Academic literature on the topic 'Opowiadania'

Artykuł przedstawia propozycję alternatywnych założeń dla badań narratologicznych. Klasyczna narratologia została oparta na paradygmacie mentalistycznym, co oznaczało zamknięcie badań narracji w języku, tekście lub dyskursie, a także prowadziło do zlekceważenia roli różnych mediów czy pośredników w opowiadaniu. W artykule zaproponowano interpretację owych mediów bądź pośredników jako osobnej rzeczywistości, która odgrywa ważną w rolę w procesie budowy opowiadania. Nawiązanie do współczesnych badań nad poznaniem, szczególnie do enaktywizmu, a także do spekulatywnego realizmu i teorii aktora-sieci pozwoliły rozwinąć nową teorię opowiadania uwzględniającą istotną rolę obiektów, które współkształtują narrację. Jako przykład literackiego wykorzystania tej teorii przywołana została propozycja interpretacji Ulicy Krokodyli Brunona Schulza.

Opowiadanie jest najpowszechniejszą formą kształtowania tekstów, nie tylko językowych, lecz także tekstów kultury. Jest najczęściej powielanym schematem konstruowania wypowiedzi w komunikacji międzyludzkiej. W artykule omówiono charakterystyczne cechy tej formy wypowiedzi narracyjnej, zwracając szczególną uwagę na jej strukturę. Podano krótki opis kształtowania się kompetencji narracyjnej. Przedstawiono wyniki badań własnych, których celem było sprawdzenie, jakie trudności sprawia osobom z wadą słuchu tworzenie tekstu narracyjnego (opowiadania) na podstawie historyjki obrazkowej, w formie pisanej. A przede wszystkim – czy w umysłach osób z uszkodzonym słuchem istnieje struktura opowiadania. Na podstawie zebranego materiału zasadne wydaje się założenie, że w kształceniu osób z niepełnosprawnością słuchową, jak także w programowaniu terapii logopedycznej, należy uwzględnić ćwiczenia z zakresu kształtowania sprawności budowania opowiadań. Opanowanie tej umiejętności świadczy o poziomie kompetencji językowej i komunikacyjnej.

Obraz gwiazdy w Ewangelii św. Mateusza był wielokrotnie komentowany przez egze­ge­tów. Dawniejsze wyjaśnienia oparte na astronomicznych zjawiskach tylko w pewnym stopniu mogą przyczynić się do zrozumienia opowiadania. Inne interpretacje wspominają o wierzeniach starożytnych na temat zjawień gwiazd przy narodzinach ważnych ludzi, ale i one mogą pełnić jedynie funkcję naukowej hipotezy. Nie rozstrzygając dyskusji na temat historycznego tła wydarzeń opisanych w opowiadaniu Mateusza, warto przyjrzeć się bliżej znaczeniu frazy en tē anatolē. Bogata panorama staro­testa­mentowych tekstów i powiązania między czasownikiem anatellō (LXX) i jego hebrajskim odpowiednikiem zāraḥ ukazują szerszy kontekst i nowe możliwości jej rozu­mie­nia. Zaproponowane wyjaśnienie wspiera waga narracyjnej funkcji gwiazdy w opowiadaniu, w którym magowie prowadzeni jej światłem docierają do Nowonarodzonego Króla.

W niniejszym artykule przedstawione zostały aspekty nawiązujące do muzyki i muzyczności w dziele literackim obecne w utworach Vladimira Nabokova. Rozważania te poprzedzone zostały przybliżeniem stosunku pisarza do muzyki. Elementy muzyki i muzyczności, obecne w twórczości Nabokova, dotyczą przynajmniej trzech różnych aspektów, do których należą: terminologia muzyczna i tytuły dzieł muzycznych, instrumentacja dźwiękowa połączona z synestezją oraz muzyka stanowiąca element fabuły utworu literackiego. Przykładem tego ostatniego może być opowiadanie zatytułowane Muzyka, w którym muzyka nie tylko służy opisaniu stanu emocjonalnego bohaterów, ale też warunkuje zrozumienie tytułu opowiadania i jego fabuły.

Głównym tematem artykułu jest zróżnicowanie obrazu pokolenia I wojny światowej w literaturze polskiej i bałkańskiej. Przedmiotem przeprowadzonej analizy porównawczej stały się dwa utwory: Odznaka za wierną służbę Andrzeja Struga oraz opowiadanie Ambrożek domobrońca (Domobran Jambrek) Miroslava Krležy z tomu Chorwacki bóg Mars. Autorka objaśnia zasady i funkcję patetycznej poetyki opisu wojny w prozie Struga oraz zupełnie odmiennej, ironicznej poetyki opowiadania Krležy. Mimo wielu podobieństw, oba utwory emitują odmienne ideologie artystyczne i polityczne. W zakończeniu artykułu kolejnym odniesieniem dla tematu wojennego jest powieść serbskiego pisarza, Miloša Crnjanskiego pt. Zapiski o Czarnojeviciu. W konkluzji rozważań autorka wskazuje na odmienność kontekstów tradycji i zwraca uwagę na formacyjne znaczenie polskiego romantyzmu.

This work presents an error as a literary practice in contemporary prose. The error is understood here as crossing the literary rules and a change that comes from genre deformation showed in analyzed texts. The functioning of the error is depicted via the examples of works by Dorota Masłowska, Jerzy Pilch, Andrzej Stasiuk and Jacek Dehnel. Furthermore I examine the term - error - s a literary practice using foreign articles and research on deception and error from all over the world. In the introductory chapters, I concentrate on the theoretical thesis of the substance of the error. I try to determine the semantics of the main term of this dissertation basing on explored aberrations in composition and genres. I do not attempt to generate any catalogue of norms or to analyze their transgressions. The genre matters are not an issue here. Taking into consideration the norms, however, I notice crossing the rules, yet I do not assume it comes solely from the convention. For me it is the result of the contemporary qualities of writing. The novels mentioned (and novels in general) are the mirror of their times and as such they become metatextual comment to the changes in literature. The immense part of my work is dedicated to the presentation of the difference between being mistaken and misleading somebody. I associate being mistaken with the motive of a labyrinth. Trying to go through it, we often meet blind spots that are the effect of being mistaken. If we apply a certain procedure, we can either go back or go forward breaking the order and the norms. When it comes to misleading, we can notice a peculiar stimulation of the matter of the text and subjective correlation of components. Taking that into account, misleading is presented through the selectivity of description and the special function of representation. Moreover, I analyze the matter of a novel and its status in the contemporary literature. I apply my findings to examine the latest Polish literature. I set together the critical diagnosis and the characteristics of the book market. I consider the phenomena composed of transgressing the rules, for example mosaic character of prose, the end of the great narratives, diversity of text, modifications of realism and innovation, as a normative state for the error. I show such practices as the origin of the new genders in literature. To sum up, my work is an attempt to prove that error as a literary practice is not a new phenomenon – it only requires systematization and theoretical discussion.

Niniejsza rozprawa doktorska jest zestawieniem i analizą dwóch zagadnień: nauczania form wypowiedzi (edukacji tekstotwórcza w kształceniu językowym) oraz pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i próbą odpowiedzi na pytanie – Jak rozwijać wiedzę, świadomość i kompetencje tekstotwórcze (w odniesieniu do funkcjonalnego modelu nauki o języku/języka) u uczniów z ASD na drugim etapie edukacji w szkole podstawowej? W jaki sposób uczyć tworzenia tekstów narracyjnych uczniów szkoły podstawowej posiadających specyficzne potrzeby edukacyjne i całościowe jakościowe zaburzenia w komunikowaniu się wynikające z diagnozy ASD? Zaprezentowane rozważania mają charakter interdyscyplinarny, czerpią przede wszystkim z doświadczeń i stanu badań z zakresu lingwodydaktyki, psychiatrii (neurologii) i psychologii oraz pedagogiki (dydaktyki). Skupiają się na pisanych formach narracyjnych: opowiadaniu i kartce z pamiętnika ze względu na obligatoryjną obecność tych form w kształceniu polonistycznym na etapie szkoły podstawowej (wprowadzanych w prostej formie już na pierwszym etapie edukacji, czyli na poziomie klas 1-3). Praca podzielona jest na wstęp, pięć głównych rozdziałów i podsumowanie. W części teoretycznej zostały omówione kolejno następujące zagadnienia: ASD, tekst w kształceniu polonistycznym, opowiadanie i kartka z pamiętnika jako przykłady pisanych form narracyjnych. Pierwszy rozdział części teoretycznej to prezentacja stanu badań dotyczących autyzmu i jego definiowania w literaturze czterech dziedzin naukowych zajmujących się ASD. Zawiera genezę i opis badań nad autyzmem (ASD) w psychiatrii, neurologii i psychologii, a także wyjaśnia kolejne definicje tego zaburzenia i podaje symptomy klasyfikujące dane zaburzenie. Następnie przedstawiono znaczenie pojęcia ASD w pedagogice. Istotny jest fakt, że specjaliści przekierowali swoje zainteresowania tym zaburzeniem na praktyczne działania ukierunkowane na teorie służące poprawie funkcjonowania dzieci z ASD w środowiskach społecznych, jakimi są przedszkola i szkoły. Drugi rozdział części teoretycznej zawiera wyjaśnienia kluczowych pojęć z zakresu polonistyki. Punktem wyjścia jest teza o tekstocentrycznym charakterze kształcenia polonistycznego. Ten rozdział podzielony jest na trzy podrozdziały opisujące coraz węższe pojęcia z zakresu edukacji tekstotwórczej: tekst pisany, tekst uczniowski, opowiadanie i kartka z pamiętnika. Część badawcza składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy jest wprowadzeniem do części analitycznej, opisuje: cel, sposób prowadzenia badań i grupę badawczą, prezentuje hipotezy i wstępne wnioski kluczowe dla dalszego etapu analizy prac uczniowskich. W rozdziale 3.3. Twórcze pisanie czy realizacja formy?- dokonuję omówienia dwóch wymiarów nauczania form narracyjnych i realizacji wypowiedzi pisemnych przez uczniów na poziomie klas 4-6 szkoły podstawowej: twórczego pisania oraz praktycznego ćwiczenia językowego, polegającego na zredagowaniu narracji wokół komponentów i cech formalnych. Prezentuję i omawiam stworzone przez siebie schematy opowiadania i kartki z pamiętnika, pomocne uczniom z ASD w tworzeniu wypowiedzi pisemnych. Zaprezentowane przeze mnie schematy stanowiły ważny element w procesie badawczym, ponieważ uwzględniały specyficzne trudności i potrzeby uczniów z ASD, odpowiednio dostosowane łączyły treści kształcenia językowego z celami terapeutycznymi (i funkcjonalnością). Pomogły badanym zrozumieć konkretną formę narracyjną i jej stylistykę, przypominały o cechach językowych niezbędnych w prawidłowym redagowaniu wypowiedzi, które posłużyły jako materiał badawczy rozprawy. Materiał badawczy stanowią dokumenty szkolne (orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej) poszczególnych uczniów oraz prace (testy osiągnięć szkolnych) realizujące te dwie formy gatunkowe, pisane na przestrzeni trzech lat (od klasy czwartej do klasy szóstej szkoły podstawowej) przez uczniów z ASD uczących się w szkole podstawowej z oddziałami integracyjnymi. Kolejne dwa rozdziały (4 i 5) właściwej części analitycznej zawierają analizę i wnioski materiału badawczego - tekstów uczniowskich tworzonych przez uczniów z ASD na przestrzeni lat 2012 - 2019. Analogicznie rozdziały 4 i 5 podzielone są na podrozdziały szczegółowo opisujące poszczególne elementy warstwy tekstowej oraz poziomy analizy tekstów uczniowskich (zgodnie ze schematami zaprezentowanymi w rozdziale 3.). Są to odpowiednio: 1. Poziom umiejętności na początku klasy czwartej 2. Komponenty formalne 3. Spójność i poprawność językowa 4. Oryginalność narracji 5. Ortografia i interpunkcja Punktem wyjścia w badaniach nad rozwojem umiejętności tekstotwórczych jest test diagnozujący, sprawdzający poziom opanowania podstawowych treści z pierwszego etapu edukacji, przeprowadzony na początku klasy czwartej, czyli odpowiednio w latach 2012, 2013, 2015, 2016. Testy diagnozujące nie były dostosowane do specyficznych trudności wynikających z dysfunkcji i zaburzeń uczniów, miały sprawdzać poziom wiedzy każdego badanego ucznia w odniesieniu do normy. Natomiast w niewielkim stopniu różniły się od siebie w poszczególnych latach treścią i poleceniami. Analiza materiału badawczego, komentarze i wnioski poparte są także obserwacją pedagogiczną uczniów w danych zespołach klasowych, prowadzoną w ramach codziennej, czynnej pracy nauczyciela języka polskiego w jednej z warszawskich szkół podstawowych z oddziałami integracyjnymi.
This doctoral dissertation is a juxtaposition and an analysis of two issues: students with special educational needs and teaching forms of expression as well as an attempt to answer the question: how to develop knowledge, language awareness and text creation skills (a functional model of teaching) among students with ASD (autism spectrum disorder) on the second educational level in elementary school? Considerations presented in this dissertation are interdisciplinary, they mainly draw from experiments and the status of research from linguodidactics, psychiatry (neurology) and pedagogy (didactics). The dissertation centres on written narrative forms: a narrative essay and a page from a diary due to the fact that these two forms are obligatory in Polish education in elementary school (these forms are introduced in a simplified manner at the first level of education in grades from first to third). The dissertation in divided into an introduction, five main chapter and a conclusion. The theoretical segment on the dissertation concentrates on discussing the following issues: ASD, the text in Polish education, a narrative essay and a page from a diary as the example of written narrative forms. The first chapter of the theoretical segment in a presentation of the status of the research considering autism and its definition in literature of four scientific areas dealing with ASD. The chapter contains the genesis and the description of research on autism (ASD) in psychiatry, neurology and psychology and also it explains subsequent definitions of this disorder along with presenting symptoms that classify given disorder. Afterwards, the meaning of ASD in pedagogy is presented. The important fact is that specialists redirected their interests in this disorder to practical steps aimed at theories used to improve functioning of children with ASD in social environments such as kindergarten or school. The analysis segment consists of three chapters. The first chapter is an introduction to the analysis segment, and it describes: the goal, the method of conducting the research and the experimental group. This chapter also presents hypotheses and preliminary conclusions which are key to the further stage of students texts analysis. Chapter 3.3: Creative writing or realisation of the form? discusses the two aspects of teaching narrative forms and realisation of written expression by elementary school students in grades from fourth to sixth. I discuss and present narrative essay and a page from a diary models I created which are helpful to students with ASD when they attempt to create a written narrative form. The models I presented were the important element in the research process because they took into consideration specific difficulties and needs of students with ASD, they were properly adapted for the students and they combined the content of language education with therapeutic goals (and functionality). The models helped the examined students to understand the particular narrative form as well as its style, they reminded them about linguistic characteristics that are necessary in the correct editing of written narrative forms which were used as the research material for this dissertation. The research material consists of school documents (diagnoses by psychological and pedagogical counselling centre) of particular students and their work (the narrative essay and the card from a diary) that meet the criteria of the two written narrative forms which were written over the period of three years (from the fourth grade to the sixth grade of elementary school) and that were created by students with ASD attending school with integration classes. The following two chapters (4 and 5) of the main analysis section contain the analysis and conclusions of the research material – written narrative forms created by students with ASD from 2012 to 2019. Both chapters are divided into subsections describing in detail particular elements of text layers and levels of students written narrative forms analysis (in accordance with models presented in chapter 3). The subsections are as follows: 1. Abilities level at the beginning of the fourth grade. 2. Formal components 3. Coherence and language correctness 4. Originality of narration 5. Orthography and punctuation The starting point in research on developing text creating skills is the diagnostic test verifying the level of mastering basic content from the first level of education which is carried out at the beginning of the fourth grade so in 2012, 2013, 2015, 2016. Diagnostic tests were not adapted to particular difficulties connected to students’ disabilities because the goal was to verify the level of knowledge of the examined student in accordance with the norm. The test varied in instruction and content to a small extent in different years. The analysis of research material, comments and conclusions are supported by pedagogical observation of the students in given students’ groups that were performed as part of the daily, routine Polish teacher’s work in one of the Warsaw’s elementary schools with integrated classes.

Praca została udostępniona 10 dni przed obroną, włącznie z dniem obrony.
Domeną prozy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jest pamięć kulturowa, dotycząca doświadczeń pokolenia, które zmierzyło się z kataklizmem II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczenia obozowego i emigracyjnego. Autor rozprawy analizuje figury pamięci w opowiadaniach Pietàdell’Isola, Piętno oraz Gorący oddech pustyni.W przypadku opowiadania Pietàdell’Isolaautora rozprawy interesuje pamięć wpisana, odczuwana i odgrywana Wyspy oraz to, jak Herling tę pamięć ukazał. Autor rozprawy odczytał to opowiadanie jako literacką opowieść o pamięci historii i kultury basenu Morza Śródziemnego. Zastosowane w tym utworze figury pamięci autor rozprawy uznaje za kontaminację metafor przestrzennych (najpierw Wyspa z jej licznymi miejscami, w których żyje pamięć przeszłości, potem Certosa – centrum przestrzeni Wyspy – a w niej pieta – centrum wyspiarskiego uniwersum) i czasowych, realizowanych w opozycjach snu i przebudzenia oraz życia i śmierci. Zdaniem autora rozprawy centralną figurą mnemiczną w analizowanym tekście jest pieta. W opowiadaniu Piętno Herling wrócił do tematu łagrów. Pokazał także tryumf pamięci sztuki nad obozowym przemysłem depersonalizacji jednostki. Autor rozprawy przedstawia intertekstualne odniesienia do twórczości Warłama Szałamowa zawarte wOstatnim opowiadaniu kołymskim,a także pokazuje Piętno jako, dokonaną przez Grudzińskiego, literacką kanonizację rosyjskiego łagiernika. Autor pokazuje, że użyte w opowiadaniu metafory pamięci należą zarówno do repertuaru figur przestrzennych (takich jak Kołyma, kamień, pieta lub ciało), jak i czasowych. Przeważają cielesne metafory pamięci, wśród których główną figurą uczynił Herling tytułowe piętno, nieusuwalne znamię boleśnie doznanego zła. Jednocześnie znak przekleństwa cywilizacji więziennej i symbol obowiązku świadczenia, wynikający z pisarskiego powołania. Pracę zamyka rozdział poświęcony Gorącemu oddechowi pustyni,w którym Herling skreślił obraz kultury dotkniętej amnezją, gdzie zanik pamięci, metaforyczna śmierć duszy, oznacza zapomnienie o transcendencji. W Gorącym oddechu pustyni Herling-Grudziński pokazał pamięć w stanie zagrożenia, pamięć zaatakowaną przez amnezję. Zastosowane w utworze czasowe i przestrzenne metafory pamięci ilustrują widoczne na ciele ubytki trawionego chorobą pamiętania.Najważniejsza figura memorialna tego opowiadania zapisana jest w jego tytule. Autor rozprawy pokazuje, że amnezja to w oczach Grudzińskiego jedna z form apokalipsy. Analiza i interpretacja wybranych utworów pozwoliły na odczytanie sposobu pamiętania Herlinga-Grudzińskiego. Przeżytą przeszłość pojmował on jako ciągle bolesną ranę. Bolesną, nawet mimo ewentualnego zabliźnienia, na co wskazuje przykład Piętna. Tak przedstawiana przeszłość była koniecznym, zdaniem Herlinga, przedmiotem poznania, które –casus krążącego po Wyspie Sebastiano – autor rozprawy definiuje jako rodzaj czuwania nad przeszłością rodzinnej ziemi. Rekonstrukcję przeszłości, której – ze względu na ekstremum doświadczenia – nie sposób zapomnieć, wspierają w koncepcji Herlinga obrazy zapamiętane, będące znakiem przeżytej historii. Ewokują one wydarzenia nieusuwalnie odciśnięte na ciele (w formie blizn, odruchów i nawyków) oraz w pamięci. Autor rozprawy dowodzi, że wobec pamiętania Grudziński prezentuje postawę, którą określają słowa „wierny pamięci”. Za przykład służą postacie Sebastiano, księdza Zeno oraz Wielkiego Pisarza. Po tej stronie sytuuje się także odautorski narrator. Sam pisarz również podziela tę perspektywę. Negatywnym odbiciem tej postawy jest odmowa w udziale pamięci. Tę grupę stanowią certosiniz opowiadania Pietàdell’Isola, przedstawiona w Piętnie totalitarna władza oraz Porterowie z Gorącego oddechu pustyni. Autor rozprawy pokazuje, że zdaniem Grudzińskiego konieczność poznania oraz zachowania pamięci o przeszłości jest kulturowym (i kulturalnym) obowiązkiem każdego, natomiast odmowa udziału we wspólnocie pamiętania niesie, zdaniem Herlinga, poważne konsekwencje zamknięte w literackiej metaforze amnezji. Negatywnym skutkiem zlekceważenia pamięci, na jaki wskazuje Herling, jest podatność na podporządkowanie się silniejszemu lub uległość wobec totalitarnej władzy. Za przykład służą opozycje Certosa – Wyspa oraz władza – Wielki Pisarz. Przy pomocy amnezji Herling pokazuje także granicę biologicznej wytrzymałości pamięci. Autor Piętna sakralizuje również ekstremalny wysiłek podjęty w celu zachowania pamięci. Najwymowniejszym tego przykładem jest Wielki Pisarz.
A domain of Gustaw Herling-Grudzinski’s prose is the cultural memory including experiences of the generation that was faced up to the tragedy of the Second World War. It is straightly connected with the experience of camps and emigrations. An author of a treatise examines figures of memory in stories: Pietà dell’Isola, Piętno and Gorąc yoddech pustyni. As far as we are talking about the story titled: Pieta dell’Isola the author is interested in the memory of an Island and the way in which the memory is shown by Herling. In the story Piętno Grudzinski come back to the labor camp theme. The author of the dissertation explains intertextual references of Piętno to written works of Varlam Shalamov included in Ostatnie opowiadanie kołymskie. Moreover, the author indicates Piętno as a literary canonization of Russian prisoner in the labor camp made by Grudzinski. The last chapter is about Gorący oddech pustyni. Herling shows a picture of a culture touched by amnesia where the loss of memory and metaphoric death of a soul mean to forget about transcendence. The author of the dissertation reads the way that Grudzinski remembers. The creator of Dziennik pisany nocą presents a role of a guard of the memory and as the fundamental of culture presents the duty of knowing and preserving the remembrance of the past. Grudzinski believes that refusing taking part in the society of memory gives serious consequences including: loss of metaphysical sense of reality and subservience to totalitarianism.
Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Filologiczny. Kolegium Literaturoznawstwa

The striking gap discernible between the high reputation of many Polish narratives dating to the 1945-1989 period and their absence in English translation became an inspiration for the study of the selection criteria employed by Anglo-American as well as Polish translation commissioners in the time between 1945 and 2015. The theoretical framework adopted in the thesis remains in accordance with the polysystemic approach theorised by Itamar Even-Zohar. Drawing on the ideas of the Russian formalists, Even-Zohar suggested that in studying the status and image of translated literature in a given target culture, extra-literary factors should be taken into account as well. Questions about how a text is selected for translation, what role translation agents (commissioners, publishers, translators, editors) play in it, or how a text will be received in the target system are at the heart of the polysystemic approach to studying translation. The structure of the dissertation reflects its focus in the following way: the literary, as well as extra-literary factors conditioning the import/export of Polish narratives into English are discussed in Chapter One, Chapter Two constitutes the qualitative and quantitative analysis of Polish novels and short-story collections of the 1945-1989 period translated into English and presented decade by decade until 2015, Chapter Three, in contrast, focuses on those notable Polish writers whose narratives have not found their way into English-language translated literature. Although until 1989 the reasons for the acceptance and promotion or the rejection and ignorance of the works studied in the thesis were mainly connected with Cold War politics, while after that caesura it was the publishing policies which was the decisive factor, by no means were they exclusive.
Uderzająca rozbieżność pomiędzy wysokim statusem wielu polskich utworów literackich z lat 1945-1989 a ich nieobecnością w anglojęzycznym przekładzie stała się inspiracją dla zbadania kryteriów doboru stosowanych przez anglo-amerykańskich jak i polskich zleceniodawców tłumaczeń w latach 1945-2015. Za teoretyczną podstawę przeprowadzonych studiów przyjęłam teorię polisystemów Itamara Evena-Zohara. Bazując na ideach rosyjskich formalistów, Even-Zohar uznał, że w badaniach pozycji jaką zajmuje tłumaczona literatura w jakiejkolwiek kulturze docelowej, poza czynnikami czysto literackimi, pod uwagę należy wziąć także czynniki pozaliterackie. Pytania o to, jak dany tekst zostaje wytypowany do przełożenia na język docelowy, o to, jaką rolę odgrywają uczestnicy procesu przekładowego (zleceniodawcy, wydawcy, tłumacze, redaktorzy), lub o to, jak dany tekst ma zostać przyjęty w danej kulturze docelowej, pozostają w centrum polisystemowego podejścia do studiów nad przekładem. Struktura dysertacji odzwierciedla powyższe ujęcie w następujący sposób: literackie jak i pozaliterackie czynniki wpływające na import/eksport polskojęzycznych powieści i opowiadań do anglojęzycznego polisystemu literackiego przedstawione są w Rozdziale I. pracy, Rozdział II. stanowi jakościową i liczbową analizę badanego materiału zaprezentowaną dekada po dekadzie aż do roku 2015, Rozdział III., z kolei, poświęcony jest wybitnym polskim tekstom literackim datowanym na okres 1945-1989, które do tej pory nie zostały przełożone na język angielski. Mimo że do 1989 roku główną przyczyną stojącą za przekładem i promocją lub odrzuceniem i nieznajomością polskojęzycznej literatury była zimnowojenna polityka, zaś po tej cezurze była to polityka wydawnicza, nie były to w żadnym razie czynniki jedyne.

Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Polskiej.
Don Ildebrando Gustawa Herlinga-Grudzińskiego to zbiór opowiadań, który można uznać za artystyczne spełnienie pisarza i wyraz jego fascynacji przeżyciami egzystencjalnymi mającymi charakter doświadczeń granicznych. Teksty tworzące cykl sytuują istnienie człowieka między Dobrem i Złem. Aby zbliżyć się do Tajemnicy Istnienia, która realizuje się w chwili konfrontacji człowieka ze Złem, w pracy poddano analizie kontekst filozoficzny prozy Herlinga, ze szczególnym uwzględnieniem personalizmu oraz myśli egzystencjalnej. Przedstawiono także podjęte przez pisarza poszukiwania genologicznej formuły stwarzającej możliwość opisania doświadczeń konstytuujących Tajemnicę Istnienia. Zdefiniowano również genologiczną tożsamość zbioru, zwracając uwagę na realizującą się w różnych perspektywach otwartość opowiadań. Następnie w tekstach tworzących Don Ildebrando zbadano jeden wybrany aspekt Tajemnicy Istnienia i podjęto próbę pokazania konfrontacji osoby z przeżyciem egzystencjalnym człowieka. Zwrócono uwagę na to, że dla pisarza istotną kategorią opisującą Tajemnicę Istnienia jest spotkanie człowieka ze Złem. Finał rozważań stanowi próba odpowiedzi na pytanie, jak człowiek może oswoić Tajemnicę Istnienia, aby jej doświadczenie było możliwe do udźwignięcia. Podkreślono ocalającą wartość codzienności, autentycznego przeżycia religijnego oraz aktu tworzenia sztuki.
Don Ildebrando by Gustaw Herling-Grudzinski is a short stories collection. It may be perceived as artistic fulfilment and an example of the writer’s fascination with the liminal experiences. The man’s existence is placed between Good and Evil in these short stories. This thesis concentrates on analysing the philosophical context of Herling’s writings with the aim to discover the Mystery of Existence. This aim was achieved by concentrating on personalism and existentialism. It also describes Herling’s search for genological formula creating an opportunity to depict the experiences that constitute the Mystery of Existence. The author defined Don Ildebrando’s genological identity by emphasising the stories’ open character, which has been achieved in many ways. Furthermore, the author chose one aspect of the Mystery of Existence that was presented in the short stories collection and then tried to present the man’s confrontation with existential experiences. The author emphasises that the man’s confrontation with Evil is, in Herling’s mind, the fundamental category describing the Mystery of Existence. In conclusion, the author tries to answer the question how a man can domesticate the Mystery of Existence in a bearable way. The author emphasises that this domestication may be achieved by everyday life, authentic religious experience and art creating.

Artykuł ukazuje, w jaki sposób proza Marka Hłaski, tworzona w latach 50. przedstawia zjawisko hejterstwa. Autorka analizuje opowiadania Pierwszy krok w chmurach, Pętla i Ósmy dzień tygodnia. Schematy interakcji między bohaterami zostają porównane z internetowymi atakami. Autorka zauważa podobieństwo współczesnej sytuacji społecznej do czasów odwilży, głównie w kontekście odzyskania wolności słowa i potrzeby znalezienia nowego języka. Swoje rozważania sytuuje w kontekście definicji i typologii agresji werbalnej kilkorga badaczy, między innymi M. Peisert, S. Gajdy czy A. Bussa i A. Durkee.

Angielski teatr feministyczny „drugiej fali” od początku bardzo silnie akcentował potrzebę manifestowania skali opresji, jakiej podlegają kobiety w społeczeństwie patriarchalnym. W grupie tekstów i przedstawień teatralnych – szczególnie tych, które pozostawały pod wpływem idei radykalnego feminizmu – panorama podnoszonych problemów była bardzo szeroka i obejmowała między innymi zjawiska, takie jak: przemoc fizyczna, molestowanie seksualne, gwałt, prostytucja, pornografia, dręczenie psychiczne czy przymusowy heteroseksualizm. Punktem odniesienia dla wielu utworów literackich i scenicznych stało się założenie, że obszarem szczególnego „kolonizowania” kobiet na wielu płaszczyznach staje się przestrzeń gospodarstwa domowego. Kreacje niektórych grup teatralnych ukazywały obraz życia codziennego ograniczonego do nieustannie powtarzanych domowych rytuałów, inne zespoły kreśliły wizję piekła domowej egzystencji naznaczonej przemocą fizyczną i psychiczną. Skrajną formę alienacji stanowiła w wypowiedziach artystycznych fetyszyzacja kobiet – uprzedmiotowienie seksualne. Bohaterki tekstów i spektakli teatralnych podejmują walkę z tą formą opresji, zaczynając od terytorium życia domowego, rodzinnego, od obszaru życia małżeńskiego, a w małżeństwie – od łóżka. Istotne stają się dla nich także takie zagadnienia, jak kontrola urodzeń, aborcja i antykoncepcja. Modelową formą stosowania przemocy wobec kobiet w kreacjach brytyjskiego teatru feministycznego bywa gwałt. Teksty dramatyczne (choćby Sarah Daniels) korespondują z pracami radykalnych pisarek feministycznych, które postrzegają męską przemoc seksualną jako „spiritus movens” męskiej historii, a pornografię uważają za najjaskrawszy przejaw męskiej dominacji. Radykalne stanowisko dramatopisarek i aktorek wyraża się w poddaniu krytyce bardzo szerokiej listy praktyk: od opowiadania mizogynistycznych dowcipów, po kręcenie i kolportowanie filmów pornograficznych z grupy tzw. „snuff movies”. Warto podkreślić, że dla angielskiego teatru marginesu bardzo wcześnie znaczącą inspirację zaczęły stanowić konkretne przeżycia kobiet, w tym osobiste doświadczenia aktorek. Problemowe spektakle grup feministycznych brytyjskiej „drugiej fali” unikały jednak płytkiej agitacji i wyrażały treści ideowe ubrane w różnorodne, interesujące środki teatralne.