Academic literature on the topic 'Swobodna ocena dowodów'

Zgodnie z art. 7 Kodeksu postępowania karnego, organy postępowania kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Polski proces karny dopuszcza zastosowanie powyższego artykułu do wydania wyroku skazującego w oparciu o zeznania jedynego w sprawie świadka, co prowadzić może do nadużyć, tak ze strony organów postępowania, jak i samych świadków. Co istotne, składanie fałszywych zeznań nie musi być efektem umyślnego działania. Nieumyślne złożenie fałszywych zeznań nie wiąże się z odpowiedzialnością karną, a niewykryte – stanowić może poważne zagrożenie dla osoby, której zeznania dotyczą. Autor w artykule skupia się na aspekcie nieumyślnego złożenia fałszywych zeznań przez potencjalnych świadków zdarzenia. Celem niniejszego artykułu jest zobrazowanie zagrożeń, jakie niesie za sobą niestosowanie przez organy postępowania oraz organy władzy sądowniczej w Polsce, nieobowiązującej w polskiej procedurze karnej, rzymskiej zasady testis unus testis nullus (jeden świadek, żaden świadek), przy równoczesnym stosowaniu zasady swobodnej oceny dowodów oraz zasadniczym braku penalizacji czynu nieumyślnego złożenia fałszywych zeznań. W artykule skoncentrowano się na przedstawieniu wyników badań przeprowadzonych w formie ankiety, wśród grona 50 anonimowych ochotników, a związanych z potencjalnym uczestnictwem w zdarzeniach, w których zeznania świadków mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia odpowiedzialności czy ustalenia przebiegu zdarzeń. Wyniki badań, w zestawieniu z przytoczoną literaturą, pozwalają, w opinii autora, wywołać przekonanie o wiarygodności zeznań jedynego świadka naocznego oraz ich przydatności w postępowaniu karnym. W przekonaniu autora, nieumyślne złożenie fałszywych zeznań winno podlegać penalizacji na równi z umyślnym złożeniem fałszywych zeznań. Z kolei dopuszczenie dowodu z zeznań jedynego w sprawie karnej świadka, winno być obłożone większym rygorem, aniżeli zasada swobodnej oceny dowodów, co z kolei podważałoby fundamentalne zasady stosowania instytucji świadka koronnego czy tzw. małego świadka koronnego i wymagałoby reformy systemu prawa karnego.

Celem artykułu jest analiza źródeł prawniczych pod kątem obowiązywania zasady swobodnej oceny dowodów w rzymskich procesach karnych od ery republikańskiej do czasów justyniańskich. Najbardziej kontrowersyjnym zagadnieniem w tym zakresie, zwłaszcza w świetle słynnego reskryptu Konstantyna Wielkiego, który uznaje się za podstawę zasady testis unus, testis nullus (tym samym będącej poprzedniczką legalnej — negatywnej — teorii dowodowej), wydaje się być ocena dowodów w ramach cognitio extra ordinem, która stała się procedurą zwykłą w III wieku n.e. Konstytucja ta nie powinna być jednak uważana za przełomową lub traktowana jako punkt zwrotny w zakresie procedury dowodowej w rzymskich procesach karnych, jako że wydaje się raczej stanowić kontynuację wcześniejszych regulacji dotyczących postępowania w sprawach cywilnych. Co więcej, wydaje się, że była on tylko jednym z przejawów zasady pluralizmu dowodowegoi może być rozumiana jako podstawowa dla rzymskich postępowań karnych.

Tekst zawiera analizę charakteru prawnego unormowania instytucji ponowienia czynności dowodowej. Prezentowane poglądy uznają instytucję ponowienia czynności dowodowej za kluczową czynność kontrolującą dowody niezbędną z punktu widzenia prawidłowości poczynionych ustaleń. Autor przyjmuje, że ograniczanie dopuszczalności ponowienia czynności do zgodności z formalnymi wymaganiami prawa procesowego jest niewystarczające. Jego zdaniem kwestię tę należy identyfikować proporcjonalnością. prawdziwością, przydatnością, i efektywnością poczynionych ustaleń będących rezultatem jej przeprowadzenia tak z punktu widzenia realizacji rzeczywistych jak i założonych celów procesowych. W konkluzji autor stwierdza, że przeprowadzanie czynności dowodowych powinno uwzględniać postulat ich zasadności, kompletności, precyzji i efektywności dla dowodowej podstawy rozstrzygnięcia. Cała trudność w zakresie ponowienia czynności dowodowej polega na wyważeniu dóbr w postaci limitacji dolegliwości względem uczestników procesu karnego, szybkości przebiegu postępowania karnego a realizacją zasady prawdy materialnej, zasady legalizmu ścigania, zasady swobodnej oceny dowodów oraz postulatu trafnej reakcji karnej.

W drugiej części artykułu Autor kontynuuje analizę zasad procesu karnego, zdefiniowanych w szwajcarskim Kodeksie postępowania karnego. W tej części zostaną omówione zasady swobodnej oceny dowodów, zakaz podwójnego egzekwowania prawa, zasada ustnej formy postępowania, zasada ograniczenia dostępu do informacji, zasada języka procedury, zasada faworyzowania obrony, zasada podziału funkcji oskarżenia i rozpatrzenia sprawy oraz domniemania niewinności. Autor dochodzi do wniosku, że opisane zasady odzwierciedlają wyraźnie kontynentalny charakter szwajcarskiego systemu wymiaru sprawiedliwości.

Problematyka oceny opinii biegłych w sprawach o wypadki drogowe od wielu lat nastręczała wielu trudności, które można było dostrzec obserwując w praktyce. Bezsporne było, że to biegli dostrzegali niedostatki materiału dowodowego, które uniemożliwiały opiniowanie. Ich jednak nie eksponowali, lecz przedstawiali różne wersje opinii wielokrotnie uzurpując sobie prawo do oceny dowodów, która absolutnie nie należała do ich kompetencji. Z kolei organy procesowe nie były w stanie dokonać oceny merytorycznej opinii z uwagi na brak specjalistycznej wiedzy. Powyższe tworzyło swoistego kwadraturę koła, sytuację niejako bez wyjścia. Publikacja niniejsza porusza tego rodzaju problematykę, omawiając dogmatyczną oraz jurydyczną opinię biegłych opartą wyłącznie o art. 201 k.p.k. wskazując jednocześnie,że zasada swobodnej oceny dowodów, przy braku wiedzy fachowej może zwodzić. Następnie wskazuje na najczęściej popełniane błędy przez opiniujących, które to błędy wielokrotnie przenikały do postępowań karnych. Podsumowaniem publikacji były wnioski końcowe mające charakter postulatów de lege ferenda oraz de lege lata zmierzających do wyeliminowania wskazanej dysharmonii, a jednocześnie postulujących, aby biegłymi sądowymi były osoby o najwyższych kwalifikacjach.