Journal articles on the topic 'Poststrukturalizam'

Jak słusznie wskazują autorzy reprezentujący odmienne orientacje badawcze, współczesna teoria filmu stawia w centralnym punkcie swoich refleksji zagadnienia widza. Różnice, jakie w tej kwestii zachodzą pomiędzy różnymi tradycjami, są związane z odrębnymi sposobami rozumienia podmiotowości. Jest to problem wykraczający poza grunt czysto filmoznawczy i odsyłający do bogatych kontekstów filozofii, psychologii, biologii, socjologii. W prezentowanym tekście autor skupia się na sporze o podmiotowość widza toczącym się między kognitywizmem a poststrukturalizmem. W pierwszej części Wyczyński zarysowuje podstawowe różnice, występujące między tymi podejściami. Następnie podejmuje próbę wykazania, że między kognitywizmem a poststrukturalizmem nie istnieje absolutna przepaść i tradycje te mogą się owocnie przenikać. Pogląd taki został ufundowany na wizji podmiotowości rozchwianej, której wyczerpujące ujęcie wymaga łączenia ze sobą różnych optyk.

The article is a brief summary of the last critical phase in literary studies. It considers some most important meanings of prefix "post-" according to opinions of its inventor, the French philosopher Jean-Franęois Lyotard. Deconstruction, feminist criticism, gender studies, discourses of the minorities etc. - all these have a "postic" character, because they transform the petrified traditions into new forms, revealing their unnoticed possibilities, and stressing their critical resources. The author introduces to poststructuralism, one of the most important trends of the European and American postmodern thought (the critique of epistemological foundationalism), for which deconstruction built a philosophical background. The author stresses metatheoretical dimension of the poststructuralist thought.

The present article deals with the political nature of the interpretation theory, using poststructuralism as a source of reflection. The analysis is conducted by using poststructuralist epistemology and poststructuralist political theory. The thesis of this article, which is metatheoretical in nature, is that the poststructuralist concepts of legal interpretation can be used only after simultaneously adopting the assumptions of the political philosophy which originated in poststructuralism. Chantal Mouffe’s concept of the political is very much tied to considerations about agonistic democracy and agonistic pluralism, which gives us original answers to the questions of how society, the political system, and the legal system can help us prevent the emergence and flourishing of authoritarianism. The first part of the text presents the poststructuralist definition of the political and politics as well as shows its importance for the analysis of the contemporary legal interpretation concepts. In the next part, the author discusses the topic of poststructuralism in jurisprudence and its most important features for a change in the discourse of philosophy of interpretation. The third part of the article examines poststructuralist anti-essentialism using the example of one from among the most famous neopragmatist and poststructuralist philosophers — Stanley Fish. In the fourth and last part of the considerations, the thesis about the necessity of joint use of poststructuralist epistemology and political theory for research on legal interpretation is verified and metatheoretical conclusions are drawn from it.

Barthes in Japan, Poststructuralism in Poland. Remarks on the Polish Translation of L’Empire des signes The aim of the paper is to present the vital differences in the level of intelligibility and cohesion between L’Empire des signes and its Polish translation Imperium znaków (1999). The excerpts discussed in the article represent the key features and phenomena characteristic of Japan or more precisely the contrast that Barthes draws between Japan and France, the East and the West. The analysis of the examples concerning i.e. the rules of ideographic writing, the nature of haiku and cuisine proves that – as a result of grammatical misreadings on the part of the translator – the Polish translation often blurs Barthes’s precise descriptions, misrepresents the image of East and West emerging from the book and distorts the author’s subtle theoretical project. The paper also outlines the relationship between the mistakes present in Imperium znaków and the stereotype of poststructuralist writing in Poland around the time the translation was made.

W artykule podjęta została próba opisania transformacji polskiego literaturoznawstwa teoretycznego po 1989 roku. Autor wskazuje na kilka istotnych elementów, które decydowały o jej specyfice. Pisze o różnicy pomiędzy przełomem (anty)strukturalistycznym a dwoma wcześniejszymi przesileniami: antypozytywistycznym i antymarksistowskim, o znaczeniu braku sporu o strukturalizm w latach 90. i przyczynach jego „zniknięcia”, a także o roli, jaką odegrała w tym procesie recepcja francusko-amerykańskiego poststrukturalizmu, recepcja swoista, gdyż obciążona czymś, co autor nazywa luką krytyczną, przyjęła formę teoretyczno-metodologicznego „spektaklu”, odgrywanego do dziś.

Niniejszy artykuł dotyczy metodologii czytania literatury polskiego renesansu i baroku. W szkicu tym interesują mnie przede wszystkim te strategie badawcze, które w pełni są uświadamiane i artykułowane w literaturze przedmiotowej od lat 90-tych ubiegłego stulecia i które są zarazem próbą przewartościowania istniejących już narzędzi czytania literatury staropolskiej. Pomimo istnienia ważnych prac, które coraz mocniej problematyzują sam namysł nad metodami interpretacji literatury XVI i XVII, to jednak wydaje się, że dialog z nowoczesnymi paradygmatami postrzegania tekstów literackich nie stanowi zasadniczego nurtu w podejmowanych interpretacyjnych zabiegach. Dzięki przemianom dyskursu humanistycznego (np. poststrukturalizm, feminizm, gender studies, postkolonializm, antropologia literatury) wciąż można i należy ponawiać pytanie o literaturę staropolską, jej miejsce w horyzoncie zagadnień i problemów, jakie formułuje współczesna teoria.

Flyvbjergs Ålborg-studie har bidragit till förskjutningen från kommunikativ planeringsteori mot poststrukturalism. Den har ändå teoretiska brister som bara delvis utretts. Hans inkoherenta bruk av Foucault och förenklade syn på natur- kontra samhällsvetenskap påverkar alltjämt forskningen. I stället för att söka korrigera defekten avser jag, utan att ogiltigförklara studiens empiriska innehåll, skapa koherens genom att ersätta dess teoretiska grundval med en struktureringsteoretisk, vilket jag även finner teoretiskt fruktbart. I motsats till ett konsekvent foucaultskt perspektiv kan tillgången ta planeringsexpertisen på allvar, liksom Flyvbjerg de facto gör. Hans ambition att lösa tvisten mellan Habermas och Foucault om modernitetens problem måste dock överges.

Teoria traumy pojawiła się w latach 90. jako wyraz rozczarowania tekstową orientacją dekonstrukcji i poststrukturalizmu. Jej celem było zwrócenie teorii ku światu. Jednakże w latach 60. polscy filmowcy z zapałem przedstawiali traumy wojenne, jak też ich echa. Przyłożenie narzędzi teoretycznych teorii traumy do trzech filmów: Dziś w nocy umrze miasto Jana Rybkowskiego (1961), Jak być kochaną Wojciecha Jerzego Hasa (1962) i Pasażerki Andrzeja Munka i Witold Lesiewicza (1963) ma trzy cele: ocenę poziomu rozumienia efektów wojennych stresorów traumatycznych w latach 60., odróżnienie uznawanych form przeżycia/śmierci od psychologicznego zranienia, które nie jest godne upamiętniania, a także potraktowanie kulturowych przedstawień traumy jako symptomów szerszych procesów kulturowych i społecznych.

Celem podjętej analizy jest z jednej strony rekonstrukcja rozproszonych cech, założeń i myśli dotyczących zarówno obecnego stanu Unii Europejskiej, jak i jej przyszłego kształtu oraz miejsca Polski w tej organizacji, charakteryzujących dyskurs prowadzony przez PIS, a z drugiej strony próba wsparcia tych cech i założeń konkretnymi określeniami, desygnatami i znacznikami, które nie tylko są składową tego dyskursu, ale także tworzą pewien mniej lub bardziej logiczny zbiór twierdzeń definiujących i określających Unię Europejską oraz proces integracji europejskiej, które były używane przez prominentnych przedstawicieli tej partii politycznej.
 Wiodącym teoretycznym systemem wyjaśniania jest poststrukturalizm, który w tak postawionym problemie badawczym daje możliwość zastosowania metody analizy dyskursu (discourse analysis) będącej zoperacjonalizowanym systemem oznaczania praktyki politycznej i realnego otoczenia politycznego, gdyż artykulacja konstytuuje przedmiot badań, a nie tylko go oznacza i wyjaśnia.

Wbrew popularnym interpretacjom filozofii Deleuze’a jako odmiany postmodernizmu, poststrukturalizmu bądź nietzscheanizmu w artykule przedstawione zostaną jej głębokie korzenie pochodzące z idealizmu transcendentalnego Immanuela Kanta. Postawiona zostaje teza, iż to właśnie Kant stanowił podstawowe źródło filozoficznych schematów inspirujących Deleuze’a zarówno we wczesnym okresie jego twórczości (wyrażonym przede wszystkim w Różnicy i powtórzeniu, 1968), jak i późnym, zapoczątkowanym wraz z Félixem Guattarim przez pierwszy tom Kapitalizmu i schizofrenii, czyli Anty-Edypa (1972). Kontekstowa analiza tego ostatniego stanowi główną część artykułu. W Anty-Edypie Deleuze i Guattari proponują koncepcję pragnienia (nieświadomości) jako siły konstytuującej podmiotowość nomadyczną, otwartą na inność, kreatywną i czerpiącą siłę z różnorodności społecznej. Zauważają jednak, że pragnienie cechuje skłonność do poddawania się wewnętrznym iluzjom i w efekcie blokowania własnych, rewolucyjnych i twórczych możliwości. Właśnie dlatego, twierdzą Deleuze i Guattari, konieczne jest przeprowadzenie krytyki czystej nieświadomości, mającej ujawnić te złudzenia i być może uwolnić nas od nich.

Artykuł jest omówieniem monografii Anny R. Burzyńskiej Atlas anatomiczny Georga Büchnera. Pokazuje, że autorka interpretuje teksty literackie i naukowe niemieckiego pisarza poprzez teorie Michela Foucaulta, ale rozbudowuje je o szeroki kontekst związany z historią idei i nauki, szczególną uwagę poświęcając interferencjom dyskursu medycznego i literackiego. Podstawowym tematem książki jest materialność kultury, objawiająca się w różnych jej aspektach: jako materialność manuskryptu (znakomita większość tekstów Büchnera nie była wydana za jego życia, a rękopisy zawierają szereg wersji tych samych scen, są ponadto trudno czytelne i zniszczone), jako filozoficzno-materialistyczna interpretacja rzeczywistości politycznej (w Gońcu Heskim Büchner posługuje się statystykami i danymi gospodarczymi w celu ukazania materialnych aspektów nierówności społecznych), a wreszcie na poziomie opisów cielesności (Büchner jest zafascynowany ciałem ludzkim, chorobą, fizycznością istnienia, a zarazem jako naukowiec podejmuje się analizy budowy ciała kręgowców). Artykuł ukazuje, jak twórczość pisarza otwiera się na współczesne teorie literaturoznawcze i kulturowe, od poststrukturalizmu, przez postsekularyzm, aż po somatopoetykę.

W artykule autor próbuje „odczarować” negatywny obraz instrumentalizacji prawa, jaki został ukształtowany w literaturze teoretycznoprawnej. Polskie prawoznawstwo za sprawą doświadczeń tzw. realnego socjalizmu miało szczególne powody do uprzedzeń względem tej problematyki. W tekście wykorzystywane są teoretyczne inspiracje pochodzące spoza nauk prawnych (filozofia pragmatycznego instrumentalizmu Johna Deweya, koncepcja polityki Maxa Webera, koncepcja polityczności Chantal Mouffe) oraz stricte prawnicze teorie instrumentalizacji (Sanne Taekemy wariant pluralistyczno-responsywny, Wiesława Langa ujęcie rekonstrukcjonistyczne). Głównym przesłaniem opracowania jest zmiana problemowego podejścia do instrumentalizacji prawa: zastąpienie tradycyjnego pytania o granice instrumentalizacji prawa stanowionego przez państwo pytaniem, jak prawo – nie ryzykując utraty swoich zasadniczych wartości i funkcji – może kooperować z naturalną skłonnością ludzi do instrumentalizowania swojego zachowania w warunkach demokratycznego, pluralistycznego społeczeństwa. Tezy artykułu osadzone są w liberalnej wizji porządku społecznego, jednak z istotną korektą polegającą na odwołaniu się do założeń pragmatyzmu i poststrukturalizmu. W zakończeniu autor wskazuje również na perturbacje, jakie może powodować w prawoznawstwie aplikowanie niektórych twierdzeń z obszaru teorii polityki opartych na poststrukturalistycznych założeniach.

Čitatelju je Eco otvorio vrata još u predsemiotičkoj fazi (Opera aperta, 1962), a potom ga je i naslovom (Lector in fabula, 1979) smjestio u samo središte „priče“ o semiotici književnosti. Preuzevši Peirceov pojam neograničene semioze kao ključ za semiotičku otvorenost teksta, što posljedično otvara potencijalno neograničen broj interpretativnih pokušaja u ekspanziji značenja, Eco je gotovo skrupulozno za- brinut za pogrešna tumačenja semioze. Njegovo ustrajno zagovaranje suradničkoga odnosa čitatelja i teksta sve snažnije poprima oblik apologetskoga zalaganja za prava teksta i nužde ocrtavanja minimalnih granica tumačenja (The Limits of Interpretation, 1990). Potencijalno neograničena semioza, poučavao je Eco, ne vodi apsolutnoj slobodi čitatelja, ne znači da interpretacija nema kriterije i da sve interpretacije imaju happy end. Bio je to glas koji se nije čuo. Eksponencijalni rast čitateljskih „prava“ i „sloboda“ bio je nezaustavljiv u poststrukturalizmu. Zašto su dekonstrukcija i rodni studiji, kao primjeri isključujućih perspektiva (radikalne otvorenosti teksta prepuštenog neograničenoj semiozi / radikalne zatvorenosti teksta koji ima samo ono značenje koje je unaprijed zadano), prekršaji suradničkoga odnosa prema tekstu i možemo li u Ecovoj interpretativnoj semiotici pronaći epistemološka i metodološka uporišta za zaštitu ili ekološku održivost teksta pitanja su koja otvara ova studija.

Odupiranje Oriane Fallaci svakom obliku edipskog totalitarizma i hegemonije, kao i odustajanje od etabliranih žanrovskih konvencija, rezultira atipičnim žanrovskim entitetima s izraženim psihološkim otiskom autorice (Porzio). Takvi, formalno neodređeni, tekstovi prate program tzv. antiedipske estetike (Irigaray), unutar koje predvidljivost i cjelovitost, jedinstvo i totalitet, red i sustavnost ustupaju mjesto spontanosti i fragmentiranosti, varijabilnosti i mnogostrukosti, preklapanju i preplitanju. Aricò naglašava da je u Fallacinu slučaju došlo do formalnoga kreativnog nereda, do gotovo potpune fuzije stvarnosti i fikcije, nejasnog prijelaza pisane i izgovorene riječi, do preklapanja ekstradijegetskih i intradijegetskih razina, odnosno do uspostave čvrste semantičko-sintaktičke veze između autora i pripovjedača (167).Takva neuniformirana tekstualna struktura rezultat je nepostojanja univerzalnog i sveznajućeg, superiornog i nadređenog, autorskog sebstva izvan granica tekstualnog. Fallacina lingvistička kreativnost suprotstavlja se faličkom hijerarhijskom sustavu, koji podrazumijeva unaprijed izgrađen autorski identitet. Priklanjajući se poststrukturalističkoj metodologiji, koja autora i pripovjedača čini rezultatima retoričkih strategija, odnosno čini tekst nadređenim i povlaštenim pojmom (Cavarero), te odbacujući kanonski metodološki pristup (Aricò 171–173), izgovarajući, no istodobno i osluškujući tekst (Derrida, The Ear of the Other, 13), autorica subjekt pretvara u objekt, tekst u „verbalnu projekciju vlastitog sebstva” (Aricò 587).Fallacina autorska i pripovjedačka subverzija tekstualno pretvara u vokalno (Spinazzola), biografsko u autobiografsko (Rosa 77–80), stvarnost u fikciju (Aricò 167). Na tragu francuskog poststrukturalizma, Fallaci odustaje od afirmacije autorskog subjekta kao svemoćnog ekstradijegetskog identiteta, distanciranog od vlastitog teksta. Prema njezinu mišljenju, autorski je subjekt retorički konstrukt, uspostavljen hermeneutičkim procesima, trenucima u kojima subjekt teksta i subjekt čitanja zamjenjuju svoja mjesta (Aricò 172). Odustajanje od unaprijed izgrađene autorske osobnosti ukazuje na proces pisanja kao na proces rekonstrukcije vlastitog bića (Gusdorf 10). Putem pisanja, umetanja krhotina i fragmenata jezične stvarnosti, omogućava se (re)konstrukcija autorskog subjekta i njegovo/njezino pozicioniranje u odnosu na stvarnost koju opisuje (Cavarero; Battersby). Prema Cavarero, ovakve diskurzivne metode odraz su utjecaja ženskog i ženstvenog, a rezultirat će beskonačnim procesom jezične semioze (100–101). Fallacini tekstovi, nabijeni snažnim vokalnim pečatom postaju tako zrcalni prostor unutar kojeg se autoričino sebstvo mise en abîme efektom reflektira i umnožava, prostor performativnih jezičnih strategija (Finci 119).

Барт, Р. (1989). Избранные работы: Семиотика: Поэтика. Москва: Прогресс. Гаєвська, Н. Линченко, М. (2009). Добро і зло в романі Уласа Самчука «Марія». Наукові записки, 85, 123–129. Данилевич, М. (2000). Український образ світу у трилогії У. Самчука «Волинь». Тернопіль: ТДПУ. Джиоева, А. (2019). Традиции семейного романа в отечественной прозе ХХ столетия. Автореф. дис. канд. філол. наук. Москва. Режим доступу https://www.dissercat.com/content/ traditsii-semeinogo-romana-v-otechestvennoi- proze-khkh-stoletiya. Элиаде, М. (1999). Избранные сочинения: Очерки сравнительного религиоведения. Москва: Ладомир. Женетт, Ж. (1998). Фигуры:в 2-х т. Т.1: Палимпсесты. Литература во второй степени. Москва: Изд-во им. Сабашниковых. Затонский, Д.В. (1972). Искусство романа и ХХ век. Москва: Художественная литература. Ильин, И.П. (1999). Интертекстуальность. Современное литературоведение (страны Западной Европы и США): концепты, школы, термины. Москва: INTRADA. 204–210. Кристева, Ю. (2000). Бахтин, слово, диалог и роман. Французская семиотика: От структурализма к постструктурализму. Москва: ИГ Прогрес. 427–457. Кононенко, В. (1991). Словесні символи в семантичній структурі фраземи. Мовознавство.6, 30–36. Копситянська, Н. (2012). Час і простір у мистецтві художнього слова. Львів: ПАІС. Лотман, Ю. (1970). Структура художественного текста. Москва: Искусство. Мегела, І. (2008). Угорський роман 20–30 років ХХ століття. Проблематика. Жанрова структура. Форма оповіді. Київ: Видавець Карпенко В.М. Никольський, Е. (2009). К вопросу о специфике жанра – семейной хроники и его зарождении в русской классической литературе. Вопрос языка и литературы в современных исследованиях: Кирилло-Мефодиевские чтения. Москва. Плетенчук, Н. (2011). Художній феномен сакралізації волинського макротопоса в прозі Уласа Самчука. Питання літературознавства. 83. 163–171. Порохняк, Н. (2009). Роман сімейна-хроніка та сімейний наратив. Волинь філологічна: текст і контекст. 222–230. Самчук, У. (1993). Волинь: Роман: у 3 ч. Т.1: Куди тече та річка. К.: Дніпро. Самчук, У. (1993). Волинь: Роман: у 3 ч. Т.1: Війна і революція. К.: Дніпро. Фатеева, Н. (1998). Типология интертекстуальных элементов и связей в художественной речи. Изв. АН: сер. “Литературы и языки”. 5, 25–38. Шевчук, В. (1992). Улас Самчук та його волинська сага. Українська мова і література в школі. 11–12, 30–32. Bart, R. (1989). Yzbrannye raboty: Semyotyka: Poetyka. Moskva: Prohress. [In Russian]. Hayevsʹka, N, Lynchenko, M. (2009). Dobro i zlo v romani Ulasa Samchuka «Mariya». Naukovi zapysky. 85, 123–129. [In Ukrainian]. Danylevych, M. (2000). Ukrayinsʹkyy obraz svitu u trylohiyi U. Samchuka «Volynʹ». Ternopilʹ: TDPU. [In Ukrainian]. Dzhyoeva, A.(2019) Tradytsyy semeynoho romana v otechestvennoy proze ХХ stoletyya. Avtoref. dys. kand. filol. nauk. Moskva. Retrieved from https://www.dissercat.com/content/traditsii-semeinogo-romana-v-otechestvennoi-proze-khkh-stoletiya [In Russian]. Eliade, M. (1999). Izbrannyye sochineniya: Ocherki sravnitel’nogo religiovedeniya. Moskva: Ladomir. [In Russian]. Zhenett, ZH. (1998). Figury:v 2-kh t. Vol.1: Palimpsesty. Literatura vo vtoroy stepeni. Moskva: Izd-vo im. Sabashnikovykh [In Russian]. Zatons’kiy, D.V. (1972). Iskusstvo romana i ХХ vek. Moskva: Khudozhestvennaya literatura. [In Russian]. Il’in, I.P. (1999). Intertekstual’nost’. Sovremennoye literaturovedeniye (strany Zapadnoy Yevropy i SSHA): kontsepty, shkoly, terminy. Moskva: INTRADA. 204–210 [In Russian]. Kristeva, Yu. (2000). Bakhtin, slovo, dialog i roman. Frantsuzskaya semiotika: Ot strukturalizma k poststrukturalizmu. Moskva: IG Progres. 427–457. [In Russian]. Kononenko, V. (1991). Slovesni symvoly v semantychniy strukturi frazemy. Movoznavstvo 6, 30–36. [In Ukrainian]. Kopsytyansʹka, N. (2012). Chas i prostir u mystetstvi khudozhnʹoho slova. Lʹviv: PAIS. [In Ukrainian]. Lotman, Yu. (1970). Struktura khudozhestvennogo teksta. Moskva: Iskusstvo [In Russian]. Mehela, I. (2008). Uhorsʹkyy roman 20-30 rokiv ХХ stolittya. Problematyka. Zhanrova struktura. Forma opovidi. Kyiv: Vydavetsʹ Karpenko V.M. [In Ukrainian]. Nikol’s’kiy, Ye. (2009). K voprosu o spetsifike zhanra – semeynoy khroniki i yego zarozhdenii v russkoy klassicheskoy literature. Vopros yazyka i literatury v sovremennykh issledovaniyakh: Kirillo-Mefodiyevskiye chteniya. Moskva. [In Russian]. Pletenchuk, N. (2011). Khudozhniy fenomen sakralizatsiyi volynsʹkoho makrotoposa v prozi Ulasa Samchuka. Pytannya literaturoznavstva. 83. 163–171. [In Ukrainian]. Porokhnyak, N. (2009). Roman simeyna-khronika ta simeynyy naratyv. Volynʹ filolohichna: tekst i kontekst. 222–230. [In Ukrainian]. Samchuk, U. (1993). Volynʹ: Roman: u 3 ch. Vol.1: Kudy teche ta richka. Kyiv: Dnipro. [In Ukrainian]. Samchuk, U. (1993). Volynʹ: Roman: u 3 ch. T.1: Viyna i revolyutsiya. Kyiv: Dnipro. [In Ukrainian]. Fateyeva, N. (1998). Tipologiya intertekstual’nykh elementov i svyazey v khudozhestvennoy rechi. Izv. AN: “Literatury i yazyki” 5, 25–38. [In Russian]. Shevchuk, V. (1992). Ulas Samchuk ta yoho volynsʹka saha. Ukrayinsʹka mova i literatura v shkoli. 11–12, 30–32. [In Ukrainian].

Za začetek o pravorečni vrzeli 0.1 Slovenski jezikovni priročniki - niti najnovejši izčrpni, kakršna sta Slovar slovenskega knjižnega jezika in Slovenski pravopis: Pravila iz leta 1997 (sicer navajam večinoma SP 1994, česar pa ne pišem, če je naveden samo konkreten paragraf) - ne dajejo potrebnih navodil (1) za izgovarjavo črkovne skupine 1 v primerih, kot sta šeststo in devetnajststo, ko se izgovarja kot [st] in hiperkorektno kot [s:t] ali [set], kar je drugače kot v primerih šeststezen in poststrukturalizem, za kar je npr. v SP 1994 predpisan izgovor [set], čeprav le posredno.