Academic literature on the topic 'Zobowiązania pieniężne'

Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza problemu związanego z opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób fizycznych środków pieniężnych pochodzących z zaniżenia kwoty zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług. W tym celu na wstępie artykułu dokonano przybliżenia istoty zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług, zaś w dalszej części rozważono, jakie konsekwencje podatkowe w podatku dochodowym implikuje nienależyte wykonanie zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług.

Przedmiotem niniejszej glosy jest zawarte w wyroku z dnia 12 lutego 2020 r., sygn. II FSK 1527/18, stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym nie każde umorzenie zobowiązania cywilnoprawnego wiąże się z uzyskaniem przez podatnika nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a tym samym przychodu podatkowego w rozumieniu tej ustawy. O otrzymaniu przez podatnika nieodpłatnego świadczenia na skutek umorzenia zobowiązania pieniężnego można bowiem mówić tylko wtedy, gdy wynika ono z obowiązku zapłaty ceny za otrzymany towar, usługę, prawa, wartości niematerialne czy prawne. Autorka uznaje powyższe stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego za prawidłowe, wskazując na wiele dodatkowych argumentów przemawiających za słusznością powyższej tezy.

Prawo energetyczne z 1997 r. przyznaje Prezesowi URE uprawnienie do nakładania kary pieniężnej za naruszenia godzące w zasady prowadzenia działalności w dziedzinie energetyki. Wysokość tej sankcji ustalona została w przypadków większości deliktów administracyjnych przedziałami kwotowymi lub relacją do przychodu karanego podmiotu. Określając wymiar wspomnianej sankcji Prezes URE zobowiązany jest uwzględnić: stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia, dotychczasowe zachowanie podmiotu oraz jego możliwości finansowe. Dyrektywy te mają zapewnić indywidualizację sankcji nakładanej za naruszenie zaistniałe w konkretnych okolicznościach. Zarówno przy ocenie stopnia szkodliwości czynu, jak i stopnia zawinienia, niezbędne okazać się może skorzystanie z dorobku doktryny prawa karnego. W przypadku dotychczasowej działalności karanego podmiotu istotna jest weryfikacja przestrzegania przez niego obowiązującego porządku prawnego. Ocena możliwości finansowych zapobiegać ma natomiast nakładaniu kar pieniężnych, które byłyby nadmierne dotkliwe względem naruszenia przepisów prawa. Analiza treści przesłanek wymiaru kary pieniężnej w Prawie energetycznym prowadzi do wniosku, że ich wprowadzenie przez ustawodawcę jest zasadne, jakkolwiek w pierwszym rzędzie Prezes URE powinien kierować się w trakcie stosowania sankcji administracyjnych konstytucyjną zasadą proporcjonalności. Należy również rozważyć modyfikację terminologii celem dostosowania brzmienia dyrektyw wymiaru kary pieniężnej do wszystkich kategorii podmiotów jej podlegających.

Umowa darowizny może zostać obciążona poleceniem (art. 893 k.c.). Istota polecenia nie jest jednolita, albowiem w jego treści mieści się też możliwość ustanowienia zobowiązania do świadczenia określonej kwoty pieniężnej zgodnie z art. 393 § 1 k.c. W takim przypadku wartością przedmiotu darowizny powinna być różnica między kwotą darowizny otrzymaną przez obdarowanego a kwotą świadczenia dla osoby trzeciej (art. 888 § 1 w zw. z art. 893 k.c.). Polecenie darczyńcy skierowane do obdarowanego jest ciężarem darowizny i tym samym podlega odliczeniu od jej wartości. Z kolei świadczenie nieodpłatne zdziałane przez darczyńcę wobec tej osoby trzeciej nie jest obciążone ciężarem, z tym jednak, że osoba, która otrzymała to świadczenie, podlegałaby opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na ogólnych zasadach (art. 1 ust. 1 pkt 2, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 1 pkt 1 i art. 14 ust. 3 pkt 1 u.p.s.d.). Wartość tego świadczenia nie jest długiem ani ciężarem dla osoby obdarowanej, zostało ono bowiem zdziałane kosztem majątku darczyńcy, a nie obdarowanego (art. 888 § 1 k.c., art. 7 ust. 1 i 2 u.p.s.d.).

Polskie prawo jednoznacznie stanowi, że wkłady do spółki z o.o. powinny być wnoszone przed złożeniem wniosku o rejestrację spółki do rejestru przedsiębiorców, ale wyłączając od tego obowiązku spółki z o.o. zakładane w systemie teleinformatycznym ze względu na ich z reguły bardzo krótką fazę spółki w organizacji. Polskie prawo przewiduje również dotkliwe konsekwencje dla zarządu w razie złożenia nieprawdziwego oświadczenia w odniesieniu do wkładów wspólników. Zarząd narażony jest w takiej sytuacji na solidarną wraz ze spółką odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki za wszystkie zobowiązania spółki przez trzy lata od dnia zarejestrowania spółki. Nie zwalnia przy tym od tej odpowiedzialności następcze dokonanie wniesienia przez wspólników wkładów pieniężnych. Dodatkowo złożenie przez zarząd nieprawdziwego oświadczenia w zakresie wniesienia wkładów zostało zagrożone sankcją karną. Tymczasem w obrocie rozpowszechnione jest zjawisko dokonywania wpłat środków pieniężnych tytułem wkładów na rachunek bankowy spółki dopiero po zarejestrowaniu spółki i założeniu dla zarejestrowanej spółki rachunku bankowego. Z uwagi na brzmienie przepisów regulujących wnoszenie wkładów nie można utożsamiać samej możliwości wpływania przez zarząd na wspólników w celu wykorzystania na potrzeby spółki umówionych wkładów pieniężnych z wniesieniem tych wkładów do spółki, dopóki to wniesienie faktycznie nie nastąpi. W takiej sytuacji w ujęciu systemowym należałoby de lege ferenda postulować możliwość rozszerzenia także na spółki z o.o. zakładane w sposób tradycyjny rozwiązania w zakresie wnoszenia wkładów analogicznego do tego, jakie jest przewidziane dla spółek S24. Konsekwentnie egzekwowany wymóg wniesienia wkładów pieniężnych do spółki z o.o. w organizacji może bowiem stwarzać przeszkodę poważnie spowalniającą w praktyce czas założenia spółki z o.o., co jest niepożądane.

Sposobem na pozyskanie finansowania dla przedsięwzięć z zakresu zadań użyteczności publicznej, zarówno przez gminy, jak i spółki komunalne mogą być obligacje przychodowe, jak i pewne mechanizmy zadłużania komunalnych spółek prawa handlowego. W przypadku obligacji nowa ustawa o obligacjach (dalej: u. o.) z 15 stycznia 2015 r. doprecyzowała wiele wcześniejszych regulacji, co spowodowało wzmocnienie pozycji obligatariuszy i tym samym zmniejszyło ryzyko związane z emisją obligacji przychodowych (Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 483). Obligacje są jednym z nielicznych instrumentów, z których wynikające zadłużenie nie wlicza się do limitów zadłużenia określonego w ustawie o finansach publicznych, a pozyskiwanie inwestorów nie wymaga wdrażania procedury zamówień publicznych. Innym sposobem na ominięcie rygorów art. 243 ustawy o finansach publicznych jest „ukrywanie” zadłużenia w spółkach komunalnych. Porozumienia (tzw. umowy wsparcia) zakładać mogą formalne przejęcie zadłużenie przez spółkę i jednocześnie zobowiązują samorząd do przekazywania spółce świadczenia pieniężnego, w wysokości odpowiadającej kwocie obciążenia spółki z tytułu zobowiązania dłużnego i przypadających do spłaty odsetek (Szerzej: Wykonywanie zadań regionalnych izb obrachunkowych w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z nadmiernego zadłużania się jednostek samorządu terytorialnego, wyniki kontroli nr 18/2015/14/066/LBI, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2014, s. 31 i d.).

W orzecznictwie można odnotować rozbieżności odnośnie do oceny, czy dłużnik hipoteczny może znaleźć się w stanie własnego opóźnienia w związku z niespełnieniem w terminie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką czy też dotyczących kwestii oceny przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Te zagadnienie ściśle łączy się z charakterystyką sytuacji prawnej dłużnika hipotecznego i koniecznością ustalenia, czy jest on zmuszony jedynie do „znoszenia” zaspokojenia wierzyciela hipotecznego z jego nieruchomości, czy też powstaje po jego stronie zobowiązanie do spełnienia świadczenia pieniężnego. Ponadto z przedawnieniem ściśle łączy się konieczność ustalenia wzajemnego stosunku art. 77 k.w.h. i art. 104 k.w.h. Debt secured by a mortgage — case lawIn the case law, discrepancies can be noted as to whether the mortgage debtor may be in a state of own delay due to failure to meet the mortgage-backed receivables or to assess the limitation period for claims secured by a mortgage. This issue is closely related to the characteristics of the legal status of the mortgage debtor and the need to determine whether he is only forced to “abolish” the mortgage creditor from his property, or whether he is obliged to meet the cash payment. Moreover, from the point of view of limitation, there is a need to establish a mutual relationship between Article 77 and Article 104 of the Land and Mortgage Registers Act.

W obrocie cywilnoprawnym świadczenie pieniężne stanowi jedno z podstawowych rodzajów świadczeń w stosunkach zobowiązaniowych. Coraz częściej przyjmuje ono postać bezgotówkową. Jest to spowodowane elektronizacją obrotu i rozwojem nowoczesnych technologii dotyczących płatności. Można zaobserwować proces dematerializacji pieniądza polegający na stopniowym pozbawianiu pieniądza materialnej postaci. Istota prawna pieniądza oderwała się od znaku pieniężnego, który był z nią niegdyś immanentnie związany. Rozprawa dotyczy wpływu dematerializacji pieniądza na pojęcie świadczenia pieniężnego, w tym na jego definicję, zasady wykonywania oraz charakter prawny. Pierwszy rozdział zawiera rys historyczny instytucji pieniądza oraz opis procesu dematerializacji pieniądza. W celu podkreślenia kontekstu interpretacyjnego prawnego pojęcia pieniądza przedstawiono ekonomiczne, psychologiczne i socjologiczne ujęcie pieniądza, a także wzajemne relacje między rozumieniem pieniądza w prawie i wyżej wymienionych naukach. Drugi rozdział dotyczy prawnej definicji pieniądza oraz znaczenia pojęć takich jak: środki pieniężne, prawny środek płatniczy, instrument płatniczy, suma pieniężna, jednostka pieniężna, znak pieniężny, waluta. Zasadniczą część tego rozdziału stanowi przedstawienie poglądów dotyczących definicji pieniądza prezentowanych w polskim orzecznictwie i piśmiennictwie, w tym z zakresu prawa finansowego oraz cywilnego, a także najważniejszych koncepcji przedstawicieli doktryny zagranicznej. Rozdział drugi zwieńczają rozważania dotyczące istoty pieniądza oraz propozycja definicji tego pojęcia. W trzecim rozdziale zawarto opis wyróżnianych w ustawodawstwie i doktrynie postaci pieniądza tj. pieniądza gotówkowego oraz bezgotówkowego, w tym pieniądza bankowego, pieniądza elektronicznego, a także dokonano ich oceny pod kątem sformułowanej definicji pieniądza. W pracy rozważano także, czy wirtualne waluty można uznać za zdematerializowaną postać pieniądza. Ostatnia część rozdziału obejmuje charakterystykę dematerializacji pieniądza z perspektywy prawnej i jej wpływu na określenie natury prawnej zdematerializowanych postaci pieniądza. W czwartym rozdziale zawarto definicję świadczenia pieniężnego i opisano zasady wykonywania i problematykę naruszenia zobowiązania pieniężnego w świetle dematerializacji pieniądza. Szczególną uwagę poświęcono sposobom spełniania świadczeń pieniężnych gotówkowo i bezgotówkowo wraz z oceną, czy i w jakim zakresie przysługuje dłużnikowi swoboda wyboru sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego. Analizą objęto także różnice w zakresie momentu i miejsca spełnienia świadczenia pieniężnego gotówkowego i bezgotówkowego. Rozważono, w jaki sposób dematerializacja pieniądza wpływa na rozumienie i skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego. Piąty rozdział pracy dotyczy charakteru prawnego spełnienia świadczenia pieniężnego w kontekście dematerializacji pieniądza. Rozważania prowadzono w świetle teorii określających charakter spełnienia świadczenia pieniężnego – teorii umownej, ograniczonej teorii umownej, teorii celowego spełnienia świadczenia, teorii realnego spełnienia świadczenia. W tej części pracy przedstawiono poglądy dotyczące zróżnicowanego charakteru spełnienia świadczenia pieniężnego gotówkowego oraz bezgotówkowego, a także dokonano ich oceny z uwzględnieniem istniejących klasyfikacji zdarzeń cywilnoprawnych. Rozważania zakończono wskazaniem konsekwencji dematerializacji pieniądza w obrocie cywilnoprawnym i oceną istniejących uregulowań świadczenia pieniężnego, co posłużyło sformułowaniu postulatów de lege ferenda. Dematerializacja pieniądza wpłynęła na pojęcie świadczenia pieniężnego przede wszystkim w odniesieniu do jego zakresu, zasad wykonywania oraz konstrukcji prawnej.
In conduct of civil law transactions, a monetary performance is one of the basic types of performance in obligation relationships. Increasingly, it takes a non-cash form due to the electronization of trading and the development of modern payment technologies. It is possible to observe the process of dematerialisation of money consisting in the gradual deprivation of money of its material form. The legal essence of the concept of money detached from the coins and banknotes that were once immanently associated with it. The dissertation concerns the impact of dematerialisation of money on the concept of monetary performance, including its definition, rules and its legal nature. The first chapter contains a historical overview of the money institution and a description of the dematerialisation of money. In order to emphasize the interpretative context of the legal concept of money, an outline of the economic, psychological and sociological approach to money was presented, as well as the mutual relations between these approaches and the legal understanding of money. The second chapter deals with the legal concept of money and the meaning of terms such as cash, legal tender, payment instrument, sum of money, monetary unit, banknotes and coins, currency. The main part of this chapter is the presentation of views on the definition of money presented in Polish jurisprudence and doctrine, including those in the field of financial and civil law, as well as the most important concepts of representatives of foreign doctrine. The second chapter is surmounted with considerations regarding the essence of money and a proposed definition. The third chapter contains a description of the forms of money distinguished in legislation or in the doctrine, i.e. cash and non-cash money, including bank money, electronic money. The forms of money were evaluated in terms of the formulated definition of money. The study also described whether virtual currencies can be considered as a dematerialized form of money. The last part of chapter covers the characteristics of the dematerialisation of money from the legal perspective and its impact on the determination of the legal nature of dematerialized forms of money. The fourth chapter defines a monetary performance and describes the principles of performance as well as the problem of breaching a monetary obligation in the light of dematerialisation of money. Particular attention was paid to the methods of cash and non-cash payments, together with the assessment of whether and to what extent the debtor is free to choose the method of cash payment. The analysis also covers the differences in the moment and place of cash and non-cash cash payments. It was considered how the dematerialisation of money influences the understanding and consequences of the non-performance or improper performance of a monetary obligation. The fifth chapter deals with the legal nature of the performance of monetary obligations in the context of dematerialisation of money. The considerations were conducted in the light of theories defining the nature of the performance of monetary obligations - the contractual theory, limited contractual theory, the theory of intentional performance, the theory of real performance. This part of the work presents the views on the diverse nature of cash and non-cash monetary obligations, as well as their assessment taking into account the existing classification of civil law events. The considerations were concluded with an indication of the consequences of dematerialisation of money in civil law transactions and an assessment of the existing monetary obligations regulations, which served to formulate de lege ferenda postulates. The dematerialisation of money influenced the concept of monetary performance mainly in relation to its scope, rules of performance and legal nature.