Academic literature on the topic 'Praktyki kulturowe'

Tekst ma na celu ukazanie zmian zachodzących w klasycznym tańcu indyjskim Odissi pod wpływem zachodnich koncepcji, idei i praktyk w tańcu i teatrze. Opierając się na aspektach opisanych przez Dominika Picka, podejmuję się analizy transferu kulturowego w metodologii nauczania oraz w praktyce współczesnych tancerzy Odissi w Indiach. Analizy tej dokonuję na przykładach praktyk instytutu tańcu Nrityagram oraz tancerki Sharmila Mukherjee. W obu przypadkach rozważam kwestię koniunktury rozpatrując podłoże socjo-kulturowe w Indiach, liberalizację ekonomii, która pozwoliła na otwarcie się na rynek światowy, większy wpływ globalizacji oraz mobilność, czyli migrację tancerek. Biorę pod uwagę aktorów transferu, czyli „migrujących tancerzy”, którzy poznają nowe praktyki ćwiczeń kondycyjnych, pracy nad ciałem i techniki tańca, oraz swobodnie przenoszą i wcielają je do swoich praktyk „w domu”. Do nich należą też osoby inspirujące się motywami europejskich tańców. Następnie opisuje i analizuję ideę, koncepcję i praktyki zachodnie jako przedmiot transferu. Ostatecznie badam proces przyswajania przedmiotu transferu, jaki wpływ ma zastosowanie tych praktyk w tańcu Odissi oraz jakie są przemiany z tym związane.

<p>Artykuł jest próbą ukazania analogii, które w języku polskim oraz w polskiej kulturze ludowej zachodzą między cielną krową i ciężarną kobietą. Podobieństwa te nie były do tej pory przedmiotem naukowych rozważań. W artykule omówiono je, opierając się na danych leksykalnych ze słowników (ogólnych i gwarowych) języka polskiego oraz danych kulturowych, wyekscerpowanych z XIX- i XX-wiecznych źródeł etnograficznych. Na podstawie tak dobranego materiału udało się pokazać szereg analogii – podobną konceptulizację ciąży kobiety i krowy oraz tożsame wartościowania ciężarnych samic, analogiczne praktyki przeciwdziałania bezpłodności, dyrektywy kulturowe, związane z ciężarną kobietą i cielną krową oraz zabiegi mające ułatwić poród czy późniejsze oczyszczenie, w kolejności także praktyki „prowokowania” oraz „zgadywania” płci mających się narodzić dzieci czy zwierząt. Przeniesienie zespołu praktyk związanych z poszczególnymi częściami okresu okołoporodowego kobiety na zwierzę świadczy, po pierwsze – o dużym znaczeniu krowy dla dawnego mieszkańca wsi, po drugie – ustanawia kulturową ekwiwalencję między ciężarną krową i ciężarną kobietą.</p>

<p class="m2066936489421955420ydp213f984msonormal">W artykule omówiono szczególne cechy narodowe, etniczne i kulturowe ukraińskich imigrantów w Stanach Zjednoczonych. Podstawę stanowiły wywiady przeprowadzone wśród Ukraińców mieszkających w USA i reprezentujących dwie fale imigracji ukraińskiej w XX w.: falę powojenną i współczesną. Opracowanie wskazuje podobieństwa i różnice ich tożsamości oraz odpowiadające im praktyki. Stosując metodę dyskursu i analizy porównawczej, autorki pokazują, że podobieństwa przeważają na poziomie etnicznej i narodowej tożsamości oraz praktyk amerykańskich imigrantów z Ukrainy, podczas gdy znaczące kontrowersje dotyczą ich poziomu kulturowego i językowego.</p>

Artykuł analizuje dyskursy genderowe, które krążą w mediach, kulturze popularnej i katolickiej w Polsce, a także to, w jaki sposób odnosi się do polityki i praktyki, ostatecznie kształtując politykę seksualną. Bada on, czym jest obywatelstwo kulturowe, jaka jest polityka seksualna i dlaczego idea paniki moralnej zapewnia użyteczną soczewkę analityczną do patrzenia na aktualne debaty dotyczące płci, seksualności, edukacji i społecznej roli religii w Polsce.

Autorka wyprowadza wnioski z permanentnych zmian cywilizacyjnych skutkujących renesansem zainteresowań kwestiami tożsamości. Skupia uwagę na autoanalizie młodzieży. Rekonstruuje indywidualne kody kulturowe licealistów. Materiałami dokumentacyjnymi są prace uczniów poświęcone ich własnej refleksji dotyczącej wartości kultury i poszukiwaniom miejsca w tradycji rodzinnej, sąsiedzkiej, lokalnej, narodowej, globalnej.

<p style="margin-bottom: 0cm; line-height: 150%;" align="JUSTIFY"><span style="font-family: Times New Roman,serif;"><span style="font-size: medium;">Artykuł dotyczy kultury serbskiej i jej różnych płaszczyzn w okresie osmańskim. Skoncentrowano się zwłaszcza na okresie początkowym panowania osmańskiego, w którym Imperium Osmańskie przejawiało specyficzny pragmatyczny stosunek do chrześcijańskich poddanych, absorbując ich lokalne praktyki i wzorce społeczno-kulturowe. Imperium Osmańskie adaptowało oraz włączało je we własne struktury feudalno-administracyjne i społeczno-polityczne, nawet jeśli były sprzeczne z islamem i prawem szariatu. Turcy osmańscy dążyli przede wszystkim do zachowania politycznej, kulturowej i społecznej ciągłości. W artykule skupiono się również na zjawisku kulturowego i religijnego synkretyzmu, który poddano analizie w relacji do zjawisk związanych z tendencjami antysynkretycznymi. Głównym zaś celem było ukazanie wpływu kultury serbskiej na proces konstruowania wspólnej multietnicznej, multikonfesyjnej i multijęzykowej kultury rozwijającej się w osmańskiej Rumelii. </span></span></p>

W artykule pada wiele pytań oraz pojawiają się próby odpowiedzi w sprawie kulturowej zdolności adaptacyjnej instytucji partnerstwa i dialogu, a zwłaszcza formalnych zaleceń Unii Europejskiej. W warstwie teoretyczno-metodycznej tekstu przeważa podejście celowościowo-funkcjonalne, zorientowane na analizę instytucji formalnych w ich kulturowym otoczeniu. Wątek empiryczny stanowi problematyka partnerstwa i dialogu w europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych. Tekst jest próbą uzupełnienia dyskusji nt. kierunku i kształtu polityki publicznej o kluczowe, a spychane niekiedy na margines, wątki dotyczące praktyki. Cel, metoda i styl narracji nawiązują z jednej strony do partycypacyjnych wzorców polityki publicznej, znanych z publikacji autorów zachodnich, a z drugiej do krajowych analiz empirycznych i uogólnień teoretycznych. Wiodąca teza to prymat instytucji kulturowych nad instytucjami formalnymi i wynikająca z niego potrzeba przekształcania ich wzajemnych relacji w sposób partnerski i deliberacyjny

Wartości należą do porządku kultury i stanowią fundamenty życia społecznego. Poprzez ich internalizację w postawy i zachowania oraz w praktyki życia społecznego ludzi, kształtują one profile kulturowe zarówno całych społeczności, jak i osobowości społecznych poszczególnych jednostek. Społeczności tworzą się wokół wspólnoty wartości i ze względu na nie przybierają konkretne postacie, takie jak na przykład naród, państwo, regiony kulturowe, miasta czy wspólnoty wyznaniowe. Profile kulturowe osobowości społecznej jednostek są konsekwencją internalizacji świata wartości w indywidualnie konstruowane i realizowane projekty życia społecznego. Artykuł prezentuje rekonstrukcję systemów wartości mieszkańców miasta, na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych. Skupia się na uwarunkowaniach materialnych deklarowanych orientacji na wartości oraz na hierarchii wartości godnościowych. W hierarchii uznawanych wartości wyodrębnione zostały wartości prymarne, dominujące, nieobojętne, drugorzędne oraz marginalne. Wiele czynników – historycznych i współczesnych, kulturowych i politycznych – determinuje czy modeluje obraz „obywatela miasta” możliwy do rekonstrukcji na podstawie przeprowadzonych badań. Jego najbardziej widoczną cechą jest aksjologiczny dystans, a może nawet przepaść między wartościami prymarnymi a marginalnymi.

The body and the stigma. Defloration as an act of building femininity The paper offers an analysis of the cultural meanings of the bodily attributes and practices related to virginity and defloration; the most important are “bloodstains” (a sign of the loss of virginity) and “penetration” (regarded as the only “true” form of sexual intercourse). The obligation to present the defloration and the shame that accompanies it are the vantage point to the analysis of the forms of stigmatizing femininity. A deconstruction of the meanings acquired by penetration led me to a conclusion that the cause-effect relation between gender and culturally defined sexual practices (including sexual orientation) is not only inseparable, but also different than it has usually been thought. It is not the gender that determines an individual’s sexuality, but the culturally imposed sexual practices build the gender. Ciało i piętno. Defloracja jako wytwarzanie kobiecościArtykuł poświęcony jest kulturowym znaczeniom cielesnych atrybutów i praktyk związanych z dziewictwem i defloracją. Szczególne miejsce wśród nich zajmuje plama krwi jako znak obwieszczający utratę dziewictwa oraz penetracja powszechnie uważana za jedyny „prawdziwy” seks. Przymus uwidocznienia defloracji oraz wstyd z tym związany traktuję jako punkt wyjścia do rozważań na temat piętnowania kobiecości. Dekonstrukcja narosłych wokół penetracji znaczeń pozwala z kolei dostrzec, że związek przyczynowo-skutkowy między płcią kulturową a kulturowo definiowanymi praktykami seksualnymi – w tym orientacją seksualną – jest nie tylko nierozerwalny, ale i odwrotny, niż zwykło się sądzić. To nie płeć kulturowa decyduje o seksualności jednostki, lecz kulturowo wymuszone praktyki seksualne produkują płeć.

Od 2010 śledzę rozwój ruchów miejskich i światowych protestów, które ukształtowały tło moich badań. Tym, co najbardziej mnie zainteresowało, był ich miejski charakter oraz idea okupacji przestrzennej (także w znaczeniu metaforycznym) jako sposób uzyskiwania siły politycznej. Z jednej strony grupy dzielnicowe inicjują zmiany w środowisku lokalnym i poszukują rozwiązań współczesnych problemów miejskich. Z drugiej, odwołują się do tożsamości miejsca w celu obrony dziedzictwa historycznego i kulturowego. W mojej pracy istotna jest idea partycypacji społecznej, która jest ściśle związana z indywidualną sprawczością, która z kolei wpływa na proces podejmowania decyzji, jak również kształtuje relacje mieszkańców z władzami lokalnymi. Celem badań było skonstruowanie mapy grup aktywnych w dzielnicach oraz odpowiedź na dwa główne pytania badawcze: czy można mówić o istnieniu stołecznych grup dzielnicowych? Czy tworzą one ruch dzielnicowy? Moje badania usytuowałam w paradygmacie konstruktywistycznym, z metodologią teorii ugruntowanej. Jako metodę badawczą użyłam nieustrukturyzowanych wywiadów etnograficznych z lokalnymi liderkami i liderami, którzy są aktywni w swoich dzielnicach oraz definiują swoją misję jako działanie z, w i na rzecz dobrostanu ich miejsca zamieszkania oraz promocję lokalnej historii. Since 2010, I have been following the development of the city movements and protests around the world which have formed the background of my research. What was really of great interest to me was urban nature and the idea of space occupation (also in metaphorical way) as a way of regaining political power. On one hand, the district groups are initiating changes in the local environment and are looking for solutions to the contemporary urban issues; on the other hand, they are contributing to the place identity in addition to taking care of preservation of historical and cultural. In my thesis, the idea of social participation is strongly connected with the sense of individual agency which influences the decision making process as well as the way of thinking about authorities by Warsaw’s inhabitants. The main goal of the research was to construct a map of groups that are active in their districts and answer two key research questions: Is there enough evidence to suggest the existence of the metropolitan district groups?; Are they creating a district’s network movement? I have conducted my research in the constructivist paradigm, with the grounded theory as the research design. I used ethnographic, non-standardised interviews as a research method with the local leaders who are active in their districts and define their mission as action in, with, and for the well being of their living place and a promotion of local history.

Getto jako figura żydowskiej izolacji i odrębności kulturowej w warunkach diaspory, a w konsekwencji – jak przyjmowano – również zacofania, organizuje myślenie uczestników debat nad emancypacją i „ucywilizowaniem” Żydów w „długim wieku dziewiętnastym”. Ponadto, terminu getto używano często synonimicznie do pojęcia galusu (jid. rozproszenie, diaspora), obciążonego dość negatywnymi konotacjami. To swoiste spowinowacenie dwóch pojęć ściśle wiąże się z rozpoznaniem, że w warunkach rozproszenia Żydzi jako grupa mniejszościowa, nierzadko dyskryminowana, w imię zachowania tożsamości zbiorowej stworzyli specyficzną formację kulturową. Doświadczenie galusowe zaś znamionowałaby skłonność do obwarowywania zasad judaizmu szeregiem minhagów (hbr. obyczaje, zwyczaje), które z kolei mogły stanowić ważny element tworzonej tożsamości. W XIX wieku i na początku XX stulecia getto zyskuje popularność, m.in. dlatego że dyskursywnie sprzęga się z pojęciem emancypacji (Hoffman). Metaforą (samo)emancypacji staje się „wyjście z getta”. Poza ogólnymi rozpoznaniami rzecznikom reformy, zarówno żydowskim, jak i nieżydowskim, bliskie jest również myślenie metonimiczne. Można nawet mówić o pewnej dyspozycji do poddawania nad namysł poszczególnych rytuałów i praktyk kulturowych jako ucieleśnień getta. Jak się wydaje, praktyki kulturowe w ujęciu Pierre’a Bourdieu, pojmowane jako działania ludzkie, powtarzane i naznaczone wyraźną regularnością, pozwalają przedstawić szerokie spektrum zainteresować rzeczników reformy, nietworzących bynajmniej homogenicznej grupy. Kategoria metonimii również okazuje się użyteczna w kontekście debat nad reformą judaizmu czy szerzej – kształtem kultury żydowskiej, toczonych w Królestwie Kongresowym. Pozwala bowiem ukazać specyfikę „pomysłów na nowoczesność” Żydów królewiackich, które powstawały i kształtowane były w wyraźnej zależności nie tylko od zachodnioeuropejskich projektów, lecz także od ambicji władzy carskiej i zapatrywań innych społeczności Królestwa. Dlatego też, celem pracy jest prześledzenie wybranych reprezentacji getta kulturowego, obecnych w wyobrażeniach społecznych, których refleksem stają się postulaty emancypacyjne, modernizacyjne i unifikacyjne. Interesuje mnie przede wszystkim przestrzeń imaginariów społecznych (w ujęciu Charlesa Taylora), a zatem dość szerokie spektrum wyobrażeń, z mocno zaznaczonymi perspektywami wewnątrzżydowskimi. Przedmiotem namysłu są trzy obszary tematyczne: praktyki kulturowe i rytuały związane z kobiecą głową, obrzezanie (ze szczególnym uwzględnieniem niekanonicznego wariantu – obrzędu post mortem) oraz żydowski ubój rytualny czyli szechita. Za datę początkową przyjmuję 1845 rok, kiedy to władze carskie zaczynają wprowadzać w Królestwie szereg obostrzeń dotyczących tradycyjnego stroju żydowskiego. Jest to ważne, dlatego że projektowana reforma, utrzymana w duchu unifikacji, obejmowała również sferę kobiecych nakryć głowy i praktyk z nią związanych. Swoje rozważania zasadniczo kończę na 1914 roku jako symbolicznym końcu epoki. Jednocześnie chciałabym podkreślić, że nie znalazłam wyraźnej wewnątrzżydowskiej cezury, która uzasadniałaby inne ujęcie. Inspiracje czerpię m.in. z teorii Ludwika Flecka, dotyczącej społecznie wypracowywanych pryzmatów patrzenia i widzenia przez podmiot, które w istocie nie byłoby indywidualną dyspozycją jednostki. Interesuje mnie, czy Fleckowska koncepcja, ujmowana w formułę „widzenia oczami kolektywu”, może okazać się pomocna przy śledzeniu śladów (nie)obecności poszczególnych rytuałów i praktyk w wyobrażeniach zbiorowych. Materiał źródłowy tworzy dość heterogeniczny zbiór, z zamierzenia wykraczający poza przyjęte ramy czasowo-terytorialne. Śladów myślenia kategoriami getta czy szerzej – dyskusji wokół rytuałów i praktyk żydowskich, szukam w rozmaitych tekstach pisanych, niekoniecznie jednak utrzymanych w duchu projektowanej reformy. Interesuje mnie nie tylko prasa, wydawana w różnych językach, lecz także literatura piękna oraz memuarystyka. O ile to możliwe, to odwołuję się do responsów rabinackich. Istotnym źródłem jest także materiał ikonograficzny (fotografia, ryciny, malarstwo).
Among recognitions concerning the specificity of culture of diasporic Jews there is a recurrently repeated concept of the ghetto. Indeed, the ghetto as a figure of Jewish isolation, and consequently, as it was taken for granted, also backwardness, has become one of the most significant categories shaping and fertilising collective imaginaries. It seems to be relevant in the process of Jewish self-understanding, self-emancipation, as well as widely meant modernisation, especially in the long 19th century. Moreover, a number of the contemporaries using the term ‘ghetto’ did not be content with a general statement of the ghetto existence. Quite the contrary, for the sake of (self-)emancipation and modernisation, they were willing to confer particular rituals and cultural practices, including minhagim (Hebr. ‘customs’), as metonymies of the ghetto, its epitomes, or, in other words, bricks of its mythical walls. In my dissertation, basing on the collected manifold materials (press, pamphlets, works of literature, memoirs, various forms of iconography), mainly created in the Kingdom of Poland throughout the decades 1845–1914, I intend to show a repertoire of the ghetto metonymies. Having considered the relevance of tsarist projects of unification, I have indicated the year 1845 as the one of time frames. It is worth noting the year 1845 was the very beginning of ‘reforms’ of traditional Jewish attire which were being imposed throughout decades by the Russian government. Having found no significant other frame, I point the outbreak of the First World War as the end of the époque. Focusing first and foremost on the chosen issues: cultural practices concerning Jewish women hair, as well as circumcision and ritual slaughtering, I highlight several threads occurring at the interface of Judaism, modernisation, medicine, fashions, and aspirations of emerging social movements. I tend to show the mentioned core issues in their contexts as being involved in nets of manifold mutual relationships with other conferred aspects. Not neglecting the importance of debates about circumcision in its most typical form, I deliberately focus on the case of a post-mortem rite. But for that, I would not have been able to confer a set of issues concerning not only funeral practices but also a status of a human corpse. Apart from that, in my dissertation, I trace points of cracking, non-obviousness, and alleged examples of overexposure phenomena. Being inspired by the Ludwik Fleck’s theory of socially conditioned perception, I try to apply that to my research quite extensively. Having considered the relevance of the collective itself, I confer, for instance, potential reasons for absence of particular issues expected to have been occurred in debates among animal protection societies. Therefore, one of the recurrently returning questions does concern forms of transmission widely meant knowledge and social thresholds.

Przedmiotem dysertacji jest dyskurs wokół programów tępienia szczurów jako przykład relacji między tym, co biologiczne i tym, co polityczne w polskim powojennym dyskursie modernizacyjnym. Głównym celem projektu jest zbadanie, jak działają polityczne mechanizmy wykluczenia i jakie strategie perswazyjne mogą one przyjmować. Rozprawa bada historyczne procesy formowania się współczesnej deratyzacji oraz jej podbudowy naukowej, a także analizuje aksjologiczne uwarunkowania procesów decyzyjnych związanych z kontrolą populacji tego gatunku. Przygląda się także temu, w jakie klisze kulturowe wpisuje się retoryka uzasadniająca eksterminację miejskich gryzoni. Istotna jest dla mnie zwłaszcza performatywna funkcja języka i obrazu, a więc to, w jaki sposób przekładają się one na tworzenie i utrwalanie określonych praktyk społecznych. Kulturowa recepcja obecności szczurów w mieście ma swoją szczególną - wykraczającą poza antropocentryzm - specyfikę. Powinna być ona rozpatrywana w perspektywie intersekcjonalnej, a więc takiej, w której negatywny status danej grupy zyskuje wzmocnienie w wyniku szeregu nakładających się na siebie naturokulturowych uwarunkowań. Wykazuję, że takie postrzeganie szczurów może stanowić istotny punkt odniesienia dla braku etycznego namysłu przy egzekwowaniu praktyk deratyzacyjnych. Problemem organizującym znaczną część pracy są bowiem przyczyny, dla których strategie ograniczające cierpienie zwierząt nie są obecne w dyskursie towarzyszącym praktykom ich zwalczania. Wychodzę z założenia, że brak refleksji etycznej we wdrażaniu praktyk deratyzacyjnych uwarunkowany jest specyficznym statusem tego gatunku we współczesnej kulturze Zachodu. Co więcej, w polskim dyskursie deratyzacyjnym szczury zostały symbolicznie wyłączone z kontekstu zarządzania przyrodą i włączone w narrację sanitarną ugruntowaną w pojęciu DDD (dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja). Eliminacja szczurzych populacji staje się tym samym formą oczyszczenia danego obszaru z elementu niepożądanego, co przez podobieństwo do czystki etnicznej praktykowanej wobec społeczności ludzkich określam jako czystkę gatunkową. Prowadzone w niniejszej dysertacji badania wpisują się w zwrot biologiczny i ekologiczny w humanistyce, którego konsekwencją jest rosnące zainteresowanie badaniem kulturowych relacji człowieka ze środowiskiem, wyrażone przede wszystkim w pracach badających relacje między tym, co biologiczne a tym, co polityczne w dwudziestowiecznych strategiach modernizacyjnych, podobieństwa między strategiami wojennymi a niektórymi formami zarządzania środowiskiem oraz poddających krytycznej analizie retorykę ekologii inwazji, wskazując jej podłoże ideologiczne. Rozprawa stanowi także odpowiedź na rozwijającą się zwłaszcza w ostatnich latach debatę postulującą postrzeganie relacji międzygatunkowych w perspektywie politycznej. Chociaż przedstawiona analiza idzie w nieco innym kierunku, to umocowanie relacji między szczurami a ludźmi w polityczności pozostaje istotne dla uzasadnienia tez rozprawy. Praca ma charakter transdyscyplinarny i łączy refleksję kulturoznawczą z wiedzą przyrodniczą, szczególnie jeśli chodzi o kwestie międzygatunkowych relacji oraz specyfikę gatunkową szczurów. Wiedza ta staje się dla mnie podstawą dla formułowania pytań badawczych. Interesuje mnie zwłaszcza to, jak szczególna forma relacji między szczurami a ludźmi w mieście (transfer patogenów, konkurencja o zasoby) oraz biologiczne cechy tego gatunku (ponadprzeciętna odporność, wysoka płodność, oportunizm pokarmowy) stają się podstawą do tworzenia określonych, zazwyczaj skrajnie konfrontacyjnych narracji uzasadniających konieczność ich tępienia. Inaczej mówiąc, badam, jak fakty biologiczne - zwłaszcza z obszaru etologii szczura, miejskiej ekologii szczurów i ludzi oraz epidemiologii - są włączane w narracyjne skrypty będące podstawą symbolicznego wykluczenia tych gryzoni ze wspólnoty kręgowców. W szerszym znaczeniu badania dostarczają zatem przykładu przekładania ustaleń nauk przyrodniczych na język debaty publicznej. Jak wykazuję, jest to proces cechujący się daleko idącym wyostrzeniem i upraszczaniem faktów oraz wpisywaniem ich w określone, powszechnie zrozumiałe narracje, zazwyczaj bazujące na społecznych lękach. W pracy używam skrótowo nazwy rodzajowej szczur (Rattus) w odniesieniu do gatunku szczura wędrownego (Rattus norvegicus). W przeważającej większości szczury występujące obecnie na terenie Polski, podobnie jak w większości miast Globalnej Północy, należą bowiem do tego gatunku. Jednak jeszcze w pierwszych dekadach PRL w Polsce występował także (zwłaszcza w miastach portowych) szczur śniady (Rattus rattus), co jest istotne z uwagi na historyczny charakter niniejszego opracowania. Interesują mnie przy tym relacje między ludźmi a wolnożyjącymi szczurami zamieszkującymi polskie miasta. Szczury laboratoryjne, szczury jako zwierzęta towarzyszące oraz populacje tych zwierząt występujące poza terenami miejskimi nie są uwzględniane w niniejszej analizie. Obecność szczurów na terenach zurbanizowanych stanowi niewątpliwie problem. Niekontrolowana, gwałtownie postępująca urbanizacja, wzrost globalnej populacji naszego gatunku (wraz z towarzyszącym jej wzrostem poziomu konsumpcji), nieefektywna utylizacja odpadów oraz zmiany klimatyczne - to wszystko czynniki wspierające rozrost populacji tych ssaków. W konsekwencji międzygatunkowy konflikt coraz bardziej eskaluje. Sytuację pogarsza (z perspektywy naszego gatunku) rosnąca biologiczna i behawioralna odporność tych gryzoni na kolejne generacje rodentycydów. Jak wynika z ustaleń niniejszej pracy, wśród naukowców zajmujących się tym problemem panuje konsensus, że trucie gryzoni jest działaniem krótkoterminowym, a efektywne metody zmniejszania liczebności szczurów powinny być skoncentrowane na prewencji i ograniczaniu płodności tych zwierząt. Dlaczego zatem nie potrafimy wyjść poza logikę eksterminacji? Jak wykazuję, przynajmniej częściowo odpowiada za to mentalno-kulturowy mechanizm organizujący nasze myślenie o szczurach i naszych relacjach z nimi. Badania opierają się na założeniu, że wśród szeregu czynników kształtujących politykę tępienia szczurów za kluczowy należy uznać dyskurs tworzony przez branżę deratyzacyjną i współpracujących z nią ekspertów pest control. Stanowi on bowiem główny pas transmisyjny dla mediowania wiedzy naukowej do środków masowego przekazu, administracji publicznej i mieszkańców, wpływający na kształtowanie postaw i opinii dotyczących zarówno odczuwalnych zagrożeń związanych z obecnością tych zwierząt w mieście, jak i tego, jakie czynniki należy uwzględniać przy podejmowaniu decyzji o metodach ich kontroli. Branżowy dyskurs DDD stanowi zatem główny przedmiot moich badań. Należy przy tym mieć na względzie, że ów proces wytwarzania znaczeń funkcjonuje w określonych warunkach społeczno-kulturowych i aksjologicznych warunkujących to, które elementy skomplikowanej wiedzy na temat relacji ludzi i szczurów w mieście są uwypuklane (np. zagrożenia zdrowotne i ekonomiczne), jakie zaś - marginalizowane lub wykluczane z debaty (np. cierpienie zwierząt i etyczno-środowiskowy wymiar ich eksterminacji). Analiza polskiego dyskursu DDD pozwala zatem odpowiedzieć na pytania, jakie narracje o szczurach i akcjach ich tępienia kreuje się i wzmacnia w ramach istniejącej debaty, w jaki sposób materiały branżowe kształtują i podtrzymują stereotypowy wizerunek podmiotów posiadających negatywne konotacje kulturowe i czy znajdujemy w nich próby wypracowania pozytywnych figur „inności ”, które świadczyłyby o zmianie nastawienia do tego zwierzęcia. W szerszym znaczeniu retorykę tępienia szczurów traktuję jako przykład napięcia między tym, co biologiczne i tym, co polityczne w powojennym dyskursie modernizacyjnym. Sprzężenie mechanizmów nowoczesności - wraz z towarzyszącymi jej metaforami oczyszczania - z narracją militarystyczną bazującą na deprecjacji wroga jest dobrze rozpoznane w studiach nad ludobójstwami (zwłaszcza Holokaustem). W pracy stawiam hipotezę, że podobny mechanizm można zaobserwować w debatach związanych z zarządzaniem środowiskiem. Zwierzę posiadające niski status symboliczny zostaje w jego ramach wpisywane w narrację sanitarną i stygmatyzowane jako niebezpieczny czynnik chorobotwórczy. Zjawisko to można wpisać w szerszy mechanizm kulturowy, który Umberto Eco nazwał „wymyślaniem wrogów”, użytecznym dla konsolidacji zbiorowej tożsamości i obrony wartości ważnych dla danej grupy społecznej. Podkreślam, że celem moich badań nie jest ani deprecjacja problemów związanych z obecnością szczurów na obszarach zurbanizowanych, ani zrównywanie zwierząt z wykluczonymi grupami ludzi, ale zidentyfikowanie społeczno-kulturowych mechanizmów wspólnych dla etnicznych i politycznych czystek oraz niektórych form zarządzania środowiskiem. W celu ich identyfikacji przeprowadzam analizę strategii dyskursywnych, za pomocą których zwierzęta są włączane do narracji politycznych w kontekście konstytuowania się procesów nowoczesności. Proponuję w niej alternatywne, bo bazujące na biologiczności spojrzenie na narrację modernizacyjną w powojennej Polsce. Niniejszą pracę należy rozpatrywać z perspektywy humanistyki zaangażowanej, a więc dostarczającej narzędzi dla przeprowadzenia zmian w obszarze praktyk społecznych. Na tym poziomie celem rozprawy jest wypracowanie alternatywnych narracji dla opisywania relacji między szczurem a człowiekiem w przestrzeniach zurbanizowanych. Wskazanie takich alternatyw może jak sądzę pomóc w stworzeniu bardziej zrównoważonych metod zwalczania tych zwierząt. Rozumiem przez to metody łagodniejsze, powodujące mniej cierpienia, czyli wykazujące mniejszy negatywny wpływ na ich dobrostan, ale też cechujące się mniejszym wpływem na środowisko i większą skutecznością w długoterminowej perspektywie. Na poziomie teoretyczno-kulturoznawczym dążę natomiast do rozpoznania schematów retorycznych organizujących debatę wokół szczególnego przypadku zarządzania środowiskiem, jakim jest tępienie populacji miejskich szczurów, identyfikując zarazem punkty, w których retoryka ta odzwierciedla szersze językowe i wizualne schematy tworzenia Innego. Rozpatrywana z tej perspektywy, rozprawa może dostarczyć wiedzy dotyczącej zarówno kulturowego funkcjonowania stereotypów, jak i tego, w jaki sposób zorganizowane są dyskursywnie debaty dotyczące kontroli przyrody.

Celem pracy jest opis życia osób niewidzących od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, a zwłaszcza jego kulturowych i społecznych uwarunkowań. Koncentruję się na specyfice funkcjonowania przedstawicieli tej grupy, przebiegu ich socjalizacji i edukacji, trudnościach i możliwościach w zakresie mobilności, pracy i relacji międzyludzkich. Podstawowym źródłem danych są badania etnograficzne wśród osób niewidomych, które prowadziłem w latach 2011‒2017. Ich zasadniczymi uczestnikami były 22 osoby niewidzące w wieku 18‒42 lat. Podstawą badań były regularne i możliwie zróżnicowane spotkania z poszczególnymi uczestnikami (ok. 450 spotkań), w tym rejestrowane rozmowy badawcze (92 nagrania). Publikacja składa się z czterech części. W części pierwszej ‒ Proces badawczy ‒ uczestnicy, metody, zagadnienia etyczne ‒ przybliżam przebieg badań terenowych, kryteria doboru grupy badawczej, ogólną charakterystykę uczestników, stosowane metody i okoliczności gromadzenia danych, przyjęte założenia etyczne oraz ich praktyczne konsekwencje. W części drugiej ‒ (Nie)normalność ‒ socjalizacja, tożsamość i wspólnota osób niewidomych ‒ zastanawiam się, jaki wpływ na wczesne etapy życia oraz społeczny rozwój uczestników badań ma fakt przypisania im roli osób nienormalnych ‒ niespełniających przyjętych norm w zakresie zdrowia, zdolności poznawczych czy sprawności. W trzeciej części ‒ (Nie)widzialność ‒ osoby niewidome wobec norm, wartości i reguł kultury wizualnej ‒ omawiam najważniejsze elementy wizualnej socjalizacji osób niewidomych, w ramach której poznają one zasady i obowiązki panujące w świecie „widzących”, wynikające bezpośrednio z wartości i funkcji zdolności widzenia. W czwartej części ‒ (Nie)pełnosprawność ‒ wymiary sprawczości i niezależności osób niewidomych ‒ ukazuję materialne, społeczne i instytucjonalne możliwości i ograniczenia uczestników badań, które mają istotny wpływ na zakres ich sprawności i samodzielności.

Przygotowana przeze mnie rozprawa doktorska nosi tytuł Praktyki pamięci kulturowej na przełomie osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Działalność Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i puławskiego muzeum Izabeli Czartoryskiej. Fascynacja krajowymi starożytnościami i pamiątkami przeszłości w polskiej rzeczywistości porozbiorowej, projektowana ich rola w umacnianiu świadomości narodowej, zasięg ich oddziaływania w międzypokoleniowej komunikacji wspólnoty – wszystkie te kwestie odsyłać mogą do pytania o mechanizmy konstruowania i funkcjonowania pamięci kulturowej. Podejmuję tę problematykę badając działalność dwóch instytucji: Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i muzeum Izabeli Czartoryskiej w Puławach.This dissertation is devoted to selected (the most characteristic and significant) practices of cultural memory at the turn of the 19th century. Warsaw Society of Friends of Science and Puławy are two communities to be presented and compared. The main aim of the thesis is to illustrate the ways of constructing and using the memories about the past which become a foundation of the national identity. This thesis primarily focuses on finding how some events, rites, images, stories, people and places may trigger memory and how the memories are transmitted from one generation to another, uniting Polish after the Partitions. Taking into account historical reliques, the author of the dissertation examines meanings and contents inscribed into performative acts of memory among the members of Warsaw Society of Friends of Science and inside Izabela Czartoryska's museum in Puławy.

Praca składa się z czterech głównych części. Pierwsza z nich jest wprowadzeniem teoretycznym do zagadnień polskiej grzeczności językowej w perspektywie interdyscyplinarnej. Druga część to analiza grzeczności w ponad dwudziestu wybranych językach świata pod kątem elementów nietransferabilnych w porównaniu z polską grzecznością językową. Część trzecia przedstawia przeprowadzone przeze mnie badania empiryczne. Prezentują one świadomość polskiej grzeczności językowej wśród cudzoziemców. Zwracają uwagę uczącym (się) JPJO na problemy, które mogą powstać podczas akwizycji polszczyzny szczególnie w jej warstwie socjokulturowej. Wyniki badań są interpretowane na płaszczyznach: lingwistycznej, psychologicznej, antropologicznej i społecznej. Ostatnia część jest praktyczną propozycją zastosowania wszystkich wcześniejszych ustaleń, stanowi swego rodzaju przewodnik po polskim savoir-vivrze językowym dla uczących JPJO i uczących się. Praca dowodzi, że nauczanie języka obcego (w tym przypadku polskiego) w sposób czysto lingwistyczny, bez osadzenia go w kulturze danego kraju, będzie pomysłem chybionym.

Rozprawa doktorska poświęcona jest praktykom wizualnym związanym z katastrofą smoleńską. Katastrofa nie jest tu potraktowana jako przełomowe wydarzenie radykalnie przebudowujące życie społeczne, lecz jako przedmiot licznych przedstawień, wyobrażeń i fantazji, za pośrednictwem których negocjowane są hierarchie społeczne i tożsamości polityczne. Celem dysertacji jest przyjrzenie się wybranym obrazom i zespołom praktyk, w których obrazy te uczestniczą. Kryteria wyboru przedmiotów analizy związane były z ich taktyczną użytecznością w kulturowym procesie konstruowania tożsamości politycznych. Samo pojęcie taktyk zostało tu zapożyczone od Michela de Certeau. Podstawowym kontekstem metodologicznym dysertacji są studia nad kulturą wizualną (visual culture studies) – stosunkowo młoda dyscyplina naukowa, zainicjowana i rozwijana głównie w krajach anglosaskich, między innymi przez takich badaczy jak W.J.T. Mitchell czy Nicholas Mirzoeff. Zastosowanie rozpoznań tych teoretyków pozwala na równoprawne potraktowanie z jednej strony obrazów o szerokim zasięgu czy uznawanych za doniosłe, z drugiej zaś – tych tworzonych oddolnie, cyrkulujących wśród niewielkich grup odbiorców. Wśród obrazów omówionych w rozprawie znalazły się: fotografie przedstawiające Donalda Tuska i Władimira Putina na miejscu katastrofy (reprodukowane na okładkach prawicowej prasy oraz używane i przerabiane w licznych memach internetowych), film propagandowy Lider opowiadający o Jarosławie Kaczyńskim, tworzone przez anonimowych użytkowników portalu YouTube filmowe spekulacje na temat przyczyn katastrofy, Smoleńsk w reżyserii Antoniego Krauzego, dokumenty Solidarni 2010 i Krzyż w reżyserii Ewy Stankiewicz. Wszystkie te obraz analizowane są przy tym jako elementy złożonej sfery wizualności, ujmującej także działania o charakterze dyskursywnym i wyobrażeniowym, zmierzające do skonstruowania definicji i granic polskiej wspólnoty. Wiecznie niedokonany status tego zadania określany jest przez zawarty w tytule „problem «sobowtórności»”, który stanowi zarazem konceptualną ramę rozprawy. Ów problem odnosi się przede wszystkim do paradoksalnego statusu polskiej peryferyjności, w której wszelkie próby ustabilizowania tożsamości prowadzą do ustanowienia jej jako wewnętrznego pęknięcia, ujmowanego w dysertacji jako konflikt pomiędzy „zwolennikami normalizacji” a „obrońcami wspólnoty narodowej” (określenia Macieja Gduli). Polska peryferyjna tożsamość jest w tym sensie konstruowana poprzez spotkanie z innym, który znajduje się jednak w samym jej wnętrzu – przyjmując rolę absolutnego wroga czy sobowtóra-prześladowcy. Ten paradoks przejawia się w posmoleńskich praktykach wizualnych, które – po pierwsze – służą ujawnianiu niestosownej, uzurpatorskiej tożsamości owego „wewnętrznego innego” oraz – po drugie – wykluczaniu go ze wspólnoty w celu ochrony jej integralności i absolutnej jedności. Dwudzielna struktura dysertacji odzwierciedla dwutorowy i ambiwalentny charakter tych działań. Koncepcja „sobowtórności” konstruowana jest w rozprawie zarówno z pomocą narzędzi teoretycznych (w szczególności – rozpoznań teorii postkolonialnej), jak i za pośrednictwem tekstów kultury (w tym dzieł literackich i filmowych), zapożyczonych z odrębnych kontekstów i przekonstruowanych w taki sposób, by mogły posłużyć jako figury ilustrujące tę ramę konceptualną.
The dissertation is devoted to visual practices related to the Smolensk catastrophe. The crash of the presidential plane is treated here not as a breakthrough event radically rebuilding social sphere, but as the subject of numerous representations, imaginations and fantasies through which the social hierarchies and political identities are negotiated. The aim of the dissertation is to study selected images and sets of practices in which these images participate. Criteria for choosing subjects of analysis were related to their tactical utility in the cultural process of constructing political identities. The very concept of tactics has been borrowed from Michel de Certeau. The main methodological framework of the dissertation is constituted of methods and tools developed as part of visual culture studies – a relatively young scientific discipline, initiated in the United States by such researchers as W.J.T. Mitchell or Nicholas Mirzoeff. Their diagnoses allow for studying a wide range of images – both these that are considered significant and these labelled as ‘trivial’; ‘artistic’ and ‘vernacular’; cherished by wide and narrow audiences. Hence images discussed in the dissertation include: photographs of Donald Tusk and Vladimir Putin at the crash site (reproduced on covers of right-wing media outlets and reused by creators of numerous internet memes), a political advert Leader about Jaroslaw Kaczyński, videos created by anonymous YouTube users on the causes of the catastrophe, Smolensk feature film directed by Antoni Krauze as well as Solidarni 2010 and Krzyż (The Cross) – documentaries by Ewa Stankiewicz. All these images are analysed as elements of a complex sphere of visuality which includes also discursive and imaginary practices, aimed at constructing the definitions and boundaries of the Polish community. The eternally undone status of this task is diagnosed as the ‘problem of “doubling”’, which constitutes also a conceptual framework for the dissertation. This problem refers primarily to the paradoxical status of the Polish periphery, where all attempts to stabilise identity lead to establishing it as an internal fracture, expressed here as a conflict between "advocates of normalisation" and "defenders of the national community" (these terms were borrowed from Maciej Gdula). The peripheral identity is constructed through a meeting with an interiorised other who is given a role of an absolute enemy or a persecuting double. This paradox manifests itself in post-Smolensk crash visual practices which serve – firstly – to reveal the inappropriate, usurping identity of this "internal other" and – secondly – to exclude it from the community in order to protect its integrity and undivided unity. The structure of the dissertation (consisting of two parts) mirrors the ambivalence and two-fold character of these practices. The concept of ‘doubling’ is constructed here both with the help of theoretical frameworks (in particular – postcolonial theory) and through the texts of culture borrowed from other contexts (including literary and cinematographic works), reconstructed in such a way that they could serve as figures illustrating this concept.

Najważniejsza teza rozprawy brzmi następująco: kategoria ciała i analizy dotyczące cielesności nie znalazły swojego miejsca w rozważaniach feministek I i II fali. Praca dotyczy przeanalizowania przyczyn tej paradoksalnej sytuacji. Obszerna część pracy została poświęcona opisaniu III fali, tego odłamu współczesnego feminizmu, który przywraca ciału znaczące miejsce w feministycznych dysputach, przede wszystkim tych dotyczących ustalenia „nowej wizji” kobiecości, w połączeniu z rozważaniami nad tym, kto współcześnie może być nazwany podmiotem. Szczegółowym badaniom zostają poddane teorie Butler (performatywne kształtowanie płci i tożsamości płciowej/seksualnej), Braidotti (podmiotowość nomadyczna) oraz Grosz (koncepcja podmiotowości ucieleśnionej). Wymienione kwestie zostają rozpatrywane na tle dyskusji, która ciągnie się w humanistyce od kilku dekad, która sprowadza się do pytania: natura czy kultura? Filozofki tworzące w ramach III fali raz na zawsze zmieniły nie tylko sposób myślenia o ciele i cielesności obecny we współczesnym dyskursie tożsamościowym, ale dały początek rozważaniom o płci kulturowej – głównym wyznaczniku tożsamościowym wedle gender studies a także pośrednio przyczyniły się do rozwoju badań nad wszelkimi nieheteronormatywnymi formami tożsamości płciowej/seksualnej, jakimi jest teoria queer. Analizy nad queerowym wykorzystywaniem kategorii ciała i cielesności w opisaniu tożsamości podmiotowej stanowią kolejną część badawczą rozprawy.

Celem rozprawy jest rekonstrukcja koncepcji szczerości nowoczesnej jako kategorii kulturowej właściwej nowoczesnej kulturze Zachodu, a następnie zinterpretowanie w jej świetle przemian kultury polskiej w XVIII i na początku XIX wieku. Szczerość nowoczesna staje się kategorią kulturową, kiedy w ramach różnych praktyk kulturowych zakłada się, że jednostka problematyzuje prawdę o swoim „ja” (nowoczesna koncepcja podmiotu), a jej wypowiedzi i zachowania mają być interpretowane w odniesieniu do tej prawdy (szczerość jako założenie komunikacyjne). W XVIII wieku w kulturze europejskiej dokonuje się fundamentalna, aczkolwiek wciąż niedostatecznie rozpoznana przemiana: dążenie do wyrażania prawdy „ja” zaczyna być waloryzowane wyżej niż dotychczasowe zasady rządzące praktykami językowymi, takie jak wzgląd na hierarchię społeczną, delikatność, naśladowanie dobrych wzorów itp. Nowoczesność jawi się więc jako porządek, w którym komunikacja międzyludzka – przynajmniej w sferze prywatnej – powinna polegać na wyrażaniu i opisywaniu stanów wewnętrznych, a nie używaniu konwencjonalnych zwrotów przewidzianych dla danej sytuacji społecznej. Prezentowany projekt jest zatem próbą wykazania, że nie tylko nowoczesna koncepcja podmiotu, ale i nowoczesna koncepcja komunikacji jako ekspresji jest konstruktem historycznym. W ramach rozprawy chcę prześledzić narodziny i rozwój szczerości nowoczesnej jako kategorii kulturowej na materiale polskim, uwzględniając przy tym kontekst procesów europejskich. W tym celu w oparciu o opracowania innych badaczy wypracuję model przemian komunikacyjnych zachodzących w kulturze Zachodu w XVIII wieku. Model ten, rozumiany jako Weberowski typ idealny, posłuży zaś jako narzędzie intelektualne organizujące sposób myślenia o materiale badawczym – polskich listownikach i wybranych świadectwach praktyki epistolograficznej z XVIII i początku XIX wieku (filomaci, krąg rodziny Juliusza Słowackiego). W moich badaniach epistolografię traktuję jako praktykę językową, a więc usytuowane czasowo działanie polegające na wymianie wypowiedzi piśmiennych, rządzące się określonymi konwencjami, a zarazem pozostawiające pole do indywidualnej improwizacji. Wskazanie zmian w sposobie traktowania podmiotowości i komunikacji zachodzących na polu tej praktyki pozwala więc zrekonstruować wyłanianie się szczerości nowoczesnej jako kategorii kulturowej organizującej nie tylko sposoby myślenia, ale również sposoby działania ówczesnych ludzi.
The objective of the project is to recognize modern sincerity as a cultural category of modern Western culture, to reconstruct its history and dynamics and to indicate its tensions and paradoxes. Modern sincerity becomes an important cultural category when within cultural practices one problematises the truth about one's own “self” while in conjuncture with the issue of expressing this truth to others. The modern idea that people, like Jean Jacques Rousseau in the Confessions, should show themselves “in all the truth” is a result of long-term, complex changes which should be explored in the perspective of anthropologically oriented cultural history. The relationship between the inception of the “authentic self” and the change in concepts of communication seems to be of crucial importance for this process. Noticing this relationship not only allows us to describe the historical changes but also creates a new perspective for analysing the tensions typical of modernity – it allows us to see that not only the modern concept of the self, but also the modern concept of communication as expression is a historical construct shaped in the 18th and the beginning of 19th century. My dissertation is divided into two parts. In the first one I make an attempt to sketch the general model of this change basing on the works of other researchers and my own analyses of chosen texts from the European tradition which bear testimony to this change (such as La princesse de Clèves by Marie de la Fayette; Earl of Chesterfield's Letters to his Son; Julie, ou La Nouvelle Héloïse and Confessions by Jean Jacques Rousseau). The second part is an application of previously constructed model to Polish material. The aim is to describe the transition from emotional and communicational patterns characteristic of traditional culture of Polish nobility (Sarmatism) to those characteristic of romanticism. The main subject of my research is letter-writing understood as a cultural practice embedded in everyday life. I analyse letter-writing manuals and correspondence of The Philomats and Juliusz Słowacki's family.

Monografia to ambitna, szeroko zakrojona praca, w interesujący sposób obrazująca przemiany rozumienia zarówno kategorii awangardy, jak i polityczności. Wpisuje się w refleksję nad bardzo dziś ważnymi zagadnieniami związanymi z przewartościowaniem awangardowych historii estetycznych, idei oraz praktyk artystycznych, a także inspirująco wykorzystuje metodologiczny potencjał — przede wszystkim — zaangażowanych, politycznych i medioznawczych teorii. Istotnym celem naukowego wysiłku jest próba wyzwolenia krytycznych mocy najbardziej wartościowych koncepcji XX wieku, a takiemu wysiłkowi z pewnością trzeba się przyglądać i wspierać jego efekty. Warto spojrzeć na Polityki/Awangardy w kontekście proponowanej wizji polityki i awangardy. Kształtuje się ona zarówno w punktowych, szczegółowych badaniach, nakierowanych na wyjaśnienie konkretnych aspektów awangardy artystycznej, jak i w horyzontalnych ujęciach, biorących pod uwagę szersze konteksty polityczności i awangardowości. Fragment recenzji dr hab. Anny Kałuży, prof. UŚ Dystansując się wobec refleksji ograniczonej do programowych i artystycznych deklaracji awangardy, chcemy pokazać, że polityk awangardowych było wiele, a każda z nich, badana konsekwentnie na tle różnorodnych kontekstów epoki, nie była w jednoznaczny sposób antyburżuazyjna, antykapitalistyczna czy antypaństwowa; feministyczna czy antyfeministyczna, progresywna czy tradycjonalistyczna, nowoczesna czy antynowoczesna. Poprzez krytyczne, ale i rozumiejące spojrzenie chcemy odsłonić w tych projektach to, w jaki sposób stały się one medium epoki; nie jako autonomiczne dzieła i działania artystyczne, lecz jako ekspresje doświadczenia kulturowego daleko bardziej skomplikowanego niż ówczesne słowniki polityczne i słowniki dzisiejsze, będące w coraz większym stopniu narzędziami wojen kulturowych niż humanistycznego rozumienia (...). Fragment wstępu Agnieszki Karpowicz, Marty Rakoczy i Aleksandra Wójtowicza

Autorka koncentruje się na omówieniu publicystyki Nawroczyńskiego w „Kulturze i Wychowaniu”. Artykuł podzielony został na cztery części dotyczące kolejno: charakterystyki „Kultury i Wychowania”; tematyki artykułów Nawroczyńskiego w omawianym periodyku; publicystyki Nawroczyńskiego w „Kulturze i Wychowaniu” na tle jego twórczości i praktyki zawodowej w okresie międzywojnia oraz wkładu Nawroczyńskiego w dorobek pedagogiki kultury w okresie II Rzeczypospolitej zawarty w artykułach opublikowanych w omawianym czasopiśmie.

Głównym przedmiotem niniejszego artykułu jest nakreślenie ram semantycznych i stworzenie definicji zjawiska hejtu internetowego. Jest on również próbą odpowiedzi na pytanie, czy hejt i hejterstwo są zupełnie nowymi wytworami współczesnej kultury, czy też stanowią po prostu nową postać obecnych w niej od dawna tendencji. W tekście dokonano analizy historycznych form nienawiści, jak na przykład propaganda totalitarna, i porównano je z ich manifestacjami obecnymi w dzisiejszych mediach masowych.

Artykuł dotyczy chwytów retorycznych i metafor stosowanych przez krytyków literackich w odniesieniu do pisarstwa kobiecego w końcu XIX oraz w XX wieku. Podobna sytuacja w subpolu literackim obydwu okresów („inwazja piór niewieścich”) zaowocowała licznymi krytycznymi recenzjami, w których doszukiwać się można analogicznych zabiegów stylistycznych. Autorka przedstawia te podobieństwa między innymi na przykładzie recepcji twórczości Gabrieli Zapolskiej w XIX wieku oraz Izabeli Filipiak i Manueli Gretkowskiej w wieku XX, stawia również pytanie o kulturowo-społeczne znaczenie stosowania takich strategii przez krytyków.

Celem rozdziału jest ukazanie metodologicznej złożoności badania pojęcia sukcesu zawodowego w polskim kontekście kulturowym. Złożoność ta przejawia się zarówno w procesie konceptualizacji badanego pojęcia, jak i jego operacjonalizacji. Przyczyny jej mają wieloraki charakter i zostaną ujęte w porządku chronologicznym, społeczno-kulturowym i metodologicznym. Dualizm sukcesu zawodowego wyrażony w opozycji między procesem jego osiągania, a rezultatem tego procesu oraz jego obiektywno-subiektywnej naturze, skutkuje koniecznością konstruowania takich metod pomiaru, które uwzględniają jego specyficzny i wielowymiarowy charakter. Celem analiz będzie udowodnienie zmiany społecznych kryteriów sukcesu zawodowego z tych konstruowanych i potwierdzanych społecznie na rzecz zindywidualizowanych wymiarów oceny. Dotychczasowe stosunkowo proste miary obiektywnego sukcesu zawodowego są uzupełniane przez miary uwzględniające perspektywę jednostki (jej system wartości, cele, potrzeby) czy przyjmowane punkty odniesienia (znaczący inni) w perspektywie komparatystycznej. Procesy takie można zaobserwować śledząc rozwój zagranicznych narzędzi badawczych. Logiczną konsekwencją powyższego jest wypracowanie rekomendacji metodologicznych na bazie zakotwiczonych lokalnie rozważań terminologicznych i zagranicznych doświadczeń badawczych, co do konstrukcji adekwatnych technik pomiaru sukcesu zawodowego na gruncie polskim.

Pochodząca z XVIII wieku drewniana cerkiew miękiska jest częścią ważnego dziedzictwa kulturowego drewnianego budownictwa sakralnego na południowo-wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej cerkiew nie była użytkowana, opuszczona systematycznie niszczała. W 1989 roku wykonano jej inwentaryzację architektoniczną. Niestety brak środków finansowych przez wiele lat nie sprzyjał podjęciu w cerkwi prac restauracyjno-konserwatorskich. Szansa pojawiła się dopiero po 30 latach. Rozwiązanie projektowe odbiega od dotychczasowej pragmatyki konserwatorskiej, proponując dążenie do maksymalizacji zachowania struktury materialnej tego zabytkowego obiektu. Dotychczasowa bowiem praktyka w tym zakresie powodowała nieraz 80% wymianę zdegradowanego drewna na materiał nowy.

The paper describes activities and experiences connected with Kraków bobbin lace which was inscribed on the National List of the Intangible Cultural Heritage in 2016. I will present the issue, indicating current changes and possible solutions. Activities in favour of Kraków bobbin lace as the intangible cultural heritage of Poland are supported by the Museum of Kraków.