Academic literature on the topic 'Zasada bezstronności'

Kodeks postępowania administracyjnego określa, co do zasady, procedurę stosowania prawa administracyjnego. Podstawową rolę w tej regulacji spełniają zasady ogólne. W okresie obowiązywania k.p.a. wiele się w Polsce zmieniło. W szczególności zmienił się ustrój państwa, znaczenie praw podstawowych uzyskały też prawa człowieka i obywatela. Uwarunkowania te wpłynęły na liczne nowelizacje kodeksu postępowania administracyjnego, a w tym na zmianę w obszarze zasad ogólnych k.p.a. Obok zasad „utrzymanych w mocy”, innego znaczenia aksjologicznego nabrała zasada praworządności. Doszły też nowe zasady: zasada współdziałania organów administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym, zasada bezstronności, równego traktowania, proporcjonalności i konsekwencji, zasada przyjaznej dla stron interpretacji wątpliwości prawnych oraz zasada dokonywania przez strony ocen pracowników prowadzących postępowanie. To dzięki zmianom w obszarze zasad ogólnych, a równocześnie utrzymania ciągłości zasad podstawowych, kodeks postępowania administracyjnego zachował zdolność kształtowania procedury administracyjnej przez sześćdziesiąt lat, co jest rzadkim w dzisiejszych czasach exemplum trwałości prawa.

W artykule autor twierdzi, że w przeciwieństwie do tego, co głosił sam Sidgwick, wskazał on nie dwie, lecz trzy podstawowe metody etyczne: intuicjonizm, egoizm i bezstronność, które wymagają równego traktowania przypadków podobnych. Autor, wbrew Sidgwickowi, twierdzi, że istnieje wiele możliwych materialnych systemów moralnych, a egoizm jest tylko jednym z nich. Zasada bezstronności jest wspólna wszystkim tym systemom i stanowi podstawę raczej jedności niż dualizmu rozumu praktycznego.

Ostatnie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego każą postawić pytania dotyczące bezstronności i obiektywizmu niektórych z jego sędziów. Zasada demokratycznego państwa prawnego wymaga od państwa, aby zapewniło obywatelowi, że każde postępowanie sądowe będzie prowadzone przez bezstronnych sędziów. Dlatego naruszenie tej zasady może mieć różnorakie skutki. Jeżeli chodzi o Trybunał Konstytucyjny, to sytuacja jest skomplikowana z uwagi na ostateczność jego orzeczeń, co oznacza brak możliwości weryfikacji ich przez inny sąd, trybunał lub organ władzy. Autor stara się odnaleźć odpowiedź na pytanie, czy jest jakakolwiek możliwość przeciwdziałania sytuacjom, w których orzeczenia wydane przez sędziów, niebędących bezstronnymi, będą wpływały na sytuację prawną obywateli w negatywny sposób.

Godność człowieka, zarówno w wymiarze osobowym, jak i osobistym jest na gruncie polskiego prawa podstawą systemu praw i wolności regulowanego w rozdziale II Konstytucji z 1997 r. Z kolei zasada państwa prawnego to kluczowa zasada demokracji konstytucyjnej respektującej prawa człowieka. Przepisy proceduralne skupiają się na sposobie, w jaki państwo działa, również w stosunku do jednostek. Sprawiedliwość proceduralna jako zasada wywodzona z zasady państwa prawnego może być więc definiowana jako zbiór wartości, których zagwarantowanie w normach prawnych i faktyczne wdrażanie w praktyce procesowej wpływa na ich sprawiedliwy przebieg i umożliwia jego pozytywną ocenę. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wiąże zasadę sprawiedliwości proceduralnej, jako jedną z zasad państwa prawa przede wszystkim z prawem do sądu. Oznacza ono w szczególności: 1) prawo dostępu do sądu, 2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, 3) prawo do wyroku sądowego oraz 4) prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy. Odpowiednie ukształtowanie procedury w rozumieniu Trybunału Konstytucyjnego zapewnia stronom prawo do bycia wysłuchanym; prawo do uzyskania uzasadnienia decyzji, co pozwala zapobiec arbitralności w działaniu sądu; zapewnienie przewidywalności postępowania; zagwarantowanie środków proceduralnych równoważących pozycję stron; zapewnienie instancyjnej kontroli decyzji; bezstronność sądu. Spełnienie tych wymogów gwarantuje poszanowanie godności człowieka jako uczestnika postępowania.

W artykule zanalizowano, w jaki sposób w starożytności rozumiano zasadę sprawiedliwości. Zasada ta była przez starożytnych utożsamiana z boginią Temidą. Bogini Temida w mitologii greckiej była córką Uranosa i Gai, a także pierwszą żoną Zeusa i jego główną doradczynią. Była odpowiedzialna za ustanawianie porządku w społeczeństwie oraz utożsamiana ze sprawiedliwością. Temida często była przedstawiana w postaci kobiety z oczami przesłoniętymi opaską, która symbolizowała bezstronność. Co istotne, że zakres odpowiedzialności bogini Temidy był przez starożytnych wiązany również z pojęciem prawdy, które Grecy odnosili do faktycznego stanu rzeczywistości. Na tej podstawie wykazano w artykule, że sprawiedliwość była przez starożytnych utożsamiana przede wszystkim z bezstronnością i była uzasadniana niezależnym od człowieka porządkiem, jakim świat sam się rządzi.

W artykule przeanalizowano problem sprzeciwu sumienia z perspektywy konstytucyjnej zasady równości (art. 32 Konstytucji RP) oraz bezstronności światopoglądowej władz publicznych (art. 25 ust. 2). Zasady te zakazują prawodawcy i władzom publicznym wprowadzania nieuzasadnionych nierówności w stosunkach prawnych w sferze publicznej, szczególnie w zakresie podstawowych praw i wolności. Zakazują także arbitralnego opowiadania się po jednej ze stron sporów światopoglądowych, aby uprzywilejowując jedną ze stron nie ograniczać nieproporcjonalnie fundamentalnych praw innych stron. W obszarze świadczeń zdrowotnych konieczność ochrony zdrowia lub życia pacjentów uzasadnia ich uprzywilejowanie w dostępie do świadczeń zdrowotnych oraz nałożenie odpowiednich obowiązków i ograniczeń prawnych w zakresie wolności sumienia na osoby wykonujące zawody medyczne. Jednak większość przypadków manifestowania sprzeciwu sumienia w praktyce medycznej nie dotyczy sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia świadczeniobiorców. Co więcej, wynika z woli respektowania zasady poszanowania życia każdej istoty ludzkiej ze strony obdżektora. Spory wokół kwestii ochrony życia poczętego, do których często nawiązuje się w kontekście dyskusji wokół klauzuli sumienia, mają bez wątpienia podłoże światopoglądowe. Jednak nawet zakładając niemożność ich rozstrzygnięcia, nie ma podstaw, aby władze publiczne, w sytuacjach, w których nie występuje konieczność ochrony życia i zdrowia ludzkiego, opowiadały się po stronie poglądu akceptującego naruszanie ludzkiego życia ograniczając jednocześnie wolność postępowania w zgodzie z sumieniem osób przyjmujących pogląd przeciwny. Zatem w przypadkach wykraczających poza konieczność ochrony zdrowia i życia prawodawca nie powinien arbitralnie ograniczać wolności sumienia świadczeniodawców. W przeciwnym przypadku narusza zasadę równości wobec prawa w zakresie podstawowych praw i wolności oraz tworzy ramy prawne dla dyskryminacji niektórych świadczeniodawców ze względu na ich zawód, funkcję lub światopogląd. Niezgodne z zasadą równości byłoby także różnicowanie uprawnień w zakresie sprzeciwu sumienia pomiędzy różnymi grupami osób zaangażowanych w opiekę nad pacjentem.

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie statusu władz Kościoła Katolickiego, organów jednostek samorządu terytorialnego, a także podmiotów zewnętrznych w procedurze ustanowienia patrona wspólnoty samorządowej. Szczególną uwagę zwrócono na status organów jednostek samorządu terytorialnego w świetle zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji RP). Rozważania dotyczą także problematyki opiniowania przedmiotowych wniosków przez mieszkańców i władzę kościelną. Autor zwraca uwagę na relacje zachodzące między władzą świecką i kościelną w poszczególnych etapach postępowania w tej sprawie z punktu widzenia zasad relacji instytucjonalnych między państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w Polsce.

Niniejszy artykuł poświęcony jest wieloaspektowej problematyce wartości i wartościowania moralnego, przy czym w sposób szczególny koncentruje się wokół sprawiedliwości jako bezstronności, tj. takiej właściwości postępowania nauczyciela, która zasługuje na szczególne wyróżnienie. Podkreślona została unikatowość polskiej koncepcji glottodydaktyki, która buduje swe podstawy teoretyczne na faktach antropologicznych. Autorka wychodzi z założenia, że stała niezmienna natura ludzka stanowi podstawę wyznaczającą obiektywny i niezmienny porządek wartości. Wnikliwej analizie zostały poddane dotychczasowe próby poszukiwania uniwersalnej klasyfikacji i hierarchizacji wartości, jak też wysiłek ukierunkowany na uchwycenie relacji występujących między hierarchią wartości a strukturą natury ludzkiej. Wskazana została potrzeba aktualizacji problemu wartości, zwłaszcza adekwatnego scharakteryzowania poczucia sprawiedliwości i oparcia zdroworozsądkowych ujęć zasad sprawiedliwości na podstawach teoretycznych. W tym celu została dokonana rekonstrukcja podstawowych założeń i twierdzeń Teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa, która stanowi wielowymiarową deskrypcję i eksplikację ludzkiego zmysłu moralnego. Ponadto zostały przedstawione daleko idące praktyczne implikacje koncepcji sprawiedliwości jako bezstronności dla określenia zasad działania sprawiedliwego nauczyciela w procesie (glotto)dydaktycznym.

W niniejszym artykule poddano analizie ilościowej i jakościowej konstytucyjne odwołania do chrześcijaństwa. W ramach przeprowadzonego studium obowiązujących ustaw zasadniczych poszczególnych państw ustalono skalę odniesień do chrześcijaństwa oraz odniesienia te poddano systematyzacji i typologizacji. Tytułowymi odwołaniami do chrześcijaństwa objęto zarówno bezpośrednie wzmianki o chrześcijańskich zasadach, wartościach czy dziedzictwie, jak i odwołania implikatywne, tj. do Boga pojmowanego zgodnie z monoteistycznym trynitaryzmem oraz do poszczególnych chrześcijańskich denominacji, ich wyznawców i kościołów. Ze względu na historyczno-kulturowy, a nie tylko religijny wymiar chrześcijaństwa, odwołania do niego w konstytucjach co do zasady nie przeczą bezstronności światopoglądowej władz publicznych, nie prowadzą do konfesjonalizacji państwa, ani nie naruszają praw wyznawców innych religii i osób bezwyznaniowych. Egzageracją jest odbieranie odwołań tego typu przez niechrześcijan jako działań ich rzekomo społecznie alienujących i wykluczających. Od ustrojodawcy decydującego się na wyróżnienie chrześcijaństwa w konstytucji należy oczekiwać kierowania się wolą suwerena. Inkorporowanie do ustaw zasadniczych odniesień do chrześcijaństwa nie powinno jednak być narzędziem inżynierii społecznej o celach prozelickich.

Artykuł podejmuje zagadnienie wyłączenia członka organu kolegialnego w ogólnym postępowaniu administracyjnym. Regulacja ta służy realizacji zasady bezstronności postępowania, która znajduje oparcie w art. 8 § 1 k.p.a. Autor omawia elementy konstrukcji wyłączenia, w szczególności pojęcie członka organu kolegialnego, przyczyny wyłączenia oraz formę wyłączenia, a także organ rozstrzygający o wyłączeniu, inicjatywę wyłączenia oraz skutki wyłączenia. Artykuł również skutki naruszenia przepisów o wyłączeniu.