Academic literature on the topic 'Srpski jezik'

Rad se bavi analizom engleskog predloga of i njegovih prevodnih ekvivalenata dobijenih iz paralelnog korpusa. U ovoj kontrastivnoj analizi korpus se sastoji od 847 primera upotrebe predloga of prikupljenih iz priče Pola Ostera The City of Glass i njenog prevoda na srpski jezik Grad od stakla. Analiza se prvenstveno fokusira na predloške ekvivalente i njihovu distribuciju u srpskom jeziku, ali takođe otkriva da je u većini slučajeva engleski predlog of preveden drugim sredstvima, a ne predlozima. Više od dve trećine primera iz korpusa prevedeno je nultim ili leksičko strukturalnim ekvivalentima, što ukazuje na razlike u strukturi engleskog i srpskog jezika, prvenstveno one na polju padeških nastavaka, a koje u srpskom jeziku omogućavaju znatno širu mogućnost izražavanja istih odnosa. Analiza je pokazala da je broj predloških ekvivalenata koji se javljaju u prevodu predloga of na srpski jezik mnogo veći od broja predloga navedenih u dvojezičnom englesko-srpskom rečniku. Osim toga, kvalitativna analiza dobijenih ekvivalenata pokazuje da najveći broj predloških ekvivalenata predloga of izražava njegovu integrativnu funkciju, manji broj separativnu, a najmanji broj posesivnu funkciju. Dobijeni rezultati studije mogli bi da doprinesu polju leksikografije, ali i da posluže daljoj semantičkoj i sintaksičkoj analizi, a u cilju boljeg razumevanja predloga i u engleskom i u srpskom jeziku.

Predmet istraživanja ovog rada su frazeologizmi u nemačkom i srpskom jeziku kojima se izražava smeh. Kako je smeh ekspresija koja čoveka prati kroz čitav život, uočavaju se različiti oblici i stepeni smeha, što se odražava i na frazeologizme, kako u nemačkom, tako i u srpskom jeziku. Cilj rada je utvrđivanje sličnosti i razlika na morfološkom, odnosno morfosintaksičkom i leksičkom nivou između frazeologizama u nemačkom jeziku i njihovih ekvivalenata u srpskom jeziku kojima se iskazuje smeh, pri čemu je polazni jezik nemački, a ciljni ili dolazni srpski jezik. Naučna metoda korišćena u radu je interlingvalna kontrastivna analiza. Korpus rada čine frazeologizmi prikupljeni iz odgovarajućih semasioloških i onomasioloških rečnika oba jezika.

U radu se tretira problematika izražavanja budućnosti u francuskom i srpskomjeziku kroz kontrastivnu i kvantitativnu analizu glagolskih vremena koja imaju tu funkciju. Polazištepredstavlja francuski jezik i metodom jednosmernog poređenja analizira se realizacija prevodana srpski jezik. Kao osnovni cilj se postavlja utvrđivanje najčešćih korespondencija francuskihoblika u srpskom jeziku.

Privredna aktivnost na prostoru Kosova i Metohije je nedovoljnog obima u uslovima slabih institucija i nepostojanja vladavine prava, a veliki društveni jaz predstavlja ogromnu prepreku u prevazilaženju tenzija u srpsko-albanskim ekonomskim odnosima. Ekonomska nerazvijenost srpske zajednice na KiM i njena odvojenost od šire lokalne zajednice rezultat je brojnih faktora. U ovom radu posebno je analiziran uticaj jezičkog pitanja i komunikacija na ekonomski položaj srpske zajednice i to iz dva različita aspekta. Prvo, na ekonomski položaj srpske zajednice direktno utiče masovno neprimenjivanje, inače napredne legislative privremenih institucija na KiM o pravima na upotrebu srpskog kao ravnopravnog službenog jezika. Takođe, ne treba zaboraviti ni aspekt opšte komunikacije unutar kosovskog društva u kome nepoznavanje jezika predstavlja barijeru koja intenzivno utiče na ostvarivanje socijalnih i privrednih veza. Suština i značaj razmatranja ove teme jeste u olakšavanju svakodnevnog života manjine, kao i ekonomski razvoj i normalizacija odnosa koja je moguća kroz promenu jezičkih politika sa obe strane. Trenutno ne postoje zapisi niti radovi na ovu temu. Istraživanjem relevantnog uzorka na tom prostoru i metodom analize dolazi se do jasnih zaključaka koji omogućavaju da se otklone sumnje da duboka podeljenost srpsko-albanskih odnosa neće moći biti prevaziđena ukoliko ne dođe do međusobnog uvažavanja jezičkih prava sa jedne i podsticajem učenja jezika okruženja, sa druge strane. Paradoksalna situacija u kome većinsko albansko stanovništvo značajnije govori srpski jezik (uz jasno dokazanu tendenciju pogoršanja stanja usled generacijskih smena), za razliku od srpske zajednice koja gotovo da ne govori albanski jezik, ima svoje implikacije na opšti nivo integracija, a posebno na privrednu razmenu u kosovskom društvu. Cvi uočeni parametri govore da je neophodan drugačiji pristup u prevazilaženju ovog izazova.

U radu se, prvi put u kroatističkom, ali i općelingvističkom kontekstu, usporedno prikazuju tematski i razradbeni okviri dvaju po mnogočemu oprečnih jezikoslovnih časopisa (Naš jezik, Beograd, i Hrvatski jezik, Zagreb) potkraj 30-ih godina prošloga stoljeća u kojima se zrcali težnja jezičnomu unitarizmu beogradskoga časopisa s jedne strane i jezikoslovno utemeljen otpor takvim nastojanjima s hrvatske strane. Jezikoslovni članci objavljeni u Hrvatskom jeziku (1938. – 1939.) i oni u Našem jeziku pokazuju sasvim suprotna opredjeljenja dvaju jezikoslovnih centara. Časopisni su suradnici Hrvatskoga jezika (1938. – 1939.) u svojim radovima nastojali isticati hrvatske posebnosti i tako očuvati prirodan razvoj hrvatskoga književnog jezika (usuprot nasilnomu ujedinjavanju na svim jezičnim razinama), a suradnici Našega jezikau svojim su temama uglavnom težili postizanju čistoće našega jezika (pritom misleći na srpski jezik), a ta je čistoća podrazumijevala odbacivanje brojnih hrvatskih jezičnih posebnosti u cilju postizanja jedinstva.

Prilog se bavi prefiksom aus- u nemačkom jeziku, kao i njegovim ekvivalentima u srpskom jeziku. Polazni jezik istraživanja je, dakle, nemački, a ciljni srpski. Detaljnom analizom korpusa koji sadrži reprezentativni broj glagola sa prefiksom aus- (preko 400 glagola), dolazi se do zaključka da je broj mogućih značenja ovog prefiksa veći od navedenog u dostupnoj literaturi. Stoga se glagoli sa prefiksom aus- svrstavaju u deset različitih semantičkih klasa. Na taj način se dolazi do direktnog upoređivanja podataka u oba jezika, što dovodi do utvrđivanja sličnosti i razlika u vezi sa značenjem tzv. aus-glagola (Aus-Verben). Rezultati ovog priloga bi mogli da nađu upotrebu u nastavi nemačkog jezika kao stranog, ali i u okviru studija germanistike.

Maternji jezik nije samo jezik komunikacije, već i čuvar tradicije i kulture. U njemu su sačuvane sve prethodne jezičke epohe i ukupno kulturno pamćenje jednog naroda. Tako je i školski predmet Srpski jezik važan za izgrađivanje kulturnog i nacionalnog identiteta učenika i najvažniji predmet u osnovnoškolskom obrazovanju. Neophodno je da se posebna pažnja u organizaciji, planiranju i izvođenju nastave poklanja svim onim elementima nacionalne kulture koji su ugrađeni u jezik i, posebno, u književna dela. Tek tako književnost može u potpunosti da vrši svoju obrazovnu, jezičku, estetsku u identitetsku ulogu. Zato se u ovom radu razmatraju sadržaji srpske kulture u nastavnim programima za mlađe razrede osnovne škole. Polazeći od novih programa za prva četiri razred osnovne škole tumačeni su zadaci, ishodi, uputstva i propisani sadržaji u koje su ugrađeni različiti slojevi srpske kulture. Cilj istraživanja jeste da se sagleda prisustvo, rad i stvaralačko delovanje kulture u jeziku i propisanim književnim tekstovima. Tumačena su dela koja potiču iz narodne i savremene književnosti i pripadaju različitim žanrovima (epske narodne pesme, pripovetke, savremena poezija za decu). Zaključuje se da postoje napomene, usmerenja i brojni konkretni sadržaji koji u prvom ciklusu školovanja skreću pažnju na raznolikost i bogatstvo uverenja, ideja, obrazaca ponašanja i duhovnih tvorevina koje pripadaju srpskoj (nacionalnoj) kulturi.

U radu se polazi od engleskih pasivnih konstrukcija zabeleženih u romanu „1984” Dž. Orvela i posmatraju se njihovi ekvivalenti u prevodima na srpski i mađarski jezik. Budući da se smatra da je pasiv u engleskom zastupljeniji od formi s identičnim značenjem u srpskom i mađarskom jeziku, cilj je da se istraži u kojoj se meri u prevodima zadržava odgovarajuća forma, u kojim se sintaksičko-semantičkim okolnostima od nje odstupa, te da se evidentiraju i protumače one konstrukcije koje se u prevodima javljaju umesto pasivne.

U radu se daju osnovne tvorbene i semantičke karakteristike tzv. komparativnih glagola u srpskom jeziku i njihovi prevodni ekvivalenti u engleskom i ruskom. Srpski i ruski jezik značenja datih glagola izražavaju na leksičkom i sintaksičkom nivou, dok se u engleskom ona realizuju pretežno na nivou fraze ili rečenice, što pokazuju primeri: prestariti → to become too old; poskakivati → to jump over and over again/slightly. Osnovu rada čine glagoli prikupljeni iz romana napisanih na srpskom jeziku i prevedenih na engleski i ruski, a cilj rada je ukazivanje na razlike u tvorbi i semantici datih glagola u poređenim jezicima.

Studija REKCIJA GLAGOLA U GRČKOM I SRPSKOM JEZIKU sa gramatičkim rečnikom nastala je iz potrebe da se uporedi rekcija glagola u ovim jezicima i zatim predstavi u prvom takvom rekcijskom rečniku. Smatramo da je veoma bitna izrada rečnika glagolske rekcije za jezike koji su flektivni, tj. imaju razvijenu deklinaciju i složene paradigmatske odnose, jer će on biti od velike pomoći strancima pri usvajanju jezika. Upravo ta leksikografska i gramatička obrada rekcijskih odnosa u glagolskim frazama omogućiće strancu da bolje savlada važeća sintaksička i leksičkosemantička pravila jezika koji uči. Isto tako i izvorni govornik mora biti potpuno upoznat sa morfosintaksičkim pravilima udruživanja reči u svom jeziku, tačnije sa aktuelnom rekcijom maternjeg jezika. Budući da je rekcija grčkih i srpskih glagola nedovoljno istražena oblast i da nedostaju kontrastivne studije ova dva jezika, neophodni su istraživački poduhvati sa takvom tematskom i metodičkom orijentacijom. Dodajmo tome da mnogi rezultati dosadašnjih istraživanja nisu mogli biti šire prihvaćeni, jer nisu objavljivani u zasebnim knjigama ili specifičnim priručnicima, već u periodičnim publikacijama. Stoga ovakva analiza sa konfrotacionog aspekta, predstavlja doprinos proučavanju rekcije u oba jeziku, tačnije detaljnom sagledavanju rekcijskih sposobnosti glagolskih reči savremenog grčkog i srpskog jezika. Tu su izložena morfosintaksička pravila koja se tiču udruživanja glagola ne samo sa imenskim padežnim dopunama već i sa drugim tipovima dopuna. Analiza i razvrstavanje rekcijskih modela urađeni su na osnovu korpusa sačinjeno od primera sa više od 650 grčkih glagola, za koje su dati odgovarajući ekvivalenti u srpskom jeziku.
Rad se sastoji iz pet većih autonomnih celina. U prvom poglavlju (Uvodna razmatranja) određuje se osnovni okvir ovog istraživanja sa predmetom, ciljevima, tumačenjem teorijsko-metodološkog pristupa i opisom korpusa (rekcijskih rečnika i priručnika savremenog grčkog i srpskog jezika).
U drugom poglavlju (Pregled literature) dat je osvrt na relevantnu stranu literaturu vezanu za glagolski rod i dijatezu, valentnost predikata konfrontiranih jezika, rekciju glagola, kao i za druga gramatička učenja o udruživanju glagola sa dopunama. Tu se prezentuju opšteprihvaćeni zaključci o poliedarskom fenomenu rekcije i dopunama.
Treće poglavlje (Uporedna analiza rekcije grčkih i srpskih glagola) bavi se paralelnim izražavanjem i značenjem dopuna u obama jezicima, daju se rekcijski modeli i vrši se njihova analiza. Zatim se analitičko razvrstavanje glagola sprovodi u skladu sa njihovim značenjskim potencijalom; na kraju sledi prezentiranje primećenih tendencija vezanih za upotrebu dopuna i ukazivanje na didaktičke i metodičke aspekte ovog rada.
U četvrtom poglavlju (Zaključna razmatranja) izvode se zaključci na osnovu rezultata istraživanja, postavljenih principa i teorijskih razmatranja o sistematskom formalizovanju sintaksičkih odnosa, ali i unutarrečeničnih konstituenata.
Zasebnu celinu u radu, odnosno peto poglavlje (naslovljeno Rekcijski rečnik), čini rečnička obrada rekcije grčkog i srpskog jezika. Najpre u glavnim crtama se ilustruje struktura obrađenih glagolskih lema, a onda se određuju najučestalija značenja, daju ekvivalentni primere na srpskom jeziku, doslovne i opisne prevode glagolskih leksema u odgovarajućem kontekstu. Ovo je prvi takav rečnik glagola za grčki jezik.

U ovom radu se bavimo opisom, poređenjem i kontrastiranjem somatske frazeologije u slovačkom i srpskom jeziku. Ciljevi ovog istraživanja su bili višestruki: ekscerpiranje i beleženje slovačke i srpske somatske frazeologije, formiranje frazeološkog fonda sa maksimalnim brojem slovačkih i srpskih somatskih frazema, kao i interdisciplinarna analiza ekscerpiranog frazeološkog uzorka koja obuhvata kvantitativnu, strukturno-komponencijalnu i semantičku analizu. U zvisnosti od analiziranog jezičkog problema u radu su bile primenjivane sledeće naučne metode: deskriptivna, kvalitativna, eksplanatorna i kontrastivna. Jezički frazeološki materijal od kojeg je bio formiran uzorak za analizu bio je ekscerpiran iz postojećih relevantnih rečnika slovačkog i srpskog jezika, prvenstveno frazeoloških. Istraživanje je obuhvatalo analizu književnih opštenarodnih oblika frazema. Analizirano je više od 3500 somatskih frazema.

Predmet istraživanja disertacije je slovačka i srpska biblijska frazeologija. Čini je skup frazema koji proizilaze iz Biblije. Osnovni cilj istraživanja je bilo formiranje fonda maksimalnog broja slovačkih i srpskih biblijskih frazema i paremija ekscerpiranjem materijala iz relevantnih izvora, utvrđivanje njihovih sličnosti i razlika, odnosno kontrastivna analiza sa kvantitativnog, stukturno-komponencijalnog, leksičkog i semantičkog aspekta. Sa tim ciljem je u radu primenjena kvalitativno-kvantitativna, kontrastivna, eksplanatorna i deskriptivna metoda. Analizom je obuhvaćeno više od 2500 biblijskih frazeoloških jedinica. Sa ciljem provere poznavanja prikupljenih frazema kod slovačko-srpskih dvojezičnih govornika svih uzrasnih kategorija je sprovedena i anketa formirana u skladu sa opštim teorijskim definisanjem i podelom biblijskih frazema, kao i pažljivim izborom jedinica s obzirom na kontrastivni aspekat rada. Poseban fokus je i na primeni moralnog i vaspitno-obrazovnog aspekta biblijskih frazema.

U ovom istraţivanju bavimo se kategorijom koncesivnosti u francuskom, italijanskom i srpskom jeziku. Ovoj kategoriji pristupamo sa stanovišta sintakse i semantike: utvrĊujemo inventar formalnih sredstava i sintakstiĉkih postupaka kojima se koncesivnost formalizuje u posmatranim jezicima, a pritom analiziramo i semantiĉki sadrţaj tih struktura. Cilj ove studije jeste da se najpre ustanove razliĉiti postupci izraţavanja koncesivnosti na svim sintaksiĉkim nivoima, a zatim, u skladu sa kontrastivnim pristupom, da se utvrde i sistematizuju strukturne podudarnosti i nepodudarnosti u francuskom, italijanskom i srpskom jeziku, kao i da se utvrdi stemen semantiĉke ekvivalencije izmeĊu njih. Na teorijskom planu, rezultati ovog istraţivanja objedinjuju postojeća lingvistiĉka saznanja o ovoj problematici, a na praktiĉnom planu moguća je njihova primena u nastavi francuskog i italijanskog jezika kao stranih jezika, kao i u prevodilaĉkoj praksi.GraĊa za ovo istraţivanje ekscerpirana je iz dela napisanih na francuskom jeziku, i njihovih objavljenih prevoda na italijanski i srpski jezik.U prvom delu rada daje se pregled teorijskih stavova francuskih, italijanskih i srpskih lingvista o kategoriji koncesivnosti, kao i o njenom odnosu sa drugim semantiĉkim kategorijama, pre svega sa kategorijom kauzalnosti. U drugom delu rada navodi se inventar konstrukcija i leksiĉkih sredstava kojima se koncesivnost iskazuje u tri posmatrana jezika. Pri tom se pravi poseban osvrt na upotrebu glagolskih naĉina u zavisnim koncesivnim reĉenicama. Centralni deo rada predstavlja deo u kome se ustanovljeni inventar analizira na primerima iz korpusa. Pri tom se posebna paţnja posvećuje onim sredstvima za koja korpus beleţi upotrebe koje do sada nisu zabeleţene u literaturi. Zakljuĉna razmatranja sistematizuju dobijene rezultate, i ukazuju na mogućnosti daljih istraţivanja u ovom domenu.
This research deals with the category of concessionality in French, Italian and Serbian. This category is approached from the point of view of syntax and semantics: the research establishes the inventory of formal means and syntactic procedures by which concessionality is formalized in the languages being analyzed, while the semantic content of these structures is also analyzed in the process. The goal of this study is to first identify various procedures for expressing concessionality at all syntactic levels and then, in accordance with the contrastive approach, to determine and systematize the structural congruences and incongruences in French, Italian and Serbian, as well as to determine the level of semantic equivalence among them. At the theoretical level, the results of this study merge the existing linguistic knowledge on this issue, while at a practical level they enable its application in teaching French and Italian as foreign languages, as well as in doing professional translation.The corpus for this research was complied from literary titles written in French, as well as from their published translations into Italian and Serbian.The first part of the thesis provides an overview of theoretical approaches to the category of concessionality by various French, Italian and Serbian linguistcs, as well as of its relationship with other semantic categories, in particular with the category of causality. The second part enumerates the inventory of constructions and lexical means by which concessionality is being expressed in the three languages being analyzed. In doing so, a particular focus is placed on the use of the verbal category of mood in subordinate clauses of concession. The central part of the thesis is the one in which the identified inventory is analyzed on the examples from the corpus. In this part, a special attention is given to the means found in the corpus the use of which has so far not been mentioned in reference titles. Concluding remarks systematize the results and point at possible directions for further research in this field.

Glavni cilj ove doktorske teze jeste da sagleda i
opiše padeže kvalifikativnog značenja u
adverbijalnoj i adnominalnoj poziciji kao
koherentnu celinu. Njen glavni zadatak koji vodi
do postavljenog cilja jeste utvrđivanje
sintaksičko-semantičkih karakteristika padežnih i
predloško-padežnih konstrukcija, kao i sličnosti,
odnosno razlike među njima. Da bi se utvrdilo da
li se o kvalifikativnosti može govoriti kao o
samostalnoj semantičkoj kategoriji, sagledava se
pitanje prelaska, odnosno mešanja
kvalifikativnosti s ostalim semantičkim
kategorijama.

Predmet istraživanja ove disertacije je slovačkosrpskadvojezičnost u Vojvodini. Dvojezičnostje vrlo česta pojava u svetu te je i slovačkosrpskadvojezičnost u savremenoj multijezičkojvojvođanskoj sredini sasvim prirodna. Postoji više oblika dvojezičnosti, a prirodni dvojezični govornici su upravo pripadnici manjina (kao štoje slučaj Slovaka u Vojvodini). Da li ćedvojezični Slovak iz Vojvodine upotrebiti jedan(slovački) ili drugi (srpski) jezik zavisi odkomunikativne situacije kao i od sagovornika(da li je i on dvojezičan ili jednojezičan).Jezička kompetencija u oba jezika kod svihslovačko-srpskih govornika nije uvek ista i unjihovoj komunikaciji često dolazi do mešanjakodova. Ovo istraživanje u najkraćem obuhvatasledeća pitanja: 1) kakvi sve oblici slovačkosrpskedvojezičnosti u Vojvodini postoje,2) gde se sve paralelno koriste ova dva jezika,3) na kom nivou je jezička kompetencijaslovačko-srpskih dvojezičnih govornika i4) stav slovačko-srpskih dvojezičnih govornikao svojoj jezičkoj kompetenciji na jednom ilidrugom jeziku. Opšti cilj istraživanja bio jedetaljnije i sveobuhvatnije sagledavanjeslovačko-srpskog bilingvizmau Vojvodini
The topic of the research in this PhDthesis is Slovak-Serbian bilingualism inVojvodina. Bilingualism is a frequentoccurrence in the world so Slovak-Serbianbilingualism in the contemporary multilingualVojvodinian setting is quite natural. There areseveral forms of bilingualism, one of whichincludes natural bilingual speakers who are members of ethnic minorities (as is the case ofSlovaks in Vojvodina). Whether a bilingualSlovak from Vojvodina will use one language(Slovak) or the other language (Serbian)depends on the communicative situation and theinterlocutor (if he/she is bilingual ormonolingual). Linguistic competence in bothlanguages is not the same with all Slovak-Serbian speakers and in their communicationthere is a lot of code-switching.This research in brief included thefollowing questions: 1) what forms of Slovak-Serbian bilingualism in Vojvodina are there; 2)where are these two languages uses in parallel;3) at what level is the competence of Slovak-Serbian bilingual speakers; 4) what are theattitudes of Slovak-Serbian bilingual speakersregarding their linguistic competence in one orthe other language. The general aim of theresearch was to present a detailed andcomprehensive picture of Slovak-Serbianbilingualism in Vojvodina.

U ovoj studiji, sprovedeno je deset eksperimenata kako bi se ispitale karakteristike i mehanizam uticaja jezika u procesu diskriminacije boja. Karakteristike uticaja jezika su ispitivane u prvom delu studije kroz testiranje efekta kategoriĉke percepcije boja (KPB efekta) na granicama kategorija boja u srpskom jeziku: (1) plavo i teget i (2) crveno i bordo, kod govornika ĉiji je maternji jezik srpski i dvojeziĉnih govornika maĊarskog i srpskog jezika. Pre sprovoĊenja eksperimenata, primenom zadatka izlistavanja boja je, po prvi put, ispitivana kognitivna zasićenost naziva za boje u srpskom jeziku. Rezultati ovog zadatka su pokazali da su nazivi plavo i crveno visoko kognitivno zasićeni za govornike srpskog jezika, te se mogu klasifikovati kao osnovni nazivi, dok se teget i bordo mogu klasifikovati kao zasićeni ne-osnovni nazivi koji su na putu da steknu status osnovnih. Rezultati sprovedenih eksperimenata su pokazali da se, kod govornika ĉiji je maternji jezik srpski, KPB efekat moţe zabeleţiti i u zadatku diskriminacije plavih nijansi (eksperiment 1) i u zadatku diskriminacije crvenih nijansi (eksperiment 2). Nasuprot tome, kod dvojeziĉnih govornika, KPB efekat je zabeleţen samo u diskriminaciji crvenog dela prostora boja (eksperiment 4) koji je na sliĉan naĉin opisan u oba jezika ovih govornika. Dobijeni rezultati govore u prilog prethodnim nalazima da KPB efekat zavisi od naĉina na koji pojedinaĉni jezici opisuju prostor boja i dopunjuju ih prvom demonstracijom KPB efekta u zadatku diskriminacije crvenog dela prostora boja. Takođe, dobijeni rezultati pokazuju da je kognicija boja dvojeziĉnih govornika pod uticajem jezika koji uĉestalije koriste, ĉime se dopunjuju prethodni nalazi o kompleksnosti dvojeziĉne kognicije boja. Mehanizam uticaja jezika u procesu diskriminacije boja je ispitivan u drugom delu studije kroz testiranje uloge verbalnog i vizuelnog kodiranja u KPB efektu. Dve vrste kodiranja su ispitivane u zadacima diskriminacije plavih i zelenih nijansi u kojima je primenjena verbalna ili vizuelna interferencija, koja je osmišljena za potrebe ove studije. Dobijeni rezultati su potvrdili implikacije jedne struje prethodnih studija i pokazali da tip kodiranja zavisi od memorijskog opterećenja zadatka diskriminacije – u zadacima bez memorijskog opetrećenja, KPB efekat se dominantno zasnivao na vizuelnom kodiranju (eksperimenti 5-8), dok se u zadacima sa memorijskim opterećenjem, dominatno zasnivao na verbalnom kodiranju (eksperiment 9). Dobijeni rezultati su, takođe, pokazali da odnos dve vrste kodiranja zavisi od vrste interferencije primenjene u zadatku diskriminacije boja – primena verbalne interferencije je usmeravala paţnju ispitanika na verbalni aspekt zadatka, ĉak i kad je vizuelno kodiranje bilo dominantno (eksperimenti 5-7). MeĊutim, kada je u zadatku diskriminacije primenjena vizuelna interferencija (eksperimenti 8 i 10) to nije bio sluĉaj – tada su ispitanici obraćali dodatnu paţnju na vizuelne aspekte zadatka. Ovakvi rezultati ukazuju na kompleksnu interakciju jezika i drugih kognitivnih procesa i proširuju prethodne nalaze o sloţenom mehanizmu uticaja jezika u procesu diskriminacije boja. Demonstracijom KPB efekta u još jednom savremenom jeziku, u ovoj studiji je potvrđeno shvatanje o tome da naĉin na koji jezici opisuju prostor boja ima kompleksan uticaj na izvedbu govornika u kognitivnim zadacima sa obojenim stimulusima. Ispitivanje specifiĉne jeziĉke kategorizacije prostora boja u srpskom jeziku nam je omogućilo da pokaţemo da KPB efekat nije vezan samo za nazive za boje koji se u jeziku smatraju osnovnim i na osnovu toga iznesemo predlog o razmatranju KPB efekta u kontekstu šire grupe naziva za boje u jezicima. Na taj naĉin, ispitivanje KPB efekta bi se moglo proširiti na veću grupu jezika i na razliĉite delove prostora boja, što bi znaĉajno doprinelo razumevanju njegove prirode. Na kraju, ĉinjenica da je u ovoj studiji, po prvi put, ispitivana kognicija boja govornika srpskog jezika, omogućila nam je da pruţimo preliminarne rezultate o reĉniku boja srpskog jezika iz ugla kognitivne psihologije.

У овој дисертацији се бавимо семантичком категоријомкаузалности у француском и српском језикупревасходно са становишта синтаксе и семантике,односно утврђивањем инвентара и описом различитихсинтаксичких поступака и лексичких средстава којимасе ова категорија формализује у два посматрана језика.Циљ ове контрастивне студије је да се установе начиниза изражавање каузалности, те да се систематизујуструктурне подударности, односно неподударности уфранцуском и у српском језику, да се утврди степенсемантичке еквиваленције између њих, као и да сеукаже на најбоље могуће начине транспозицијесемантичког односа експлицитне или имплицитнекаузалности из једног посматраног језика у други. Натеоријском плану, резултати истраживања требало бида употпуне постојећа лингвистичка сазнања везана закаузалне односе уопште, а посебно у француском исрпском језику, док би се практичне импликациједобијених резултата огледале како у областипримењене лингвистике и у настави француског каостраног језика, тако и у непосредној преводилачкојпракси.
U ovoj disertaciji se bavimo semantičkom kategorijomkauzalnosti u francuskom i srpskom jezikuprevashodno sa stanovišta sintakse i semantike,odnosno utvrđivanjem inventara i opisom različitihsintaksičkih postupaka i leksičkih sredstava kojimase ova kategorija formalizuje u dva posmatrana jezika.Cilj ove kontrastivne studije je da se ustanove načiniza izražavanje kauzalnosti, te da se sistematizujustrukturne podudarnosti, odnosno nepodudarnosti ufrancuskom i u srpskom jeziku, da se utvrdi stepensemantičke ekvivalencije između njih, kao i da seukaže na najbolje moguće načine transpozicijesemantičkog odnosa eksplicitne ili implicitnekauzalnosti iz jednog posmatranog jezika u drugi. Nateorijskom planu, rezultati istraživanja trebalo bida upotpune postojeća lingvistička saznanja vezana zakauzalne odnose uopšte, a posebno u francuskom isrpskom jeziku, dok bi se praktične implikacijedobijenih rezultata ogledale kako u oblastiprimenjene lingvistike i u nastavi francuskog kaostranog jezika, tako i u neposrednoj prevodilačkojpraksi.
This thesis examines the semantic category of causality inFrench and Serbian, primarily from the point of view ofsyntax and semantics, i.e. it provides an inventory and adescription of different syntactic and lexical means bywhich this category is formalized in the two observedlanguages. The purpose of this contrastive study is toestablish the ways of expressing causality, to systematizestructural congruence, or rather incongruence in French andSerbian, to determine the degree of semantic equivalencebetween them, as well as to point to the best possible meansof transposition of the semantic relation of explicit orimplicit causality from one observed language into theother. At a theoretical level, the results of the researchshould contribute to the existing linguistic knowledge ofcausal relations in general, and particularly in French andSerbian. The results obtained should have considerablepractical implications not only for applied linguistics, butalso for teaching French as a foreign language, and fortranslation.

Предмет рада је анализа семантичке категорије теличности као дистинктивног обележја аспектуалног значења у француском и српском језику. Теличност представља једно од семантичких, односно инхерентних аспектуалних особина глаголских лексема или синтагми и означава постојање крајње тачке у одвијању глаголске радње. У теорији концептуалне семантике (Jackendoff 1996) теличност се дефинише као ограничење Путање, једне од основних концептуалних категорија, која заједно са категоријама Догађај и Време чини структуру глаголске ситуације.Циљ рада је анализа начина на које теличност учествује у стварању аспектуалног значења у француском и српском језику. У анализи су посматране семантичке класе глагола кретања, као и класе глагола извођења, стварања и трошења код којих важну улогу у изражавању теличности има директни објекат. Примењена метода контрастивне анализе открива да између француског и српског језика у начинима изражавања теличности највећа сличност постоји код глагола кретања: у француском ограниченост осе путање обележавају предлози à и jusque (+à/en), док предлог vers указује на неограниченост путање; у српском, ограниченост путање и достизање циља у току кретања изражавају предлошко-падежне конструкције са акузативом, док предлошко-падежне конструкције са дативом означавају да циљ у току кретања није достигнут и да је путања неограничена. У оба језика уочава се семантичка усклађеност између типа глаголске ситуације и предлога у француском, односно предлошко-падежних конструкција и глаголског вида у српском језику: уз ателичне глаголске ситуације у француском, односно неограниченотрајне глаголе у српском јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежном конструкцијом који такође означавају неограничену осу путање у процесу кретања (marcher/nager/courir vers – ходати/пливати/трчати према ка); уз глаголе који означавају тренутне радње, у француском теличне глаголске ситуације, а у српском глаголе свршеног вида, јављају се синтагме уведене предлогом, односно предлошко-падежне конструкције које указују да је оса путање у току кретања ограничена (arriver/venir/entrer à – стићи/доћи/ући у). Код семантичких класа глагола извођења, стварања и трошења у француском и српском језику, међутим, уочава се извесна разлика у погледу изражавања теличности. У француском језику концептуализација објекта као ограниченог или неограниченог учествује у изражавању теличности, те се глаголске ситуације у којима је објекат изражен као неограничен интерпретирају као ателичне (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), док се глаголске ситуације које подразумевају постојање објекта актуализованог као ограниченог, целовитог појма, посматрају као теличне (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). И у српском језику уочава се улога директног објекта у односу на теличност, али је она у вези са градилачким процесима. Код семантичких класа српских глагола извођења, стварања и трошења телични карактер глаголске ситуације обележава се непостојањем трећег члана видске опозиције у оним случајевима када перфективни облик глагола означава да је радња у потпуности протекла кроз објекат, односно када објекат настане или нестане у целости током глаголске радње (читати – прочитати – *прочитавати / писати – написати – *написавати / трошити – потрошити – *потрошивати). Уколико је објекат модификован или трансформисан, могуће је продужити радњу и тада постоји трећи члан видске опозиције (писати – уписати – уписивати). У оба језика, дакле, на концептуалном нивоу уочавају се истоветне појмовне категорије које се на структурно-језичком плану формализују на различите начине.
Predmet rada je analiza semantičke kategorije teličnosti kao distinktivnog obeležja aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. Teličnost predstavlja jedno od semantičkih, odnosno inherentnih aspektualnih osobina glagolskih leksema ili sintagmi i označava postojanje krajnje tačke u odvijanju glagolske radnje. U teoriji konceptualne semantike (Jackendoff 1996) teličnost se definiše kao ograničenje Putanje, jedne od osnovnih konceptualnih kategorija, koja zajedno sa kategorijama Događaj i Vreme čini strukturu glagolske situacije.Cilj rada je analiza načina na koje teličnost učestvuje u stvaranju aspektualnog značenja u francuskom i srpskom jeziku. U analizi su posmatrane semantičke klase glagola kretanja, kao i klase glagola izvođenja, stvaranja i trošenja kod kojih važnu ulogu u izražavanju teličnosti ima direktni objekat. Primenjena metoda kontrastivne analize otkriva da između francuskog i srpskog jezika u načinima izražavanja teličnosti najveća sličnost postoji kod glagola kretanja: u francuskom ograničenost ose putanje obeležavaju predlozi à i jusque (+à/en), dok predlog vers ukazuje na neograničenost putanje; u srpskom, ograničenost putanje i dostizanje cilja u toku kretanja izražavaju predloško-padežne konstrukcije sa akuzativom, dok predloško-padežne konstrukcije sa dativom označavaju da cilj u toku kretanja nije dostignut i da je putanja neograničena. U oba jezika uočava se semantička usklađenost između tipa glagolske situacije i predloga u francuskom, odnosno predloško-padežnih konstrukcija i glagolskog vida u srpskom jeziku: uz atelične glagolske situacije u francuskom, odnosno neograničenotrajne glagole u srpskom javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežnom konstrukcijom koji takođe označavaju neograničenu osu putanje u procesu kretanja (marcher/nager/courir vers – hodati/plivati/trčati prema ka); uz glagole koji označavaju trenutne radnje, u francuskom telične glagolske situacije, a u srpskom glagole svršenog vida, javljaju se sintagme uvedene predlogom, odnosno predloško-padežne konstrukcije koje ukazuju da je osa putanje u toku kretanja ograničena (arriver/venir/entrer à – stići/doći/ući u). Kod semantičkih klasa glagola izvođenja, stvaranja i trošenja u francuskom i srpskom jeziku, međutim, uočava se izvesna razlika u pogledu izražavanja teličnosti. U francuskom jeziku konceptualizacija objekta kao ograničenog ili neograničenog učestvuje u izražavanju teličnosti, te se glagolske situacije u kojima je objekat izražen kao neograničen interpretiraju kao atelične (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges), dok se glagolske situacije koje podrazumevaju postojanje objekta aktualizovanog kao ograničenog, celovitog pojma, posmatraju kao telične (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). I u srpskom jeziku uočava se uloga direktnog objekta u odnosu na teličnost, ali je ona u vezi sa gradilačkim procesima. Kod semantičkih klasa srpskih glagola izvođenja, stvaranja i trošenja telični karakter glagolske situacije obeležava se nepostojanjem trećeg člana vidske opozicije u onim slučajevima kada perfektivni oblik glagola označava da je radnja u potpunosti protekla kroz objekat, odnosno kada objekat nastane ili nestane u celosti tokom glagolske radnje (čitati – pročitati – *pročitavati / pisati – napisati – *napisavati / trošiti – potrošiti – *potrošivati). Ukoliko je objekat modifikovan ili transformisan, moguće je produžiti radnju i tada postoji treći član vidske opozicije (pisati – upisati – upisivati). U oba jezika, dakle, na konceptualnom nivou uočavaju se istovetne pojmovne kategorije koje se na strukturno-jezičkom planu formalizuju na različite načine.
This thesis analyzes the semantic category of telicity as a distinctive feature of aspectual meaning in French and Serbian. Telicity is one of the semantic, or inherent aspectual features of the verb or phrase and indicates the existence of endpoints of a verbal action. In The theory of conceptual semantics (Jackendoff 1996) telicity is defined as boundedness of the Path, one of the basic conceptual categories, which together with the categories of Event and Time, constitute the structure of verb situations.The aim of the thesis is to analyze the ways in which telicity affects the creation of aspectual meaning in French and Serbian. The analysis was applied to the semantic class of verbs of motion, as well as the class of verbs of performance, creation and consumption for which the direct object plays an important role in expressing telicity. The applied method of contrastive analysis reveals that the greatest similarity between French and Serbian exists in the ways of expressing telicity with verbs of motion. In French, boundedness of the path is indicated by the prepositions à and jusque (+ à / en), while the preposition vers indicates boundlessness. In Serbian, boundedness of the path and reaching the goal during movement is expressed by preposition-case constructions with the accusative, while preposition-case constructions with the dative indicate that the goal is not reached during movement, and that the trajectory is unlimited. In both languages semantic consistency between the type of verb situation and preposition in French, or the preposition-case construction and verb aspect in Serbian can be observed. Syntagmatically foreseen prepositions occur with atelic verb situations in French, or durative verbs in Serbian and preposition-case constructions which also indicate the boundlessness of the path in the process of movement (marcher/nager/courir vers – hоdati/plivati/trčati prema ka); verbs that denote punctual actions in French, i.e. telic verb situations, and in Serbian, verbs in the perfect aspect occur with the syntagmatically foreseen preposition, or preposition-case constructions which indicate that the trajectory during movement is limited (arriver/venir/entrer à – stići/dоći/ući u). In the semantic class of verbs of performance, creation and consumption in French and Serbian, however, we can see certain differences in terms of expressing telicity. In French, conceptualization of the object as limited or unlimited participates in expressing telicity, verb situations in which the object is expressed as an unlimited are interpreted as atelic (lire des romans/écrire des lettres/manger des oranges) while verb situations which imply the existence of the object as a limited, unique concept, are regarded as telic (lire les romans/écrire les lettres/manger les oranges). In Serbian, the role of the direct object in relation to telicity can also be observed, but it is related to derivational processes. With the semantic classes of Serbian verbs of performance, creation and consumption the telic character of the verb situation is marked by the absence of the third member of the aspectual opposition in those cases where the perfective form of the verb indicates that the action completely passed through the object, or when the object is completely created or consumed during the verbal action (čitati – prоčitati – *prоčitavati / pisati – napisati – *napisavati / trоšiti – pоtrоšiti – *pоtrоšivati). If the object has been modified or transformed, the verb action can be prolonged and the aspectual opposition admits the third form (pisati – upisati – upisivati). In both languages the conceptual level, therefore, reveals identical conceptual categories that in the structural-linguistic plan are formalized in different ways.

Osnovni cilj rada bio je da ustanovim relacije kojimase u medijima razvija empatija prema jednoj odsukobljenih strana u kontekstu ratnih sukoba, a kojapostaje deo kolektivnog identiteta publike (MI) inegativno predstavljanje druge, neprijateljske strane ukontekstu radnog sukoba (ONI).Osnovna naučna hipoteza bila je da se empatijskiodnos medija prema jednoj od zaraćenih strana uratnom sukobu veoma često manifestuje pristrasnimizveštavanjem, tako da se jezičkim mehanizmimasimboličke identifikacije jedna od zaraćenih stranaodređuje kao prijateljska strana u ratu, a njojsuprotstavljena kao neprijateljska .Korpus empirijskih podataka obuhvata šest dnevnihlistova (ukupno 58 primeraka dnevnih izdanja) i tritelevizijske stanice (1197 minuta televizijskogprograma) u desetodnevnom periodu. Primenjenaanaliza diskursa obuhvata veće jedinice od rečenice.Rezultati analize pokazuju sledeće.1. U najvećem broju ratnih izveštaja iskazan je(negativan ili pozitivan) medijski stav prema jednomod aktera koji odgovaraju oružanim formacijama usukobu2. Postoji simbolički prostor sa kojim se identifikujereportersko JA, u sklopu jedinstvene grupe kojapovezuje autora sa identitetom medijske publike(grupom MI).3. Medijski stav usmeren ka vojno-političkimpredstavnicima zaraćenih strana zavisi od toga da li jeodređena ličnost od strane medija prepoznata kaonosilac realne vojno-političke moći.4. Na leksičkom nivou medijski stav je iskazannajčešće: upotrebom ličnih zamenica u funkciji deiksi, ekspresivima, upotrebom termina saistorijskom konotacijom i kvalifikacijama, sve doironičnih naziva i pejorativa kao karakterističnihobeležja negativnog stava. Dominirajuće diskursnestrategije upotrebljene u tom cilju su: predikacija,perspektivizacija, legitimizacija (delegitimizacija) iintenzifikacija, kao i konstruktivne i perpetuacionemakrostrategije izgrađivanja nacionalnog identiteta.Zaključujem sledeće.1. Analiza diskursno-jezičkih obeležja za iskazivanjeličnog stava pokazala se kao odgovarajuća naučnaosnova za istraživanje jednostranog odnosa medijaprema stranama u ratnom sukobu.2.Tokom daljnjeg usavršavanja kritičke diskursanalize kao metoda potreban je ujednačeniji isistematizovaniji pristup određivanju diskursnihobeležja, usvojen i primenjen od strane grupaistraživača koji promovišu različite pristupe.3.Višestruka studija slučaja u sklopu metoda kritičkediskurs analize doprinela je da se identifikovanepojave mogu tumačiti u odnosu na vremenskuperspektivu, društvene i medijske uslove njihovognastanka.Rezultati se mogu primeniti: 1. za poboljšanjemedijske pismenost građana i građanki tokom procesarazobličavanja mehanizama manipulacije medijskomporukom; 2. za uspostavljanje minimuma standardaobjektivnog medijskog izveštavanja koji bi biliobezbeđeni i u uslovima vanrednih i ratnih okolnosti;3. za usavršavanje kritičke diskurs analize kao metodau interpretiranju medijskog diskursa.
The main aim of this paper was to ascertain therelations media employ to promote, on the one hand,empathy towards one of the conflicting parties at war,which consequently becomes a part of the collectiveidentity of the audience (US), and on the other,negative imaging of the opposing side or the enemy(THEM).The basic scientific hypothesis was that empatheticattitude of media towards one of the warring sides isoften reflected in partial reporting. The linguisticmechanism of symbolic identification helps todetermine one of the conflicting sides as friendly andthe opposing one as unfriendly.Empirical data corpus includes six daily newspapers(58 copies in total), plus three TV stations (1,197minutes of television broadcasting) over a ten-dayperiod. Discourse analysis applied here focused onlinguistic units larger than a sentence.The analysis results are as follows:1. A vast majority of war reports express a certain(positive or negative) media attitude towardsone of the participants in an armedconflict.2. There is a symbolic space a reporter’s I isidentified with as a part of a unique groupwhich connects the author to the identity ofthe media audience (the` US` group). 3. Media bias towards military and political representativesof the warring parties depends onwho is considered to wield the real militaryand political power.4. Lexically speaking, a negative attitude of themedia is most frequently expressed by the followingmeans: deictic use of personal pronouns,a use of expressive language, a use oflanguage with historic connotation and quality,as well as a use of irony and derogatoryterms. Dominant discourse strategies employedwith the same aim are predication,perspectivization, legitimization (delegitimatizon),intensification, as well as the use ofmacro-strategies of construction and perpetuationin creating national identities.Conclusions:1.The analysis of linguistic discourse featuresused to express personal attitude proved to bea proper scientific basis for research into abiased approach of media towards warringparties.2. Further improvement of the method of criticaldiscourse analysis requires the adoptionof a more balanced and systematic approachto defining discourse features by various researchgroups promoting different attitudes.3. A multiple case study as part of a criticaldiscourse analysis method helped to interpretthe identified phenomena with reference to atemporal, social and media context of theiroccurrence.The results can be useful in 1.improving medialiteracy of general public in an attempt tounmask manipulation mechanisms applied inmedia messages; 2.establishing a basic standardof unbiased media reporting which wouldapply even in emergency and war conditions;3.improving critical discourse analysis as amethod for interpretation of media discourse.

This chapter focuses on the complications regarding establishing earliest attestations for turkisms occurring in seventeenth and eighteenth century. Whilst Bosnian has an attestational dictionary, namely Rječnik hrvatskog illi srpskog jezika, it is not equally thorough in providing attestations. Bulgarian has no such dictionary. Particular attention is given to dating Turkish and Slavonic derivatives against their roots, dating different parts of speech, core loans and cultural loans, and a comparative analysis of the earliest attestations of Bosnian and Bulgarian turkisms.

Politička situacija u Bosni i Hercegovini u vrijeme ZAVNOBiH-a i danas (Nacionalizam; umiranje jedne i rađanje druge države; promjena vrijednosti; traženje političkih saveznika izvan Bosne i Hercegovine; ZAVNOBiH je bio alternativa, postoji li danas alternativa; strah; iluzije o “našoj” istini). Je li nacionalni ključ “zahrđao”? (Ustav iz 1910. godine; je li moguće u zemlji u kojoj se 96% stanovnika izjašnjava kao Bošnjaci, Hrvati, Srbi zanemariti nacionalni ključ; zna li se današnja politika odnositi prema nacionalnim i religijskim identitetima). O jeziku rode da ti pojem, o jeziku glupom tvom i mudrom mojem – Krleža (Kako se ZAVNOBiH odnosio prema pitanju jezika, a kako današnji političari). Kako je ZAVNOBiH odredio Bosnu i Hercegovinu? (Osvrt na dokumente, izlaganje R. Čolakovića). Odnos najistaknutijih srpskih i hrvatskih političara prema Bosni i Hercegovini 1943. i danas (Stavovi Đ. Pucara, R. Čolakovića, N. Mastilovića, B. Brajkovića, J. Grgurića i stavovi današnjih političara prema Bosni i Hercegovini). Odnos ZAVNOBiH-a prema religiji (Sudjelovanje svećenika na zasjedanjima ZAVNOBiH-a; odnos partizanskog pokreta prema prakticiranju religije; osnivanje Komisije za vjerska pitanja; o vjerskoj pouci u školama). Zaključna razmatranja.