Academic literature on the topic 'Własność komunalna'

Przedstawiona w artykule socjologiczna perspektywa spojrzenia na własność nie jest jedyną możliwą ani dominującą w socjologii. Odwołuje się ona do teorii własności zaproponowanej przez Stanisława Kozyra-Kowalskiego, która przez własność rozumie stosunek gratisowego korzystania z obiektu, niezależnie od prawnego statusu własnościowego korzystającego. Własność komunalna jest jedną z form własności wspólnej, której dwie socjologicznie doniosłe teorie przedstawiono w artykule. Pierwsza z nich, znana jako teoria praw własności, dokonuje wartościowego socjologicznie rozróżnienia własności wspólnotowej i własności publicznej (państwowej), jako własności zasobów, z których każdy członek grupy może korzystać w dowolnym zakresie, oraz własności zasobów ograniczonych, z których korzystanie regulowane jest przez specjalnie do tego powołane ciała. Drugą prezentowaną teorią jest teoria własności komunalnej Floriana Znanieckiego. Jej zasługą jest uwypuklenie faktu, że własność wspólna charakteryzuje się gratisowym udostępnianiem wartości grupy jej członkom. Na przykładzie własności miejskiej pokazuje on, że opłaty pobierane na rzecz miasta przez jego urzędników lub zarządzane przez miasto instytucje nie mają na celu powiększania zysku miasta, lecz jedynie pokrycie kosztów świadczonych mieszkańcom usług. Za główną słabość obu teorii autor artykułu uznaje zakończenie analizy na poziomie własności publicznej (ogólnej lub grupowej) i nieuwzględnienie 1) procesów faktycznej prywatyzacji elementów tej własności przez prywatne podmioty ekonomiczne, 2) monopolizacji elementów tej własności przez mniejsze grupy obywateli miasta. Oba te procesy są przedmiotem analizy w ostatniej części artykułu.

Artykuł prezentuje kluczowe zagadnienia dotyczące statusu najemców lokali w nieruchomościach podlegających tzw. reprywatyzacji sądowej na podstawie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. Najemcy komunalni to grupa najbardziej poszkodowana w praktyce reprywatyzacyjnej. W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowana jest niemal powszechnie teza, jakoby odzyskujący własność budynku dawny właściciel albo jego następcy prawni stawali się stroną umów najmu, które w okresie powojennym zawierała gmina m.st. Warszawy. Teza ta prezentowana jest na podstawie art. 678 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w razie zbycia przedmiotu najmu nabywca wstępuje w prawa i obowiązki wynajmującego na miejsce zbywcy. Tymczasem w przypadku podlegających reprywatyzacji w trybie administracyjnym nieruchomości warszawskich dawny właściciel lub jego następca w razie nierozpoznania wniosku o przyznanie użytkowania wieczystego nieruchomości lub w razie stwierdzenia nieważności decyzji o odmowie jego przyznania nigdy nie utracił własności budynku. Oznacza to, że lokatorzy komunalni byli i są stroną umów z miastem, które jednak w praktyce z uwagi na przywrócenie władztwa dawnym uprawnionym lub ich spadkobiercom nie może spełnić świadczenia w postaci udostępnienia lokalu najemcy. W konsekwencji umowa ani nie przechodzi na osoby odzyskujące władanie budynkiem, ani nie wygasa wraz z reprywatyzacją nieruchomości. Jednak w praktyce nie może być skutecznie wykonywana, bowiem gmina Warszawa w razie zwrotu budynku dawnemu właścicielowi albo jego następcom nie dysponuje już nieruchomością, a tym samym nie może jej prawnie skutecznie udostępniać najemcom. To zaś może powodować powstanie po stronie miasta jako wynajmującego odpowiedzialności odszkodowawczej wobec lokatorów. Z uwagi na istotny wpływ na status prawny najemców wbrew dotychczasowej praktyce orzeczniczej sądów administracyjnych powinni oni być uznani za strony postępowań reprywatyzacyjnych.

Podstawowym kryterium dopuszczalności podziału nieruchomości na terenach innych niż rolne i leśne jest zgodność projektowanego podziału z planem miejscowym, a w przypadku braku planu – z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Niezależnie od wskazanych dokumentów planistycznych, podział może nastąpić na ściśle określone cele. Jednym z nich jest wydzielanie gruntów, których własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa.Celem artykułu jest prezentacja i analiza przypadków, w których mamy do czynienia z nabyciem gruntów z mocy prawa, co uzasadnia dokonanie podziału nieruchomości bez względu na kryteria planistyczne. Przykładem są postępowania dotyczące nabycia przez podmioty publicznoprawne własności gruntów zajętych pod drogi publiczne, komunalizacji mienia, nabycia użytkowania wieczystego gruntów przez państwowe i komunalne osoby prawne (tzw. „uwłaszczenie”), uregulowania tytułu prawnego do gruntów przez przedsiębiorstwo PKP.W opracowaniu przedstawiono podstawy nabycia nieruchomości z mocy prawa, ich uwarunkowania, zakres oraz uprawnione podmioty. W praktyce często dokonywane są podziały nieruchomości niezależnie od ustaleń planistycznych, w celu regulacji stanu prawnego gruntów zajętych w przeszłości pod drogi publiczne. .Dlatego zagadnieniom tym poświęcono szczególną uwagę, wskazując zakres dokumentacji, liczbę wydanych decyzji orzekających o nabyciu nieruchomości przez Gminę Kraków i Skarb Państwa w analizowanym okresie, a także kwotę ustalonych odszkodowań dla właścicieli.

Mienie samorządowe, jako rodzaj mienia publicznego, podlega szczególnym regulacjom prawnym. Zarządzanie mieniem samorządowym musi odbywać się przy zachowaniu zasad określonych w samorządowych ustawach ustrojowych. Z przepisów tych ustaw wynika, iż podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa (zasada samodzielności). Natomiast obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona (zasada szczególnej staranności). W porównaniu z innymi porządkami prawnymi, aktywna ochrona mienia publicznego ma w polskim porządku prawnym zasadnicze znaczenie, skoro brak jest szczególnych mechanizmów ochronnych. W prawie polskim nie przewiduje się bowiem ochrony mienia komunalnego zgodnie z zasadą niezbywalności, niemożności zasiedzenia, zajęcia i egzekucji spotykanych w innych europejskich systemach prawnych. Nasuwa się więc pytanie o to, czy ustawodawca polski nie postąpił zbyt pochopnie, tak dalece ujednolicając zasady ochrony własności publicznej (samorządowej) i prywatnej.