę IT sprawia, że problem cyberbezpieczeństwa staje się kwestią strategiczną firm, zarówno tych małych jak i tych większych. Ofiarami w cyberprzestrzeni stają się zarówno osoby fizyczne, jak i banki, instytucje ubezpieczeniowe, firmy telekomunikacyjne, serwisy aukcyjne, a nawet agencje rządowe. Trzecia i zarazem ostatnia część badania, tj. ankieta miała umożliwić próbę odpowiedzi na pytanie, kto powinien ustanawiać normy terminologiczno-tekstowe z zakresu ochrony danych osobowych. Miało to być możliwe m.in. dzięki zaobserwowaniu, czy istnieje zależność między wyborem znormalizowanych bądź nieznormalizowanych ekwiwalentów, a przynależnością do konkretnej grupy respondentów. Pierwsza część ankiety (pytania 1 – 7) opracowana na podstawie podstawowego materiału badawczego wykazała, że: tłumacze znacznie częściej niż specjaliści z zakresu ochrony danych osobowych (71% : 17%) wybierali jako lepsze, trafniejsze ekwiwalenty pochodzące z tekstów normatywnych (a więc terminy znormalizowane). Ponadto zaobserwowano podobną częstotliwość wyboru terminów nieznormalizowanych zarówno przez tłumaczy jak i przez specjalistów z zakresu ochrony danych osobowych (18% : 17%). Po trzecie specjaliści z zakresu ochrony danych osobowych zdecydowanie częściej niż tłumacze wybierali odpowiedź sugerującą, że przynajmniej dwa z zaproponowanych ekwiwalentów są w jednakowym stopniu poprawne (63% : 9%). Po kolejne żaden z ankietowanych specjalistów i tylko 2% spośród odpowiedzi udzielonych przez tłumaczy wskazywały, że żaden z zaproponowanych ekwiwalentów nie jest poprawny. Druga część ankiety (pytania 8 – 17) opracowana na podstawie dodatkowego materiału badawczego wykazała, że specjaliści z zakresu ochrony danych osobowych najczęściej decydowali się na ekwiwalenty pozyskane z aktualnych tekstów branżowych (81%), podczas gdy tłumacze kierowali się uzusem (terminologią z tekstów branżowych) zdecydowanie rzadziej (46%). Odwrotną tendencję zaobserwowano, jeśli chodzi o wybory ekwiwalentów uzyskanych z IATE. Odpowiedzi tłumaczy stanowiły tu 37% natomiast specjalistów tylko 6%. Ponadto tłumacze dwukrotnie częściej niż specjaliści wybierali odpowiedź sugerującą, że więcej niż jeden z zaproponowanych ekwiwalentów jest poprawny (14% : 7%). Niewiele, bo tylko 6% spośród odpowiedzi oddanych przez specjalistów wskazywało na brak poprawnego ekwiwalentu wśród podanych propozycji. Takie odpowiedzi ze strony specjalistów padły jeszcze rzadziej, tylko 3% razy. Na zakończenie przedstawione zostaną dezyderaty, których sformułowanie umożliwiła zarówno analiza stanu badań, jak i przeprowadzone badania empiryczne. W pierwszej kolejności zauważono bezwzględną konieczność ujednolicenia terminologii używanej w tekstach normatywnych, które stanowiły główny materiał badawczy rozprawy, tak aby teksty te mogły stanowić wiarygodne źródło nie tylko wiedzy merytorycznej ale i translatorskiej oraz terminologicznej. Poprzez porównanie będących w obiegu określeń i skonsultowanie ich, zarówno z terminologami jak i specjalistami z odpowiedniej branży można wybrać, w drodze konsensusu, najlepszy ekwiwalent i usankcjonować go np. w glosariuszu lub słowniku specjalistycznym. Po drugie osoby opracowujące nową terminologię z zakresu ochrony danych osobowych powinny współpracować ze specjalistami z zakresu ochrony danych, tak aby efekty ich pracy były swojego rodzaju złotym środkiem między teoretyczną wiedzą terminografów w zakresie tworzenia nowej terminologii, a wiedzą praktyczną, tzn. merytoryczną, jaką dysponują specjaliści z zakresu ochrony danych. Taka kooperacja może, z dużym prawdopodobieństwem, przełożyć się na poprawę jakości komunikacji specjalistycznej, zarówno mono – jak i bilingwalnej z udziałem tłumacza, odnoszącej się do tematu i problemów współczesnej ochrony danych, nie tylko osobowych. Ponadto, warto rozważyć akceptację anglojęzycznych zapożyczeń na określenie nowych zjawisk w dziedzinie ochrony danych osobowych, bowiem, z pragmatycznego punktu widzenia, usprawniłoby to komunikację międzynarodową oraz zapewne przyczyniło się do zmniejszenia kosztów wynikających ze złej jakości tłumaczeń, wszelkich nieporozumień oraz, co najważniejsze, przyspieszyłoby działania mające na celu zapewnienie naszym danym bezpieczeństwa. Kolejny postulat płynący z wyników przeprowadzonych badań odnosi się do poprawy jakości kształcenia przyszłych tłumaczy. Warte uwagi są np. szkolenia dotyczące ochrony danych osobowych, przynajmniej w zakresie podstawowej terminologii, tak aby młodzi adepci zawodu tłumaczeniowego, ale nie tylko, mogli dokształcać się z dziedziny, której dotyczą lub dotyczyć będą tłumaczone przez z nich teksty, po to by służyć one mogły szerokiemu gronu zainteresowanych odbiorców. Ostatnim, bardzo ważnym dezyderatem, jest stworzenie polsko-niemieckiego i niemiecko-polskiego glosariusza terminologii z zakresu ochrony danych osobowych.