Academic literature on the topic 'Silahdar Kara Mustafa Paşa'

XVI. yüzyıl sonları Osmanlı Devleti'nin başta merkez teşkilâtında olmak üzere hemen her alanda bozulmaya başladığı bir dönemdir. Doğuda ve batıda çok geniş sınırlara ulaşan Devlet-i Aliyye, merkezde ve taşrada başlayan isyanlarla sarsılırken, bunlara dur diyecek rical sıkıntısı içerisindeydi. XVII. yüzyıl başlarında alınan zecrî tedbirlerle geçici de olsa kısmî bir sükûnet sağlanmışsa da, geleneksel cülûs sisteminden ayrılma, daha işin başında olumsuz meyvelerini vermeye başlamıştı. Yeni usule göre tahta çıkan I. Mustafa ile başlayan ehliyetsiz padişahlar dönemi bu asrın ortalarında Sultan İbrahim'le devam etmiştir. Bu arada, çocuk yaşta hükümdar olan IV. Murad ve IV. Mehmed'in saltanatlarının yaklaşık ilk onar yılı yine kaht-ı ricalin had seviyede olduğu dönemler olmuştur.

İpşir Mustafa Paşa, Osmanlı taşra yönetiminde Budin, Şam ve Halep beylerbeyliklerinde görev almış; Varvar Ali Paşa İsyanı’nın bastırılması ve Abaza Hasan Ağa ile kurduğu ittifak sayesinde Osmanlı iç siyasetinde öne çıkmıştır. IV. Murad döneminde Revan ve Bağdat Seferleri'nde mirahurluk yapmış, 1654'te sadrazamlığa yükselmiştir. Ancak mali vaatlerin yerine getirilememesi, yeniçerilerle kurduğu ittifakın zayıflamasına ve saray hiziplerinin desteğini kaybetmesine yol açmıştır. 1655’te Kara Murad Paşa’nın yönlendirdiği ve Kürd Mehmed’in başlattığı isyan sonucunda idam edilmiştir. Bu olay, 17. yüzyılda Osmanlı yönetiminde askerî ve bürokratik hizipler ile mali krizlerin doğurduğu zafiyetleri yansıtmaktadır. Bu çalışma, İpşir Mustafa Paşa’nın taşradan saraya uzanan idari ve askerî kariyerini, sadrazamlık sürecindeki siyasi, ekonomik ve toplumsal dinamikler çerçevesinde analiz etmektedir. Literatürde taşra yöneticileri ve merkez-taşra ilişkileri üzerine araştırmalar bulunmakla birlikte, İpşir Mustafa Paşa’nın yönetim anlayışı ve güç dengeleri içindeki konumu yeterince incelenmemiştir. Bu bağlamda çalışma, arşiv belgeleri, Münir Aktepe’nin çalışmaları ve Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si gibi kaynaklar ışığında İpşir Mustafa Paşa’nın yükseliş ve düşüşünü değerlendirmektedir.

XVII. yüzyılda IV. Mehmed’in 40 yılı aşkın saltanatı süresince siyasî kargaşalara, fikrî ve ilmî tartışmalara rağmen darulhadislerin sayısında büyük bir artış olmuştur. IV. Mehmed devrinde 1654-1691 yılları arasında on beş civarında darulhadis inşa edilmiştir. Bu dönemde 1654 yılında Osman Efendi ve Fudayl Efendi Darulhadisleri, 1656’dan önce İbrahim Paşa-yı Atîk Darulhadisi, 1656 yılında İbrahim Ağa ve Sinan Ağa Darulhadisleri, 1662’de Bosnevî İsa Efendi Darulhadisi, 1664 yılında Çivizâde Efendi Darülhadisi, 1687 yılında İzzet Efendizâde ve Burhan Efendi Darulhadisleri, 1690-1691 yıllarında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Darulhadisi ve 1663 yılında Eminönü’nde Yeni Cami Külliyesi içindeki Turhan Vâlide Dârülhadisi kurulmuştur. Osmanlı dönemi darulhadislerine dair pek çok çalışma vardır, fakat Eminönü’ndeki Yeni Cami Külliyesi içindeki Turhan Vâlide Darulhadisi’ne dair kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makalenin amacı, Turhan Vâlide Darulhadisi’nin inşası, müfredatı, hadis öğretimi ve diğer medreseler arasındaki konumunu tespit etmektir. Bu çerçevede XVII. yüzyılda inşa edilen Turhan Vâlide Sultan Darulhadisi’ne dair geniş bir malumat sunulacaktır.

The Chronicle “Tarikh-I Mehmed Geray” (1682–1703) by Crimean Tatar historiographer Dervish Mehmed bin Mubarak Geray Ginghisi is the narrative source reflecting the history of the Ottoman state in 1682–1703. The date of the work is 1703 (completed in the month of Rejeb 1115). A copy of the chronicle has been preserved in the funds of the Austrian National Library (Österreichische Nationalbibliothek) under the cipher (inventory number). No. 1080, Cod. H.O.86 HAN MAG. Volume (folio) – 125 sheets in taalik script, sheets are small. There are verses on 125 sheets. The manuscript is not marked with the title, but has an appraisal prescript: “Tarih-i Mehmed Geray: Qara Mustafa Paşa cenklerin söyler Avcı Sultan Mehmed Han vaqtlarından Sultan Ahmed Han, biñ yüz on beş tarihınacek söyler bir maqbul tarihdır” / “Tarikh-i Mehmed Geray: the generally accepted history in the narration about the wars of Kara Mustafa Pasha, since the times of Avjy (“The Hunter”) Sultan Mehmed Khan till Sultan Ahmed Khan, up to the year one thousand one hundred and fifteen”. The translation of the Chronicle’s extracts into Russian (the author of the translation is R.R. Abduzhemilev) was made from the manuscript’s transliteration into Latin, presented in the Turkish edition of Ughur Demir’s master thesis “Tarikh-i Mehmed Giray” (assessment – text’s transcription) ”(consultant: Prof. Dr. Nejdet Öztürk, Istanbul, 2006, 163 pages).

The Chronicle “Tarikh-i Mehmed Geray” (1682–1703) by the Crimean Tatar historiographer Dervish Mehmed bin Mubarek Geray Genghisi is the narrative source reflecting the history of the Crimean Khanate and the Ottoman state in 1682–1703. The date of the work is 1703 (completed in the month of Rejeb 1115). A copy of the chronicle has been preserved in the funds of the Austrian National Library (Österreichische Nationalbibliothek) under the cipher (inventory number) No. 1080, Cod. H.O.86 HAN MAG. Volume (folio) – 125 sheets in taalik script, sheets are small. There are verses on 125 sheets. The manuscript is not marked with the title, but has an appraisal prescript: “Tarih-i Mehmed Geray Qara Mustafa Paşa cenklerin söyler üçünci Sultan Mehmed Han vaqtlarından Sultan Ahmed Han biñ yüz on beş tarihınacek söyler bir maqbul tarihdır” / “Mehmed Tarikh-i Mehmed Geray narrating about the wars of Kara Mustafa Pasha, the acceptable story telling from the time of Sultan Mehmed Khan III to the period of Sultan Ahmed Khan, up to the year one thousand one hundred and fifteen”. The Chronicle’s translation into Russian (the author of the translation is R.R. Abduzhemilev) was made from the text’s transliteration of the manuscript into Latin, presented in the Turkish edition of Ugur Demir’s master thesis “Tarikh-i Mehmed Giray” (assessment – text’s transcription)” (consultant: Prof. Dr. Nejdet Öztürk, Istanbul, 2006, 163 pages).

The Chronicle “Tarikh-i Mehmed Geray” (1682–1703) by the Crimean Tatar historiographer Dervish Mehmed bin Mubarek Geray Genghisi is the narrative source reflecting the history of the Crimean Khanate and the Ottoman state in 1682–1703. The date of the work is 1703 (completed in the month of Rejeb 1115). A copy of the chronicle has been preserved in the funds of the Austrian National Library (Österreichische Nationalbibliothek) under the cipher (inventory number) No. 1080, Cod. H.O.86 HAN MAG. Volume (folio) – 125 sheets in taalik script, sheets are small. There are verses on 125 sheets. The manuscript is not marked with the title, but has an appraisal prescript: “Tarih-i Mehmed Geray Qara Mustafa Paşa cenklerin söyler üçünci Sultan Mehmed Han vaqtlarından Sultan Ahmed Han biñ yüz on beş tarihınacek söyler bir maqbul tarihdır” / “Mehmed Tarikh-i Mehmed Geray narrating about the wars of Kara Mustafa Pasha, the acceptable story telling from the time of Sultan Mehmed Khan III to the period of Sultan Ahmed Khan, up to the year one thousand one hundred and fifteen”. The Chronicle’s translation into Russian (the author of the translation is R.R. Abduzhemilev) was made from the text’s transliteration of the manuscript into Latin, presented in the Turkish edition of Ugur Demir’s master thesis “Tarikh-i Mehmed Giray” (assessment – text’s transcription) ”(consultant: Prof. Dr. Nejdet Öztürk, Istanbul, 2006, 163 pages).

The Chronicle “Tarikh-i Mehmed Geray” (1682–1703) by the Crimean Tatar historiographer Dervish Mehmed bin Mubarek Geray Genghisi is the narrative source reflecting the history of the Crimean Khanate and the Ottoman state in 1682–1703. The date of the work is 1703 (completed in the month of Rejeb 1115). A copy of the chronicle has been preserved in the funds of the Austrian National Library (Österreichische Nationalbibliothek) under the cipher (inventory number) No. 1080, Cod. H.O.86 HAN MAG. Volume (folio) – 125 sheets in taalik script, sheets are small. There are verses on 125 sheets. The manuscript is not marked with the title, but has an appraisal prescript: “Tarih-i Mehmed Geray Qara Mustafa Paşa cenklerin söyler üçünci Sultan Mehmed Han vaqtlarından Sultan Ahmed Han biñ yüz on beş tarihınacek söyler bir maqbul tarihdır” / “Mehmed Tarikh-i Mehmed Giray narrating about the wars of Kara Mustafa Pasha, the acceptable story telling from the time of Sultan Mehmed Khan III to the period of Sultan Ahmed Khan, up to the year one thousand one hundred and fifteen”. The Chronicle’s translation into Russian (the author of the translation is R.R. Abduzhemilev) was made from the text’s transliteration of the manuscript into Latin, presented in the Turkish edition of Ugur Demir’s master thesis “Tarikh-i Mehmed Giray” (assessment – text’s transcription)” (consultant: Prof. Dr. Nejdet Öztürk, Istanbul, 2006, 163 pages).

Mondros Mütarekesi’nin imzalanması sonrası İstanbul’da birçok siyasî grup, çeşitli cemiyet ve partilerle siyaset hayatına yeniden dâhil olmuşlardı. Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a geçişi sonrası başlatılan Millî Mücadele hareketi İstanbul’daki siyaset hayatı üzerinde de etkiliydi. Erzurum ve Sivas kongreleri ile Millî Mücadele hareketinin kendi kurumsal yapısını oluşturması, otoritesini de güçlendirmişti. Bu gelişmeler karşısında İstanbul’da Millî Mücadele’ye tamamen karşı olan siyasî gruplarla birlikte Millî Mücadele’yi haklı ve meşru gördüğünü ifade eden, kendilerinin de milliyetçi politikalar savunduklarını vurgulayan siyasî gruplar ortaya çıkmıştı. Millî Türk Fırkası, Sulh ve Selâmet-i Osmâniyye Fırkası ve Millî Ahrar gibi fırkalar/partiler bu gruplardan bazılarıydı. Mustafa Kemal Paşa İstanbul’da faaliyet yürüten bu siyasi partilerin Millî Mücadele yanlısı bir politikaya sahip olduklarına inanmamaktaydı. Ona göre bu faaliyetler tamamen Millî Hareket’i İstanbul’a bağlama çabalarının bir parçasıydı. 1919 seçimleri esnasında bu tavrını açıkça göstermişti. Kara Vasıf, İstanbul’daki seçimleri kontrol etmek amacıyla Heyet-i Temsiliye tarafından İstanbul’a gönderilmişti. Kara Vasıf İstanbul’daki birçok grubun Millî Mücadele hareketi ile birlikte çalışabileceğini düşünmesine rağmen Mustafa Kemal Paşa bu görüşü doğru bulmuyordu. Paşa, bu tavırları İstanbul’daki siyasi grupların Anadolu hareketine karşı bir siyasi oyunu olarak görüyordu. Fakat onlarla açıktan bir çatışma içerisine girmek de istemiyordu. Bu yüzden İstanbul’daki gruplarla ilişkilerini iyi tutmak istiyor, bu gruplar arasından bazı etkili isimleri kendi tarafına alarak kendisi de onlara karşı bir hamle yapmayı arzuluyordu. Câmi (Baykurt), İsmail Subhi (Soysallıoğlu) ve Bekir Sami (Kunduk) gibi isimler, Sivas Kongresi’nden beri Mustafa Kemal Paşa’nın bu politikayla yanına çektiği isimlerdi ve sonradan da Ankara Hükümeti ile birlikte çalışmaya devam etmişlerdi. Bunlara karşılık Mustafa Kemal Paşa, örneğin Prens Sabahattin gibi isimlerin kendi listelerinden aday olması gibi teklifleri kabul etmemişti. İstanbul’daki siyasî partilerle kurumsal bir ittifaka da girmemişti. İstanbul’un resmen işgalinden sonra bu partilerin çoğu Ankara’daki Büyük Millet Meclisi’ni meşru görmeyerek İstanbul’da siyasete devam etmişlerdi. Mustafa Kemal Paşa sonraki dönemlerdeki beyanlarında, bu durumun siyasî olarak kendisinin haklılığını gösteren en bariz bir delil olduğunu ifade etmişti. Bu tebliğde, İstanbul’daki siyasi partiler ile Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye arasındaki ilişkiler, milliyetçi siyasî söylem bağlamında ele alınacaktır. Zaman aralığı 1919 seçim süreci ve İstanbul’un resmen işgali ile sınırlandırılacak, işgal sonrası yaşananlar aynı bağlam üzerinden genel bir değerlendirmeye tâbi tutulacaktır. Temel kaynaklar olarak o dönemde mevcut siyasî partilerin sözcüsü olarak yayımlanan gazeteler, Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye üyelerinin yazışmaları, süreçte etkin olan isimlerin sonraki yıllarda yayımladıkları hatıralar kullanılacaktır.