Academic literature on the topic 'Turkey. Dışişleri Bakanlığı. Kütüphane'

Grigore Gafencu 1893 yılında Romanya Barlad da doğdu. İlk tahsilini İsviçre’de, orta ve yüksek eğitimini Romanya’da tamamladı. 1919 yılında Romanya’da matbuat ajansının kurulmasına öncülük eden Gafencu, Argus ve Timpul gazetelerini kurdu. 20 Aralık 1938 de Romanya’da Milli İttihat Hükümetinde Hariciye Nazırlığına (Dışişleri Bakanlığı) tayin edildi. 1939 yılının Haziran ayında Türkiye’yi ziyaret eden Gafencu’ya eşi Esmee Gafencu, Romen üst düzey bürokratları ve yedi Rumen gazeteci eşlik etti. İlk olarak İstanbul’a gelen Gafencu ardından üç gün sürecek olan seyahati için Ankara’ya hareket etti. Romanya Hariciye Nazırı İstanbul ve Ankara ziyaretleri sırasında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Başbakan Dr. Refik Saydam ve Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu ile görüşmeler yaptı. Gafencu İstanbul ve Ankara’da resmi törenlerle karşılandı. Bu çalışmada Romanya Hariciye Bakanı Grigore Gafencu’nun İstanbul ve Ankara’da yapmış olduğu görüşmeler değerlendirildi. Gafencu’nun ziyareti Bükreş ve Ankara arasında ki dostluk bağını daha da kuvvetlendirdi. Gafencu gerek İstanbul’da gerekse Ankara’da Türk milletinden samimi bir hüsnü kabul gördü.

İngiltere, 1877’de Dışişleri Bakanlığı, 1889-1914 arasında İstanbul’daki askeri ataşeleri, 1906’da Deniz İstihbarat Dairesi, Genelkurmay Başkanlığı ve Savaş Bakanlığı aracılığıyla Rumeli, İstanbul, Çanakkale/Gelibolu yarımadası hakkında ayrıntılı raporlar oluşturmuştur. Dış istihbarat kurumları tarafından farklı tarihlerde hazırlanan bu raporlar özellikle de 1906’da Britanya’nın tek bir tasarıya odaklanması sonucu doğurmuştur. Bu tasarı da Gelibolu’nun işgali ve Türklerin İstanbul’dan çıkarılmasıdır. 1906’da İngiliz Genelkurmayı ve Savaş Bakanlığı tarafından hazırlanan “War with Turkey” başlıklı rapor İngiltere’nin 1915’te Gelibolu’ya düzenlediği amfibi harekât öncesi hazırladığı en detaylı işgal planlarından biri olması itibariyle Türk tarihi açısından son derece önemlidir. 1906, Türk-İngiliz ilişkileri açısından 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nden sonraki en önemli dönüm noktasıdır. İngiliz Genelkurmay Başkanlığı ile Savaş Bakanlığı tarafından hazırlanan ve iki bölümden oluşan bahsi geçen raporun birinci bölümünde II. Abdülhamid devrinde Rumeli, Gelibolu ve Çanakkale’nin tarihi coğrafyası, demografik yapısı ve Mart 1906’da Türk ordusunun kuvvet miktarına dair önemli bilgi ve istatistikler bulunmaktadır. İkinci bölüm, Çanakkale Boğazı’nı ele geçirmek amacıyla Gelibolu yarımadasının İngiliz deniz ve kara kuvvetlerinin amfibi harekâtı ile nasıl işgal edileceğine dair yirmi yedi maddeden oluşan son derece ayrıntılı bir rehber niteliğindedir. İtilaf Devletleri’nin 1915’teki Çanakkale çıkarmasının şekillenmesinde büyük payı olduğu tespit edilen bu rapor Türkçe literatürde ilk kez yayınlanmaktadır.

Potsdam Konferansı (17 Temmuz-2 Ağustos 1945), Sovyet Rusya’nın Türkiye’den Boğazların statüsünde değişiklik ve toprak talebinde bulunmasından sonra düzenlenmiştir. Japonya’nın kayıtsız şartsız teslimi çerçevesinde toplanan söz konusu konferans başlamadan hemen önce İngiltere’de (5 Temmuz 1945) genel seçime gidilmiştir. İngiltere’de oylar sayılırken dünyanın kaderini belirleyen konferans Potsdam’da Üç Büyüklerce (ABD Başkanı Truman, İngiltere Başbakanı Churchill ve SSCB Lideri Stalin) çalışmalarına başlamıştır. İngiltere’de tamamlanan oy sayımı neticesinde Muhafazakâr Parti’nin yerine İşçi Partisi iktidar koltuğuna yerleşmiş, böylece konferansta İngiltere’yi temsil eden Başbakan Winston Churchill’in yerini seçimlerden hemen sonra yeni Başbakan Clemet Atttlee devralmıştır. Sovyet Rusya’nın Türkiye üzerinde emperyalist taleplerini açığa vurduğu bir zaman diliminde İngiltere’de meydana gelen bu iktidar değişimi Türk siyasetçilerinin ve karar alıcılarının dikkatini çekmiştir. Nitekim Sovyet Rusya’nın emperyalist taleplerinin muhatabı Türkiye, İkinci Dünya Savaşı boyunca müttefikliğini sürdürdüğü İngiltere’de sol görüşlü bir partinin iktidar koltuğuna oturmasının getirdiği kaygıyla bir dış siyaset yürütmüştür. Ciddi tehdit algısı içerisindeki Türkiye, Sovyetler karşısında yalnız kalmak yerine ortak bir blok kurmak üzere özellikle İngiltere’nin desteğini arzulamış ve bu doğrultuda iktidar koltuğuna oturan İşçi Partisi’nin takınacağı tutumu da tartmıştır. Bu çalışmanın amacı, İngiltere’de meydana gelen iktidar değişiminin Türk karar alıcıları üzerinde nasıl bir refleks geliştirdiğinin tespitidir. Çalışma amaca bağlı olarak Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şubesi’nde, doküman tarama metoduyla dönemin ulusal basınında yer alan başyazarların değerlendirmeleri; Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi; Avam Kamarası Zabıtları ve konuyla ilgili tetkik eserler üzerinden elde edilen bilgiler üzerine inşa edilmiştir. Sonuçta anlaşılmaktadır ki İngiltere’deki iktidar değişikliğini Türkiye basın üzerinden “partiler değişse de İngiliz dış politikası değişmez biçiminde kamuoyuna sunarken; Londra Büyükelçisi vasıtasıyla Sovyet Rusya’nın talepleri karşısında müttefikinin izleyeceği dış politikanın iz düşümlerini öğrenmeye çabalamıştır.

ÖZ Bu araştırmanın konusu, II. Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın Türkiye’yi işgal planlarını tespit ederek Balkanlar, Rusya, Kafkasya ve Doğu Akdeniz üzerine gerçekleştirdiği saldırıları Türkiye özelinde açıklamaktır. Araştırmada öncelikli olarak; Oberkommando der Wehrmacht (OKW)* Arşivi, Oberkommando des Heeres (OKH)* Arşivi, Alman Dışişleri Bakanlığı Dökümanları ve İngiliz Ulusal Arşivi Savaş Kabinesi Tutanakları’ndan faydalanılmıştır. Bunların dışında; dönemin Mihver ve Müttefik Devletler komuta kademesinde bulunan devlet adamlarının, askerlerin, diplomatların ve büyükelçilerin hatıratları, diğer ana kaynaklar, çağdaş yazarların eserleri ve süreli yayınlar referans alınarak Almanya’nın Türkiye’yi işgal planları tespit edilmiştir. Çalışmamızın bu yönüyle Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ve Uluslararası İlişkiler alanlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu kaynakların büyük bölümü üniversitelerarası işbirliği marifetiyle uluslararası kütüphanelerden temin edilmiştir. Çalışma, kaynaklar Türkçeye çevrilip tasnif edildikten sonra, vaka ve karşılaştırmalı belge analizi yöntemiyle kronolojik olarak hazırlanmıştır. Çalışmamızın bulgularına göre Türkiye, topraklarının ve bağımsızlığının hedef alındığı bu dönemde, bir yandan Müttefik ve Mihver Devletlerle dostluk ve saldırmazlık anlaşmaları imzalarken, diğer yandan izlediği “aktif tarafsızlık” ilkesiyle, savaşın yıkıcı etkilerinden uzak durmaya çalışmıştır. ABSTRACT The subject of this research is to determine Germany's invasion plans for Turkey during World War II and to explain the attacks they carried out on the Balkans, Russia, the Caucasus and the Eastern Mediterranean in terms of Turkey. First of all, in the research; The Oberkommando der Wehrmacht (OKW) Archive, the Oberkommando des Heeres (OKH) Archive, the German Foreign Office Documents, and the Minutes of the War Cabinet of the British National Archives were used. Apart from this; Reference was made to the memoirs of Axis and Allied statesmen, soldiers, diplomats, and ambassadors of the period, the works of contemporary writers, and periodicals. In this respect, it is thought that our study will contribute to the fields of Turkish Republic History and International Relations. The resources were obtained from international libraries and translated into Turkish; The study was prepared chronologically by case and comparative document analysis method. According to the findings of our study, during this period, while signing friendship and non-aggression agreements with the Allies and Axis Powers, on the other hand, Turkey tried to stay away from the destructive effects of the war with the principle of "active neutrality" it followed.