Journal articles on the topic 'Sanoat suvlari'

<em>Ushbu maqolam oqova suvlar hosil bo&rsquo;lishi sharoitiga qarab maishiy, fekal, otmosfera va sanoat oqova suvlariga bo&lsquo;linishi haqida qolaversa,atmosfera oqova suvlari, sanoat oqova suvlari, texnologik jarayonlarda oqova suvlarni hosil qiluvchi manbalar,oqova suvlarni samarali tozalash sxemasini tanlab olish uchun eng qulay bo&#39;lgan sinflanish qaysilar ekanligi haqida batafsil ma&rsquo;lumotlar berilgan.</em>

Sanoat korxonlarning oqova suvlarini o&lsquo;rganish juda muhim chunki, tabiiy suvlar ifloslanishi tirik organizmlar va atrof-muhitga salbiy ta&#39;siri ortib bormoqda. Surxondaryo viloyatidagi Xandiza koni oqova suvlari tarkibidagi mikroelementlar, og&lsquo;ir metallar va uning muhiti spektrofotometrik usulda o&lsquo;rganildi. Suvlarning tarkibida temir, qo&lsquo;rg&lsquo;oshin, rux, mis metallari ionlarining miqdori yuqori ekanligi aniqlandi. Aniqlangan ko&lsquo;rsatgichlarga asoslanib keyingi ishlarni amalga oshirish uchun vazifalar belgilanib olindi.

<em>Dunyoda toza suvning dolzarbligi, ishlab chiqarish korxonalari, qishloq xo&lsquo;jalik yer maydonlarining kengayib borishi va aholi sonining jadal o&lsquo;sib borishi natijasida suvga bo&lsquo;lgan talab ortib bormoqda.</em><em> Sanoatda suvni xomashyo va energiya manbai sifatida, sovitguvch yoki isituvchi, erituvchi va ekstragent sifatida ishlatib, oqova suvlarni tozalash inshoatlarida muayyan tozalanib, ularni yana suv xavzalariga oqiziladi. Shuning uchun, suvni muxofaza qilishda iflos suvlarni tozalashdagi muxandislik ishlarini yanada takomillashtirish muhim hisoblanadi. </em><em>Ishlab chiqarish korxonalarining barcha tsexlarida suv asosiy manbalaridan o&lsquo;rin olgan. Yuqoridagi soxalarda xar xil jarayonlarda ishlatish uchun yaroqsiz oqova suvlarni tozalab, ishlab chiqarish soxalariga qaytarish muhim hisoblanadi. Ishlab chiqarish korxonalarida ishlatilib bo&lsquo;lgan oqova suvlarini oqar suvlarga oqizishi natijasida oqar suvlarning ifloslanishi nafaqat oqar suvlarni, atrof muhitni, hamda gidrosferani ham ifloslanishiga sabab bo&lsquo;lmoqda.</em>

Bugungi kunga kelib sanoat korxonalari oldidagi eng asosiy muammolardan biri bu ishlab chiqarish korxonalarida hosil bolayotgan chiqindi oqova suvlari va ularni tozalash hisoblanadi. Oqova suvlarni tozalash maqsadida bir qancha usullar: koagulatsiya, flotatsiya, adsorbsiya, ekstraksiya, rektifikatsiya, bug&lsquo;lantirish, distillatsiya, kristalizatsiya, desorbsiya va shu kabi usullar mavjud bo&lsquo;lsa ularni to&lsquo;g&lsquo;ri tanlash tozalash samaradorligi va xarajatlariga juda katta ta&rsquo;sir ko&lsquo;rsatadi. &nbsp;

Sanoat oqova suvlarini tozalashning usullari xilma-xil va odatda texnologiyaga asoslangan tozalash standartlariga javob berish uchun suvdagi zaharli komponentlarni kamaytirish texnologiyalarini o&#39;z ichiga oladi. Ushbu maqolada sanoat oqova suvlarini og&#39;ir metallardan tozalash uchun turli xil tozalash usullarining so&#39;nggi ishlanmalari va texnik qo&#39;llanilishi so&rsquo;nggi yillardagi ilmiy adabiyotlar asosida tahlil qilib chiqiladi. Oqova suvlarni fizik-kimyoviy usullar bilan tozalash jarayonlariga alohida e&#39;tibor beriladi, masalan; yangi adsorbentlarda adsorbsiya, membranali filtrlash, elektrodializ va fotokataliz. Qo&#39;llashda ularning afzalliklari va cheklovlari baholanadi. Tahlillar natijasida yangi adsorbentlar va membranali filtrlash eng tez rivojlanayotganligi va metall bilan ifloslangan oqova suvlarni tozalash uchun keng qo&#39;llanilishi tasdiqlandi.

Tozalash inshootlari texnik-iqtisodiy asoslash jarayonida loyihalashtiriladi. Daryo havzalarida suvni oqizish va sanoat va maishiy chiqindi suvlarni tozalashning tuman sxemalarini joriy etish kapital qo&lsquo;yilmalar va ekspluatatsiya xarajatlarini kamaytirish imkonini bermoqda. Maishiy va sanoat oqava suvlarini birgalikda tozalash yuqori tozalash effektiga ega bo&#39;lgan yirik aeratsiya stantsiyalarida amalga oshiriladi. Aeratsiya stantsiyalaridan o&#39;tgan oqava suvlarning sifati 5 mgO dan o&#39;zgaruvchan qattiq moddalar bilan tavsiflanadi

<em>Shunday qilib, sanoat loyi faol gil mikroorganizmlari ishtirokidagi sanoat oqava suvlarini biosorbsion tozalashda sorbsiya materiali sifatida ishlatilishi mumkin. </em> <em>Energitika chiqindilaridan foydalanish ishlab chiqarish, sanoat va energetika komplekslarining bir nechta muammolarini hal qilishga imkon beradi: oqova suvlarni biologik tozalash jarayonini kuchaytirish, apparatlar tuzilishini o&lsquo;zgartirmasdan tozalangan suvning sifat ko&lsquo;rsatkichlarini oshirish; gil indeksining qiymatini pasaytirish va ikkilamchi cho&lsquo;kma idishidan keyin tutilgan ortiqcha muallaq moddalarni chiqarishning oldini olish; PP biologik tozalash shahobchasining iqtisodiy xarajatlarini kamaytirish; TES chiqindilarini samarali foydali ishga sarflashni amalga oshirish.</em>

<em>Hozirgi vaqtda oqova suvlarni ifloslanishining oldini olishga juda katta axamiyat berilmoqda. Sanoatda suvni xomashyo va energiya manbai sifatida, sovitguvch yoki isituvchi, erituvchi va ekstragent sifatida ishlatib, oqova suvlarni tozalash inshoatlarida muayyan tozalanib, ularni yana suv xavzalariga oqiziladi. Shuning uchun, suvni muxofaza qilishda iflos suvlarni tozalashdagi muxandislik ishlarini yanada takomillashtirish muhim hisoblanadi.</em>

Farfor zavodi oqova suvlarini tozalashda koagulyant va flokulyantlarni qo&lsquo;llash natijasida tozalangan oqova suvlardagi mualloq moddalar miqdorini 10 &ndash; 20 mg/lgacha tushirishga va tozalash effektini 22,67 &ndash; 97,16 % gacha erishish mumkin hamda koagulyant va flokulyantlar ulushi 60 mg/l va 1,7 mg/l ni tashkil qiladi. Ishlab chiqarish oqova suvlarni tozalashda koagulyant va flokulyantlarni birgalikda qo&lsquo;llashga nisbatan faqat flokulyantlarni qo&lsquo;llash ancha samara beradi.

<strong><em>Annotatsiya: </em></strong><em>Ushbu maqolada O&lsquo;zbekistondagi ko&lsquo;mir konlari va ularning tarqalish geografiyasi hamda ko&lsquo;mir konlarining ekologik ahvoli to&lsquo;g&lsquo;risida ma&rsquo;lumot berilgan.</em> <strong><em>Аннотация:</em></strong><em> В статье представлена информация об угольных месторождениях Узбекистана и географии их распространения, а также об экологической ситуации на угольных месторождениях.</em> <strong><em>Annotation:</em></strong><em> This article provides information on coal deposits in Uzbekistan and the geography of their distribution, as well as the environmental situation of coal deposits.</em> Inson tabiat bilan hamisha uzviy aloqadorlikda yashaydi.Uning hayotini tabiatdan, tabiiy boyliklardan ayrilgan holda tasavvur etish mumkin emas. Nafas olinadigan havo, ichiladigan suv, sanoat va qishloq xo&lsquo;jaligi uchun zarur bo&lsquo;lgan tabiiy zaxiralar-neft, gaz, ko&rsquo;mir, yoqilg&lsquo;i, har xil ma&rsquo;danlar bo&lsquo;lmasa, inson yashay olmaydi. Jumladan, Respublikamiz zaminining geologik jihatdan qadimdan juda murakkab paleogeografik rivojlanish jarayonlarni boshdan kechirganligi murakkab burmalanish hodisalari dengiz havzalarining vaqt-vaqti bilan quruqlikka bostirib kirganligi nurashning kuchli tarzda ro`y berganligi vulqon harakatlari va boshqalar natijasida xilma-xil tabiiy boyliklar tarkib topgan. Hozirgi kunga kelib, O`zbekistonda 2700 dan ortiq qazilma boyliklar konlari va istiqbolda ochilishi mumkin bo`lgan yangi konlar aniqlangan. Ularning 60 xilidan xalq xo`jaligida foydalanilmoqda. Shundan ko`mir xomashyo zaxirasi 2 mlrd tonnani tashkil qiladi. O`zbekistonda 20 dan ortiq ko`mir konlari va ko`mirli havzalar aniqlangan. Mamlakatimizda yiliga 3,5mln tonna ko`mir qazib olinmoqda.[1] Ko`mir sanoatining geografiyasi neft yoki gaz sanoatiga nisbatan keng emas, u faqat Toshkent (Angren) va Surxondaryo (Sharg`un va Boysun) viloyatlarida birmuncha rivojlangan xolos. Shu o`rinda ta`kidlash joizki, qo`ng`ir ko`mirning iqtisodiy ahamiyati toshko`mirga nisbatan ancha past. Turli sabablarga ko`ra, bu ko`mir turidan qora metallurgiyada foydalanib bo`lmaydi; boz ustiga, qo`ng`ir ko`mirni, odatda ko`p saqlab bo`lmaydi. Binobarin, Angren qo`ng`ir ko`miridan asosan IESlarda foydalaniladi.[2] Mutaxassislarning fikriga ko`ra, bu yerdagi mahalliy jigarrang ko`mir boshqa konlarning xomashyosiga o`xshamaydi. Uning afzalligi ko`mirdan tashqari, boshqa foydali qazilmalar, jumladan kaolin (oq gil) ham qazib olinishidadir. Birlamchi kaolin esa ko`mir qatlamlarining ustki qismida joylashgan. Hozirda bu kondan yiliga o`rtacha 1 mln tonna kaolin qazib olinib, bu mamlakatning ushbu&nbsp; cho`kindi mineralga bo`lgan ehtiyojini qoplaydi. Qalinligi 60 m, chuqurligi 130-150 m gacha bo`lgan ko`mir konining ko`mir qatlamlariga yetish uchun esa barcha xavfsizlik choralariga rioya etgan holda to`g`ri harakatlanish kerak. Angren ko`mirini qazib olish, uni gazga aylantirish jarayoni bilan bog`liq bo`lgan ishlar natijasida ham Qurama tog` etaklaridagi konlar atrofida ko`plab surilmalar paydo bo`lgan. Ularning ichida eng kattasi Atchi surilmasidir. Uning hajmi 700 mln m<sup>3</sup>, sathi 12 km<sup>2 </sup>bo`lib, 80-170 m qalinlikdagi tog` jinslari qatlamlarining surilishi 1975 yildan beri davom etmoqda. Bunday surilmalar atrofidagi inshootlarni shikastlab, konga ham xavf tug`dirmoqda. Angren ko`mir koni- Toshkent viloyati Ohangaron vodiysidagi qo`ng`ir ko`mir koni.Qurama va Chotqol tog` etaklarida joylashgan bo&rsquo;lib 1940 yilga ishga tushirilgan. Havza maydoni qariyb 70 km<sup>2</sup>.Aniqlangan zaxirasi 860 ming, chuqurlikkacha 1,9 mlrd tonna. Ko`mir yura davri yotqiziqlari orasida.Yonish issiqligi 13,9 mj/ kg. Boysun toshko`mir koni- Boysun tog`ining janubi-g`arbiy tarmog`i bo`lgan Ketmonchopti tizmasining janubiy yonbag`rida 1940-yildan o`zlashtirila boshlagan.&nbsp;Ko`mir qatlamlari assimetrik ko`tarilgan Ketmonchopti tog&rsquo;ida taxminan 25 km&sup2; maydonni egallagan.Kon geomorfologik va tektonik jihatdan 3 qismdan iborat. Quyi, o`rta yura jinslari orasidan 22 ta ko`mir qatlami topilgan, shuning ikkitasidan ko`mir qazib olinadi. &nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Sharg`un ko`mir koni - Hisor tog`tizmasining janubi-g`arbiy tarmog`ida joylashgan bo&rsquo;lib, 1941- yilda ochilgan Surxondaryo viloyatidagi kon. Sharg`un ko`mir koni quyi va o`rta yura davriga mansub ko`mirli yotqiziqlar ichida topilgan. Ko`mir yotqiziqlarining umumiy qalinligi 26 m. Ko`mir qatlami Guliob soyidan Obizarang soyigacha &ndash; g`arbdan sharqqa 10 km ga cho`zilgan. Sharg`un ko`mir koni eng yirik qatlamining qalinligi 12,5 m;qatlamlarning o`rtacha qalinligi 4,6 m Sharg`un ko`miri &ndash; toshko`mir bo`lsa ham maydaroq va yumshoqroq, yengil tozalanadi, fabrikada briketlanib, iste`molchilarga yuboriladi. Sharg`un ko`mir koninining zaxirasi 36 mln. t. yiliga 50 ming t ko`mir qazib olinadi. Sharg`un ko`miri karbid olish uchun xomashyo hisoblanadi.&ldquo;Sharg`un ko`mir&rdquo; konining yillik quvvati 100 ming tonnani tashkil etadi. Hozirgi vaqtda foydali qazilmalarni (ko`mir, temir va marganets rudalari, metall bo`lmagan xomashyo, torf va boshqalarni) qazib olish paytida kon chiqindilari egallagan yerlarning umumiy maydoni 2 million gektardan oshadi. Tuproq qazib olish, ayniqsa, ochiq usulda qazib olishda, yer yuzasi va yer osti qatlamlariga eng katta ta&#39;sir ko&#39;rsatadi.Yuqorida ta&#39;kidlab o`tilganidek, ushbu usul bilan yerning muhim maydonlari tortib olinadi, atrof-muhit har xil toksikantlar (ayniqsa og`ir metallar) bilan ifloslangan. Bilvosita ta`sirlar yer osti suvlari rejimining o`zgarishi, havo havzasi, yer usti suv oqimlari va yer osti suvlarining ifloslanishida namoyon bo&#39;ladi, shuningdek suv toshqini va botqoqlanishni keltirib chiqaradi, bu esa oxir-oqibat mahalliy aholi kasalliklari bilan kasallanishning ko`payishiga olib keladi.Havoni ifloslantiruvchi moddalar orasida eng ko`zga ko`ringanlari chang va gaz bilan ifloslanishdir. Hisob-kitoblarga ko&#39;ra, har yili konlar va konlarning yer osti qazib olish ishlaridan taxminan 200 ming tonna chang olinadi; dunyoning turli mamlakatlaridagi 4000 ga yaqin konlardan yiliga 2 milliard tonna ko`mir qazib olish atmosferaga 27 milliard m³ metan va 17 milliard m³ karbonat angidridning chiqishi bilan birga keladi. Mamlakatimizda ko`mir konlarini yer osti usuli bilan o`zlashtirish jarayonida havo havzasiga tushgan metan va karbonat angdrid miqdori ham har yili qayd etiladi:har yili Donbass (364 kon) va Kuzbass (78 kon) da 3870 va 680 million m³ metan va karbonat angidrid chiqariladi.Qazib olish mexanik aralashmalar va mineral tuzlar bilan juda ifloslangan yer usti suv oqimlari va yer osti suvlariga salbiy ta&#39;sir ko`rsatadi. Har yili ko`mir konlaridan taxminan 2,5 milliard m³ ifloslangan kon suvlari yer yuziga quyiladi. Ochiq usulda qazib olish, birinchi navbatda, yuqori sifatli toza suv resurslarini kamaytiradi.Sanoat korxonalari, ijtimoiy va kommunal xo`jalik sohasi, aholi ham qattiq yonilg`iga talabni yuzaga keltiradi.Ichki bozorda elektr energiyani ishlab chiqarishda foydalaniladigan tabiiy gaz va neft mahsulotlari kabi energetik resurslar o`rniga ishlatish maqsadga muvofiqligi, O`zbekiston energetik balansi tarkibida ko`mir ulushining oshirilishi ko`mir sanoati ustuvor rivojlanishining asosiy omili hisoblanadi. Ko`mir sanoati korxonalarining iqtisodiy faolligi shuni ko`rsatadiki, konlarda va ochiq konlarda asosiy ifloslantiruvchi moddalar ko`mir-tosh zarralari bo`lib, ular suv havzalariga chiqindi suv bilan kirib, suvning shaffofligini pasaytiradi, tubini va qirg`oqlarini suv bosadi. Botqoqlanish, suv omborlari hajmining kamayishi va ulardagi biologik muvozanatning buzilishiga olib keladi. Natijada baliqlar va barcha tirik mavjudotlar asta-sekin yo`q bo`lib ketmoqda. Bu turdagi ifloslanish ayniqsa Qarag`anda ko`mir havzasi uchun xosdir. Ko`mir korxonalarining chiqindi suvlari, shuningdek, konlar, ochiq konlar va qayta ishlash zavodlari, transport kommunikatsiyalari va boshqa kon ob`ektlarining yer usti oqimi suvlarini o`z ichiga oladi. Ko`mir qazib oluvchi korxonalar faoliyati tahlili shuni ko`rsatadiki, ularning suv havzalariga zararli ta`sirini cheklashning samarali chorasi - bu konlarning va konlarning kon ishlariga suv oqimini kamaytirish choralarini ko`rishdir, bu nafaqat hajmini kamaytiradi. oqova suvlar va tashish va tozalash xarajatlari, shuningdek, tabiiy zaxiralar va yer osti suvlarining sifat tarkibini saqlab qolish.Tog`- kon sanoati foydali qazilmalarni olishning 3 asosiy usulini o&#39;z ichiga oladi: shaxtali, ochiq usulda, quduq.Ularning har birining o`ziga xos ekologik muammolari bor. Katta hajmli karerlar va ochiq konlar, bu kuchli yer usti uskunalari paydo bo`lishi bilan mumkin bo`ldi. Ochiq yo`l u yanada progressiv hisoblanadi, chunki u sharoitni sezilarli darajada yaxshilaydi va mehnat unumdorligini oshiradi va foydali qazilmalarni qazib olishga imkon beradi.Ochiq konlar ko`mirning 38%, temir rudasining 88%, xromitning 96% va qurilish materiallarining deyarli 100% ni tashkil qiladi. Ko`mir konlarida atmosfera ifloslanishi muammosi ko`pincha chiqindilarga tushadigan sanoat bo`lmagan qatlamlardan ma`lum turdagi ko`mirning qobiliyati tufayli og`irlashadi. Katta ochiq konlar yaqinida havo mavjud bo`lganda, o`z &ndash;o`zidan yonish uchun, chuqurlik voronkalari hosil bo`ladi, ularning ichida yer osti suvlari sathining sezilarli pasayishi kuzatiladi, bu esa buloq va quduqlarning drenajlanishiga olib keladi. Qattiq foydali qazilmalarni kon va ochiq usulda qazib olishning ekologik muammolari melioratsiya yordamida hal qilinadi - buzilgan yerlarning hosildorligi va iqtisodiy qiymatini tiklash, shuningdek, ekologik sharoitni yaxshilashga qaratilgan ishlar majmui. Tabiiy resurslarni iste`mol qilishning tez o`sishi nafaqat antropogen ta`sirning miqdoriy ko`lamining o`zgarishi, balki tabiatga ta`siri ilgari ahamiyatsiz bo`lgan yangi omillarning paydo bo`lishi bilan hamroh bo`ladi. Tabiiy komponentlarga yetkazilgan zarar aniq oqibatlarga olib keladi va &quot;zamonaviy ekologik vaziyat&quot; tushunchasi bilan umumlashtirilgan bu ta`sirning (jamiyat uchun salbiy) teskari reaktsiyasini aks ettiradi. Mamlakatimizda tog`-kon ishlarining atrof-muhitga salbiy ta`sirini oldini olish maqsadida keng ko`lamli tadqiqotlar olib borilmoqda. Xulosa o`rnida aytish joizki, tabiatni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish har qanday davlatning kelajakda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishining ustuvor yo`nalishlaridan hisoblanadi.Atrof-muhit tarkibiy qismlarining sifatini saqlab qolish va yaxshilash inson salomatligini muhofaza qilish uchun atrof-muhitni boshqarish samaradorligini oshirish imkoniyatlarni aniqlash atrof-muhitni boshqarish tizimini doimiy ravishda tahlil qilib, baholab borish lozim.

Ushbu maqolada sanoat korxonalari uchun oqar suvlarni tayyorlash va oqava suvlarini zararli moddalardan tozalash uchun polivinilxlorid va tiomochevina asosida olingan ionalmashinuvchi material olish hamda xossalari keltirilgan. Polivinilxlorid va tiomochevina asosida olingan anion almashinuvchi material tarkibi va tuzulishini identifikatsiya qilish uchun infra qizil spektroskopik (IQ) va skanerlovchi elektron mikraskop (SEM) kabi usullar foydalanilgan. Olingan ionalmashinuvchi materialga sun‘iy eritmadan Co+2 ionlari sorbsiyasi o'rganilgan. Shuningdek 1 gr anion almashinuvchi materialga 185 mg Co+2 ionlari sorbsiyalangani aniqlangan.

Biosferada chuchuk suv barcha suv zaxirasining bor-yo&lsquo;g&lsquo;i 2 % ini tashkil qilib, uning 99 %i muzliklarga to&lsquo;g&lsquo;ri keladi. Daryo va ko&lsquo;llardagi chuchuk suv zaxirasi 90 ming km3 ni tashkil qilib, odam tomonidan yiliga uning 4 ming km3 qismi ishlatiladi. Shundan qishloq xo&#39;jaligida 70 % i, qolgan 30 % i esa sanoat va maishiy xo&lsquo;jalikda qoilaniladi. Hisobkitoblarga qaraganda chuchuk suv zaxirasi insoniyatga yana bir necha o&pound;n yilga yetadi xolos. Chuchuk suvning og&#39;ir metallar, fenol, pestitsidlar, neft mahsulotlari, aktiv moddalar bilan zararlanishi yildan yilga kuchayib, hozirgi kunda yiliga 15 mlrd. t. ni tashkil etmoqda. 7. Cho &lsquo;llanish muammosi.

Azollaning amaliy ahamiyati, asosan, qishloq xo&lsquo;jaligida tuproqni azot bilan boyituvchi yashil o&lsquo;g&lsquo;it sifatida ishlatilishi bilan bog&lsquo;liq. Tropik Osiyoda va boshqa ba&#39;zi mamlakatlarda Azolla shu maqsadda sholi dalalarida etishtiriladi. Azolla yordamida qishloq xo&lsquo;jalik va sanoat korxonalari oqova suvlarini biologik tozalashning yangi samarali biotexnologiyasi yaratilgan bo&lsquo;lib, yilning iyun oktyabr oylarida ushbu suvlarda o&lsquo;stirilgan azolla 1 gektar suv yuzasidan bir kecha-kunduzda 150-300 g/m² gacha, yoki 1500-3000 kg gacha ho&lsquo;l biomassa berishi mumkinligi isbotlangan.

<em>Muhit ko&lsquo;rsatkichi ga bog&lsquo;liq holda sanoat korxonalaridan hosil bo&lsquo;ladigan ishlab chiqarish oqova suvlaridagi xrom ( ) va metall ionlari &nbsp;muhitining har xil qiymatida kam eriydigan birikmalarini hosil qilishi o&lsquo;rganilgan. Shunday qilib, ko&lsquo;p birikmali tizimlardan kam eriydigan metall birikmalarini elektroflotasiya qilish texnologiyasini ishlab chiqishda maqbul holatlarni tanlash oddiy emas, balki muhim vazifalardan biri hisoblanadi.</em>

<em>O&lsquo;zbekistonda</em><em> </em><em>kimyo sanoati mahsulotlarini ishlab chiqarish</em><em>da</em><em>, xususan, eritmalar tarkibidan</em><em> </em><em>og&lsquo;ir metallarni tanlab ajratib olishda hamda sanoat chiqindi suvlarni og&lsquo;ir metallardan tozalash uchun qo&lsquo;llaniladigan sorbentlarni olish bo&lsquo;yicha ma&rsquo;lum ilmiy va amaliy natijalarga erishilmoqda. Yangi O&lsquo;zbekistonning taraqqiyot strategiyasida&nbsp; &laquo;iqtisodiyotga innovatsiyalarni keng joriy qilish, sanoat korxonalari va ilm-fan muassasalarining kooperatsiya aloqalarini rivojlantirish, m</em><em>is va ru</em><em>x</em><em>ni chuqur qayta ishlash evaziga yuqori qo&lsquo;shilgan qiymatli mahsulot turlarini ko&lsquo;paytirish</em><em>&raquo; </em><em>bo&lsquo;yicha muhim vazifalar belgilab berilgan. Bu borada, organik reagentlarni immobillash asosida tanlovchan sorbentlar olish va ular yordamida d-metallar sorbsiyasida hosil bo&lsquo;ladigan kompleks birikmalarni tadqiq etish muhim ahamiyat kasb etadi.</em> &nbsp;

Maqolada olimlar tomonidan so&rsquo;ngi yillarda tarkibida azot oltingugurt bo&rsquo;lgan kompleks hosil qiluvchi sorbentlar olish tahlil qilingan. Kimyo sanoati mahsulotlarini ishlab chiqarishga, xususan, rangli va nodir metallarni eritmalar tarkibidan tanlab ajratib olishda hamda oqava suvlarni og&lsquo;ir metallardan tozalash uchun qo&lsquo;llaniladigan sorbentlarni olish bo&lsquo;yicha ilmiy va amaliy natijalar tahlil qilingan.

Suv rеsurslaridan rasional foydalanish haqidagi masalalar davlatimiz oldida turgan muhim muammolardan biridir. Iqlim sharoitiga ko&rsquo;ra, O&rsquo;zbеkiston adir hududda joylashgan. Shuning uchun ham qishloq xo&rsquo;jaligining (xususan, sug&rsquo;oriladigan dеhqonchilik) irrigasiyasiz barqaror rivojlanishini tasavvur qilib bo&rsquo;lmaydi. Aholi o&rsquo;sishi, sanoat rivojlanishi va sug&rsquo;oriladigan еr maydonlarining kеngayib borishi suv rеsurslariga ham miqdor, ham sifat jihatdan ehtiyojning ortishiga olib kеladi. Bunday vaziyatdan chiqish uchun mavjud suv rеsurslaridan oqilona foydalanish, sug&rsquo;oriladigan tizim samaradorligini oshirish, suvni to&rsquo;g&rsquo;ri taqsimlash va dalalarda suvdan oqilona foydalanish yo&rsquo;llarini izlab topish zarur. Buning uchun esa suv tеjovchi tеxnologiyalarni yoyishga, hattoki ekinlarni taqsimlashga turlicha yondashuv zarur. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Suv - bu bebaho ne&rsquo;mat bo&rsquo;lib, qadimdan mamlakatimizda suv hayot manbai hisoblangan, tirikchilikning birinchi omili sanalgan, uni muqaddas bilib, asrab- avaylab, tejab-tergab sarflangan. Bu qarashlar o&rsquo;zining mohiyatini bugun ham yo&rsquo;qotgan emas. Nafaqat qishloq xo&rsquo;jaligini, butun eko va bio tizimni suvsiz tasavvur etib bo&rsquo;lmaydi. &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Butun yеr yuzida qishloq xo&rsquo;jaligini rivojlantirish hayotiy zaruriyatga aylangan. Ko&rsquo;pchilik mintaqalarda va umuman yеr sharida aholi sonini o&rsquo;sishi davom etmoqda. Shundan kelib chiqib O&rsquo;zbekiston Respublikasi hududida ham aholi soni tez suratlar bilan o&rsquo;sib, hozirgi vaqtda qariyib 37mln kishini tashkil etadi. Aholining so&rsquo;ngi 100 yil ichidagi o&rsquo;rtacha solishtirma o&rsquo;sish miqdori Respublikada taxminan 300-400 ming kishi yiliga to&rsquo;g&rsquo;ri keladi. Bu o&rsquo;z navbatida oziq-ovqat maxsulotlari va suvga bo&rsquo;lgan talabni o&rsquo;sishini keltirib chiqaradi.

Aholi va sanoat korxonalari uchun suvga bo&lsquo;lgan talabni oshirish va ushbu muammoni hal qilish, er osti suvlaridan samarali foydalanish, ularni har qanday ifloslanishdan himoya qilish va shu paytgacha qattiq suvni yumshatish uchun qo&lsquo;llanilgan usullarni taqqoslash maqsadida. Er osti suvlarini yumshatish uchun biz nafaqat davlatimiz, balki chet ellik olimlar tomonidan yaratilgan zamonaviy qurilmalar va filtrlardan foydalangan holda qattiq suvni yumshatish usulini taklif etamiz. Bunday qurilmalar va filtrlar ixchamligi va qulayligi bilan qattiq suvni yumshatish usullarining boshqa turlaridan farq qiladi va ko&lsquo;plab afzalliklarga ega

<em>Ma&rsquo;lumki, har qanday ishlab chiqarish korxonalari bugungi kunda ham, uzoq kelajakda ham suvsiz ishlay olmaydi. Bunda mamlakat xalq xo&lsquo;jaligi tomonidan iste&rsquo;mol qilinadigan umumiy suv miqdorining 60% dan ortig&lsquo;i sanoat ehtiyojlari uchun sarflanadi. Shuni ta&rsquo;kidlash kerakki, kelajakda suv narxi keskin oshadi. Albatta, bu muammo bizning ulkan suv zaxiralarimizga qaramay, O&lsquo;zbekiston sanoati uchun ham muhim rol o&lsquo;ynaydi. Avvalo, suv sarfini tartibga solishda uning texnologiyasi va minimal ifloslanishi, kam suvli va suvsiz jarayonlarni ishlab chiqarishga joriy etish, tabiiy suv o&lsquo;rniga tozalangan yer usti oqimlaridan foydalanish va nihoyat, yopiq oqimsiz suv xo&lsquo;jaligi tizimlarini haqiqatan ham keng joriy etishda qo&lsquo;llaniladi.</em>

O`zbekistonning iqtisodiy rivojlanish sur`atini har tomonlama tezlatish uchun asosan og`ir sanoatning butun xalq xo`jaligini yanada yuksalishiga yordam beradigan tarmoqlarini rivojlantirish katta ahamiyatga ega bo`ladi. Bunday tarmoqlardan biri hozirgi zamonda konchilik sanoatidir. Hozirda O`zbekiston konchilik sanoati rivojlangan mamlakatlar qatoriga kiradi. Har yili Respublikamiz konlarida taxminan 5.5 mlrd dollarlik miqdorida foydali qazilmalar qazib olinmoqda va ular yoniga 6.0-7.0 mlrd dollarlik zahiralar qo`shilmoqda. Shu ishlarning asosiy mutaxassislari bo`lib ishlayotgan hodimlar konchilardir

Maqola 09G2S po&#39;latining zanglashga chidamliligiga bir necha vositalarining ta&#39;sirini o&#39;rganadi. Bu po&#39;lat ko&#39;plab sohalarda keng qo&#39;llaniladi. Ushbu po&#39;latdan yasalgan mahsulotlarning ishlashi turli xil sharoitlarda, shu jumladan, har xil zanglashli muhitda sodir bo&#39;ladi. Bu ishda po&#39;latning distillangan suvda, sanoat suvida, natriy xloridning suvli eritmasida (eritma konsentratsiyasi 3%), shuningdek moylash materialidagi xatti -harakatlari o&#39;rganilgan. Zanglash sinovlari gravimetrik usul yordamida o&#39;tkazildi. Tajribalarning davomiyligi yarim soatdan 24 soatgacha o&#39;zgargan.

Maqolada karyerlarning avtomobil yo‘llaridagi changlarni bostirish uchun preparatlar yaratish va ularni sinovdan o‘tkazish to‘g‘risidagi natijalar keltirilgan. Yaratilgan chang bostiruvchi preparat texnik kraxmal va magniy xlorid asosidagi kompozitsiya eritmasini reologik xossalari o‘rganilgan. Kompozitsiyada texnik kraxmal miqdorini ortishi bilan uning qovushqoqligini ortishi va temperaturaning ko‘tarilishi bilan qovushqoqlikni kamayishi aniqlangan. Texnik kraxmal va magniy xloridning suvli eritmasini tayyorlash uchun maxsus yarim sanoat qurilmasi yaratilganligi va unda kompozitsiya eritmasini tayyorlash jarayoni to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham keltirilgan. Yaratilgan chang bostiruvchi preparatlar Muruntau karyeridagi avtomobil yo‘llaridagi changni bostirish uchun sinovdan o‘tkazilgan. Olingan natijalar asosida yaratilgan preparat bilan sepilgandan so‘ng avtomobil yo‘llaridagi chang miqdori 5 sutka (120 soat) dan keyin 15,6 mg/m3 dan 2,6 mg/m3 gacha kamayishi va kompozitsiyaning maqbul tarkibi 6,0 mass.% texnik kraxmal va 7,0 mass.% magniy xloriddan iborat ekanligi aniqlangan.

Eng muhim ekologik vazifalardan biri sanoatning turli tarmoqlaridagi korxonalar oqava suvlarini tozalashdir. Tarkibida og'ir metallar bo'lgan oqava suvlarni tozalash texnologiyalari ko'plab sanoat ob'ektlari uchun suvni tozalash va suv aylanish tizimlarini yaratishga imkon beradi. Oqava suvlarni tozalash jarayonlaridan biri ion flotatsiyasi hisoblanadi.

Sanoat oqova suvlari mahalliy yondashuvini talab qiladi va qoida tariqasida oqava suvlarni tozalash uchun standart yechimlarni taklif qilish juda qiyin. Ushbu vazifaning dolzarbligi nafaqat chuchuk suv resurslarining cheklanganligi va uning narxini doimiy o&rsquo;sishi, balki oqova suvlarni qayta ishlatish uni oqizishdan ko&rsquo;ra tejamkorroq bo&rsquo;lishi bilan ham izohlanadi. Shu jumladan zamonaviy bosqichda haqiqiylik shundaki, atrof-muhitni muhofaza qilish talablari doimiy ravishda kuchaytirilmoqda va ifloslangan oqova suvlarni qayta ishlatish uchun uni qayta ishlashda ham ko&rsquo;proq xarajat qilishi mumkin.

<em>Maqolada Toshkent shahri va viloyati&nbsp; suv manbaalaridan keltirilgan 7-xil turli suvlarning ( maishiy, oqava, buloq, ishlab chiqarish korxonalari&nbsp; oqava suvlari)&nbsp; tozalik darajalarini baholashda ularning tarkibidagi turli sinf mikroorganizmlarini aniqlash orqali&nbsp; birlamchi sanitar-gigiyenik holatlari va ularni tozalash borasida ma&rsquo;lumotlar keltirilgan.</em>

Mazkur ilmiy maqolada yer osti sizot suvlari sathining o'zgarishi jarayonlarini matematik modellashtirish va ushbu modellarni sonli usullar yordamida jumladan, chekli ayirmalar usuli, va ularning turli modifikatsiyalari tadbiq qilinadi. Shu bilan birga, modellarni kompyuter dasturlari yordamida algoritmik jihatdan amalga oshirish va ular orqali eksperimental natijalarni tahlil qilish o'rganiladi.Bundan tashqari maqolada yer osti sizot suvlari oqimi va sathining o'zgarishlarini tavsiflovchi asosiy gidrogeologik qonunlar va differensial tenglamalar ko'rib chiqiladi. Yer osti sizot suvlari ekologik muvozanatni saqlashda va suv resurslarini boshqarishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu mavzu ayniqsa, qishloq xo'jaligi, sanoat va ichimlik suvi ta'minotida suv resurslaridan samarali foydalanish zarurati bilan bog'liq dolzarb muammolardan biridir.

<em>Maqolada Toshkent shahri va viloyati suv manbaalaridan keltirilgan turli suvlarning ( maishiy, oqava, buloq, ishlab chiqarish korxonalari oqava suvlari) tozalik darajalarini baholashda ularning tarkibidagi turli sinf mikroorganizmlarini aniqlash orqali birlamchi sanitar-gigiyenik holatlari va ularni tozalash borasida ma&rsquo;lumotlar keltirilgan.</em>

<em>zamonaviy dunyoda sanoat rivojlanishi bilan bir qatorda ekologik muammolar ham ortib bormoqda. Sanoat korxonalari tomonidan chiqariladigan oqova suvlar a&rsquo;trof-muhitga katta zarar yetkazadi. Bu suvlarni tozalash - insoniyat uchun global vazifaga aylanmoqda. Ushbu maqolada tozalash usullari hamda sanoat korxonalari oqova suvlarini tozalash qanchalik muhimligini ko&rsquo;rib chiqamiz.</em>

Orol dengizi suvining tarkibidagi tuz 11 mlrd. t ga yaqin deb baholangan. Bu tuzlar sanoat ahamiyatiga ega. Dengiz suvi, ayniqsa, markaziy qismida juda tiniq. Suvi, xususan, qishda tiniq boʻladi. Yoz oylarida ham 24 m chuqurlikkacha dengizning tubi koʻrinadi. Orol dengizi ga 38,6&nbsp;km&sup3;, Sirdaryo esa 14,5&nbsp;km&sup3; suv olib borgan. Suv balansida yogʻinlar ham muhim oʻrin egallagan. Dengiz akvatoriyasiga yiliga 82&ndash;176&nbsp;mm yogʻin yogʻadi. Atrofdan dengizga yiliga 5,5&nbsp;km&sup3; yer osti suvlari qoʻshilib turgan.

Ushbu maqolada kimyo sanoatida oqava suvlarni tozalashning joriy texnologiyalarini muhokama qilingan. Aholi va ishlab charishdan keyin hosil bo&lsquo;ladigan oqava suvlarni oqizib uni tozalsh ushbu kunning muhim masalasi hisoblanadi. Oqava suvlarini tozalash quydagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi: mexanik,usulda tozalash, fizik-kimyoviy usulda tozalash, biologik usulda tozalash, biogen elementlardan tozalash va zararsizlantirish.

<em>Ushbu maqolada </em><em>sanoat chiqindi suvlarni qayta ishlash sistemasi, </em><em>&ldquo;MEXMАSh&rdquo; MChJ da Namangan shahrining kanalizatsiyasidan chiqadigan oqava suvlar va ularni qayta ishlash to&lsquo;g&lsquo;risida</em><em> </em><em>fikr yuritilgan.</em>

Toʼqimachilik korxonalarining oqova suvlarini tozalash, jumladan, ularning tarkibidagi buyoqlar, sirt faol moddalarni bartaraf qilish masalalari bilan bog&lsquo;liq muammolar doimo xavf tug&lsquo;diradi. Oqova suvlarni ozonlash yo&lsquo;li bilan chuqur tozalash jarayonlari, hosil bo&lsquo;ladigan cho&lsquo;kmalarni ajratib olish, zararsizlantirish texnologiyalari ishlab chiqish keng istiqbollarga ega.

Hozirgi kunda sanoatning qattiq chiqindilaridan qayta foydalanish masalasiga asosiy diqqat qaratilmoqda, chunki berilgan yo&rsquo;nalishga resurslarni muhofaza qilishning asosiy unsurlaridan biriga kiradi. Sanoatni ko&rsquo;pgina sohasida qattiq chiqindilarning asosiy miqdorini to&rsquo;plash hom ashyoga mos ravishda mavjud texnologiyasi bilan qayta ishlov berish va uning kompleks foydalanish yetarli emasligini bildiradi. Ishlab chiqarish chiqindilari bilan oqova suvlarni tozalashning qarab chiqilgan usuli, sanoat oqova suvlarini tozalash sifatini oshirish maqsadida sorbsion materiali sifatida karbonatli shlamni ishlatish mumkinligini tasdiqlaydi.

Mazkur maqola Oqova suvlar sanoat korxonalari, maishiy korxonalar va turar joylardan chiqadigan chiqindi suvlar va yog`in suvlarini tozalash masalalri tabiatni muhofaza qilishning muhim bir qismi hisoblanadi .Oqova suvlar tarkibidagi balchiq, kalloid va erigan moddalar tindirgichlarda cho`ktiriladi, zararli moddalar biologik usullarda zararsizlantiriladi, korxonalardan chiqayotgan suvlar tozalash inshoatlarida to`g`risida umumiy ma`lumot beradi.

Kimyoviy oqava suvlar deganda kimyoviy zavodlarda mahsulot ishlab chiqarish jarayonida hosil bo&#39;lgan oqava suvlar yoki aholi istemolidan so&rsquo;ng qayta ishlash ahvolga kelgan oqava suvlar tushuniladi. Hozirda suv resurslari tanqisligi sababli suvni oqizish me&#39;yorlariga mos keladigan sanoat suv ta&#39;minoti va qayta ishlash talablariga javob beradigan usulda chuqur qayta ishlash kerak. Ushbu maqolada oqava suvlarni tozalashning bir nechta usullarini ko&rsquo;rib chiqamiz. Bularning barchasi ham samarali ammo biroz kamchiliklari ham mavjud va shu kamchiliklarni bartaraf etish amaliyotga tadbiq etish uchun ham ushbu maqolani yozdik.

<em>Maqolada suv ta&rsquo;minoti tizimi, uning inshootlari majmuasi tarkibidagi suv qabul qilish inshootlari, suvni tayyorlash hamda tog&rsquo; qazish sanoatiga yetkazib byerish&nbsp; muhim xisoblanadi. Yer usti suvlarini qabul qilish inshooti bo&lsquo;lgan&nbsp; filtrining asosiy vazifasi yer usti suvi oqib keladigan suvli qatlam tog&lsquo; jinslari zarralarini oldini olish va suvni tozaligini ta&rsquo;minlashdan iborat.</em>

<em>Jamiyatning urbanizatsiyasi va qishloq xo&lsquo;jaligi, neft-kimyo, farmatsevtika yoki biotexnologiya kabi ulkan texnologik yutuqlari natijasida yirik sanoat tarmoqlarini tashkil etadi. Ushbu korxonalarning aksariyati katta miqdordagi suvni iste'mol qiladi, keyinchalik ishlab chiqarish jarayonidan keyin chiqindi suvga aylanadi. Binobarin, bu chiqindi suvning katta miqdorini bo&lsquo;yoqlar, farmatsevtika chiqindilari, organik tarkib, qoldiq ifloslantiruvchi moddalar, xavfli va inhibitiv moddalar va boshqalar kabi chiqindilar tarkibining keng o&lsquo;zgarishi tufayli tozalash qiyin. Natijada oqava suvlarni tozalashning an'anaviy usullari shubha ostiga qo&lsquo;yildi va tobora ko&lsquo;proq talab qilinadigan mezonlarni qondira olmayapti. Oqava suvlarni tozalash uchun fotokataliz-bu turli xil chiqindilarni tozalash uchun istiqbolli kelajakka ega bo&lsquo;lgan yangi tadqiqot yo&lsquo;nalishi. Xususan, an&rsquo;anaviy texnika bilan davolashga chidamli toksik va refrakter organik moddalarni o&lsquo;z ichiga olgan oqava suvlar. Ushbu sharh maqolasining maqsadi oqava suvlarni tozalash uchun nano-fotokataliz sohasidagi eng so&lsquo;nggi tadqiqotlarni, shuningdek oldingi ishlarni tushuntirishdir. Ushbu tadqiqotda oqava suvlarni tozalash uchun turli xil fotokatalizatorlarning samaradorligini baholash uchun belgilangan standartlarning yo&lsquo;qligi kabi ushbu rivojlanayotgan hududning kelajakdagi imkoniyatlari ham ta&rsquo;kidlangan. Laboratoriya tadqiqotlaridan tashqari, iqtisodiy foydalarni aniqlash uchun ko&lsquo;proq tajriba va dala miqyosidagi tadqiqotlar talab etiladi. Ushbu sharhdagi bilimlar tadqiqotchilar tomonidan oqava suvlarni tozalash uchun yuqori samarali, arzon nano-fotokatalizatorlarni ishlab chiqarish uchun ishlatilishi kerak.</em>

Dastlab ifloslaydigan moddasi aniqlangan kimyo zavodining oqova suvlarini ekologik monitoringi ma&rsquo;lumotlari asosan, unga fosfat ionlari, ammoniy azot, KKE va KBE₅ lar kiradi. Kimyo zavodi oqova suvlarini tozalashning taklif qilingan usulini ishlatish bilan shlamning qo&rsquo;lay ulushi 600 mg/dm³ bo&rsquo;lganda oqova suvlardagi fosfat ionlari ulushini 72 &nbsp;ga, ammoniy azotni 94 &nbsp;ga, KBE₅ qiymati 98 &nbsp;ga va KKE 91 &nbsp;ga pasayadi.

<strong><em>&nbsp;</em></strong><em>Qishloq xo&rsquo;jaligi mahsulotlari, dorilar, vitaminlar, sanoat qotishmalari, tabiiy suvlar va boshqa ob&rsquo;ektlar tarkibidagi nikel(II) ionlarini 5-metil-2-metoksi-4-sulfofenilazo-2'-gidroksi-6'-naftalinsulfo-kislotaning dinatriyli tuzining suvli eritmasi bilan spektrofotometrik aniqlashning yangi uslubi ishlab chiqilgan. Olingan kompleksning optimal sharoitlari, metrologik tavsiflari va ba&rsquo;zi fizik-kimyoviy xossalari aniqlangan. Aniqlash xatosi barcha hollarda ishonchlilik oralig&lsquo;idan oshib ketmasligi ko&lsquo;rsatilgan, bu ishlab chiqilgan spektrofotometrik uslubining to&lsquo;g&lsquo;riligi va qayta takrorlanuvchanligini ko&lsquo;rsatadi. Nikel(II) ionining 5-metil-2-metoksi-4-sulfofenilazo-2'-gidroksi-6'-naftalinsulfo-kislotaning dinatriyli tuzi (5MMSFAGNS) bilan rangli kompleksining hosil bo&lsquo;lish reaksiyalari o&lsquo;tkazildi va optimal sharoitlari aniqlandi.</em>

Suv zahiralarining kamayib ketishi va havzalardagi suvning sifati&nbsp; tobora yomonlashib borishiga mintaqamizda 60-yillardan boshlab yangi yerlarning&nbsp; keng ko&rsquo;lamda o&rsquo;zlashtirilishi, sanoat, chorvachilik komplekslarining rivojlantirilishi,&nbsp; kollektor zovur tizimlari qurilishi hamda urbanizatsiya kuchayishi o&rsquo;zining salbiy&nbsp; ta&rsquo;sirini o&rsquo;tkazdi. Hozirgi kunda ichimlik suvi, uning ifloslanishi va ifloslangan&nbsp; suvlarni tozalash hamda oqova suvlarni zararsizlantirish dolzarb muammolardan biri&nbsp; hisoblanadi. Ishning asosiy maqsadi, ifloslangan suvlarni tozalashning biotexnologik&nbsp; usullari va ularning samarasini quyonlar gematologik ko`rsatkichlari asosida&nbsp; o`rganishdan iboratdir

<em>Qishloq xo&lsquo;jaligi mahsulotlari, dorilar, vitaminlar, sanoat qotishmalari, tabiiy suvlar va boshqa ob&rsquo;ektlar tarkibidagi nikel(II) ionlarini 5-metil-2-metoksi-4-sulfofenilazo-2'-gidroksi-6'-naftalinsulfo-kislotaning dinatriyli tuzining suvli eritmasi bilan spektrofotometrik aniqlashning yangi uslubi ishlab chiqilgan. Olingan kompleksning optimal sharoitlari, metrologik tavsiflari va ba</em><em>&rsquo;</em><em>zi fizik-kimyoviy xossalari aniqlangan.</em><em> </em><em>Aniqlash xatosi barcha hollarda ishonch</em><em>lilik</em><em> oralig&lsquo;idan oshib ketmasligi ko&lsquo;rsatilgan, bu ishlab chiqilgan spektrofotometrik us</em><em>l</em><em>u</em><em>b</em><em>ining to&lsquo;g&lsquo;riligi va </em><em>qayta </em><em>takrorlanuvchanligini ko&lsquo;rsatadi.</em><em> </em><em>Nikel(II) ionining </em><em>5-metil-2-metoksi-4-sulfofenilazo-2'-gidroksi-6'-naftalinsulfo-kislota</em><em>ning dinatriyli tuzi (</em><em>5MMSFAGNS</em><em>)</em><em> bilan rangli kompleksining hosil bo&lsquo;lish reaksiyalari o&lsquo;tkazildi va optimal sharoitlari aniqlandi.</em>

Sanoat suvlarini tozalash texnologiyasini taxlil qilish hamda ularni turiga ko&lsquo;ra ajratib olish, qurilmalarni ishlash nomlarini o&lsquo;rganish ularni qayuerlarda qo&lsquo;llash eng samarali bo&lsquo;lishini taxlil qilish. Ushbu maqolada biz IOT (internet of things) da oqava suv sifatini real vaqt rejimida monitoring qilish uchun bir nechta sensordan iborat qulay tizimni loyihalash va ishlab chiqishni taqdim etamiz. Tizim bir nechta sensorlardan iborat bo'lib, suvning fizik va kimyoviy parametrlarini o'lchash uchun ishlatiladi

Hozirgi &nbsp;kunda &nbsp;suv &nbsp;resurslaridan &nbsp;oqilona &nbsp;foydalanmaslik &nbsp;global&nbsp; muammolardan biri hisoblanadi. Jumladan mamlakatimiz iqtisodiyoti asoslarining&nbsp; bozor munosabatlariga asoslanishi jamiyatimizning rivojlanishi, undagi iqtisodiy va&nbsp; ijtimoiy &nbsp;tarkibiy &nbsp;tuzilishlarida &nbsp;keskin &nbsp;oʻzgarish &nbsp;yasashiga &nbsp;sabab &nbsp;boʻldi. &nbsp;Sanoat,&nbsp; energetika &nbsp;va &nbsp;qishloq &nbsp;xoʻjaligining &nbsp;rivojlanishi &nbsp;suv &nbsp;iste&rsquo;molini &nbsp;oshiradi. &nbsp;Suv&nbsp; resurslarini muhofaza qilish va ulardan oqilona foydalanish masalalari atrof-muhitga&nbsp; texnogen bosimning kuchayishi munosabati bilan nihoyatda muhim ahamiyat kasb&nbsp; etmoqda. Tabiiy boyliklardan aholi va boshqa iste&rsquo;molchilar foydalanadigan tabiiy&nbsp; resurslar koʻpincha behuda va samarasiz ishlatiladi, koʻpchilik gigiyena talablariga&nbsp; javob bermaydigan suvdan foydalanishga majbur.&nbsp;

<em>Ushbu maqolada O&lsquo;zbekiston rangli metallurgiya sanoatida mahalliy mineral xomashyo resurslaridan foydalangan holda rangli, nodir va qimmatbaho metallarni ajratib olish texnologiyalarining rivojlanishi va ularning amaliy qo&lsquo;llanilishi keng tahlil qilingan. Ayniqsa, galliy kabi nodir va qimmatbaho metallarning ajratib olinishi alohida diqqatga sazovor bo&lsquo;lib, ushbu jarayonning texnologik afzalliklari va murakkabliklari batafsil o&lsquo;rganilgan. Maqolada alyuminiy eritish jarayonida hosil bo&lsquo;ladigan chiqindi suvlaridan galliyni ajratib olish usullari chuqur tahlil qilinib, bu jarayonning iqtisodiy jihatdan samaradorligi va ekologik xavfsizligi haqida fikr yuritiladi. Chiqindi suvlarni qayta ishlash orqali galliyni ajratib olishning O&lsquo;zbekiston sanoatidagi ahamiyati ko&lsquo;rib chiqilgan, bu esa nafaqat iqtisodiy foyda keltiradi, balki atrof-muhitni muhofaza qilishga ham katta hissa qo&lsquo;shadi. Shuningdek, maqolada bu texnologik jarayonning sanoat ishlab chiqarishida qo&lsquo;llanilishi, uning energetik samaradorligi va atrof-muhitga salbiy ta'sirini kamaytirish usullari, shuningdek, texnologiyani yanada takomillashtirish bo&lsquo;yicha tavsiyalar berilgan. </em>