Academic literature on the topic 'Wróżbita'

W niniejszym artykule, odwołując się do analizy etymologicznej, przedstawiona jest nowa hipoteza o po�chodzeniu nazwisk mitologicznych pruskich Worskaito / Borsskayto (S. Grunau), oraz Jaćwingów – Wourschkaite (Książeczka Sudawska). Przywołana analiza dotyczy opisu derywacji i rozwoju semantycznego tych mitonimów. Podsumowując wyniki tej analizy, można stwierdzić, że nazwiska mitologiczne Worskaito / Borsskayto, Wourschkaite należy do złożeń typu tatpuruṣa pochodzenia niemieckiego (wczesno-nowo-wysoko-niemieckie�go oraz średnio-dolno-niemieckiego), tj. te mitonimy pochodzą z wnwn. war-seger, war-sager / śrdn. war-seger, wâr-sager ‘jasnowidz, czarodziej, wróżbita, tj. śrłac. veridicus’.

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań nad stosunkiem do palenia tytoniu odzwierciedlonym w folklorze współczesnych palaczy. Materiał badawczy stanowiły dane zebrane metodą wywiadu w latach 2017-2019 w Bydgoszczy i okolicznych miastach. Zakres tematyczny wyników prezentowanych w niniejszym artykule zawężono do znajomości przez osoby palące (aktualnie lub w przeszłości) małych form słownych (powiedzenia, zakazy, dowcipy) odnoszących do choroby nowotworowej, przesądów, przepowiedni oraz papierosów elektronicznych. Wyodrębniono strategie obronne palaczy wobec zagrożeń chorobą nowotworową, m.in. humor, przekora, idealizacja.

Wśród osłów, które występują w tekstach biblijnych, wyjątkowe miejsce zajmuje oślica Balaama. Artykuł podejmuje próbę ukazania funkcji, jaką odgrywa ona w opowiadaniu o pogańskim proroku. Przemawia ona bowiem nie tylko ludzkim głosem, ale też widzi więcej niż sam Balaam, słynny pogański prorok. Znaczenie tego zwierzęcia w narracji o Balaamie zostało przedstawione w kontekście jego codziennej roli w Biblii, a także jako motywu literackiego zarówno w Biblii, jak i w literaturze pozabiblijnej. Zarówno z literatury porównawczej, jak i analizy fragmentu Lb 22,21-35 wynika, że ironia sytuacyjna związana z oślicą i jej zachowaniem ma charakter formy interpretacyjnej przekazu biblijnego. Jej rolą jest wzmocnienie tego przekazu. Słynny pogański widzący zostaje wyśmiany, ten, który ma widzieć, pozostaje ślepy na wolę Bożą. To zwierzę widzi anioła Pańskiego na ścieżce wróżbity, a nie on sam. To oślica trzykrotnie próbuje zatrzymać Balaama, ale ten ją bije, choć była mu zawsze posłuszna. Nie ma wątpliwości, że zachowanie swej oślicy Balaam odbiera jako przejaw jej głupoty i uporu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Dopiero interwencja YHWH, który otwiera mu oczy, sprawia, że prorok widzi anioła (Lb 22,21-35). Zawarta w tym opowiadaniu ironia spełniła swoje zadanie. Świadczą o tym między innymi tłumaczenia targumów. Echo tej ironicznej interpretacji znajduje się w Drugim Liście św. Piotra. Autor tego pisma trafnie przypomina rolę oślicy, która „przemówiła ludzkim głosem i powstrzymała głupotę proroka” (2,16).

<p>Zamierzeniem autora tego artykułu było zbadanie skali i znaczenia egipskich elementów kulturowych w tzw. logosie egipskim, czyli w pierwszych dwunastu rozdziałach księgi I greckiego anonimowego dzieła Romans o Aleksandrze Ps.-Kallistenesa. Zawiera on opowieść o poczęciu Aleksandra Wielkiego bądź przez boga Amona z Siwy, bądź przez udającego go faraona Nektanebo II i o jego narodzinach. Przedmiotem analizy są zarówno realia kulturowe, jak i kompozycja tej opowieści. Wśród tych pierwszych szczególne miejsce zajmuje ukazanie Nektanebo II jako wróżbity i czarownika. Skonfrontowane z poświadczonym w egipskich i greckich źródłach, zwłaszcza papirologicznych, obrazem magii egipskiej, wykazuje ono doskonałą wiedzę Ps.-Kallistenesa o egipskich praktykach magicznych i o pozycji magii w obrazie prawowitego faraona, przy czym uwagę zwraca zerwanie z typową dla literatury greckiej niechęcią do magii. Logos trafnie też odzwierciedla znane ze Steli Metternicha zainteresowanie magią historycznego Nektanebo II. Zestawienie logosu egipskiego z tzw. Snem Nektanebo znanym z fragmentarycznych papirusów greckich i demotycznych wskazuje na duże podobieństwo ideowe tych dzieł, wynikające być może z ich przynależności do – pierwotnie demotycznego – cyklu opowieści o upadku, wygnaniu i powrocie Nektanebo. Logos egipski Romansu o Aleksandrze wykazuje duże związki z tradycją egipskiej literatury mądrościowej, zaadaptowanej do potrzeb czytelnika greckiego. Logos egipski, wraz z passusami poświęconymi założeniu Aleksandrii i pobytowi Aleksandra w Egipcie, pozwala zidentyfikować anonimowego dla nas Ps.-Kallistenesa jako mieszkańca Aleksandrii, zhellenizowanego Egipcjanina, o niezwykłej wiedzy na temat kultury Egiptu przedgreckiego. Pokazuje on Ps.-Kallistenesa jako erudytę swobodnie przekształcającego materiał zapożyczony od poprzedzających go autorów.</p>