Journal articles on the topic 'Psychologia polityczna'

W niniejszym artykule ukażemy koncepcję nadziei zbiorowej polskiego psychologa Józefa Kozieleckiego. W obszarze psychologii i socjologii daje potwierdzone w tych naukach argumenty wskazujące na potrzebę uzasadnionej nadziei zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej. Na tej bazie przekonuje do budowania społeczeństwa nadziei, gdzie góruje ona nad lękiem przed niedookreśloną przyszłością i wszelkimi zmianami. Wyraźnie stwierdza, że trzeba się przeciwstawić ideologizacji życia społecznego w stylu Francisa Fukuyamy, Richarda Rorty’ego czy Jacques’a Derridy. Tworzą oni intelektualne utopie, niemające potwierdzenia w naukowych badaniach psychologicznych i socjologicznych, choć są nośne w wielu kręgach kulturowych późnej nowoczesności. By wzmocnić to przekonanie Józefa Kozieleckiego, odwołamy się do badań Chantal Delsol francuskiej filozof politycznej. Badała ona zmiany kulturowe i polityczne w Europie w XX i XXI wieku. Określiła ten czas jako „późną nowoczesność”. W swoich pracach stawia uzasadnioną diagnozę, że pewne nurty niszczą nadzieję na osiąganie dalekosiężnych celów zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych, a tym bardziej nadzieję eschatologiczną w imię tworzenia społecznych utopii. Efektem badawczym będzie zestawienie poglądów polskiego naukowca dotyczących nadziei zbiorowej z przekonaniem Chantal Delsol, że nadzieja, i to ta związana z religią monoteistyczną. jest ludziom potrzebna, by mogli się rozwijać i osiągać zarówno dystalne, jak i eschatologiczne cele. Wnioski zostały wypracowane w obszarze psychologii, socjologii i filozofii i wspierają przekonanie o wartości nadziei eschatologicznej.

<p>Analiza polityki zagranicznej ujmowana jako subdyscyplina stosunków międzynarodowych albo alternatywnie wyodrębniony obszar badawczy koncentruje się na wyjaśnianiu polityki zagranicznej, nawiązując do teoretycznych założeń i twierdzeń na temat ludzkich zachowań jednostek. Eksplikacja zachowań i decyzji decydentów podejmowanych w ramach polityki zagranicznej może wymagać sięgnięcia do kategorii i narzędzi wypracowanych w ramach innych dyscyplin. Celem artykułu jest wskazanie interdyscyplinarności badań, zwłaszcza przy przyjętej przez autorkę perspektywie jednostkowego poziomu analizy polityki zagranicznej. Zastosowanie narzędzi i kategorii właściwych studiom nad przywództwem politycznym, a także psychologii politycznej może umożliwić większą niż dotychczas weryfikowalność twierdzeń w badaniach nad polityką zagraniczną.</p>

Political conflict: interdisciplinary and multi-faceted subject matterCategories and theories that describe and explain conflicts and their properties, which derive from soci­ology, psychology and political science, use different levels of social-political reality: from meta-theories for example functional and coercive to theories concerning psychological processes. The aim of social sciences is to study political conflict in the following perspectives: social systems featured by unequal access to valued symbolic and material goods; cognitive, emotional and motivational processes of people partici­pating in conflicts; patterns and actual behaviors in conflict situations; mechanisms of conflict dynamics — cause-and-effect relationships that determine phases of conflict development; functions of conflicts, their creative and destructive effects on individuals, groups, societies and global society; integrative methods of conflict-solving as an element of positive sum game strategy; and at last, shaping the institutions of social systems capable of „civilizing” conflicts through limitation of their destructive sources, methods and effects.

Political anthropodoxis as a theoretical category and object of analysisThe article presents a meaning of the notion “political anthropodoxis” and justifies its analytical separation. The title category, inspired by the structure of philosophical anthropology thought and findings in folk psychology, is first placed into the system of political theory concepts. Its subsequent detailed characteristics is followed by outlined methodological perspective appropriate for its analysis.

Political conflicts in public space and mass memoryConflict provenance must be sought not only in economic conditions, but also in socio-cultural, especially civilizational, religious, ethical and historiosophical ones. Conflict analysis should depend on their pro­found explanation taking into consideration their axiological and ethical, psychological and historiosoph­ical implications. Conflicts are frequently stimulated due to presentation of various, often extreme, views and explanations of the present, rooted in historical peculiarities of distant or closer past, especially when atendency to prefer aleading role of affirmed, frequently controversial heroes, appears.

Political demography links demographic findings with public policies aimed at achieving state goals. Current challenge of population aging causes threat to internal financial stability and well-being of the elderly. Aging also questions countries’ international position due to possibly reduced financial capability to maintain geopolitical power, and in extreme situation of lowest low fertility also due to continuous, unstoppable decline in the population size. In case of Poland, aging alone would result in almost doubling expenditure on pensions and healthcare. To respond to social and geopolitical challenges, the government should primarily focus on policies aimed at stimulating births. To foster pronatalist policies, factors affecting fertility may be grouped into five categories: economic, cultural, psychological, infrastructural and unplanned. All these factors influence childbearing behaviour simultaneously. Some of them constitute barriers to fertility (which need to be eliminated) and the others facilitate fertility (and they need to be strengthened). The barriers include financial constraints, individualistic values, financial insecurity, union instability, insufficient support network and lack of family-friendly employment. Identified facilitators in turn include pension system linking benefits with number of children (family pension system) and family-oriented aspirations and values with religion as a vital ingredient. Father commitment to family life impacts both as facilitator and by eliminating barriers.

The main purpose of the survey discussed in this paper is to answer the question of which factors describe the status of political integration of Poles in Austria. Political integration concerns the phenomenon of joining the political life of a given political system and, to some extent, also its results. For the purpose of this study the notion of political integration is to stand for the involvement of the ‘visiting’ citizens in the political life of the ‘host’ state, in particular political participation, taking the form of public activity and voting in elections. The survey adopts a general theoretical model where the state of integration of Poles in Austria is comprehended in terms of a three-element political culture (comprising cognitive, emotional-and-assessing, and behavioral elements). It undergoes external influences, related to the period spent living abroad, and domestic influences of social identity (approached functionally). Additionally, the model assumes that these factors can be internally related. The empirical aspect of the analysis is based on the authors’ own survey carried out using a questionnaire, psychological scale and focus group interview of a sample of Polish émigrés in Austria.

This paper concentrates on the analysis of methodological problems of studies conducted using the Internet, in particular on the issue of whether it is reasonable to apply classical research techniques. These considerations start with the reflection on the ontological parameters of the Internet: its physical, socio-psychological and information properties. Next, the paper analyzes four groups of research techniques: surveys of opinion, studies of behaviors, studies of cultural creations, and studies of the structure of the Internet. The subject of analyses involves the range and content of modifications required in order to apply individual research techniques in the Internet.

Na przełomie wieków XIX i XX rozwój psychologii ograniczały w sposób ewidentny zarówno bariery polityczne, jak i wpływy ideologiczne. Pozytywnie wspomagały jej rozwój, prowadzone przez nią samą, badania empiryczne. Było to szczególnie ważne ze względu na rozwijanie w każdym z nowo powstałych krajów własnej terminologii psychologicznej. Badania i publikacje Franciszki Baumgarten, o których będzie mowa w tym artykule, wykonane w języku polskim w roku 1914, a opublikowane w tymże języku dopiero po 13 latach pokazują jeden z bardziej interesujących i szczególnie wartościowy przykład rozwoju metodologii badań empirycznych oraz są dowodem intensywnego rozwoju i specjalizacji języka polskiej psychologii.

Bezpieczeństwo jako zagadnienie ujmowane jest z wielu różnych perspektyw, m.in. z etycznej, prawnej, psychologicznej, a także politycznej itd. Analizy w tej kwestii zmierzają do głównego celu, jakim jest wyznaczenie uwarunkowań w temacie wzmocnienia zasobów oraz likwidacji czynników zagrożenia. Bardzo specyficznym środowiskiem, które zostało wytworzone przez człowieka w celu ochrony społeczeństwa przed osobami niebezpiecznymi, naruszającymi standardy prawne i moralne jest zakład karny. Celem artykułu jest ocena percepcji bezpieczeństwa przez osoby pozbawione wolności.

Historia kłamstwa zaczyna się tam, gdzie historia prawdy. Na przestrzeni wieków zmieniają się jego definicje i oceny moralne. Warunki historyczne, polityczne, społeczne ujawniają jego nowe konteksty. W niniejszym artykule przedstawiam trzy charakterystyki kłamstwa: ze względu naprawdę, w odniesieniu do języka i jego rolę w sztuce. Różnorodność znaczeń implikuje oceny moralne tego zjawiska. Filozoficzna refleksja jest o tyle istotna, o ile stanowi bazę dla innych nauk, np. dla psychologii lub socjologii. Historia kłamstwa wskazuje na niejednoznaczność rozumienia tego pojęcia i konieczność ciągłej refleksji nad jego konsekwencjami. Ta wieloaspektowość sprawia, że mamy do czynienia z relatywizmem, na który jednak nie wszyscy filozofowie się zgadzają. Arystoteles, Aureliusz Augustyn czy Kant bezwzględnie kłamstwo potępiali. Na współczesne postrzeganie kłamstwa składa się więc szereg często niezgodnych ze sobą określeń.

Dawid Wdowiński (1895–1970) należał do najbardziej znanych działaczy rewizjonistycznego ruchu syjonistycznego w Polsce w latach trzydziestych. Cieszył się renomą również jako psychoanalityk (pełnił kierowniczą funkcję na oddziale psychiatrycznym w szpitalu na Czystem w Warszawie). Jako jedyny spośród „żabotyńczyków” został wymieniony w leksykonie Czy wiesz kto to jest?. W wrześniu 1939 r., w przeciwieństwie do innych liderów ruchu rewizjonistycznego, pozostał w Warszawie. Trafił do getta (w którym stracił matkę), po deportacji znalazł się w obozie pracy w Budzyniu, a potem w innych obozach (jego żona, dr med. Antonina z d. Berger, zginęła w listopadzie 1943 r., podczas operacji „Erntefest”). Po wojnie osiadł w Nowym Jorku i przez wiele lat wykładał psychologię i psychiatrię w New School for Social Research. Kontynuował też działalność społeczno-polityczną. W 1961 r. został wezwany przez sąd izraelski do złożenia zeznań na procesie Adolfa Eichmanna

Mimo coraz liczniejszych doniesień medialnych na temat rosnącego kryzysu systemu opieki psychologicznej i psychiatrycznej oraz powiązanego z nim wzrostu liczby zachowań samobójczych wśród dzieci i młodzieży, temat ten wciąż nie staje się istotnym elementem debaty politycznej. W oparciu o analizę literatury przedmiotu, danych statystycznych i przekazów medialnych dotyczących problematyki psychiatrii dzieci i młodzieży w Polsce w artykule podjęto próbę opisania w kategoriach socjologicznych wybranych kontekstów sytuacji kryzysowej. Uwagę szczególnie skoncentrowano na problematyce często stabuizowanych w polskim kontekście relacji rodzinnych oraz ich znaczenia jako czynnika o niejednoznacznym wpływie na dzieci i młodzież, także w procesie terapeutycznym po próbach samobójczych. W artykule podejmuje się również rozważania na temat instytucjonalnego kryzysu polskiego systemu opieki zdrowotnej w zakresie psychologii i psychiatrii.

“What does man achieve up there?” On the political use of mountaineering experiencesSince the 1870s the socio-economic and national conflicts with ethnic backgrounds reached the highest Alpine peaks. This was visible in a broad European context, but especially in the Habsburg Monarchy. This was where demands for political participation and social emancipation of allegedly disadvantaged ethnic groups in the Reich were juxtaposed with aggressive German-Austrian strategies seeking to preserve the status quo. In this context, “capturing” and “seizing” highland areas in disputed language border regions of the multi-ethnic empire became terms of huge symbolic and identity-shaping significance.In comparison with the British Alpine Club, whose members were well travelled climbers, Central European Alpine associations were anchored in regional political contexts and had clear nationalistic views. They reflected the specific socio-psychological determinants, moral values and social norms of the bourgeois elites, from among whom the leaders and members of these associations came almost exclusively as late as in the early 20th century. In its early hybrid form — vacillating between sport and science — mountaineering turned out in many respects to be a useful tool of cultural takeover and emotional awareness-raising with regard to one’s own homeland presumed to be threatened by a foreign element; it was useful as a driving force in internalising national identity, social values, political concepts as well as heroic military maxims referring to desirable behaviour. The first ascents of mountain peaks and “capturing” of hitherto untouched highland areas, construction of prestigious hotels and mountain hostels as well as nationally-inspired monuments on mountain peaks became semiotic expressions of territorial aspirations of a nation, a symbolic seizure of the mountains, preventing “ethnically foreign” profanations. Thus emerged a new, collectively binding mental map with sanctified mountain peaks and ranges that were incorporated into the nation’s iconography. The politicisation of mountains and mountain climbing became part of the “nationalisation of the masses.”The author of the article examines these aspects, using the multi-ethnic region of Tyrol as an example. He analyses, first of all, the Società degli Alpinisti Tridentini, an organisation operating in the southern, Italian-speaking part of the country, and its equivalent, the much larger German and Austrian Alpine Club. The analysis features, among others, various ideas of “nature”, “mountains” and climbing, varied goals mountaineers set for themselves, and, finally, the link between socio-economic conflicts with ethnic backgrounds and peaks in the Dolomites and the Ortler. These were conflicts which, in some sense, paved the way for the subsequent fighting during the First World War or, in any case, directly led to it.

<p>Mowa nienawiści definiowana jest jako przemoc werbalna wobec grup mniejszościowych. Jej emocjonalnym podłożem jest pogarda, która uruchamia gniew i wstręt, stąd uzasadnione wydaje się mówienie o „mowie pogardy i nienawiści” jako rozpowszechniającym się zjawisku społecznym, prowadzącym w efekcie do uogólnionego pogorszenia się postaw wobec mniejszości. Ekspozycja na mowę nienawiści prowadzi też do zjawiska desensytyzacji – im częstszy jest kontakt z mową nienawiści w otoczeniu, tym bardziej ludzie się z nią oswajają i przestają postrzegać mowę nienawiści jako poważny problem społeczny. Odgrywa ona ogromną rolę we współczesnym życiu społecznym, jest narzędziem w walce politycznej i debacie publicznej, wyklucza dialog i porozumienie. Wszystkie te powody uzasadniają konieczność naukowego zajęcia się problematyką mowy pogardy i nienawiści. Celem niniejszego artykułu jest próba zrozumienia i integracji motywacyjnych, poznawczych i społecznych uwarunkowań mowy nienawiści, odwołujących się do klasycznych badań z zakresu psychologii społecznej nad uprzedzeniami i stereotypami, a także pokazanie jej psychospołecznych konsekwencji oraz wyodrębnienie cech charakterystycznych, umożliwiających precyzyjne zakwalifikowanie danej wypowiedzi do tej kategorii uzusu językowego.</p>

In 1989 the iconic figure of Marshall Will Kane from the classic Western High Noon was effectively used by the Solidarity opposition for aposter during the campaign for the historic June 4 elections of that year. Almost aquarter of acentury later, Andrzej Wajda released his Wałęsa: Man of Hope 2013, which more or less concludes at that historic turning point. One thing that relates Wajda’s film to Fred Zinnemann’s is that both can be considered foundation myths. In this article foundation myths from classic Westerns in general and Wajda’s film in particular are analyzed on the basis of their relationship to Isaiah Berlin’s distinction of negative and positive freedom. Typically the classic Western deals with the problem of positive freedom, especially in the town-tamer subgenre to which High Noon belongs. Conversely, Wajda’s Wałęsa is concerned with the problem of negative freedom. Both positive and negative freedom myths within the examined film narratives cope with the problem of the hero in relation to political psychology and shed light on the issue of political realism.W SAMO POŁUDNIE W CORRALU SOLIDARNOŚCI — WAŁĘSA WAJDY A KLASYCZNY WESTERNW 1989 roku ikoniczna postać szeryfa Willa Kane’a z klasycznego westernu W samo południe była skutecznie używana przez solidarnościową opozycję na plakatach podczas kampanii poprzedzającej historyczne wybory 4 czerwca tego roku. Prawie ćwierć wieku później Andrzej Wajda zrealizował film Wałęsa: człowiek z nadziei 2013, który mniej więcej reasumuje ten historyczny zwrot. Jedna rzecz, która nawiązuje w filmie Wajdy do utworu Zinnemanna, to iż oba filmy mogą być postrzegane jako fundamenty mitów. W niniejszym szkicu fundamenty mitów z klasycznych westernów w ogóle i w filmie Wajdy w szczególności są analizowane na podstawie ich powiązań z rozróżnieniem pozytywnej i negatywnej wolności przez Isaiaha Berlina. Typowy klasyczny western podejmuje wątek pozytywnej wolności, szczególnie w odmianie town-tamer, do której należy W samo południe. Film Wajdy o Wałęsie — odwrotnie — podejmuje problem wolności negatywnej. Zarówno mit pozytywnej, jak i negatywnej wolności w ramach badanych opowieści obejmują problematykę bohatera w relacji do politycznej psychologii i rzucają światło na zagadnienie politycznego realizmu. Przeł. Kordian Bobowski

How I became a communist. About Marcel Łoziński movie "Tonia and her children"Marcel Łoziński's documentary “Tonia and her children” is a long-form interview with children of Tonia Lechtman – a communist, Jewess, and victim of Stalin's persecutions, born in 1916. Daughter and son of Lechtnam tell about their mother's life from their own perspective. They try to understand her, but they also express their regret, that she spent too much time being envolved in politics, while exposing them to solitude and suffering. Bożena Keff makes a review of Łoziński's movie as a political statement about the stereotype of “Żydokomuna”, and as a psychological portrait of two adult people – their mutual relationship, their expectations for parents, their convictions about gender and family roles. Jak się zostawało komunistką, czyli "Tonia i jej dzieci" Marcela ŁozińskiegoFilm dokumentalny “Tonia i jej dzieci” Marcela Łozińskiego to wywiad-rzeka z dziećmi Toni Lechtman – urodzonej w 1916 roku komunistki, Żydówki, po wojnie ofiary stalinowskich prześladowań. Córka i syn Lechtman opowiadają o życiu matki z własnej perspektywy. Próbują ją zrozumieć, ale także wyrażają wobec niej żal, że zbyt dużo czasu poświęcała politycznemu zaangażowaniu narażając ich na samotność i cierpienie. Bożena Keff recenzuje film Łozińskiego jako polityczną wypowiedź o stereotypie “żydokomuny” oraz jako psychologiczny portret dwójki dojrzałych ludzi – ich wzajemnych relacji, ich oczekiwań wobec rodziców, ich przekonań na temat ról genderowych i rodzinnych.

Przedmiotem artykułu jest analiza wariantywnych jednostek nazewniczych występujących we współczesnym dyskursie publicznym i odnoszących się do kobiet działających w biznesie. Celem analiz jest wyjaśnienie przyczyn istniejącej wariancji w perspektywie językowej (systemowo-stylistycznej) i pozajęzykowej (polityczno-społeczno-kulturowej). Badania kontekstów funkcjonowania analizowanych jed- nostek przeprowadzono na materiale pozyskanym z kwerend słownikowo-korpusowych oraz z ekscerpcji własnej. Ze względu na dyskursywne uwikłanie osobowych nazw żeńskich osobnej weryfikacji poddano narracje komunikacyjne środowisk kobiecych. Przedstawiona dyskusja skłania do następujących wniosków: 1) obecna w dyskursie publicznym wariantywność analizowanych jednostek jest efektem przemian w języku i komunikacji uwarunkowanych czynnikami kulturowo-społecznymi po przełomie 1989 roku oraz po przyłączeniu Polski do UE w 2004 roku; 2) istniejące nazewnicze rozwiązania alternatywne to wynik zarówno różnych typów i etapów procesu adaptacji anglicyzmu businesswoman w polszczyźnie przy jednoczesnej konkurencji ze strony rodzimych form, jak i sprzężenia tych zjawisk ze zmianami komunikacji kobiecych środowisk biznesowych; 3) wybory nazewnicze mają uzasadnienie stylistyczne i dyskursywne; 4) najnowsza w badanym zbiorze jednostka kobieta przedsiębiorcza staje się jedną z językowych manifestacji biznesowej emancypacji Polek.

W latach 80. prasa niezależna odegrała szczególną rolę w walce o przemiany ustrojowe w Polsce. Jednym z ważniejszych ośrodków jej funkcjonowania był Kraków. Dlatego przedmiotem analiz w tym artykule staną się tytuły i podtytuły krakowskich i małopolskich czasopism drugiego obiegu. Spojrzenie na tę prasę z perspektywy onomastyki medialnej, a zwłaszcza – onomastycznej analizy dyskursu, dobrze pokazuje specyfikę sytuacji społeczno-politycznej, w której one funkcjonowały, oraz świat wartości jej autorów i czytelników. Uwidaczniają się w nich – po pierwsze – leksemy mówiące o potrzebie rzetelnej informacji, niezależności, wolności, a po drugie – takie, które pokazywały rzeczywistość w kategoriach wojny oraz zachęcały do buntu i sygnalizowały konieczność szybkich zmian. Wszystkie tego typu zabiegi językowe miały na celu pozytywną autotoprezentację i konsolidację środowisk opozycyjnych, które wyraźnie i na różne sposoby kontestowały rzeczywistość PRL i chciały jej przeobrażeń. W tych celach autorzy tytułów sięgali także po potoczność, ironię, gry językowe i wartościowanie.

Artykuł przedstawia analizę tekstów korpusowych opisujących relację na ty w polskim społeczeństwie. Materiał badawczy stanowi ponad 600 tekstów z hasłem na ty oraz per ty zaczerpniętych z Narodowego Korpusu Języka Polskiego, które pozwalają zobrazować ogólny zarys relacji na ty. Zaprezentowana analiza pokazuje, że w relacji na ty istnieje jedna lub więcej z trzech więzi między rozmówcami: więź dla korzyści, więź dla swobody oraz więź uczuciowa. Więź dla korzyści łączy interlokutorów w realizowaniu wspólnego celu i taką relację na ty czasami można obserwować w środowisku politycznym. Niektóre teksty pokazały, że w dążeniu do swobody w interakcji również rodzi się więź łącząca osoby przechodzące na ty, a więź uczuciowa może dotyczyć rodziny czy długo znających się rozmówców. Przejście na ty można traktować jako akt potwierdzający istnienie jednej lub kilku z wyżej wymienionych więzi, nie zawsze jest on jednak równoznaczny z pozwoleniem na przekroczenie granicy prywatności. Wyniki analizy dowiodły również, że wyznaczniki społeczne takie jak wiek, hierarchia czy płeć mogą spowodować poczucie skrępowania przy przejściu na ty. Zasygnalizowane przez niniejszą analizę elementy stanowią istotną bazę do dalszych badań przedmiotu.

Artykuł przedstawi najbardziej typowe cechy religijności (oraz sekularyzacji) czeskiego społeczeństwa, wskaże na historyczno-polityczne źródła tej odmienności oraz tendencje jej rozwoju. Na podstawie odpowiedniej literatury fachowej, popularnonaukowej i zdecydowanie popularyzującej (a nawet rozrywkowej) opublikowanej w ciągu ostatnich 20–30 lat przez czeskich autorów (socjologów, teologów, psychologów, księży, katechetów, dziennikarzy itp.) artykuł przybliży (polskiemu) odbiorcy typ narracji używanej podczas omawiania tematów związanych z Bogiem, Biblią, Kościołem, wiarą, duchowością… W artykule zostaną przytoczone konkretne przykłady takiej narracji. Do przygotowania artykułu posłużyły prace takich badaczy, jak np. D. Červenková, P. Fiala, H. Hamplová, P. Hošek, Z. R. Nešpor, P. Říčan, O. I. Štampach, D. Václavík, R. Vido. Szczególna uwaga zostanie poświęcona publikacjom Tomáša Halíka (Ptal jsem se cest), Zbigniewa Czendlika (Postel, hospoda, kostel) oraz Alexandra Fleka (Parabible). Przedmiotem analizy jest sposób wyrażania się o Bogu (świętości), wierze, wierzących, księżach, Kościele.

The sacral function of language, literature and the Bible in the context of Borislav Pekić’s novel The Time of Miracles This essay promotes the thesis about mythogenesis as a form of cosmogenesis. It also addresses the sacral function of language in literature and in the Bible. It follows an approach according to which Biblical myths are constantly re-created (Lk. 11; Jn. 9) and their archetypal schemata – actualized. Specifically, the paper demonstrates that through the actualization of the mythical narratives from the Bible, the universal archetype of the Miracle (mystery, secrecy) is essentially actualized. This interpretation is made on the basis of two illuminative fragments from the novel The Time of Miracles (1965) by the contemporary Serbian writer Borislav Pekić (1930–1992).Borislav Pekić reads the coded language of the mytho-biblical mysterious vision of reality with meticulous, historical, social, political, and psychological attention, and yet, instead of submitting it to a radical parody of hyper-realistic qualities, he demythologizes them only to re-mythologize the most sensitive sacral places in the mythical-biblical matrix: the miracles of Jesus. Pekić creates a mythopoetic chronotope of a “time of miracles and deaths”. In contrast to the usual categories – mythical time, historical time, time of dreams, he introduces the category of “time of miracles” or, in other words, “miraculous time”. “Time” itself, understood as a replica of the Being, initiates the question of miracle creation as a radical type of mythogenesis. Connecting Christian miracles with death, Pekić actualizes the archetypical vision of the resurrection. He knows that the modern world, whose humanism is put at stake, needs a spiritual renaissance (resurrection). Only upon the foundations of the renewed spirituality can a more humane civilization be established.Pekić’s novel, sensitive to the antinomies of reality and of the human psyche, reaffirms the principle of the fictional, regardless of whether it has been based on biblical narratives. Contrary to the stereotypical Christian perspective of the miracle, Pekić creates an individual performance of the miracle, both sceptical and emphatic, both biblical and imaginary. Pekić demystifies the Christian story through the prism of pre-Christian consciousness, subtly pointing to the need of renewal of free, non-canonical thought. This context implies the affirmation of the vitality of the multifocal and carnivalized pagan matrix, without rejecting the importance of the Christian one. As a result, the novel The Time of Miracles is experienced as a “perlocutionary act of speech” in which the latent, sacral function of language is activated, its power to transform the worldview, and indirectly, the world itself. Sakralna funkcja języka, literatury i Biblii w kontekście powieści Borislava Pekicia Czas cudów W artykule wysuwa się tezę o mitogenezie jako formie kosmogenezy oraz podejmuje problematykę sakralnej funkcji języka w literaturze i Biblii. W pracy zastosowano podejście, zgodnie z którym mity biblijne są stale od-twarzane (Łk 11, Jn 9) oraz stale reaktualizowane są ich archetypowe schematy. W tekście omawia się zatem kwestię aktualizacji mitycznych narracji z Biblii, nade wszystko zaś – uniwersalnego archetypu Cudu (tajemnicy, sekretu). Prezentowana interpretacja oparta jest na dwóch fragmentach z powieści Czas cudów (1965) współczesnego serbskiego pisarza Borislava Pekicia (1930–1992).Borislav Pekić czyta zakodowany język mitologiczno-biblijnej wizji rzeczywistości ze skrupulatną historyczną, społeczną, polityczną i psychologiczną uwagą. Co więcej, zamiast poddać ją radykalnej hiperrealistycznej parodii, demitologizuje ją tylko po to, aby ponownie re-mitologizować najbardziej drażliwe sakralne miejsca mityczno-biblijnej matrycy – cuda Jezusa. Pekić tworzy mitopoetyczny chronotyp „czasu cudów i śmierci”. W przeciwieństwie do zwykłych kategorii – czasu mitycznego, czasu historycznego, czasu snów – wprowadza kategorię „czasu cudów” lub, innymi słowy, „cudownego czasu”. Sam „czas”, rozumiany jako replika Bycia, inicjuje pytanie o stworzenie cudu jako swoisty typ mitogenezy. Łącząc chrześcijańskie cuda ze śmiercią, Pekić aktualizuje archetypową wizję zmartwychwstania. Wie, że współczesny świat, którego humanizm jest zagrożony, potrzebuje duchowego renesansu (zmartwychwstania). Tylko na fundamentach odnowionej duchowości można bowiem ustanowić bardziej ludzką cywilizację.Powieść Pekicia, wrażliwa na antynomie rzeczywistości oraz antynomie ludzkiej psychiki, potwierdza kreacyjną moc fikcji, niezależnie od tego, czy jest oparta na biblijnych narracjach. W przeciwieństwie do stereotypowej chrześcijańskiej interpretacji cudu Pekić tworzy jego indywidualne przedstawienie, zarówno sceptyczne, jak i empatyczne, biblijne, jak i wyobrażeniowe. Pekić demistyfikuje chrześcijańską historię przez pryzmat przedchrześcijańskiej świadomości, subtelnie wskazując na potrzebę odnowienia niezależnej myśli niekanonicznej. Ten kontekst implikuje potwierdzenie witalności wieloogniskowej i skarnawalizowanej pogańskiej matrycy, nie odrzucając znaczenia chrześcijańskiego. W rezultacie powieść Czas cudów odbierana jest jako perlokucyjny akt mowy, w którym uaktywnia się ukryta, sakralna funkcja języka, jego moc przekształcania światopoglądu, a pośrednio – samego świata.