Academic literature on the topic 'Terâdüf'

Kur’an’da bazı olayların anlatımında konuya dikkat çekmen için tekrarlı anlatım yöntemi kullanılmaktadır. Tekrarlarda aynı olayların veya birbirine benzer hadiselerin anlatımı esnasında farklı kelimelerin kullanıldığı müşahede edilmektedir. Çalışmanın amacı, Kur’an’da tekrarlı anlatımlarda kullanılan bazı kelimeleri geçmişten günümüze tartışıla gelen terâdüf ve furûk açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda örneklem olarak inbecese-infecera, veled-ġulâm ve baḥr-yemm kelimeleri seçilmiştir. Seçilen örneklemler doğrultusunda ilgili kelimelerin etimolojisini, cahiliye döneminde ve Kur’an’daki kullanımlarını genel anlamda inceledikten sonra terâdüf ve furûk olgusu açısından ele alınması çalışmanın sınırlarını oluşturmaktadır. Sonuç olarak verilen örnekler Kur’an’ı anlamada önemli bir faktör olan furûk olgusunun Kur’an’daki bütün kelimelere uygulandığında zaman zaman zorlama yorumlara sebep olabileceğini göstermektedir. Benzer bir şekilde terâdüf olgusunun da furûk olgusunu dikkate almadan bütün ayetlere uygulanmaya çalışılması da hatalı yorumlara sebep olabilir.

Kur’an-ı Kerim nazil olduğu günden itibaren onu anlama ve yorumlama faaliyetleri hiç durmaksızın devam etmiştir. Ulûmu’l Kur’an ve dilbilimsel çalışmalar kapsamına giren Meân’il Kur’an, İcaz’ul Kur’an, Vücuh ve Nezair, Garib’ul Kur’an ve benzeri birçok disiplin tarih boyunca farklı yönleriyle ele alınarak ayrı ayrı incelenmiştir. Çalışmamızın konusu olan Furûku’l Lügaviyye olgusu da diğer disiplinler gibi Kur’an-ı Kerim’i anlama ve yorumlamada önemli bir yere sahiptir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’deki lafız aralarındaki farkların ortaya çıkarmak murad-ı ilahinin anlaşılmasına ya da yanlış anlaşılmamasına yardımcı olacağı aşikârdır. Bundan dolayı konunun öneminin daha iyi anlaşılması adına çalışmamızın ilk başlığı altında Furûku’l Lügaviyye’yi tanımını, tarihi süreç içindeki yerini ve gelişimini sergilemeye çalıştık. Çünkü tarih boyunca Furûk dağınık bir biçimde çeşitli disiplinlerin ve tefsirlerin içine serpiştirilmiş olsa da kendisine bir tefsir ilmi olabilecek malzemesinin her zaman var olmuştur. Furûk, Kur’an-ı Kerim’deki yakın ya da eş anlamlı kelimeler ilgili olduğu gibi aynı zamanda da Arap dili düzeyinde etimoloji, morfoloji, nahiv vb. ilimlerle desteklenen bir linguistik ve kendi içerisinde tespit teknikleri ve yöntemleri olan bir disiplindir. Böylece diğer Kur’an ilimleri gibi furûk ta Allah kelamının en iyi şekilde anlaşılması ve tefsir ilmi açısından önemli fonksiyon gösterdiğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla çalışmamızın ikinci başlığı altında tefsir ilmi açısından Furuku’l Lügaviyye’nin önemini ortaya koymaya çalıştık. Nitekim Kur’an-ı Kerim’in çeşitli dillerde yapılan tercüme ve tefsir çalışmalarına baktığımızda lafızlar bazen mana değişimine uğradığını, bazen de mananın değişmeden Arapçada kullanıldığı şekilde aktarıldığına şahit olmaktayız. Bu durum zaman zaman kolaylık sağladığı şeklinde algılansa da Kur’an-ı Kerim’in çevirisi konusunda bazı dezavantajları ortaya çıkarmaktadır. Kur’an-ı Kerim kavramları mutlaka garip kelimeler, vücûh ve nezâir, terâdüf, furûk ve ezdâd gibi alanlarda yapılan çalışmalar ve birikimden istifade etmek suretiyle incelemeye tabi tutulmalıdır. Dolayısıyla Furûk da Ulûmu’l Kur’an çerçevesine giren diğer disiplinler gibi potansiyel olarak hem Arap dilinde hem de Kur’an’ın metnin düzeyinde varlığını belirtmeye çalıştık. Konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak için de yağmurla ilgili Teradüf sayılan şu lafızları: “مطر-غيث - رزق - ودق - برد - در - رجع - طل - صيب - وابل” Furûku’l Lügaviyye açısından Kur’an-ı Kerim’deki kullanımları çerçevesinde sunmaya çalıştık. Kur’an-ı Kerim çerçevesinde anlamaya çalıştığımız bu lafızlar ile ilgili elde ettiğimiz bulguları ise sonuç bölümünde yer vererek yağmurla ilgili terâdüf olarak nitelendirilen lafızların aralarındaki ince, derin ve cazip farklarını ortaya koyduk. Böylece Kur’an-ı Kerim’de geçen her bir lafzın gerek cümle gerekse pasaj oluşumuna kadar seçimi ve yerleştirilmesinden lafızların geçtiği yerlerine uygun olarak tercih edilmesine kadar ki önemini vurgulamaya çalıştık. Başka bir ifade ile Kur’an-ı Kerim her bir lafzının seçimi açısından fasihliği dikkate aldığı gibi, cümle kurgusu açısından ciddi düzeyde beliğliğini de önemsediğini tekrar hatırlatmak istedik.

İnsanlar arasında var olan iletişimin etkili ve canlı kalabilmesi, anlatım gücünün kalıcı olması için bir dilin sahip olduğu sözcüklerin niceliği kadar sözcüklerin sahip oldukları nitelikler de önemlidir. Bu açıdan bakıldığında Arapça, diğer gelişmiş diller gibi birçok dil özelliklerine sahiptir. İ‘râb, iştikâk, naht, terâdüf, tebâyun, ta‘rîb, tedâd, ibdâl, hazf, iştirâk vb. dil özellikleri Arapçada yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Bilindiği üzere çok anlamlılık Arap dilinin derleme döneminden itibaren dikkate alınmış önemli konulardan biridir. Arap dilcileri arasında çok anlamlı sözcüklerin varlığını reddeden dilbilimciler olmasına rağmen büyük çoğunluk çok anlamlılık meselesini kabul etmiştir. Çok anlamlı kelimeler arasında birkaç farklı manaya delalet eden sözcükler olduğu gibi birçok farklı anlam ifade eden sözcükler de bulunmaktadır. Bu bakımdan çok anlamalı kelimeler grubunda birden fazla anlama delalet eden kelimeler şairlerin dikkatini çekmiştir. Şairler hem lügat ilmine olan hakimiyetlerini ortaya koymak hem de şiir sanatındaki yetkinliklerini ispat etmek amacıyla bu tür sözcükleri kullanarak uzunca kasideler yazmışlardır. Hatta aynı sözcüğü kullanarak tema açısından farklı kasideler yazan şairler birbirlerine nazireler yapmışlardır. Bu şairlerden biri 1168-1223 yılları arasında yaşamış olan Kurtuba’lı İbn Münâsıf’tır. Daha çok fakih olarak bilinen şair, müşterek kelime sayılan “acûz” sözcüğünü kullanarak meşhur kasidesini yazmıştır. Her bir beyti acûz sözcüğü ile bitiren şair söz konusu kasidede acûz sözcüğünün ifade ettiği farklı anlamları bir araya getirmiştir. Bu çalışmada kısaca Arap dilinin önemli bir özelliği sayılan çok anlamlı-lık konusu ele alınacaktır. Ayrıca ‘Acûz kasidesi tercüme edilip tahlil edilecektir.

Bu makale, furûk alanıyla yapacağımız tahkik çalışmalarının ilkini oluşturmaktadır. Makalenin ilk kısmında risâlenin müellifi el-İspirî’nin hayatını ve eserlerini, risâlenin nüshalarını ve tanıtımlarını, risâlenin yazılış gayesini ve içeriğini ele aldık. Müellifin risâlesinin daha iyi anlaşılması için ilgili kavramlar hakkında teradüf ve furûk kaynaklarından iktibaslar yaptık. Daha sonra tahkikteki metodumuzu sunduk. Sonunda ise risâlenin tenkitli neşrini verdik.