Journal articles on the topic 'Partia Komuniste e Shqipërisë'

Diskutimi për formimin e shtetit shqiptar përfshiu edhe religjionin. Me shpalljen e Pavarësisë, qeveria e dalë nga Kuvendi Kombëtar i Vlorës e ruajti status quo-në e trashëguar nga Perandoria Osmane për çështjet fetare në Shqipëri. Sipas kapitulacioneve, ortodoksët i ruajtën lidhjet me Patrikanën dhe katolikët me Vatikanin, ndërsa myslimanët i shkëputën. Kjo situatë vazhdoi edhe në kohën e qeverisë së Esad Toptanit, të Princ Vidit, të Austro-Hungarisë, të Italisë si dhe të qeverisë së formuar nga Kongresi i Lushnjës. Me pushtimin e vendit, në 7 prill 1939, për efekte politike, regjimi propagandonte se do të ruante lirinë dhe fenë, por synonte ndryshimin e përbërjes fetare të popullsisë. Propaganda kundër komunitetit mysliman zhvillohej edhe në faqet e shtypit të kohës. Një pjesë e shtypit italian botoi shkrime kundër fesë islame, me qëllim përçarjen midis myslimanëve, ortodoksëve dhe katolikëve. Kur edhe këto veprime nuk patën sukses, ata ndërhynë drejtpërdrejt në çështjet e komunitetit. Nxisnin përçarjen midis klerikëve, duke i favorizuar disa me të holla dhe ushqime, por vetëm një pakicë e papërfillshme pranoi dhurata të tilla. Pushtuesit u munduan ta realizonin përçarjen dhe copëtimin e islamit duke aktivizuar e mbështetur sektet kryesore islame. Për këtë qëllim, mbështetën bektashizmin për ta vënë përballë Komunitetit Mysliman. Krahas përçarjes së myslimanëve, synohej bashkimi i të krishterëve nëpërmjet uniatizimit të ortodoksëve. Praktikat e konvertimeve fetare kanë qenë gjithnjë të pranishme edhe pas formimit të shtetit shqiptar. Në vitet e luftës pati kërkesa të shumta për konvertime nga religjione të tjera në fenë islame. Me vendosjen e regjimit komunist, në nëntor të vitit 1944, Shqipëria u përfshi në perandorinë komuniste të Lindjes. Partia Komuniste luftoi për çrrënjosjen e botëkuptimit idealist, për pastrimin nga vetëdija e popullit të atyre që i quante “dogma mistike fetare dhe zakone të prapambetura”. Lufta kundër religjioneve përfshinte edhe luftën kundër objekteve të kultit. Që kur erdhi në pushtet, Partia Komuniste e Shqipërisë u kujdes për edukimin ateist të masave dhe krijimin e njeriut të ri. Në luftë kundër fesë mori pjesë masa e popullit që mbështeste regjimin, i cili propagandonte “kotësinë dhe dëmin e besimeve fetare”. Një numër i madh klerikësh, i të tre besimeve, të konsideruar nga regjimi komunist si reaksionarë, u sakrifikuan për besimin dhe fenë e tyre.

Gjithçka që erdhi në jetën kulturore dhe fetare shqiptare, veçmas me fillimet e Lëvizjes së Rilindjes Kombëtare, u përgatit me dashuri dhe kujdes nga prijësat, çka siguronte se do të jepte prodhim të mbarë. Kongresi i Alfabetimit i vitit 1908 tregoi se diversiteti i panevojshëm gjuhësor, mund të ndalej. Duke miratuar alfabetin latin, u dëshmua kahja pro perëndimore, ku Rilindja Evropiane kishte vënë në krye besimin te njeriu dhe njëherazi qasja me filozofinë lindore të evolucionit. Pozicioni komod midis Lindjes dhe Perëndimit, solli në letrat shqipe fjalët: Atdhe-Fe, hak (e drejta), mirësi, shpirt, Shqipëri, Shqipëtar, pari, pamvarësi, besë, optimizëm për të ardhmen, fanatizëm, mbrothësi, mirëkuptim, butësi, durim, tërther (N. Veqilharxhi: për sakrifikoj), përulësi, falje, zemër, libër, besim, besimtar, besnikëri, Rilindje Kombëtare, liri demokratike, fletore, mirëdashje, kryelartë, kalorës, burrni, mbarësi, falje, civilizim, filozofi, folklor, etni, traditë, epos, Homer, prijetar, liturgji, bashkëpunëtor, vëllazërim, mysliman, i krishterë, bektashi, franceskan, jezuit, ortodoks, Haxhi, Hafiz, At, Peshkop, Kryepeshkop, diplomat, orator, republikë, fisnik, blu, flamur i bardhë, qytetërim… të përcjella me grishjen për shpresë dhe besim për të ardhmen e kombit dhe atdheut, konteksti historik dhe kulturor, në të cilin ato u nyjëtuan, ndillnin urtësi gjatë marrëdhënies midis shqiptarëve, duke e përmirësuar realitetin kulturor, social dhe jo vetëm atë. Përkthimi i Biblës dhe pjesëve të Kuranit, u pasua nga sjellja në shqip e kryeveprave të letërsisë botërore, kulturës e shkencës. Publicistika, veçmas botimet e revistave nxitën diskutime mbi neo-shqiptarizmën, që predikonte ecjen përpara pa e dëmtuar traditën. Fjalët, togfjalëshat, emrat, nofkat, emërtimet dhe shprehjet: kryengritje, helmim, hakmarrje, politikë, gjykim politik ideologjik, dhunë revolucionare, prefekt, kryeplak, bashki, konservatorizëm, inat, halle, kështjellë, forcat tona, socializëm, kapitalizëm, materializëm, bej, aga, imperializëm, internacionalizmi proletar, proletkult, kolektiv, kolektivizim, kooperativë, mjerime, duhen qërruar tradhëtorët, pengimtarët më të këqij të zhvillimit kombëtar, lufta e klasave, mikroborgjezi, borgjez, autokritikë, egoizëm, moral proletar, zakone prapanike, fletërrufe, emancipim i gruas, aksionist, satrapi Zog, regjim antipopullor, i arratisur, vullnetar, pas(a-u)nik, varfanjak, Xhem komunisti, atentatori, zbor, kleçkë/njollë në biografi, rrethi familjar, dosje, tesër partie/rinie, anëtarësim, kulak, prapanik, fetar, shamia e kuqe, njësiti gueril, ylli i kuq me pesëcepa, organizata bazë, byro, rrethim, rruga “Komuna e Parisit”, “Shkolla e Kuqe”, oxhak, opingë…, të vendosura në kontekstet gjegjëse të kohës marrin vlerën e koncepteve, që grishnin dhe nxitnin urrejtje, prishnin vëllazërimin e lënë amanet nga të moçmit duke krijuar konflikte ideologjike dhe klasa antagoniste, përmes ligjërimit riosh i zëvendësoi hap pas hapi butësia e përcjellë nëpërmjet llojit të duhur të ligjërimit, që e kërkonte koha. Kur fjalë kyç doli politika/ideologjia, ajo zhvleftësoi gjithçka tjetër duke zyrtarizuar largimin ekstrem deri mohimin e së kaluarës, që u shoqërua me arsimim të mangët të mbështetur mbi trekëndëshin revolucionar mësim-punë prodhuese-edukim fizik dhe ushtarak. Njëherazi ligjërimi i butë libror, i marrë si metodë e praktikë komunikimi me shkrim dhe me gojë, pengoi sa mundi kuptimet e figurshme të fjalëve oxhak, opingë, bujk, bej, borgjez, bankier, klerik, bolshevik, proletar, komunist, ateist… duke u përpjekur të pengonte përhapjen e ideologjisë bolshevike, e cila gjeti strehë tek shtresa e mesme e sapokrijuar, që kryesisht mes qëndrimeve emotive iu bë krah përçarjes sociale, ligjëroi dhunën dhe hakmarrjen klasore, mbolli urrejtjen që mezi priste ardhjen e pesimizmit apokaliptik. Në anë të kundërt me iluzionet e përhapura prej saj, kultura e komunikimit fituar mes ligjërimit të butë libror ftonte dhe shpresonte për mirëkuptim, që i parapriu vëllazërimit kombëtar, si bazë për ecurinë e dëshiruar, veçmas në krijimin e ndërgjegjes kombëtare. Ndikimi ishte i dyfishtë. Ligjërimi i butë libror ndihmoi në forcimin e sedrës vetjake dhe në krijimin e ndërgjegjes kombëtare si dhe të pranimit të qëndrimit kritik pasuruar me filozofinë e evolucionit, por, nga ana tjetër, kjo lloj kujtese kolektive dha ndihmesën e vet në pasurimin e këtij lloji të komunikimit me anë të gjuhës. Baza e hedhur nga prijësat fetarë shqiptarë shërbeu si themel i shëndoshë për ecurinë e mëtejshme të kësaj prirjeje komunikimi masiv, e cila me kohë u përhap më gjerë mendësisë intelektuale, e cila nxitte për më shumë grurë sesa heroizma. Në përhapjen e tij ndihmuan fjalorët shpjegues shqip të kohës dhe kur u vyshk nga furtunat e kohës ideologjike moniste, u ndalua, u përçmua apo u përjashtua ligjërisht nga përdorimi në Atdhe, sepse filloi mbjellja e fjalorit politik revolucionar, që do të rriste mendësi e praktika revolucionare, atë e morën me vete dhe mundi të mbijetojë te mërgimtarët, kryesisht në SHBA, Itali, Gjermani e gjetiu, të cilët binomin Atdhe-Fe, si dëshmi e ndritur e ligjërimit të butë libror, e mbajtën gjallë.

Muajt gusht-shtator 1943 janë një moment shumë i rëndësishëm për historinë e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Ato ishin një moment kthese në raportet e grupeve ndërluftuese të kësaj lufte dhe patën ndikim të padiskutueshëm edhe në Shqipërinë e vogël. Ky artikull fokusohet kryesisht në marrëdhëniet midis dy grupeve politike në Shqipëri Partia Komuniste e Shqipërisë (PKSH) / Lufta Nacionalçlirimtare (LNÇ) dhe Ballit Kombëtar (BK). Ai ka synim të analizojë arsyet dhe faktorët që ndikuan në tensionimin e marrëdhënieve mes tyre që përfundoi në një luftë civile, e cila u bë një prej tiparevetë historisë së Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri.

Ardhja e Nikita Hrushovit në krye të Bashkimit Sovjetik (BS) ridimensionoi jo vetëm botën komuniste, por edhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Fjalimi i tij sekret në Kongresin XX të PK të BRSS dhe dënimi i kultit të individit, të krijuar nga Stalini, shkaktoi tërmet në lidershipin ekzistues të Lindjes Komuniste. Situata po ndryshonte duke përjetuar dinamika të fuqishme, që u demonstruan qartazi në ngjarjet e ndodhura në Poloni, Hungari apo edhe në Shqipëri me Konferencën III të Komitetit të Partisë së Punës së Shqipërisë (PPSH) së Tiranës. Në të njëjtën mënyrë, Kongresi XX i PK të BS-së hapi rrugën edhe për reagimin e komunistëve të vendeve perëndimore. Ideja e policentrizmit dhe “rrugës italiane për në socializëm”, e hedhur nga kreu i Partisë Komuniste Italiane (PKI), Palmiro Togliatti, në Kongresin VIII të saj (8 dhjetor 1957) ishte dëshmi tjetër e rëndësishme e një bote komuniste në ndryshim.

Vitet që pasuan prishjen e marrëdhënieve ndërmjet Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik, shënuan tensionim të ndjeshëm të marrëdhënieve mes Partisë së Punës së Shqipërisë (PPSH) dhe partive komuniste dhe punëtore në Botë e, midis tyre edhe me Partinë Komuniste të Italisë (PKI). Në të vërtetë, pakënaqësitë mes PPSH-së dhe PKI-së kishin filluar që prej vitit 1957, kur sekretari i Përgjithshëm, Palmiro Togliatti prezantoi në Kongresin VII, tezat mbi “rrugën italiane për në socializëm”. Pas Mbledhjes së 81 partive Komuniste dhe Punëtore të mbajtur në Moskë, ku Enver Hoxha shpalosi hapur qëndrimin e PPSH për vijën politike të Nikita Hrushovit, konflikti doli hapur në sipërfaqe.

Pas Luftës së Dytë Botërore regjimi politik në Shqipëri u formësua sipas modelit sovjetik të qeverisjes të frymëzuar nga marksizëm-leninizmi. Në shkencat politike, marksizmi-leninizmi konsiderohet si ideologjia zyrtare e shtetit sovjetik dhe e të gjitha partive komuniste besnike ndaj Stalinit dhe pasardhësve të tij. Marksizmi dhe leninizmi sipas një përcaktimi më konkret nuk është as marksizëm e as leninizëm, as sintezë filozofike, por një term artificial që Stalini e përdori personalisht kur u botua për herë të parë më 1938 Historia e Partisë Komuniste të BS (Bolshevike), për të përcaktuar se çfarë është komunizmi dhe çfarë nuk është komunizmi. Mund të thuhet se marksizmi është teoria dhe komunizmi praktika - ose ndryshe që të dyja janë përzierje te ndërlikuara të teorisë dhe praktikës.

Marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike filluan të ndryshojnë pas vdekjes së Stalinit, ndërsa pas Kongresit XX të PKBS u shtuan mosmarrëveshjet, të cilat u shoqëruan me acarime, që arritën kulmin me ndërprerjen e marrëdhënieve diplomatike në dhjetor 1961. Pavarësisht nga një lloj konformizmi sipërfaqësor me politikën e Hrushovit, udhëheqja komuniste e Shqipërisë ishte e pakënaqur nga vendimet kryesore të Kongresit XX. Politika e Hrushovit duke pasur në qendër të saj, luftën kundër kultit të individit, ngarkonte me faj edhe stalinistët e tjerë, duke përfshirë edhe Enver Hoxhën e Mehmet Shehun-dy liderët kryesorë të udhëheqjes shqiptare. Rreziku i ndryshimit të udhëheqjes së lartë të Shqipërisë mund të binte sidomos mbi kreun e saj, Enver Hoxhën. Në këtë mënyrë, përveç arsyeve të tjera, vendimet e Kongresit XX të PKBS, kishin një motiv të fortë personal për t’u kundërshtuar nga Enver Hoxha-frikën e largimit të tij të detyruar nga udhëheqja e PPSH. Një arsye tjetër ishte edhe politika e afrimit të BRSS me Jugosllavinë dhe e rishikimit të marrëdhënieve me Titon, duke parë në perspektivë mundësinë e rikthimit të saj, në bllokun e vendeve komuniste. Kjo politikë do të rëndonte mbi Enver Hoxhën dhe udhëheqjen e lartë të Shqipërisë, e cila kishte qenë në vijën e parë të kundërshtimit ndaj tij, pas vitit 1948.

Artikulli ‘Kosova në kryqëzim gjeopolitik: Shqipëria, Jugosllavia dhe Fuqitë e Mëdha 1945-1948’ paraprihet nga një parathënie e shkurtër në trajtë hipotetike, në të cilën pretendohet t’i jepet përgjigje pyetjes se, pse qeveria shqiptare nuk i paraqiti pretendimet e saj për Kosovën në Konferencën e Paqes të Parisit të vitit 1946? Pjesa e parë e artikullit merret me bashkimin e detyruar të Kosovës me Jugosllavinë Federative, me qëndrimin e Shqipërisë, Bashkimit Sovjetik e ish Aleatëve të Mëdhenj Perëndimorë të Luftës (SHBA dhe Britania e Madhe) ndaj çështjes së Kosovës, në periudhën janar 1945-qershor 1946. Problemi i Kosovës nuk u bë pjesë e agjendës ndërkombëtare. Ajo u konsiderua si një çështje e brendshme e Jugosllavisë, ‘zgjidhja afatgjatë’ e së cilës do t’i lihej vullnetit të Jugosllavisë e Shqipërisë dhe regjimeve komuniste të vendosura në të dy vendet. Pjesa e dytë e artikullit fokusohet tek problemi i Kosovës në vitet e miqësisë dhe të ndarjes së Shqipërisë me Jugosllavinë (qershor 1946-qershor 1948). Pas Konferencës së Paqes të Parisit problemi i Kosovës u konsiderua si një çështje që mund të zgjidhej përmes krijimit të Federatës Ballkanike. Kjo ide u mbështet parimisht edhe nga Stalini, por zbatimi i saj u frenua e ndalua prej tij. Arsyet duhen kërkuar tek dyshimet e Stalinit ndaj ambicieve hegjemoniste të Jugosllavisë në Ballkan e veçanërisht në Shqipëri, tek politika e pavarur e Tito-s ndaj BS, në rrethana ndërkombëtare të ndryshuara pas fillimit të Luftës së Ftohtë, tek qëndrimi i PKJ ndaj lëvizjes së komunistëve grekë etj. Keqësimi i marrëdhënieve të Jugosllavisë me Shqipërinë dhe vendet e tjera të Bllokut Komunist krijoi iluzion tek udhëheqja komuniste e Shqipërisë, se pas ‘rrëzimit’ të regjimit të Tito-s, Stalin-i mund të miratonte bashkimin e Kosovës me Shqipërinë. Letra e E. Hoxhës drejtuar Stalin-it në vitin 1949 ndeshi në refuzimin e tij. Pas kësaj kjo çështje u ‘arkivua’.Për shkrimin e këtij artikulli janë shfrytëzuar burime arkivore shqiptare, jugosllave, ruse, amerikane e britanike, si dhe disa botime të fundit të rëndësishme.

Ky punim, duke marrë si rast studimi trajtimin e Kryengritjes sëShqipërisë së Mesme të viteve 1914-1915, analizon politizimin ehistorisë gjatë periudhës komuniste dhe përdorimin e saj siinstrument i legjitimit të regjimit stalinist shqiptar. Një hapësirë eposaçme i është kushtuar sidomos ndërhyrjes së Enver Hoxhës mbimënyrën e trajtimit të kësaj kryengritjeje dhe tezave që ai hodhi përinterpretimin e saj. Në këtë artikull, argumentohet se udhëheqësikomunist shqiptar e integroi Kryengritjen e Shqipërisë së Mesmebrenda një skeme historike teleologjike, që kishte për synim tëjustifikonte dhe legjitimonte të tashmen nëpërmjet së shkuarës. SipasE. Hoxhës, lëvizja e armatosur e drejtuar kundër Princ Vidit dhe EsatPashë Toptanit ishte një luftë me karakter klasor, të cilën fshatarësiashqiptare e drejtonte kundër Fuqive të Mëdha europiane dhe klasëssë bejlerëve që u shërbente interesave të huaj në Shqipëri. Përrrjedhim, lufta për emancipimin kombëtar dhe klasor integroheshinnë një emërues të vetëm. Kryengritja e Shqipërisë së Mesme ishërbente Enver Hoxhës për të ndërtuar një traditë revolucionare nëShqipëri, pika kulmore e së cilës ishte qëndresa e drejtuar prejkomunistëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Nevoja për të treguar sethemelimi i PKSh-së dhe ardhja në pushtet e saj nuk ishin aksidentehistorike por rezultat i logjikës së vetë historisë së Shqipërisë, ishtearsyeja pse E. Hoxha i dha Kryengritjes së Shqipërisë së Mesme njërëndësi shumë të madhe dhe të përcaktonte personalisht mënyrën etrajtimit të saj.

Vizita e Hrushovit në Shqipëri u prezantua me pompozitet nga shtypishqiptar, por kohët e mira të miqësisë me Bashkimin Sovjetik e kishinkaluar pikun e tyre. E planifikuar për vitin 1958, vizita u shty, nga ana esovjetikëve, dhe u bë në një kohë që i vlente më shumë Hrushovit sesashqiptarëve, të cilët kishin nisur tashmë të bënin lojë të dyfishtë nëmarrëdhëniet me fuqitë brenda Kampit Socialist. Vizita, të cilënudhëheqja komuniste e Shqipërisë nuk nguroi ta cilësonte “një kontributtjetër në forcimin e unitetit dhe kompaktësisë së kampit socialist”,Hrushovit i interesonte për lojën e madhe ndërkombëtare, sepse eprezantonte Kampin Socialist të unifikuar dhe BS të fortë, por drejtuesit ePartisë së Punës së Shqipërisë (PPSH), pavarësisht entuziazmitpropagandistik, kishin tjetër gjë në mendje. Në kohën që Hrushovindodhej në Shqipëri, Tiranën e vizitoi një delegacion ushtarak kinez inivelit të lartë, i kryesuar nga ministri i Mbrojtjes Kombëtare, Pin DeHuaj. Ndërsa Hrushovi paralajmëronte nga Tirana vendet kapitaliste se,nëse do të guxonin të preknin kufijtë e Shqipërisë, ata do të përballeshin“me gjithë forcën e kampit të madh socialist”, regjimi shqiptar, përmesgazetave të tij, brohoriste “Rroftë miqësia e vllazërimi i UshtrisëPopullore Shqiptare e Kineze!” Fakti që dy delegacionet u mbajtën tëveçuar dhe kryetarët e tyre u takuan, ka autorë që e komentuan si shenjëtë një politike të dyfishtë të Tiranës.

Kjo sprovë argumenton se në vitin 1981 u shfaq një tension ndërmjetligjërimit për konsum publik të autoriteteve komuniste shqiptare dhepërllogaritjeve të tyre gjeopolitike. Për Enver Hoxhën dhebashkëpunëtorët e tij të ngushtë, Jugosllavia përfaqësonte një shtettampon ndërmjet Shqipërisë dhe vendeve të Traktatit të Varshavës. Sie tillë, ekzistenca e Jugosllavisë nuk lejonte një pushtim potencial tëShqipërisë nga Bashkimi Sovjetik dhe nga aleatët e tij, i cili do tëshkaktonte ndryshimin e udhëheqjes shqiptare. Nga ana tjetër, kupolae regjimit komunist shqiptar, nuk mund të braktiste publikishtkosovarët të ngritur në protesta. Rrjedha e ngjarjeve dhe sidomosreagimi i autoriteteve të Republikës së Serbisë e zgjidhën tensioninndërmjet nacionalizmit dhe realpolitikës. Gjatë vitit 1981, EnverHoxha arriti në përfundimin se serbët kishin hyrë në aleancë meMoskën. Sipas udhëheqësit komunist shqiptar, nacionalizmi serb ishteshndërruar në një vjegë të politikës sovjetike në Ballkan. Nga kymoment, Hoxha mbështeti kërkesat e demonstruesve në Kosovë përshndërrimin e krahinës autonome, në një republikë të shtatë tëJugosllavisë, me qëllim që të mos lejonte forcimin e klanit serbbrenda federatës dhe kështu të pengonte rritjen e ndikimit sovjetikafër kufijve të Shqipërisë.

Marrëdhëniet shqiptaro-kineze në vitet '70 fituan një specifikë të veçantë. Duke qenë se ishte i vetmi vend aleat që i kishte mbetur Shqipërisë, marrëdhëniet ndërmjet dy vendeve në sytë e publikut dukeshin mjaft të mira. Megjithatë, nga hulumtimi i kujdesshëm i arkivave në Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe në Arkivin Qendror të Shtetit nё Tiranё, relacionet e shumta që kanë dërguar diplomatët shqiptarë jo vetëm në Kinë, por edhe nga vende të tjera ku shërbenin në Evropë dhe në botë, gjërat nuk ishin aq të thjeshta. Udhëheqja komuniste shqiptare tjetër panoramë i paraqiste publikut shqiptar ndërkohë që diplomatëve të saj, kur ishte fjala për marrëdhëniet ndërmjet dy vendeve, u jepte udhëzime të ndryshme.

Artikulli synon të analizojë situatën politike në Shqipëri në muajt e parë të pushtimit gjerman, duke u ndalur në marrëdhëniet ndërmjet Partisë Komuniste të Shqipërisë (PKSH) me forcat e tjera politike në Shqipëri: Ballin Kombëtar dhe Partinë Nacional Zogiste (Legalitetin). Ai do të shpjegojë procesin e ideologjizimit të rezistencës shqiptare nga ana e PKSH-së, e cila u bë shkaktar i luftës civile në vend; fillimet e ravijëzimit nga ana e saj të profilit të “armikut të popullit” dhe propagandimit të rolit drejtues të PKSH-së në rezistencën shqiptare. Artikulli do të analizojë arsyet e metamorfozës politike të Ballit Kombëtar nga një organizatë e rezistencës antifashiste në një lëvizje antikomuniste e gatshme të bashkëpunonte edhe me pushtuesin nazist.

Qyteti i Durrësit paraqet një nga qendrat më të rëndësishme të arkeologjisë shqiptare dhe mesdhetare. Historia e tij komplekse nis që nga prehistoria e vonë ose në periudhën e hekurit e deri në ditët e sotme. Sidoqoftë fortifikimet e periudhës osmane të qytetit dhe në tërësi kjo periudhë, kanë tërhequr rrallë vëmendjen e studiuesve sesa ato të periudhave më të hershme historike. Ky qëndrim mund të jetë i lidhur me prirjen e përgjithshme të historiografisë shqiptare që e shikonte periudhën osmane në Shqipëri nën një këndvështrim shpërfillës. Këto qëndrime mund të jenë të lidhura pjesërisht me pozicionin e izoluar të Shqipërisë gjatë periudhës komuniste, kohë në të cilën, e huaja shihej si armiqësore dhe pjesërisht nga ngjarje të afërta historike që lidhen me shpalljen e pavarësisë nga perandoria.

Marrëdhëniet politike, diplomatike dhe mbi tё gjitha ekonomike meBashkimin Sovjetik ishin guri i themelit tё çdo politike tё hartuar ngaregjimi komunist shqiptar deri nё fundin e vitit 1960. Qё pas çlirimittё Shqipërisë mё 29 nёntor 1944, dhe gjatё gjithё epokёs sё ndarjes sёEuropёs dhe botёs nё dy kampe, Shqipёria do t'i qёndronte mefanatizёm deri nё fundin e regjimit komunist, modelit stalinist.Marrёdhёniet politiko-ekonomike me Bashkimin Sovjetik dhe marrja ekredive tё shumta nga ky vend, ishin jetike pёr mbajtjen gjallё tёregjimit komunist nё Shqipёri. Ёshtё njё fakt i pamohueshёm historikdhe rrjedhimisht ekonomik, se ishin pikёrisht ndihmat dhe kreditё qёmori shteti shqiptar nga Jugosllavia, Bashkimi Sovjetik dhe RepublikaPopullore e Kinёs faktorёt kryesorё tё jetёgjatёsisё 45-vjeçare tёdiktaturës komuniste nё Shqipёri. Ideologjia ishte njё faktor dytësornё politikёn e jashtme tё shtetit shqiptar nё epokёn e Luftёs sё Ftohtё.Gjithçka bёhej mё sё shumti pёr pёrfitime ekonomike pёr tё mbajturnё kёmbё "mёsimet" e marksizёm-leninizmit dhe pastёrtinё komuniste.Artikulli qё po ju paraqesim pёrfshin njё hark kohor prejpesёmbёdhjetё vjetёsh 1945-1960 mbi ndihmat e mёdha ekonomikedhe kreditё qё iu akorduan Shqipёrisё nga Bashkimi Sovjetik.Artikulli ёshtё i mbёshtetur kryesisht nё burime primare autentikearkivore shqiptare, ku shumica e tё cilave pasqyrohen pёr herё tёparё dhe nё literaturё kombёtare dhe ndёrkombёtare qё pasqyron tëdhёna interesante pёr kёtё periudhё. Nёpёrmjet hulumtimit tёkujdesshёm tё tyre jam pёrpjekur tё jap pёrgjigje tё mbёshtetura nёargumente tё cituara pёr herё tё parё se pёrse Shqipёria u rreshtuatotalisht nё anёn e Bashkimit Sovjetik dhe çfarё pёrfitoi nga tutelasovjetike lidershipi komunist duke pёrjashtuar totalisht çdo mundёsitё bashkёpunimit ekonomik dhe politik me Perёndimin. Metodologjiae pёrdorur nё kёtё artikull ёshtё analitiko-pёrshkruese lidhur me njёnga periudhat mё thelbёsore tё pushtetit komunist nё Shqipёri.

Ky punim synon të analizojë raportet diplomatike në fushën ushtarake mes Shqipërisë dhe Kinës nga viti 1963 deri në vitin 1975. Periudha kohore e zgjedhur për analizë përkon me momentin e intensifikimit të marrëdhënieve ushtarake e shkon deri në bjerrjen e tyre, pa ndonjë fërkim dhe demonstrim force siç ndodhi me Bashkimin Sovjetik.Teza qendrore e këtij punimi është se marrëdhëniet ushtarake Shqipëri-Kinë ishin marrëdhënie të pastra interesi ekonomik dhe ideologjik, pa pika takimi në parime dhe doktrina ushtarake. Si të tilla, ato kushtëzuan tjetërsimet doktrinore dhe qasjen për rolin e ushtrisë shqiptare në fushën e mbrojtjes. Në mbështetje të kësaj teze, analizohen arsyet politike që përcaktuan një diplomaci ushtarake soft dhe smart nga pala kineze, duke shkurajuar çdo përpjekje shqiptare për një aleancë mirëfilli ushtarake apo iniciativa në fushën e mbrojtjes dhe të sigurisë që binte ndesh me politikën e jashtme të Kinës.Metodologjia e përdorur në këtë punim është një shqyrtim i literaturës historike të autorëve të huaj dhe vendës, që kanë analizuar disa nga aspektet më të rëndësishme politike dhe ekonomike të marrëdhënieve shqiptaro-kineze. Fokusi në çështjet ushtarake dhe shfrytëzimi i burimeve arkivore të Arkivit Qendror të Forcave të Armatosura të Shqipërisë është një risi, në raport me punimet e mëparshme që trajtojnë aleancën shqiptaro-kineze. Ballafaqimi i këtyre dokumenteve me literaturën e përdorur gjykojmë se do të japë një panoramë më të plotë se në ç’raport qëndronin lidhjet ushtarake të Kinës me Shqipërinë në politikën e jashtme të të dyja vendeve, veçanërisht Kinës. Përfundimet bazohen kryesisht në dokumentacionin shqiptar. Analiza e marrëdhënieve ushtarake përfshin raportet e të dyja vendeve duke cekur raportet e secilit prej tyre me Traktatin e Varshavës (TV), organizatë ushtarake dhe politike e vendeve komuniste, kundërshtare e NATO-s. Për ta përmbyllur, simbioza ushtarako - politike e Kinës dhe e Shqipërisë në përballje me Bashkimin Sovjetik, është një pazëll interesant idesh dhe mesazesh që vlejnë të deshifrohen në kuadër të studimit të historisë së Luftës së Ftohtë brenda vetë Kampit Komunist.

Problematikat politiko-ekonomike ndёrmjet Shqipёrisё dhe Jugosllavisё kanё tёrhequr vёmendjen gjatё dy dekadave tё fundit nё qarqet studimore akademike nё Shqipёri. Duke qenё se Jugosllavia ishte partneri i parё i rёndёsishёm i Shqipёrisё sё pasçlirimit deri nё gjysmёn e parё tё vitit 1948, shumё prej problemeve të marrёdhёnies sё ngushtё dhe jetёshkurtёr qё patën tё dyja vendet, pёr mendimin tim, nuk janё trajtuar gjerësisht, aq mё tepёr nё sfondin ekonomik tё ndikimit tё madh qё ushtroi politika jugosllave mbi vendin tonё. Nё muajt e fundit tё Luftёs së Dytë Botёrore, Shqipёria ashtu sikurse edhe Jugosllavia ishin çliruar nё vjeshtёn e vitit 1944, gjashtё muaj pёrpara pёrfundimit tё Luftёs së Dytë Botёrore. Duke qenё se lidershipi i ri jugosllav kishte "sponsorizuar" jo pak politikisht nё krijimin e Partisё Komuniste Shqiptare dhe madje kishte menaxhuar tё gjithё situatёn politike tё forcёs kryesore nё pushtetin e ri, nёpёrmjet mekanizmave tё tёrё ekonomikё, arriti brenda dy vjetësh tё kishte kontrollin e plotё ekonomiko-politik mbi Shqipёrinё. Sistemi politik jugosllav nuk ndryshonte nё fillimet e veta nga modeli sovjetik, por udhёheqёsi i atij vendi Josip Broz Tito kishte "mendjen" e tij pёr sa i pёrkiste rrugёs qё do tё ndiqte Jugosllavia nё realitetin e ri tё marrёdhёnieve ndёrkombёtare që po kristalizohej. Enver Hoxhёs i interesonte mbrojtja e njё vendi mё tё fuqishёm se Shqipёria qё tё mbijetonte politikisht, paçka se ekonomikisht do tё ishte gjithnjё i varur nga kreditё dhe ndihmat qё do t'i jepeshin. Titos i interesonte pavarёsia politike e rrjedhimisht ekonomike pёr tё qenё njё zё i rёndёsishёm nё marrёdhёniet ndёrkombёtare nё fillimet e Luftёs sё Ftohtё. Artikulli qё po paraqesim ёshtё i mbёshtetur nё metodologjinё analitiko-krahasuese, gёrshetuar me dokumentacion arkivor dhe literaturё kombёtare e ndёrkombёtare pёr tё sjellё nё vёmendjen e studiuesve dhe jo vetëm, dallimet thelbёsore nё mёnyrёn se si u menaxhua pushteti nё kёto dy vende.